بۇگىن تۇرىكمەنستانعا جاساعان رەسمي ساپارى بارىسىندا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن تۇرىكمەنستان پرەزيدەنتى سەردار بەردىمۇحامەدوۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن تۇرىكمەنستان اراسىنداعى دوستىقتى نىعايتۋ جانە كوپجاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى تەرەڭدەتۋ تۋرالى دەكلاراسيانى قابىلدادى. بۇل تۋرالى اقوردا جازدى.

سونىمەن قاتار ەكى ەلدىڭ دەلەگاسيا مۇشەلەرى ۇكىمەتارالىق، ۆەدومستۆوارالىق جانە ءوڭىرارالىق دەڭگەيدەگى مىناداي قۇجاتتارعا قول قويدى:

1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن تۇرىكمەنستان اراسىنداعى دوستىقتى نىعايتۋ جانە كوپجاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى تەرەڭدەتۋدىڭ 2025 – 2027 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى باعدارلاماسى؛

2. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇرىكمەنستان ۇكىمەتى اراسىنداعى ينۆەستيسيالاردى ءوزارا قورعاۋ جانە ىنتالاندىرۋ تۋرالى كەلىسىم؛

3. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇرىكمەنستان ۇكىمەتى اراسىنداعى كولىك، لوگيستيكا جانە ترانزيت سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم؛

4. 1997 جىلعى 27 اقپاندا جاسالعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى مەن تۇرىكمەنستان ۇكىمەتى اراسىنداعى جولاۋشىلار مەن جۇكتەردى اۆتوموبيلمەن حالىقارالىق تاسىمالداۋ تۋرالى كەلىسىمگە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى حاتتاما؛

5. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇرىكمەنستان ۇكىمەتى اراسىنداعى قىلمىسقا قارسى كۇرەس بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم؛

6. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى مەن تۇرىكمەنستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى اراسىنداعى وسىمدىكتەر كارانتينى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم؛

7. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگى مەن تۇرىكمەنستاننىڭ مادەنيەت مينيسترلىگى اراسىنداعى تۋريزم سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم؛

8. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى مەن تۇرىكمەنستاننىڭ مينيسترلەر كابينەتى جانىنداعى باس ارحيۆ باسقارماسى اراسىنداعى ارحيۆ ءىسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم؛

9. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى مەن تۇرىكمەنستاننىڭ قارجى جانە ەكونوميكا مينيسترلىگى اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم؛

10. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كولىك مينيسترلىگى مەن تۇركىمەنستاننىڭ مينيسترلەر كابينەتى جانىنداعى كولىك جانە كوممۋنيكاسيا اگەنتتىگى اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم؛

قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە اتالعان ۆەدومستۆوسىنىڭ باسشىسى بەيبىت اتامقۇلوۆتىڭ ورتالىق ازيا ءسىم باسشىلارى مەن اقش وكىلىنىڭ «س5+1» فورماتىنداعى كەزدەسۋىنە قاتىسۋ ءۇشىن نۇر-سۇلتان قالاسىنا كەلگەن تۇرىكمەنستان مينيسترلەر كابينەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى - سىرتقى ىستەر ءمينيسترى راشيد مەرەدوۆپەن كەلىسسوز ءوتتى.

سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ رەسمي سايتىندا جاريالانعان دەرەك بويىنشا، كەزدەسۋ بارىسىندا تاراپتار ەكىجاقتى ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋدىڭ ايتارلىقتاي الەۋەتىن اتاپ ءوتتى. ءوزارا ساۋدانى ارتتىرۋ پەرسپەكتيۆالارى، سونداي-اق ترانزيتتىك-كولىك جانە ەنەرگەتيكا سالالارىنداعى ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى دامىتۋ ماسەلەلەرى ناقتى قارالدى. وعان قوسا جوعارى دەڭگەيدەگى الداعى كەزدەسۋلەردىڭ كەستەسى تالقىلاندى.

قازاقستان ءسىم باسشىسى تۇرىكمەن ارىپتەسىن 2019 جىلى 12 تامىزدا تۇرىكمەنباشى قالاسىندا وتكەن العاشقى كاسپيي ەكونوميكالىق فورۋمىنىڭ تابىستى وتۋىمەن قۇتتىقتادى. فورۋم وتكەن جىلدىڭ 12 تامىزىندا اقتاۋداعى كاسپيي ماڭى مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ 5ء-شى ءسامميتىنىڭ ماڭىزدى قورىتىندىلارىنىڭ تاعى ءبىر دالەلى بولدى، ونىڭ بارىسىندا كاسپيي ءوڭىرى مەملەكەتتەرى اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ جاڭا بەتىن اشقان كاسپيي تەڭىزىنىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسى تۋرالى تاريحي كونۆەنسياعا قول قويىلدى.

ءوز كەزەگىندە ر. مەرەدوۆ قازاقستاندىق ارىپتەسىن «س5+1» فورماتىنداعى كەزدەسۋدىڭ ءساتتى وتۋىمەن قۇتتىقتاپ، حالىقارالىق جانە ايماقتىق ۇيىمدار اياسىندا قازاقستان مەن تۇرىكمەنستان اراسىنداعى سىندارلى ءوزارا ءىس-قيمىلدى اتاپ ءوتتى.

سۋرەتتەر http://mfa.gov.kz سايتىنان الىندى.

پرەزيدەنت ءوز سوزىندە ماقتىمق ۇلىنىڭ كۇللى شىعىس جۇرتىنا ورتاق ۇلى ويشىل، تۇرىكمەن كلاسسيكالىق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاعان بىرەگەي تۇلعا ەكەنىن اتاپ ءوتتى. 

– ماقتىمق ۇلى پىراعى – الەم رۋحانياتىندا ورنى بار تاريحي تۇلعا. سوندىقتان يۋنەسكو اقىن مۇرالارىن «الەم جادى» اتتى حالىقارالىق تىزىمگە ەنگىزگەن. ال تۇركسوي ۇيىمى وسى جىلدى «تۇركى الەمىنىڭ ۇلى اقىنى ءارى ويشىلى ماقتىمق ۇلى پىراعى جىلى» دەپ جاريالادى. بۇل – بارشا تۇركى جۇرتىنىڭ ەرەكشە سىي-قۇرمەتى ەكەنى ءسوزسىز. ۇيىمنىڭ شەشىمى اقىن شىعارمالارىن حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ سەنەمىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ. 

مەملەكەت باسشىسىنىڭ پىكىرىنشە، الەمدە گەوساياسي احۋال ۋشىعىپ، ءتۇرلى جاھاندىق سىن-قاتەرلەر پايدا بولىپ جاتقان كۇردەلى كەزەڭدە ۇلى ويشىلدىڭ رۋحاني مۇراسى ايرىقشا وزەكتى بولا ءتۇستى.

– ماقتىمق ۇلى پوەزياسى تەرەڭ گۋمانيستىك ويلارعا تولى. اقىن ءوز شىعارمالارىندا بەيبىتشىلىك، ءوزارا سەنىم مەن قۇرمەت سياقتى مىزعىماس قۇندىلىقتاردى دارىپتەيدى. ونىڭ ءار تۋىندىسىندا وتانعا دەگەن شەكسىز سۇيىسپەنشىلىك بار. ماقتىمق ۇلى حالىقتى باسقا ەلدەرمەن، ياعني كۇللى الەممەن ىنتىماقتا ءومىر سۇرۋگە شاقىردى. مۇنى جارقىن بولاشاقتىڭ كەپىلى دەپ ءتۇسىندى، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇگىندە تۇرىكمەنستان اۋقىمدى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە ساياسي رەفورمالار جۇرگىزىپ، قارقىندى دامۋ جولىنا تۇسكەنىنە نازار اۋداردى. سونىمەن قاتار بۇل شارالار سان عاسىرلىق تاريحى بار تۇرىكمەن مەملەكەتتىلىگىن نىعايتا تۇسەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى.

– كەلەسى جىلى تۇرىكمەنستان تۇراقتى بەيتاراپتىق ساياساتىنىڭ وتىز جىلدىعىن اتاپ وتەدى. باۋىرلاس جۇرت وسى قاعيداتتى بەرىك ۇستانىپ وتىر. ۇلتتىق بىرەگەيلىگىن ساقتاپ، ەلدىك مۇددەسىن قورعاپ كەلەدى. وسى تاباندى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا تۇرىكمەنستاننىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ابىروي-بەدەلى ارتا ءتۇستى. بەيتاراپ تۇرىكمەنستان الەمدەگى قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى نىعايتۋعا مول ۇلەس قوسۋدا. سونداي-اق ورتالىق ازيا جانە كاسپيي ايماعىندا كوپجاقتى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا ىقپال ەتۋدە. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى 2025 جىلدى حالىقارالىق بەيبىتشىلىك جانە سەنىم جىلى دەپ جاريالادى. بۇل يگى باستامانى تۇرىكمەنستان ەلى كوتەردى. ماقتىمق ۇلى تۇرىكمەن جۇرتىنىڭ ىرگەلى ەل بولۋىن اڭساپ ءوتتى. بۇگىندە ۇلى بابانىڭ ارمانى اقيقاتقا اينالدى. تۇرىكمەنستان وسىپ-وركەندەگەن مىقتى مەملەكەت بولىپ وتىر، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستاندا ماقتىمق ۇلى پىراعىنىڭ 300 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان مادەني ءىس-شارالارعا توقتالىپ، بۇل باستامالار ۇلى ويشىلدىڭ مۇراسىن جان-جاقتى ناسيحاتتاۋعا جول اشاتىنىن جانە مادەني ديپلوماتيانى دامىتا تۇسەتىنىن جەتكىزدى. اسىرەسە، استانادا بوي كوتەرگەن ماقتىمق ۇلىنىڭ ەسكەرتكىشىن ەكى ەل اراسىنداعى مىزعىماس دوستىق پەن تاتۋ كورشىلىكتىڭ سيمۆولى دەپ باعالادى.

بۇدان بولەك، مەملەكەت باسشىسى كەشە تۇرىكمەنستانعا رەسمي ساپارى اياسىندا اشحابادتا قازاقتىڭ ۇلى ويشىلى اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ەسكەرتكىشى سالتاناتتى تۇردە اشىلعانىن اتاپ ءوتىپ، اباي مەن ماقتىمق ۇلى تۋىندىلارىندا ءوزارا ۇندەستىك پەن ۇيلەسىم بار ەكەنىن ايتتى.

– ولاردىڭ رۋحاني مۇراسى ەكى ەلدىڭ سان قىرلى مادەنيەتىن بايىتىپ، بارشا ادامزاتتىڭ ورتاق قۇندىلىعىنا اينالدى. قازاق-تۇرىكمەن حالىقتارىنىڭ تامىرى – ءبىر، تاريحى – ورتاق. دوستىعىمىزدىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان ءداستۇرى بار. وسى مىزعىماس قۇندىلىقتاردىڭ نەگىزىندە ەكى مەملەكەت اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق بەلسەندى دامۋدا. مۇنىڭ ءبارى قازاق-تۇرىكمەن قاتىناستارىن ودان ءارى نىعايتا تۇسەرى ءسوزسىز، – دەدى پرەزيدەنت. 

سونىمەن قاتار فورۋمدا تۇرىكمەنستان پرەزيدەنتى سەردار بەردىمۇحامەدوۆ، يران پرەزيدەنتى ماسۋد پەزەشكيان، پاكىستان پرەزيدەنتى اسيف الي زارداري، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين، وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيويەۆ، تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون، قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆ، ارمەنيا پرەزيدەنتى ۆااگن حاچاتۋريان، موڭعوليا پرەزيدەنتى ۋحنااگيين حۋرەلسۋح، تۇركيا ۇلتتىق ءماجىلىسىنىڭ ءتوراعاسى نۋمان كۋرتۋلمۋش ءسوز سويلەدى.