ۆاليۋتا باعامى
  • USD -

    514.3
  • EUR -

    587
  • RUB -

    6.23
روبوت VS HOMO SAPIENS...
13 جەلتوقسان 2018
روبوت VS HOMO SAPIENS...

الەمدە روبوتتار جايلى ويعا سيمايتىن بولجامدار مەن كوزقاراستار ءجيى ايتىلاتىن بولىپ الدى. سولاردىڭ ىشىندەگى كەڭ تاراعان ءاپسانا مىناۋ: وسى عالامدى اقىلدى روبوتتاردىڭ باسىپ الاتىندىعى... ال ادامزات بالاسىنىڭ بىرتىندەپ ءوز اقىل-وي قۋاتىمەن جاساپ شىعارعان جاساندى ينتەللەكتى، ياعني روبوتتاردىڭ الدىندا تىزە بۇگەتىندىگى جايىلى ويسالار بولجام.

باتىستىڭ بەلگىلى ءجۋرناليسى «ادامزاتتىڭ سوڭعى ونەرتابىسى – جاساندى ينتەللەكت جانە Homo sapiens ءداۋىرىنىڭ اقىرى» اتتى كىتاپتىڭ اۆتورى جەيمس باررات ءوز وقىرماندارىنىڭ اراسىندا «جاساندى ينتەللەكتىنىڭ پايدا بولۋى مۇمكىن بە جانە ول قاي كەزدە پايدا بولادى؟» - دەگەن سۇراقتاردىڭ جاۋابىن ىزدەپ سۇراۋ جۇرگىزەدى. ناتيجەسىندە سۇراۋعا قاتىسقانداردىڭ 40%-ى جاساندى ينتەللەكتى 2030 جىلى، 20%-ى 2100 جىلى، 25%-ى 2050 جىلى، 10%-ى كەيىن پايدا بولادى دەسە،  2%-ى مۇلدەم پايدا بولمايدى دەپ جاۋاپ بەرگەن.

ال روبوەتيكا مامانى مايكل ليتتمان «ادامزاتتىڭ ءوزى جاساعان اسا اقىلدى روبوتتارعا قۇل بولۋى نەمەسە ولاردان جەڭىلىس تاۋىپ، قۇرىپ كەتۋى تەك عىلىمي فانتاستيكالاردا عانا بولادى. كەز كەلگەن جاڭا تەحنولوگيا سياقتى جاساندى ينتەللەكتىنىڭ دە وزىندىك ارتىقشىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرى بار، ءبىز اقىلدى روبوتتاردان قورقىپ، بۇل سالاداعى زەرتتەۋلەردى توقتاتا المايمىز» -دەيدى.

روبوتوتەحنيكا سالاسىندا زەرتتەۋلەر جۇرگىزەتىن عالىمداردىڭ، ينجەنەرلەر مەن كاسىبي مامانداردىڭ تاعى ءبىر توبى وسى باستان «ماشينالىق مورال» دەپ اتالاتىن زاڭ جوباسىن جاساۋدى كوزدەپ وتىر. ولاردىڭ ويىنشا، «روبوتتاردا تولىق جەتىلگەن جاساندى ينتەللەكت بولعان كەزدە ادامعا ءتان مىنەز بەن ەموسيا دا بولادى، سول كەزدە ولاردى ادامنان اجىراتۋ قيىنداي تۇسەدى» دەيدى. سول كەزدە ماشينالىق مورال ياعني روبوتتاردىڭ ءجۇرىس-تۇرىسىن باسقارۋداعى مورالدىق بىلىمدەردىڭ قاجەتىلىگى تۋىندايدى.

بۇل سالانى تەرەڭنەن زەرتتەپ جۇرگەن امەريكانىڭ ميننەسوتا شتاتىندعى فيلوسوفيا جانە جاراتىلىستانۋ عىلىمي ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى، فيلوسوف گ.فەيگل: «قازىرگى كەزدەگى عىلىمي پسيحولوگيا ەڭ الدىمەن رۋحىن جوعالتادى، كەيىن ەسىنەن ايىرىلىپ، سوسىن اقىلىنان الجاسادى» -دەيدى. بۇل قىسقا عانا تۇجىرىم ارقىلى ول قازىرگى زامانعى عىلىم دامۋىنىڭ ءبىر ءۇردىسىن  سيپاتتاپ وتىر. ياعني ول بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ەشقانداي دا تەحنولوگيانىڭ كومەگىمەن بالاماسىن جاساۋ مۇمكىن ەمەس، ولار تەك ادامعا عانا ءتان دەپ ساناپ كەلگەن رۋحاني نەمەسە پسيحولوگيالىق قۇبىلىستاردى جاي عانا ادام ميىندا بولاتىن بيوحيميالىق ۇدەرىستەردىڭ ناتيجەسى دەگەنگە سايادى. ولاي بولسا ءسىز بەن ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى كەيىپتەگى ەموسيالارىمىزدى، مىنەزىمىزدى، قارىم-قاتىناس جاساعان كەزدەگى ەتيكالىق-ەستەتيكالىق رەاكسيالارىمىزدى بەلگىلى ءبىر فورمۋلالار كومەگىمەن سينتەزدەۋگە بولادى دەگەن ءسوز. ەندەشە قازىرگى زامانعى اسا قۋاتتى تەحنولوگيامەن جاساقتالعان روبوت-ماشيناعا ادام كەيپىن بەرىپ، وعان ءمىنسىز جاساندى ينتتەلەكت ورناتىپ، ونىڭ ۇستىنە بارلىق ادامعا ءتان مىنەز بەن ەموسيالاردى مەنشىكتەپ بەرسەك، بۇل زاتقا قۇر ماشينا رەتىندە قاراۋعا بولا ما؟! مۇمكىن، ادامزات ەۆوليۋسياسىنىڭ كەلەسى ءتۇرىن وسىلايشا ءوزىمىز جاساپ  شىعاراتىن بولارمىز...

شىن مانىندە قازىرگى IT تەحنولوگيا، روبوتوتەحنيكا، بيوتەحنولوگيا، بيوينجەنەريا جانە مەديسينا سياقتى زاماناۋي عىلىمداردىڭ دامۋ قارقىنى مەن سالادا اشىلىپ جاتقان جاڭالىقتارعا قاراپ جاقىن بولاشاقتا روبوتتارمەن بىرگە ءومىر سۇرە باستايتىنىمىزعا سەنۋگە بولادى. اسىرەسە، مەديسينادا ادام اعزاسىن جاساندى بولشەكتەرمەن الماستىرۋ كەڭ ەتەك جايعان كەزدە ارامىزدا روبوتيكالىق بولشەگى بار ادامدار دا كوبەيە تۇسپەك. ءقازىردىڭ وزىندە جاساندى مۇشەلەرگە ميدان ەلەكترلىك يمپۋلستەر ارقىلى باسقارۋ كومانداسىن بەرە الاتىن تەحنولوگيانىڭ بار ەكەنىن ەسكەرسەك، ادام مەن روبوت اعزالاردىڭ ءوزارا ينتەگراسيالانۋ مۇمكىندىگى وتە زور. ءتىپتى، فانتازياعا ەرىك بەرسەك، بولاشاقتا ادام ميىن قازىرگى ەسەپتەۋ ماشينالارىمەن تىكەلەي بايلانىستىرا الاتىن فيزيكالىق ينتەرفەيستەر پايدا بولۋى دا مۇمكىن. بۇل جاعدايدا جوعارىدا ايتىلعان جاساندى ينتەللەكتىنىڭ دە قاجەتى بولمايدى. ياعني بۇل كەزدە ەڭ قۋاتتى تەحنولوگيا مۇمكىندىكتەرىمەن جاساقتالعان ادام-ماشينا پايدا بولادى. ال، بۇل ءوز كەزەگىندە Homo sapiensء-تىڭ جەڭىسى بولادى.

 

تاننۇربەك تابىس ۇلى، روبوتوتەحنيكا سالاسىنىڭ ىزدەنۋشىسى

RELATED NEWS
كاليفورنيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، دوكتور تاناي ۇلى ەرتاي
07 قاراشا 2019
كاليفورنيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، دوكتور تاناي ۇلى ەرتاي

 

اقش-قا قالاي باردىڭىز؟

2003-2005 جىلدارى ۇلانباتىر قالاسىندا موڭعوليا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە قارجى مامانى بويىنشا وقىپ، ءۇندىستان ۇكىمەتىنىڭ گرانتى بويىنشا 2005 جىلى جازدا پۋنە قالاسىنا اتتاندىم. 2005-2008 جىلعى وقۋ جىلدارىندا ءۇندىستاننىڭ پۋنە ۋنيۆەرسيتەتىنەن ءبىلىم الىپ، ونى قارجىگەر ماماندىعى بويىنشا ءتامامدادىم. سونىمەن ەلگە ورالىپ، 2009 جىلى اقپان ايىنا دەيىن ۇلانباتىر قالاسىنداعى كاپيتال بانكتە Financial Risk analyst ماماندىعى بويىنشا قىزمەت اتقاردىم. بۇل مەنىڭ العاشقى جۇمىس ورنىم بولدى.

2009 جىلى اقش-قا ماگيسترانتۋراعا اتتاندىم.  ءبىر قىزىعى سول،  ماگيسترانتۋرا وقۋىن تۋرا باستاي المادىم. ويتكەنى مەنىڭ ءۇندىستاندا بىتىرگەن باكالاۆر دەڭگەيدەگى ديپلومىم 3 جىلدىق بولىپ سانالادى ەكەن. ال ماگيسترلىك شارتى بويىنشا 4 جىلدىق جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن بولۋىم كەرەك. سوندىقتان اقش –تا تاعى باكالاۆرياتتا وقي باستادىم. ءبىراق پۋنە جانە موڭعوليا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە العان ساباق كرەديتتەردى كورسەتىپ، قۇجاتتار وتكىزدىم. مۇندا ءبىر جىل ءبىلىم الىپ، 2009-2010 جىلى الەۋمەتتىك عىلىمدارى (social science) ماماندىعى بويىنشا باكالاۆر ءبىتىردىم. سودان كەيىن ماگيستردى 2010-2012 جىلدارى ەكونوميكا سالاسى بويىنشا ءتامامداپ، ارى قاراي PhD دوكتور دارەجەسىن الۋ ءۇشىن 2012-2016 ارالىعىندا ءبىلىمىم مەن بىلىكتىلىگىمدى شىڭدادىم. جالپى العاندا،  PhD دوكتور دارەجەسىن العانعا دەيىن 13 جىل جوعارى ءبىلىم جولىندا تەر توكتىم دەسەم بولادى.

ءسىزدىڭ ماماندىعىڭىزدىڭ ەركەشەلىگى قانداي؟

«ءبىلىم ينەمەن قۇدىق قازعانداي» دەگەندەي ماماندىعىم ءبىلىم جولى بولعاندىقتان كوپ ۋاقىتىم ستۋدەتتەرگە وقيتىن دارىستەرگە دايىندالۋ مەن زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋمەن وتەدى. قازىرگى بۇكىل دۇنيە تەز وزگەرەتىن جاھاندانۋ زامانىندا بيزنەس پەن وركەنيەت الەمىندە نە بولىپ جاتقانىن ءجىتى باقىلاپ، ءبىلىپ وتىرۋ كەرەك. سوعان وراي ءبىلىم سالاسىندا اشىلعان جاڭالىقتار مەن ادىستەمەلىك تاسىلدەر، جۇمىستا قولدانىلاتىن جاڭا كومپيۋتەرلىك باعدارلامالاردى قاراستىرىپ، وقۋلىق كىتاپ جانە ماتەريالداردى وزگەرتىپ وتىرۋىمىز قاجەت. ودان تىس سوڭعى اكادەميالىق ماقالالاردى وقىپ، ءبىلىم جۇيەسىندە نە بولىپ، قالاي وزگەرىپ جاتقانىن باقىلاپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن دا سوعان قاراي سايكەستىرىپ جۇمىستاۋ كەرەك. اقش كوپ سالالارداعىداي اكادەميالىق ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا دا الدا كەلە جاتقان ەلدەردىڭ ءبىرى. سوندىقتان وسى ەلگە دۇنيەجۇزىنەن ءبىلىمدى ادامدار كوپ كەلىپ، كوپتەگەن عىلىمي جينالىس، كونفەرەنسيالار وتكىزىپ وتىرادى. مەن دە جىلىنا 2-3 رەت وسىنداي كونفەرەنسيالارعا بارىپ قاتىسىپ تۇرامىن.

قاراپايىم وقىرماندارعا وپەراسيالىق تالداۋ، ماتەماتيكالىق ۇلگىلەۋ پروفەسسورى دەگەن دارەجەڭىزدى ءتۇسىندىرىپ بەرسەڭىز؟ ونىڭ بيزنەستى جۇرگىزۋدە ماڭىزى قانداي؟

نەگىزگى تاقىرىبىم – قانداي ءبىر ءونىمنىڭ ديزاين جانە ءوندىرىس پروسەسسىنەن باستاپ تۇتىنۋشىعا دەيىنگى جولىنداعى بارلىق ۇدەرىس جانە ءوندىرىس كەزەڭدەرىندەگى شىعىستى ازايتىپ، تيىمدىلىكتى (efficiency) كوبەيتۋ.  ياعني، قىسقاشا ايتساق، تۇتىنۋشىعا ءونىمدى ەڭ ارزان، ءبىراق ساپالى تۇردە جەتكىزىپ،  قامتاماسىز ەتۋ جولدارىن ىزدەستىرۋ. سول ناتيجەگە جەتۋ ءۇشىن ماتەماتيكالىق جانە داتا اناليتيكالىق مودەلدەردى شىعارىپ، ونى قولدانۋ بولىپ سانالادى.

قازىرگى ەركىن نارىقتىق ەكونوميكادا الەمدىك باسەكەلەستىككە تۇسەتىن كومپانيالارلار ءۇشىن ونىڭ ماڭىزى وتە زور.

مەن ماگيسترانتۋرا / MBA / وقىتۋلارىن قاداعالايتىن كوميسسيا مۇشەسى بولعاندىقتان ءبىراز ۋاقىتىمدى سوعان جۇمسايمىن.

ورتاشا تاۋلىكتىك جۇمىس كۇنىڭىز قالاي وتەدى؟

كوپ ۋاقىتىمدى  ۋنيۆەرسيتەتتە وتكىزەمىن. ءدارىس وقۋ، ساباق ۇيرەتۋ، ستۋدەنتتەرمەن بىرگە زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋ دەگەن سياقتى. ونىڭ سىرتىندا ۋنيۆەرسيتەتتە ءارتۇرلى جۇمىستار اتقاراتىن كوميسسيالار بولادى. مەن ماگيسترانتۋرا / MBA / وقىتۋلارىن قاداعالايتىن كوميسسيا مۇشەسى بولعاندىقتان ءبىراز ۋاقىتىمدى سوعان جۇمسايمىن.

ەڭ كوپ قولداناتىن باعدارلامالارىڭىز قانداي؟

ءقازىر GitHub-تى كوپ قولدانامىن. سونىمەن قاتار ماماندىعىم بويىنشا ءبىر سالادا جۇمىس اتقاراتىن، ءبىراق باسقا جوعارى وقۋ ورىندارىندا  ءدارىس بەرەتىن ادامدارمەن  Slack ارقىلى الەۋمەتتىك جەلىدەگى توپتار سياقتى بايلانىس جاسايمىن.

جۇمىس كەڭسەڭىزدى سۋرەتتەپ بەرسەڭىز؟

 

 

ۋاقىت ۇنەمدەۋدىڭ ۇتىمدى ءتاسىلى نە؟

مەن كەلەر اپتادا ىستەيتىن جۇمىستاردى الدىمەن ويلانىپ، ءتىزىمىن جاساپ العان دۇرىس دەپ ويلايمىن. ەرتەڭگى كۇنى سول ءتىزىم ارقىلى جاسالعان  جوسپار بويىنشا جۇمىس اتقارساڭىز، ەڭبەگىڭىز ءونىمدى بولماق. ەگەر جوسپارىڭىز ءساتتى جۇزەگە اسسا، جۇمىسىڭىزدى اياقتاعان سوڭ ءلاززاتقا بولەنەسىز.

اتقارىلاتىن ىستەر ءتىزىمىن قايدا بەلگىلەپ،  قالاي جۇرگىزەسىز؟

ونلاين كۇنتىزبە مەن قابىرعاعا جاپسىرىپ قوياتىن قاعازداردى قولدانامىن.

جۇمىسىڭىزدىڭ وڭ جانە كەرى اسەرلەرى؟

ۋنيۆەرسيتەت كەلەشەك ماماندىق جەتىلدىرەتىن ورتا بولعاندىقتان ونىڭ ماڭىزى زور. ستۋدەنتتەرگە ءدارىس بەرۋ ادىستەمەسىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن كوپ تەر توگۋ قاجەت. سوڭعى كەزدە جاڭالىق بولىپ ەنىپ جاتقان بيزنەستىك امال-تاسىلدەردى ۇنەمى قاداعالاپ، سول ارقىلى زەرتتەۋ تاسىلدەرى مەن وقۋ مازمۇنىن ۇنەمى وزگەرتىپ وتىرعان ءجون. سوندىقتان دا بۇرىڭعى وقۋ جۇيەسىنە قاراعاندا قازىرگى كەزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى ديناميكالىق سەرپىندى وزگەرىس جاساپ كەلەدى. سوعان ىلەسۋ ءۇشىن ۇنەمى وزگەرىستە بولۋ جاعىمەن ەرەكشەلىكتە دەپ ويلايمىن.

وقۋ، ءبىلىم ارقىلى ادام ءوزىن-وزى ۇنەمى دامىتىپ وتىراتىندىقتان جۇمىسىمنىڭ كەرى اسەرى جوق. ءبىراق جاساعان جۇمىس، ىستەگەن ارەكەتتەرىڭنىڭ جەمىسىن ۇزاق ۋاقىتتان كەيىن سەزىنەسىڭ. مىسالى ءبىر اكادەميالىق ماقالا جازعانعا 1-2 جىل ۋاقىت الادى. ونى اكادەميالىق جۋرنالدارعا جىبەرگەن سوڭ ولار تەكسەرىپ كورۋ ءۇشىن 1 جىلدان استام ۋاقىت كەتەدى. ياعني ءبىر ماقالا ەڭ از دەگەندە 2 جىلدا باسپاعا ارەن شىعادى.

ءسىز نەنى ىستەۋگە شەبەرسىز؟

ەشتەڭە. ءبىراق بىلمەگەن جانە ۇيرەنگىم كەلگەن نارسەنى جۇيەلى تۇردە تەز ارادا ۇيرەنىپ، اتقارۋعا ەبىم بار.

ءقازىر قانداي جۇمىسقا نازار اۋدارىپ جاتىرسىز؟

قازىرگى جاعدايدا لوجيستيكا /تاسىمال/ جانە تۇتىنۋشى سۇرانىسىن قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنا زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدەمىن. دالىرەك ايتقاندا، تۇتىنۋشى كەرى قايتارعان تاۋارلاردى ەڭ قىسقا مەرزىمدە از شىعىنمەن قالاي رەتتەۋ جونىندە ماتەماتيكالىق مودەلدەر جاساپ جاتىرمىن.

كىتاپ كوپ وقيسىز با؟ ءدال ءقازىر قانداي كىتاپ نەمەسە ماقالا وقۋداسىز؟

ماماندىعىما قاتىستى كىتاپتار مەن ماقالاردى كوپ قارايمىن. سوڭعى ۋاقىتتا جاقىندا عانا ەكونوميكا سالاسىندا نوبەل سىيلىعىنا يە بولعان ءۇش عالىمنىڭ ەڭبەكتەرىن وقىپ ءجۇرمىن.

ءسىزدىڭ مىنەزىڭىز تۇيىق پا الدە اشىق پا؟

كوبىنەسە اشىقپىن دەپ ويلايمىن.

ءسىز قانشا ۋاقىت ۇيىقتايسىز؟

شامامەن 7 ساعات ۇيىقتاۋعا تىرىسامىن.

جۇمىس كەزىندە مۋزىكا تىڭدايسىز با؟ قانداي اۋەندەرگە اۋەسسىز؟

كوپ مۋزىكا تىڭدامايمىن. ءبىراق ارەدىك جۇمىس بارىسىندا باياۋ كلاسسيكالىق اۋەندەردى تىڭداۋدى ۇناتامىن.

ءسىزدى جۇمىستان تىس ۋاقىتتا قايدان تابۋعا بولادى؟

جۇمىستان تىس ۋاقىتتا تازا اۋادا جۇرگەندى جاقسى كورەمىن. سوندىقتان ءدال وسى جەردە بولامىن دەپ ايتا المايمىن.

كىمنەن، نەدەن كۇش قۋات الاسىز؟

مەن ءۇشىن ەڭ باستىسى جانە ماڭىزدىسى  – انامنىڭ تىلەك، دۇعالارى. اتا-انانىڭ بالاسىنا جاساعان باتا، دۇعالارى قابىل بولادى دەگەندەي قيىن ساتتەردەن جاقسىلىقپەن وڭاي وتكەن جاعدايلاردى ولاردىڭ دەمەۋلەرى دەپ تۇسىنەمىن.

ومىردەن العان ەڭ جاقسى عيبراتىڭىز…

قۇدايعا شۇكىر، توسىن وقيعالار بولعان جوق. الايدا قولىڭدا باردىڭ ءقادىرىن بىلگەن ءجون.

جەتىستىككە جەتۋ ءۇشىن نەگە ءمان بەرۋ كەرەك؟ جاستارعا قانداي كەڭەس بەرەسىز؟

كەيدە كەجەگەڭىز تارتىپ تۇرسا دا، ۇنەمى تالاپتانۋ كەرەك. نەگىزى كوپ جەتىستىككە جەتكەن ءبىلىمدى ادامدار مەن كاسىپكەرلەردىڭ بارلىعىنىڭ ءساتتى ساتتەرىنەن گورى ساتسىزدىكتەرى كوپ بولعان. كوپشىلىگىمىز سياقتى بىرنەشە قۇلاعان سوڭ ءتۇسىپ بەرە سالماعان. قايتا تاۋەكەل ەتىپ، تالاپتانا بەرگەن. سول ءۇشىن قاراپ جاتپاي، اركەز ارەكەتتە بولۋ قاجەت.

كەلەسى قوناققا كىمدى ۇسىنىپ، جۇمىس ىستەۋ تاسىلىمەن تانىسقىڭىز كەلەدى؟

Rio Tinto كومپانياسىندا مەنەدجەر بولىپ جۇمىستايتىن جەڭىس ۇلى باۋىرجاندى ۇسىنىس ەتەمىن.

«جايلى مەكتەپ» جەكە مەنشىك ءبىلىم وشاقتارىمەن باسەكەلەسە الا ما؟
09 قىركۇيەك 2024
«جايلى مەكتەپ» جەكە مەنشىك ءبىلىم وشاقتارىمەن باسەكەلەسە الا ما؟

بيىل شىلدەنىڭ باسىندا استاناداعى «جايلى مەكتەپكە» بالاسىنىڭ قۇجاتىن وتكىزۋگە كەلگەن اتا-انالار تۇننەن باستاپ كەزەككە تۇرىپ، دۇربەلەڭ تۋىنداتقان بولاتىن. مۇنىڭ استارىندا ەلورداداعى مەكتەپ تاپشىلىعى جاتقانىمەن، نەگىزگى  ماسەلە بالاسىن «جايلى مەكتەپتە» اۋىستىرعىسى كەلەتىن اتا-انالاردىڭ كوپتىگىندە ەدى. وسىعان قاراپ ەل ىشىندە «جايلى مەكتەپتەردىڭ» جارناماسى جاقسى جۇرگەنىن كورۋگە بولادى. بۇل جوبانىڭ وپەراتورى – «Samruk-Kazyna Construction» اكسيونەرلىك قوعامى. ەگەر وپەراتور قۇرىلىس پەن جابدىقتاۋ جۇمىستارىنىڭ ساپاسىن ويداعىداي باقىلاي السا، شىنىمەن دە «ءبىلىم وشاعى» دەگەن اتقا لايىق نىساندار ەسىگىن ايقارا اشادى. بۇلاي دەيتىنىمىز، اتالعان مەكتەپتەردىڭ  مەملەكەت ەسەبىنەن سالىنعان وزگە مەكتەپتەردەن بىرنەشە ارتىقشىلىعى بار. 


ۇلتتىق جوبا باستالعان كەزدە وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى بولعان اسحات ايماعامبەتوۆ «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى بويىنشا سالىناتىن مەكتەپتەردىڭ بۇعان دەيىن سالىنعان مەكتەپتەردەن 8 ايىرماشىلىعىن اتاعان ەدى.
«ءبىرىنشى – باستاۋىش جانە جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى مەكتەپ عيماراتىنىڭ جەكەلەگەن بلوكتارىندا وقيدى. سايكەسىنشە، ولاردىڭ ءوز وقۋ كابينەتتەرى، اجەتحانالارى، سپورتزالدارى بولادى. ەكىنشى – بالالاردىڭ قاۋپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە جاعداي جاسالادى. بەينەباقىلاۋ، دىبىستىق دابىل سياقتى قاۋىپسىزدىك نىساندارى ورناتىلادى. كەلەسى – وقۋشىلارعا ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن وقۋ قۇرالدارىن، اۋىستىراتىن كيىمدەرىن ساقتايتىن جەكە شكافتار، كىتاپ وقۋىنا، دەمالۋىنا، شىعارماشىلىق الەۋەتىن دامىتۋعا ءتيىستى جاعدايلار قاراستىرىلعان. ءتورتىنشى – مەكتەپ ەڭ زاماناۋي فيزيكا، حيميا، بيولوگيا، روبوتوتەحنيكا سياقتى كابينەتتەرمەن قامتاماسىز ەتىلەدى. ءار كابينەتكە ءتيىستى ەكراندار ورناتىلىپ، مەكتەپتىڭ كەز كەلگەن جەرىنەن جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتكە قوسىلۋ مۇمكىندىگى بەرىلەدى»، - دەدى ول.
اتالمىش مەكتەپتەردە ەرەكشە مۇقتاجدىعى بار بالالارعا بارىنشا جاعداي جاسالعان.
«التىنشى – سپورتزال ماسەلەسى. مىسالى، قازىرگى كۇنى 1 200 وقۋشىعا ارنالعان مەكتەپتە كوبىنە ءبىر سپورتزال عانا قاراستىرىلعان. وندا تاڭەرتەڭگى 8.00-دەن كەشكە دەيىن ءبىر ۋاقىتتا 4-5 سىنىپ ءۇشىن دەنە شىنىقتىرۋ ساباعى وتەدى. ال جايلى مەكتەپتەردە بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى بىرنەشە سپورتزال قاراستىرىلعان. جەتىنشى – جاڭا مەكتەپتەردە مۇعالىمدەرگە دە بارلىق جاعداي جاسالادى. مۇعالىمدەردىڭ كابينەتتەرى، كاسىبي زونالار، قوسىمشا ءبىلىم بەرۋگە ارنالعان نەمەسە جيىن وتكىزۋ زالدارى، ءار قابينەتتە ينتەرنەتكە قوسىلعان جەكە كومپيۋتەرلەرى بولادى. سەگىزىنشى – جايلى مەكتەپتەر community ورتالىعىنىڭ ءرولىن اتقارادى. اسىرەسە، بۇل اۋىلدىق جەرلەرگە قاتىستى. وعان قوسا، مەكتەپتەر بالالاردى ەڭبەككە باۋلۋ ءۇشىن رەسۋرستىق ورتالىق قىزمەتىن اتقارادى»، - دەگەن بولاتىن اسحات ايماعامبەتوۆ.
جالپى 2023-2025 جىلدار ارالىعىندا وڭىرلەر مەن رەسپۋبليكالىق باعىنىستاعى قالالاردا 369 جايلى مەكتەپ سالۋ جوسپارلانعان. وسىنىڭ ارقاسىندا 740 مىڭنان استام وقۋشىنى ەكى اۋىسىمداعى ورتا بىلىممەن قامتاماسىز ەتەدى دەگەن ءسوز.  
بيىل جەلتوقسان ايىنا دەيىن 208 مەكتەپتى قولدانىسقا بەرۋ كوزدەلگەن. قالعان  151 مەكتەپ 2025 جىلدىڭ اياعىنا دەيىن سالىنىپ ءبىتۋى كەرەك.  ونىڭ سىرتىندا استانا جانە الماتى قالالارىندا 10 مەكتەپ مەملەكەتتىك-جەكە مەنشىك ارىپتەستىك اياسىندا ساتىپ الۋ ارقىلى اشىلادى. جوسپارداعى 369 «جايلى مەكتەپتىڭ» 44%-ى اۋىلداردا سالىنادى.
قازان ايىنداعى مالىمەتتەرگە سەنسەك، ۇلتتىق جوبا قولعا الىنعاننان بەرى ەلدە 31 جايىل مەكتەپ قولدانىسقا بەرىلگەن. ول نىسانداردا 109 مىڭنان استام وقۋشى ءبىلىم الىپ ءجۇر. 1 قىركۇيەكتىڭ وزىندە عانا 20 مەكتەپ اشىلعان. 
جوبانىڭ جالپى بيۋدجەتى 2،38 ترلن تەڭگە دەپ بەلگىلەنگەن. ونىڭ ىشىندە اقمولا وبلىسىنا 35،1 ملرد تەڭگە، اتىراۋ وبلىسىنا 22،1 ملرد تەڭگە، قاراعاندى وبلىسىنا 23،3 ملرد تەڭگە، قوستاناي وبلىسىنا 15،2  تەڭگە، الماتى قالاسىنا 63،2 ملرد تەڭگە، استانا قالاسىنا 118،6 ملرد تەڭگە بەكىتىلگەن. 
بۇل قاراجاتتىڭ باسىم بولىگى ۇلتتىق قوردان الىناتىنىن ايتۋ كەرەك. قالعانى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن تارتىلادى. بىلتىر  499،9 ملرد تەڭگە جۇمسالسا، بيىل 976،7 ملرد تەڭگە يگەرىلۋى كەرەك. ال كەلەسى جىلعا 909،4 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ 2022 جىلعى جولداۋىنان باستاۋ العان بۇل ۇلتتىق جوبا ەلدەگى اپاتتى مەكتەپتەر مەن ءۇش اۋىسىمدى جويۋ ءۇشىن، مەكتەپ تاپشىلىعىن سەيىلتۋ ءۇشىن قولعا الىنعان بولاتىن. 
بۇل ءبىر جاعىنان جەكە مەنشىك مەكتەپتەر مەن مەملەكەتتىك مەكتەپتەردىڭ تەحنيكالىق جابدىقتالۋىنداعى ايىرماشىلىقتى ازايتۋعا دا سەپتىگىن تيگىزەدى. ويتكەنى عيماراتتىڭ ساۋلەت جانە تەحنيكالىق كورسەتكىشتەرى حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي جاسالعان.  سوعان قاراي قۇرىلىستىڭ قۇنى دا قىمبات. 
300 ورىندىق جايلى مەكتەپتەردىڭ قۇنى 3،8 ملرد تەڭگەنىڭ اينالاسىندا بولسا، 2000 ورىندىق مەكتەپتەردىڭ قۇنى 10،8-11 ملرد تەڭگەگە دەيىن بارادى. 
وسىنشا قاراجات جۇمساپ سالىنعان مەكتەپتەردىڭ ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋعا قالاي ىقپال ەتەتىنىن، نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبى، Haileybury، «ميراس»، TAMOS Education، Kazakhstan International School سياقتى ايگىلى جەكە مەنشىك مەكتەپتەرمەن قانشالىقتى باسەكەلەس بولاتىنىن ۋاقىت كورسەتەدى. 
ەڭ باستىسى، بۇل جوبا زاماناۋي مەكتەپتىڭ قازاقستاندىق ستاندارتىن قالىپتاستىرا الدى. ەندى جەكە مەنشىك مەكتەپ سالعىسى كەلگەن ينۆەستورلار باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ ءۇشىن «جايلى مەكتەپتىڭ» كورسەتكىشتەرىنەن كەم مەكتەپ سالا المايدى دەگەن ءسوز. 
ونىڭ سىرتىندا ۇلتتىق جوبانىڭ ارقاسىندا مەكتەپ تاپشىلىعى جويىلىپ قانا قويماي، 100 مىڭ ۋاقىتشا، 145 مىڭ تۇراقتى جۇمىس ورنى اشىلادى.

«بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تالاپتارى وزگەردى
21 قاڭتار 2025
«بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تالاپتارى وزگەردى

«بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياسىن تاعايىنداۋ ءۇشىن ۇمىتكەرلەردى ىرىكتەۋ جاڭا قاعيدالارى بەكىتىلدى، دەپ حابارلايى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى.

2025 جىلعى 17 قاڭتارداعى قاۋلى العاشقى رەسمي جاريالانعان كۇنىنەن كەيىن كۇنتىزبەلىك ون كۇن وتكەن سوڭ قولدانىسقا ەنگىزىلەدى.

«بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياسىن تاعايىنداۋ ءۇشىن ۇمىتكەرلەردى ىرىكتەۋدىڭ جاڭا قاعيدالارىندا سۇرىپتاۋ تەتىكتى ەنگىزۋ ارقىلى كونكۋرستىق ىرىكتەۋدى جاڭارتۋ كوزدەلگەن. وسىلايشا، وسى جاڭاشىلدىققا سايكەس قاجەتتى بالل سانىن جيناماعان ۇمىتكەرلەر كەلەسى تۋرعا جىبەرىلمەيدى.

مەملەكەتتىك قىزمەت اپپاراتىن ودان ءارى جاقسارتۋ ماقساتىندا «مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر» كاتەگورياسى ەنگىزىلدى. بۇل كاتەگوريا بويىنشا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە «ماگيستراتۋرا» باعدارلاماسىنا قاتىسۋ ءۇشىن ءتىل كۋرستارىنان ءوتۋ مۇمكىندىگى ۇسىنىلادى.

سونداي-اق باعدارلاما تۇلەكتەرى ەڭبەك ءوتىلىمىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى مۇشە حالىقارالىق ۇيىمداردا، مىسالى، بۇۇ، يۋنەسكو، شىۇ جانە تمۇ سياقتى ۇيىمداردا وتەۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلعان.

كونكۋرستىق ىرىكتەۋ ءۇشىن قاجەتتى قۇجاتتار تىزبەسىنە ۋاجدەمەلىك حات ەنگىزىلدى. بۇدان باسقا، كونكۋرستىق ىرىكتەۋدەن وتە الماعان ۇمىتكەرلەرگە سول كۇنتىزبەلىك جىلى كونكۋرسقا قايتا قاتىسۋ قۇقىعى بەرىلەدى.

جالپى بۇل وزگەرىستەر «بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياسىن جەتىلدىرىپ، ەلىمىزدىڭ ءارتۇرلى سالالارىندا بىلىكتى ماماندار دايارلاۋعا باعىتتالعان.

ءبىز تۋرالى
ulys.kz — اقپاراتتىق، ساراپتامالىق جانە تانىمدىق باعىتتاعى ماتەريالداردى بەرەدى.
 
مۋلتيمەديالىق جوبا زامان تالابىنا ساي جاسالعان. قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق نارىعىن ساپالى
كونتەنتپەن قامتاماسىز ەتۋگە ۇلەس قوسۋعا باعىتتالعان. مۇنداعى ساراپتامالىق، تانىمدىق
ماقالالار سان سالانى قامتيدى. گەوستراتەگيا، گەوەكونوميكا، گەوساياسات، حالىقارالىق
قاتىناستار مەن ەلدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتى، ەكونوميكا، جاھاندا بولىپ جاتقان تەكتونيكالىق
وزگەرىستەر مەن ترەند تاقىرىپتار ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان تەرەڭ تالدانىپ قازاق
وقىرماندارىنا جەتكىزىلەدى. ورتالىق ازيا مەن تۇركى الەمىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى.