قازاقستاندىق قوعامدا اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ ماسەلەسى بىرنەشە جىلدان بەرى بەلسەندى تالقىلانىپ كەلەدى. اەس قازاقستاننىڭ تەحنولوگيالىق دامۋىنا اسەر ەتەدى، سونداي-اق ەنەرگەتيكالىق تيىمدىلىكتى تۇراقتاندىرىپ، ەكونوميكانىڭ سان ءتۇرلى سالاسىندا عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەسستى جەدەلدەتۋگە سەپتەسەدى، ەلدىڭ يننوۆاسيالىق الەۋەتىنىڭ ارتۋىنا دا ىقپال ەتۋى مۇمكىن.
اتوم ەنەرگياسى جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتتىكتىڭ (ماگاتە) ساراپشىلارى ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك تۇراقتى ەكونوميكالىق ءوسىمدى قامتاماسىز ەتۋمەن قاتار حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋدا ماڭىزدى ءرول وينايتىنىن اتاپ وتەدى. اتوم ەنەرگەتيكاسى كليماتتىڭ وزگەرۋىنىڭ جاعىمسىز اسەرىن ازايتادى، تازا جانە سەنىمدى ەنەرگياعا قولجەتىمدىكتى ارتتىرادى. بۇگىنگى تاڭدا اتوم قۋاتى الەمدىك ەنەرگيا بالانسىنىڭ ەداۋىر بولىگىن قۇرايدى جانە الداعى ونجىلدىقتاردا ونى پايدالانۋ ۇلەسى وسەدى دەپ كۇتىلۋدە.
قازاقستان ەنەرگەتيكالىق قاجەتتىلىكتەردى قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن اتوم ەلەكتر ستانسياسىنىڭ قۇرىلىسىنا يەك ارتۋدى كوزدەپ وتىر. كومىر مەن گاز سياقتى كۇندەلىكتى تۇتىناتىن قۋات كوزدەرى اۋاعا پارنيكتىك گاز بولەدى.
- ۇكىمەتتىڭ مالىمدەۋىنشە، بولاشاقتا ق ر ەلەكتر قۋاتىنىڭ تاپشىلىعى بىلىنەدى، ال اتوم ەلەكتر ستانسياسى بۇل ماسەلەنى شەشەدى. سونىمەن قوسا ەلىمىزدە ەنەرگەتيكالىق كەشەندەردەگى جابدىقتاردىڭ توزۋى 70%-دان اسادى. الەم ەلدەرى مەن ەو-نىڭ كومىرتەگى بەيتاراپتىعى ساياساتىنا بايلانىستى قازاقستانعا كومىرسۋتەك شيكىزاتىن تۇتىناتىن ەنەرگەتيكالىق ستانسيالاردى سالۋعا تىيىم سالىنادى. سوندىقتان ق ر اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ جانە اتوم ستانسياسىن سالۋ بارلىق ساناتتاعى تۇتىنۋشىلاردى، ونىڭ ىشىندە ونەركاسىپتىك كاسىپورىندار مەن حالىقتى ۇزدىكسىز ەلەكتر ەنەرگياسىمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ەڭ قولايلى نۇسقا بولىپ تابىلادى، - دەپ جازادى "قازاقستانداعى مك" گازەتىنىڭ رەداكسياسى
ەلىمىزدە اەس سالۋ ەنەرگەتيكا كەشەنىن ءارتاراپتاندىرۋعا جانە قازبا وتىندارىنا تاۋەلدىلىكتى ازايتۋعا كومەكتەسەدى. سونداي-اق، ەلدە ۋراننىڭ باي قورى بار، بۇل اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋدى ەكونوميكالىق تۇرعىدان ءتيىمدى ەتەدى. اەس ۇزاق مەرزىمگە تۇراقتى ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتۋگە قابىلەتتى، بۇل ونەركاسىپتىڭ ءوسۋى مەن ۋربانيزاسيا جاعدايىن دا وزىندىك اسەر ەتەرى ءسوزسىز.
قازاقستاندا اەس پايدالانۋعا بەرىلگەن ساتتەن باستاپ ءتيىستى قىزمەت كورسەتۋ جانە قوسىمشا پايدالانۋ شارتىمەن 60 جىلدان 80 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋدى قامتاماسىز ەتە الادى. اەس جۇمىسى ەكونوميكانىڭ ءبىرقاتار نەگىزگى سالالارىنىڭ تەحنولوگيالىق دامۋىنا اسەر ەتەدى. ساراپشىلار قازاقستاندا اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ وڭ اسەر ەتەتىن التى سالانى اتايدى.
1. ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ
اتوم ەلەكتر ستانسياسىنىڭ قۇرىلىسى ەلدىڭ ەنەرگەتيكالىق جۇيەسىنىڭ تۇراقتىلىعى مەن تاۋەلسىزدىگىن ەداۋىر ارتتىرا الادى. ەلەكتر تاپشىلىعى جاعدايىندا، اسىرەسە ءىرى ەنەرگيامەن جابدىقتاۋ ورتالىقتارىنان الىس ايماقتاردا اتوم ستانسيالارى تۇراقتى ەنەرگيا كوزىنە اينالۋى مۇمكىن. بۇل ەلەكتر جەلىلەرىن كەڭەيتۋگە جانە جاڭارتۋعا، سونداي-اق ەلەكتر جۇيەلەرىنىڭ وزىق تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋگە اكەلەدى.
2. بايلانىستى سالالارىنداعى يننوۆاسيالار
اەس-پەن بايلانىستى جوبالار تەحنولوگيالىق قۇزىرەتتىلىكتىڭ جوعارى دەڭگەيىن تالاپ ەتەدى. اەس ماشينا جاساۋ، ەلەكترونيكا، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار جانە قاۋىپسىزدىك جۇيەلەرى سياقتى سالالاردىڭ دامۋىن ىنتالاندىرادى. مىسالى، قۇرىلىس كومپانيالارى رادياسيالىق جۇكتەمەلەرگە توزىمدىلىككە ىقپال ەتەتىن جاڭا ماتەريالدار مەن تەحنولوگيالاردى پايدالاناتىن بولادى، ال IT-سەكتور مونيتورينگ پەن باسقارۋ ءۇشىن مامانداندىرىلعان جۇيەلەردى ازىرلەيتىن بولادى.
3. عىلىمي جانە تەحنيكالىق الەۋەتتى دامىتۋ
اتوم ەنەرگەتيكاسى جوبالارى يادرولىق فيزيكا، ينجەنەريا، ەكولوگيا جانە باسقا دا پاندەر بويىنشا كادرلاردىڭ جوعارى بىلىكتىلىگىن تالاپ ەتەدى. بۇل جوعارى ءبىلىم بەرۋدى، عزي مەن زەرتتەۋ ورتالىقتارىن دامىتۋعا يتەرمەلەيدى، بۇل ءوز كەزەگىندە ەلدىڭ عىلىمي الەۋەتىن نىعايتادى. حالىقارالىق ماماندارمەن تاجىريبە الماسۋ بويىنشا باعدارلامالاردى دامىتۋعا بولادى، بۇل قازاقستاننىڭ جاڭا تەحنولوگيالار مەن ستاندارتتارعا بەيىمدەلۋىن جەدەلدەتەدى.
4. ەكولوگيالىق تەحنولوگيالار جانە قالدىقتاردى باسقارۋ
اەس پايدالانۋدىڭ ماڭىزدى بولىگى راديواكتيۆتى قالدىقتاردىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن جۇمىس ىستەۋىن باقىلاۋ بولىپ تابىلادى. ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىك يننوۆاسيالارىن ىنتالاندىرۋ قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ مەن جويۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن ازىرلەۋگە، سونداي-اق باسقا سالالاردا تازا جانە ءقاۋىپسىز ءوندىرىس تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋگە اكەلۋى مۇمكىن.
5. حالىقارالىق تەحنولوگيالار ترانسفەرى
اەس سالۋ جانە پايدالانۋ وزىق تەحنولوگيالاردىڭ ترانسفەرىنە ىقپال ەتەتىن روساتوم نەمەسە باتىس كومپانيالارى سياقتى حالىقارالىق سەرىكتەستەردى تارتۋدى تالاپ ەتەدى. بۇل ۇدەرىس قازاقستاننىڭ الەمدىك تەحنولوگيالىق قوعامداستىققا كىرىگۋىن جەدەلدەتىپ، زاماناۋي ستاندارتتار مەن تاجىريبەلەردى ەنگىزۋى مۇمكىن.
6. ەنەرگەتيكالىق سەكتوردى ءارتاراپتاندىرۋ
بۇگىندە قازاقستان نەگىزىنەن قازبا وتىنىنا، اسىرەسە كومىرگە تاۋەلدى. اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ ەنەرگيا سەكتورىن ءارتاراپتاندىرۋعا كومەكتەسەدى، ونى الەمدىك مۇناي مەن گاز نارىعىنداعى وزگەرىستەرگە ءتوزىمدى ەتەدى. اەس قۇرىلىسى سونىمەن قاتار ەلدەگى كومىرتەگى ءبولىنىسىن ازايتۋعا جانە جاسىل ەنەرگيا كوزدەرىنە كوشۋدى جەدەلدەتۋگە ىقپال ەتۋى مۇمكىن.
