21 قاڭتاردا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ وتاندىق بيزنەس وكىلدەرىمەن كەزدەسىپ، از عانا ەليتالىق توپتار ىقپالىنىڭ ارتۋى جانە حالىقتىڭ باسىم بولىگىنىڭ تابىسىنىڭ ازايۋى قاۋىپسىزدىككە ايتارلىقتاي قاتەر ءتوندىرىپ وتىرعانى جايلى ايتتى.
توقايەۆتىڭ ءسوزىن سيتاتامەن كەلتىرسەك:
«ۇلتتىق تابىستىڭ ءادىل ءبولىنۋى بويىنشا تەڭگەرىمسىزدىك پەن پروبلەمانىڭ بار ەكەنى ايدان انىق. حالىقارالىق ساراپشىلار (KPMG، 2019 جىل) قازاقستان بايلىعىنىڭ جارتىسى 162 ادامنىڭ عانا قولىندا ەكەنىن راستاپ وتىر. وسى رەتتە حالىقتىڭ جارتىسىنىڭ ايلىق تابىسى 50 مىڭ تەڭگەدەن اسپايدى. بۇل – جىلىنا 1300 دوللاردان ءسال عانا اسادى دەگەن ءسوز. مۇنداي اقشامەن ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن ەمەس. بۇلاي جىكتەلۋ مەن تەڭسىزدىكتىڭ ءقاۋىپتى ەكەنىن ايتقان بولاتىنمىن. جاعدايدى دەرەۋ وزگەرتۋ كەرەك».
توقايەۆ ايتقان 162 ادام كىمدەر؟
ق ر پرەزيدەنتى ايتقان 162 ادام تۋرالى ستاتيستيكا بۇرىننان ايتىلعان. ناقتىلاساق بۇل تۋرالى 2019 جىلى ايتىلىپ، قازاقستانداعى ەڭ باي ادامداردىڭ قانشا تابىس تاباتىندىعى جاريالاندى. وقىرماندارعا تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن مالىمەتتەردى كەلتىرە كەتسەك.
«الپاري» اگەنتتىگىنىڭ زەرتتەۋى بويىنشا، قازاقستاندا:
- 326 322 ادام (2،7 پايىز) جىلىنا 10-100 مىڭ دوللار ارالىعىندا تابىس تابادى.
- 42 301 ادام (0،35 پايىز) جىلىنا 100 مىڭنان 1 ميلليون دوللارعا دەيىن پايدا تابادى.
- 5838 ادام (0،35 پايىز) جىلىنا 1-500 ميلليون دوللار الادى
- 162 ادام (0،001 پايىز) قازاقستان بايلىعىنىڭ 55 پايىزىن يەمدەنىپ وتىر. ونىڭ ىشىندە 112 ادام ءبىر جىلدا 50-80 ميلليون دوللار تابىس تابادى.
- 45 ادامنىڭ پايداسى –80 -800 ميلليون دوللار ارالىعىندا.
- 5 ادام – 2 - 3 ميلليارد دوللار بايلىققا يە.
ال الەمدىك Forbes جۋرنالى 2021 جىلعى الەمدەگى ەڭ باي ادامداردىڭ تىزىمىنە قازاقستاننان جەتى ادام كىرگەن. ولار قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قىزى دينارا مەن كۇيەۋ بالاسى تيمۋر قۇلىبايەۆ، KAZ minerals مەتاللۋرگيا گيگانتىنىڭ يەسى ۆلاديمير كيم، Forte bank جانە باسقا دا كوپتەگەن بيزنەس قۇرىلىمدارعا يەلىك ەتەتىن بولات وتەمۇراتوۆ، Kaspi bankء-تى باسقاراتىن ۆياچەسلاۆ كيم مەن ميحايل لومتادزە جانە Freedom Holding بروكەرلىك كومپانياسىنىڭ يەسى تيمۋر تۋرلوۆ.
ال orda.kz سايتى پرەزيدەنتپەن كەزدەسۋگە شاقىرىلعان بيزنەس ەليتانىڭ ءتىزىمىن جاريالادى. ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە بۇل ءتىزىمنىڭ اراسىندا توقايەۆ ايتقان 162 ادامنىڭ كەيبىرىنىڭ بارى ەكەنى تۇسپالدانادى.
- ەلدار ابدرازاكوۆ، Centras Group حولدينگىنىڭ يەسى،
او «قازاقستان قور بيرجاسى» اق (KASE)، «ForteBank» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى؛ - باحاريدين ابلازيموۆ، «ۋشكۋيۋ» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى؛
- دانيار ابۋلگازين، «Petrosun» ج ش س، «Sinooil» ج ش س، Viled Group كومپانيالارىنىڭ ۇلەسكەرى؛
- بولاتبەك الييەۆ، Dala Fruit كومپانيالار توبىنىڭ يەسى؛
- باقىتبەك بايسەيتوۆ، «بانك سەنتركرەديت» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ جانە باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- ارمانجان بايتاسوۆ، Tan Media Group ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- ەرىك بالاپانوۆ، «لوندون – الماتى» ساقتاندىرۋ كومپانياسى» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- عابيدەن بالعىنبەكوۆ، «اسىل لوگيستيكس» ج ش س باسشىسى؛
- ەرليك بالفانبايەۆ، Alina Group توبىنىڭ پرەزيدەنتى؛
- رايىمبەك باتالوۆ، Raimbek Group حولدينگىنىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- الەكساندر بەلوۆيچ، Bazis-A كورپوراسياسى ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- قايرات بورانبايەۆ، «المالى» حولدينگىنىڭ پرەزيدەنتى، قازاقستانداعى McDonald’s يەسى؛
- الەكساندر گاربەر، «پريما ديستريبيۋشن» ج ش س ماجوريتارلىق يەسى؛
- ۆلاديمير دجۋمانبايەۆ، «اك التىنالماس» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، «كازاحمىس حولدينگ» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى؛
- كۋانىشبەك ەسەكەيەۆ، «قازاقتەلەكوم» اق باسقارما ءتوراعاسى؛
- عالىمجان ەسەنوۆ، «KNG Finance» ج ش س باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- سەرجان جۋماشيەۆ، Capital Partners ديەۆەلوپەرلىك كومپانيانىڭ ماجوريتتارلى يەسى؛
- گەنناديي زەنچەنكو، كت «زەنچەنكو ي ك» ديرەكتورى؛
- شۋحرات يبراگيموۆ، «ەۋرازيا قارجى كومپانياسى» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى؛
- دينمۋحامەت يدريسوۆ، پرەدسەداتەل نابليۋداتەلنوگو سوۆەتا توو «قازاقستاندىق كوممۋنالدىق جۇيە» ج ش س باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- باۋىرجان يسابايەۆ، BI Construction، BI Road Construction باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، BI Group ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى؛
- كايرات يتەمگەنوۆ، «اك-نيەت» ج ش س باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- سەرگەي كان، «ساتەك» اق، «ساەك» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى؛
- بەريك كانييەۆ، Lancaster Group Kazakhstan ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- نۋرلان كانىبەكوۆ، «Petro Asia» اق، «Sky Logistics Service» ج ش س، وو «نيمەكس-ترانس» قب، كت «الەم-كاپيتال» ۇلەسى بار؛
- ايدان كاريبجانوۆ، «Visor Holding» ج ش س جانە توو «Visor Kazakhstan» ج ش س ماجوريتارلىق يەسى
- ۆلاديمير كيم، KAZ Minerals پرەزيدەنتى جانە اتقارۋشى ەمەس ديرەكتورى؛
- ۆلاديسلاۆ كيم، KAZ Minerals PLس مينوريتارلىق اكسيونەرى؛
- ۆياچەسلاۆ كيم، «Kaspi.kz» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- ەدۋارد كيم، «Technodom وperator» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- الەكساندر كلەبانوۆ، «ساتەك» اق جانە «ساەك» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- سايدۋللا كوجابايەۆ، Alageum Group باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- كانات كوپبايەۆ، Kusto Group PTE Ltd ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى؛
- الەكساندر كوسيسىن، «گاليسكوە» ج ش س ديرەكتورى؛
- الماس كۇدايبەرگەن، Centrasia Group باسقارما ءتوراعاسى؛
- زاكيرجان كۋزييەۆ، «جاركەنتسكيي كراحمالوپاتوچنىي زاۆود» ج ش س قۇرىلتايشىسى؛
- اندرەي لاۆرەنتيەۆ، «گرۋپپا كومپانيي «الليۋر» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى جانە اكسيونەرى؛
- ميحايل لومتادزە، چلەن سوۆەتا ديرەكتوروۆ ي پرەدسەداتەل پراۆلەنيا او «Kaspi.kz» اق باسقارما ءتوراعاسى جانە ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى؛
- كايرات ماجيبايەۆ، Resmi Group ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- الەكساندر ماشكيەۆيچ، Eurasian Resources Group تاۋ-كەن ءوندىرۋ كومپانياسىنىڭ يەلەرىنىڭ ءبىرى؛
- ەرلان مۋكاشيەۆ، Eurasia RED ديەۆەلوپەرلىك كومپانياسىنىڭ يەسى؛
- راميل مۋحورياپوۆ، Chocofamily Holding يەسى؛
- الماس مىنبايەۆ، Nomad Life جانە Nomad Insurance ساقتاندىرۋ كومپانيالارىنىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- ەرلان نيگماتۋلين، «سارىاركا نان كاراگاندى» ج ش س، «بالحاش نان» ج ش س، «پۋلس» ج ش س كومپانيالارىنىڭ قۇرىلتايشىسى؛
- ولەگ نوۆاچۋك، KAZ Minerals Ltd ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، Nova Resources B.V. باسقارما ءتوراعاسى؛
- داۋلەت نۇرجانوۆ، Kusto Group باسقارما مۇشەسى، Kusto Agro باس ديرەكتورى؛
- ەدۋارد نوگاي، «Kazakhmys Copper اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، «كورپوراسيا كازاحمىس» ج ش س باسقارما ءتوراعاسى؛
- ازامات وسمانوۆ، «Magnum Cash&Carry» جسش باسقارما ءتوراعاسى؛
- باۋرجان وسپانوۆ، يپك Zhersu باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- يۋريي پاك، Ersai Caspian Contractor ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- نيكولا پوپوۆيچ، «Kazzinc Holdings» ج ش س ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- كەنەس راكيشيەۆ، Fincraft Group پرەزيدەنتى؛
- ايدىن راحيمبايەۆ، BI Group حولدينگى ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- يسلامبەك سالجانوۆ، «التىن قىران كومپانيالار توبىنىڭ قۇرىلتايشىسى؛
- مارات سارسەنوۆ، «يستكومترانس» ج ش س ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- يۆان ساۋەر، «رودينا» اف ج ش س باس ديرەكتورى؛
- سەريكجان سەيتجانوۆ، «ونتۋستيك» فتپك، «ساۋتس ويل» ج ش س، «Talap Investment Company» ج ش س ءتوراعاسى؛
- نۋرلان سماگۋلوۆ، «استانا گرۋپپ» حولدينگىنىڭ پرەزيدەنتى؛
- دياس سۋلەيمەنوۆ، «قامقور مەنەدجمەنت» كوپ سالالىق توبىنىڭ باس ديرەكتورى؛
- ەرلان سۋلەيمەنوۆ، «وليمپ» كلينيكالىق-دياگنوستيكالىق لابوراتورييانىڭ قۇرىلتايشىسى جانە باس ديرەكتورى؛
- الماس سۋلتانگازين، Sulpak، Alser كومپانيالارىنىڭ جانە ديستريبيۋتورلى ەلەكترونكا «ST Networks» ج ش س ماجوريتارلى ۇلەسى؛
- ەركءىن تءاتيشيەۆ، Kusto Group ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- سەرگەي تەرەششەنكو، توو «مەجدۋنارودنىي فوند «ينتەگراسيا» حالىقارالىق قورى ج ش س باسقارما ءتوراعاسى؛
- سەريك تۋلباسوۆ، TS Development كومپانيالار توبىنىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- تيمۋر تۋرلوۆ، «فريدوم فينانس» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- بولات وتەمۇراتوۆ، Global Development ۇلەسى، «ForteBank» اق، «كار-تەل» ج ش س، «Sky Mobile» جانە RG Gold ءوبۇ يەسى؛
- ايداربەك حودجانازاروۆ، «ولجا اگرو» ج ش س باس ديرەكتورى؛
- ياكوۆ سحاي، «كومپانيا «دوستار» ج ش س پرەزيدەنتى؛
- ەرلان بايمۋراتوۆ، «بايان سۋلۋ» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- اناتوليي پوبياحو، Line Group نەگىزىن قالاۋشى جانە نەگىزگى اكسيونەرى؛
- باتىربەك ۋالييەۆ، گەنەرالنىي ديرەكتور «اگروفيرما تNK» باس ديرەكتورى؛
- ءۇمءىت شاياحمەتوۆا، «قازاقستان حالىق بانكى» اق باسقارما ءتوراعاسى؛
- ابىلاي مىرزاحمەتوۆ، «اتامەكەن» ۇكپ باسقارما ءتوراعاسى؛
- الماسادام ساتكالييەۆ، «سامرۇق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ باسقارما ءتوراعاسى؛
- ايدار ءارءىپحانوۆ، «بايتەرەك» باسقارۋشى كومپانياسى» اق باسقارما ءتوراعاسى
بۇل تىزىمدە قازاقستانداعى ەڭ باي ادامداردىڭ ءبىرى ەكس-پرەزيدەنتتىڭ كۇيەۋ بالاسى، جاقىندا قىزمەتىنەن كەتكەن تيمۋر قۇلىبايەۆ بولماسا دا، ونىڭ اتالعان جيىنعا قاتىسقانى تۋرالى جەلىدە ايتىلىپ، سۋرەتى دە جاريالاندى. ازىرگە قازاقستانداعى پرەزيدەنت ايتقان 162 ادامنىڭ تولىق ءتىزىمى جوق، ول تۋرالى توقايەۆ تا اتىن ايتىپ، ءتۇسىن تۇستەمەدى. تۇسپالمەن 162 ادامعا تىزىمدەگى كەيبىرى كىرۋى ابدەن مۇمكىن...
