قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-مينيسترىنىڭ ورىنباسارى – سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇرات نۇرتىلەۋ استاناعا رەسمي ساپارمەن كەلگەن ۇلىبريتانيا جانە سولتۇستىك يرلانديا قۇراما كورولدىگىنىڭ سىرتقى ىستەر، دوستاستىق جانە حالىقارالىق دامۋ ءمينيسترى ديەۆيد كەمەرونمەن كەلىسسوزدەر وتكىزدى. بۇل تۋرالى ءسىم حابارلادى.
كەزدەسۋ بارىسىندا تاراپتار ەكىجاقتى، وڭىرلىك جانە حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن، سونداي-اق قازاقستان مەن ۇلىبريتانيا اراسىنداعى قارىم-قاتىناستارىنىڭ بارلىق اۋقىمىن جانداندىرۋ شارالارىن تالقىلادى.
م.نۇرتىلەۋ سوڭعى جىلدارى ءارتۇرلى سالالارداعى ارىپتەستىكتىڭ ۇدەمەلى تەرەڭدەۋىنە ىقپال ەتكەن ۆەدومستۆوارالىق جانە پارلامەنتارالىق بايلانىستاردىڭ جوعارى سەرپىنىن قۇپتادى جانە ەكى ەلدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىكتەرى دەڭگەيىندەگى ديالوگتى ودان ءارى كەڭەيتۋگە دايىن ەكەنىن راستادى.
بريۋسسەلدە ەۋرووداقتىڭ ورتالىق ازيا بويىنشا جاڭا ستراتەگياسى تانىستىرىلدى. 17 بەتتەن تۇراتىن قۇجات «ەۋرو وداق پەن ورتالىق ازيا: بەكەم ارىپتەستىك ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر» دەپ اتالادى. اتالعان حالىقارالىق ۇيىم العاشقى ستراتەگياسىن 2007 جىلى قابىلداعان بولاتىن. ودان بەرى دە ءبىراز ۋاقىت ءوتتى، گەوساياسي احۋال دا قاتتى وزگەردى، ورتالىق ازيا ايماعىنىڭ ماڭىزى دا ارتا ءتۇستى. سوندىقتان، ايماق ەلدەرىمەن بايلانىسقا جاڭا كوزقاراس، جاڭاشا قادام جاساۋ كەرەك بولدى. ەكى جىل ىشىندە ەو ديپلوماتتارى مەن ايماق ەلدەرىنىڭ ماماندارى قۇجاتتى دايىنداۋعا بەلسەندى تۇردە اتسالىسىپ، جاڭا يدەيالار مەن سونى مازمۇندى ۇسىنىستار جولدادى. جاڭا ستراتەگيا ورتالىق ازيا مەن ەو ىنتىماقتاستىعىن جاڭا دەڭگەيگە شىعارارىنا سەنىم مول. جاڭا قۇجاتتى ەو كەڭەسى ماۋسىم ايىندا ماقۇلداپ، 7 شىلدەدە بىشكەكتە وتەتىن ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىمەن كەزدەسۋدە ەو ديپلوماتياسىنىڭ باسشىسى فەدەريكا موگەريني رەسمي تۇردە تانىستىرادى دەپ جوسپارلانعان.
ەۋروپا ەلدەرىمەن بايلانىسىمىز ءتىپتى ارتادى. سەبەبى، بۇگىن قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ ەۋروپانىڭ التى مەملەكەتىندەگى، اتاپ ايتساق، بولگاريا، لاتۆيا، پورتۋگاليا، سەربيا، سلوۆاكيا جانە ەستونيا ەلدەرىندەگى ديپلوماتيالىق ميسسيالارعا تولىققاندى ەلشىلىك مارتەبەسىن بەرۋ تۋرالى جارلىقتارعا قول قويدى. بۇل ماڭىزدى شەشىمگە قاتىستى پرەزيدەنتتىڭ باسپا ءسوز حاتشىسى بەرىك ءۋالي ءوزىنىڭ فيەسبۋك پاراقشاسىندا پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى مۇرات نۇرتىلەۋوۆتىڭ تومەندەگىدەي تۇسىندىرمەسىن جاريالادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ كومەكشىسى مۇرات نۇرتىلەۋوۆتىڭ ءبىرقاتار ەۋروپا ەلدەرىندەگى ديپلوماتيالىق ميسسيالارىن قايتا قۇرۋعا قاتىستى تۇسىندىرمەسى
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوزىنىڭ ۇلىقتاۋ راسىمىندە سويلەگەن سوزىندە كوپۆەكتورلى سىرتقى ساياساتتىڭ «ەلىمىزگە، ۇلتتىق بيزنەسكە، ءار ازاماتىمىزعا ناقتى پايداسىن تيگىزۋى ءتيىس» ەكەنىن ايتتى.
وتاندىق ديپلوماتيالىق قىزمەت الەمنىڭ كەز كەلگەن جەرىندە ۇلتتىق مۇددەمىزدى نىق قورعاۋى ءتيىس. بۇل رەتتە، ساياسي پراگماتيزم مەن ەكونوميكالىق ماقساتقا نەگىزدەلگەن ءتيىستى باسىمدىقتاردى انىقتاۋدىڭ ماڭىزى اسا زور.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سىرتقى ساياساتىندا ەۋروپالىق ەلدەردىڭ الاتىن ورنى ايرىقشا. قازاقستان مەن ەۋرووداق اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋ تۋرالى كەلىسىمدى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ەۋروپالىق تاراپپەن جۇيەلى جۇمىس ىستەۋىمىز قاجەت. ەۋرووداقتىڭ ورتالىق ازيا بويىنشا بيىلعى ماۋسىمدا قابىلداعان جاڭارتىلعان ستراتەگياسى سەرىكتەستىكتى نىعايتۋ ءۇشىن تىڭ مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى.
ەۋروپالىق وداق – قازاقستاننىڭ ءىرى ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە ينۆەستيسيالىق سەرىكتەسى. ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساۋدا اينالىمىنىڭ جانە قازاقستان ەكونوميكاسىنا تارتىلعان تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيانىڭ جارتىسى ەۋروپالىق وداق مەملەكەتتەرىنە تيەسىلى.
وسىعان بايلانىستى، قازاقستاننىڭ بولگاريا، لاتۆيا، پورتۋگاليا، سەربيا، سلوۆاكيا جانە ەستونيا ەلدەرىندەگى ديپلوماتيالىق ميسسيالارعا تولىققاندى ەلشىلىك مارتەبەسىن بەرۋ – ەۋروپا مەملەكەتتەرىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلداردى تەرەڭدەتۋگە باعىتتالعان ماڭىزدى قادام.
قازىرگى ۋاقىتقا دەيىن وسى ەلدەردە ءبىزدىڭ ديپميسسيالارىمىز بەن كونسۋلدىقتارىمىز عانا جۇمىس ىستەدى. بۇل اتالعان مەملەكەتتەرمەن ءوزارا ىنتىماقتاستىقتى قارقىندى دامىتۋعا تولىق مۇمكىندىك بەرمەدى.
جوعارىدا كورسەتىلگەن مەملەكەتتەردىڭ ەلشىلىكتەرى قازاقستاندا ءتيىستى دەڭگەيدە جۇمىس ىستەۋدە. وسىعان وراي، ءبىزدىڭ سەرىكتەستەرىمىز نۇر-سۇلتان تاراپىنان لايىقتى قادام جاسالاتىنىنا سەنىم بىلدىرگەندەرىن اتاپ ءوتۋ قاجەت.
اۋقىمى جاعىنان شاعىن ەلشىلىكتەرىمىزدى قارجىلاندىرۋ ماسەلەسى جۇمىس ىستەپ تۇرعان ديپلوماتيالىق ميسسيالاردىڭ بيۋدجەتى شەڭبەرىندە قاراستىرىلعان. بۇل – الەمدىك تاجىريبەدە بار ءتاسىل، ياعني مەملەكەتتەر ديپلوماتيالىق وكىلدىكتەردىڭ ىقشام، كاسىبي، ءتيىمدى قۇرامى نەگىزىندە ساپالى ءارى ناتيجەلى قىزمەتكە باسا نازار اۋدارادى.
وسىلايشا، قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ءسىم ۇسىنىسى بويىنشا قول قويعان جارلىعى ەۋروپالىق وداقتىڭ ماڭىزدى سەرىكتەستەرىمەن قارىم-قاتىناستاردى دامىتۋعا تىڭ سەرپىن بەرۋ ءۇشىن قاجەتتى ءارى ورىندى شەشىم بولدى. اتالعان باستاما مەملەكەتىمىزدىڭ سىرتقى ساياسي جانە سىرتقى ەكونوميكالىق قىزمەتىن ءارتاراپتاندىرۋعا ارنالعان مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋدى كوزدەيدى.
مەملەكەت باسشىسى نيدەرلاند كورولدىگىنىڭ پرەمەر-مينيسترى مارك ريۋتتەمەن كەزدەستى، دەپ حابارلايدى اقوردا.
اقوردادا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن استاناعا جۇمىس ساپارىمەن كەلگەن نيدەرلاند پرەمەر-مينيسترى مارك ريۋتتە كەزدەسۋ وتكىزدى.
اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا ساياسي، ەكونوميكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق سالالارداعى ىقپالداستىقتى كەڭەيتۋ پەرسپەكتيۆالارى قاراستىرىلدى.
– وزىڭىزبەن 2015 جىلى كەزدەسكەن ەدىك. سول جۇزدەسۋدى ەرەكشە ىقىلاسپەن ەسكە الامىن. ءسىزدىڭ ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىعىمىزدى دامىتۋعا قوسقان ۇلەسىڭىزدى جوعارى باعالايمىز. ءسىز باسقا ارىپتەستەرىڭىزگە قاراعاندا پرەمەر-مينيستر لاۋازىمىن ۇزاق ۋاقىت اتقارىپ كەلەسىز جانە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى تاجىريبەڭىز وراسان زور. سونداي-اق ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن اتاپ وتكىم كەلەدى. نيدەرلاند – قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ ەڭ ءىرى ينۆەستورى. ەلىمىزگە قۇيىلعان تىكەلەي ينۆەستيسيا 120 ميلليارد دوللاردان استى. ەلدەرىمىز بىرلەسكەن اۋقىمدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ جاتىر، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ نيدەرلاند پرەمەر-مينيسترىنىڭ ەلىمىزگە ساپارى استانا مەن امستەردام اراسىنداعى ساۋدا-ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستى دامىتۋعا تىڭ سەرپىن بەرەتىنىن اتاپ ءوتتى.
ءوز كەزەگىندە مارك ريۋتتە ەكىجاقتى سەرىكتەستىك دەڭگەيىن جوعارى باعالادى. سونداي-اق ول قازاقستان مەن نيدەرلاندتىڭ ىقپالداستىعىن ودان ءارى جانداندىرۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى.
– مەن استانادا العاش رەت 2010 جىلى بولدىم. بۇل مەنىڭ جاڭا پرەمەر-مينيستر رەتىندە ەۋروپا وداعىنان تىسقارى جەرگە جاساعان العاشقى ساپارىم ەدى. سودان كەيىن 2015 جىلى ساپارمەن كەلدىم. سول كەزدە جۇرگىزگەن كەلىسسوزدەرىمىز ءالى ەسىمدە. ەكىجاقتى بايلانىستارىمىزدىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانى مەنى ءارقاشان تاڭعالدىرادى. قازاقستاننىڭ وڭىرلىك جانە حالىقارالىق كۇن تارتىبىندەگى تەڭگەرىمدى ۇستانىمىنا ايرىقشا قۇرمەتپەن قارايمىن. سونىمەن قاتار ەلىڭىزدى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋ ءۇشىن اتقارىپ جاتقان ءىسىڭىزدى جوعارى باعالايمىن. ءبىز اۋىل شارۋاشىلىعى، جاسىل ەنەرگەتيكا جانە سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ سالالارىنداعى يدەيالار مەن ازىرلەمەلەرىمىزدى بولىسۋگە دايىنبىز، – دەدى نيدەرلاند ۇكىمەتىنىڭ باسشىسى.
كەلىسسوز بارىسىندا ساۋدا-ەكونوميكالىق، ەنەرگەتيكالىق جانە ينۆەستيسيالىق ىنتىماقتاستىقتى، سونداي-اق كولىك، يننوۆاسيا، اتوم ەنەرگەتيكاسى، اۋىل شارۋاشىلىعى، دەنساۋلىق ساقتاۋ، كليمات، سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ سالالارىنداعى بايلانىستاردى نىعايتۋ جولدارى ەگجەي-تەگجەيلى تالقىلاندى.
بۇدان بولەك، تاراپتار حالىقارالىق جانە وڭىرلىك كۇن تارتىبىندەگى وزەكتى ماسەلەلەر جونىندە پىكىر الماستى. سونداي-اق ەۋروپا وداعىمەن ىقپالداستىق اياسىنداعى ديالوگتى جالعاستىرۋ ماڭىزدى ەكەنىنە نازار اۋدارىلدى.