بۇگىن قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ قىرعىز رەسپۋبليكاسىنا مەملەكەتتىك ساپارمەن باردى.
قازاقستان پرەزيدەنتىن «الا-ارچا» رەزيدەنسياسىندا سالتاناتتى قارسى الۋ راسىمىنەن كەيىن، ەكى ەلدىڭ مەملەكەتتىك ءانۇراندارى شىرقالىپ، قۇرمەت قاراۋىلىنىڭ باستىعى مەملەكەتتەر باسشىلارىنا راپورت بەردى. اقوردا باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ حابارلاۋىنشا، قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن سوورونباي جەەنبەكوۆ قۇرمەت قاراۋىلىن ارالاپ ءوتىپ، بىر-بىرىنە رەسمي دەلەگاسيا مۇشەلەرىن تانىستىردى. سودان كەيىن باۋىرلاس ەلدەردىڭ باسشىلارى «اقساقالدار» زالىندا شاعىن قۇرامداعى كەلىسسوزدەر وتكىزگەن. تاراپتار ەكىجاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك بويىنشا، ونىڭ ىشىندە ساياسي، ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق باعىتتاعى، سونداي-اق، حالىقارالىق قۇرىلىمدار اياسىنداعى كوپتەگەن ماسەلەلەردى قاراستىردى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ سوورونباي جەەنبەكوۆكە قوناقجايلىق كورسەتكەنى ءۇشىن ريزاشىلىق ءبىلدىرىپ، ونىڭ قازاق-قىرعىز ىنتىماقتاستىعىن نىعايتۋعا قوسقان جەكە ۇلەسىن جوعارى باعالادى. قازاقستان پرەزيدەنتى ءوزىنىڭ بىشكەككە جاساعان مەملەكەتتىك ساپارىنا زور ءمان بەرەتىنىن اتاپ ءوتىپ، ەكى باۋىرلاس حالىق اراسىندا ەشقانداي قاراما-قايشىلىقتىڭ جوق ەكەنىن ايتتى. ال سوورونباي جەەنبەكوۆ بولسا، قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ساپارى ەكى ەل قارىم-قاتىناستارىنىڭ دامۋىنا تىڭ سەرپىن بەرەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى. كەزدەسۋ سوڭىندا قاسىم-جومارت توقايەۆ سوورونباي جەەنبەكوۆتى 2020 جىلى قازاقستانعا ساپارمەن كەلۋگە شاقىردى.
شاعىن قۇرامداعى كەزدەسۋدەن كەيىن قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن سوورونباي جەەنبەكوۆ قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ جوعارى مەملەكەتارالىق كەڭەسىنىڭ بەسىنشى وتىرىسىن وتكىزدى. مەملەكەت باسشىسى ءوز سوزىندە وسىنداي فورماتتاعى وتىرىستىڭ 2014 جىلى قازاقستان استاناسىندا وتكەنىنە توقتالدى.
– كەڭەس جۇمىسىنىڭ ءبىراز ۋاقىت كىدىرىپ قالعانىنا قاراماستان، اتالعان جيىن ەكىجاقتى قاتىناستاردىڭ بارلىق باعىتتارى بويىنشا ماڭىزدى ساياسي شەشىمدەر قابىلداۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىن ىنتىماقتاستىقتىڭ جوعارى ورگانى بولىپ قالا بەرەدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، قىرعىزستان قازاقستان ءۇشىن تاتۋ كورشى، وداقتاس جانە باۋىرلاس مەملەكەت.
– ءبىزدى مىڭداعان جىلداردان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان دوستىقتىڭ بەرىك ارقاۋى بىرىكتىرەدى. اتا-بابالارىمىز عاسىرلار بويى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدە ءومىر ءسۇردى، قيلى كەزەڭدەردە بىر-بىرىنە قولداۋ كورسەتتى. وسىنداي دوستىق بايلانىستاردىڭ نەگىزىندە ءبىز قازىرگى كەزەڭدە دە ءوزارا قارىم-قاتىناستارىمىزدى تابىستى جولعا قويا بىلدىك، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
قازاقستان پرەزيدەنتى ماڭىزدى جەتىستىك رەتىندە وسىعان دەيىن جاسالعان 180-گە جۋىق شارت مەن كەلىسىمدەردىڭ شارتتىق-قۇقىقتىق بازاسىنا نازار اۋداردى.
– قازاقستاننىڭ ەكىجاقتى قاتىناستارىنىڭ مۇنداي جان-جاقتى ينستيتۋسيونالدىعى وزگە ەشبىر مەملەكەتپەن جاسالماعان، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
مەملەكەت باسشىسى كولىك-ترانزيتتىك ينفراقۇرىلىمى قالىپتاسقان ورتاق شەكارانىڭ بولۋى، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىنداعى سەرىكتەستىگى – ەكى ەلدىڭ ەكونوميكالىق بايلانىستارىنىڭ باسىمدىعى دەپ اتاپ ءوتتى. وسىنىڭ ارقاسىندا قازاقستان قىرعىزستاننىڭ جەتەكشى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ بىرىنە اينالىپ، كورشى ەلدىڭ سىرتقى ساۋدا اينالىمىندا ءۇشىنشى ورىنعا بەرىك ورنىقتى.
– ءبىزدىڭ ساۋدا اينالىمدارىمىزدىڭ كورسەتكىشى ءۇشىنشى جىل قاتارىنان وسكەنى بايقالادى. 2015-2018 جىلدار ارالىعىندا ءوزارا ساۋدا-ساتتىق كولەمى 30 پايىزعا ارتىپ، 900 ميلليون دوللارعا جەتتى. قازاقستان قىرعىز ەكونوميكاسىنا 1 ميلليارد دوللاردان استام قارجى قۇيعان ءىرى ينۆەستورلاردىڭ ءبىرى بولدى، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
سوورونباي جەەنبەكوۆ الداعى ۋاقىتتا قازاق-قىرعىز ستراتەگيالىق سەرىكتەستىگى مەن وداقتاستىعى ەكى ەل حالىقتارىنىڭ يگىلىگى جولىندا ودان ءارى نىعايا تۇسەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى.
2020 جىلى بىشكەكتە اباي قۇنانبايۇلىنا ەسكەرتكىش ورناتىلادى
مەملەكەتتەر باسشىلارى قازاقستان مەن قىرعىزستان اراسىنداعى بايلانىستاردى قالىپتاستىرۋ جانە دامىتۋ ىسىندەگى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ەڭبەگىن اتاپ ءوتتى.
كەلىسسوزدەر بارىسىندا قىرعىز تاراپى 2020 جىلى بىشكەكتە اباي قۇنانبايۇلىنا ەسكەرتكىش ورناتىلاتىنى تۋرالى شەشىم قابىلدانعانىن ايتتى.
كەلىسسوزدەر قورىتىندىسى بويىنشا كەلەسى قۇجاتتارعا قول قويىلدى:
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ بىرلەسكەن دەكلاراسياسى؛
2. «قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ 2020-2022 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى باعدارلاماسى»؛
3. جوعارى مەملەكەتارالىق كەڭەستىڭ شەشىمدەر جيىنتىعى؛
4. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى كوشى-قون سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم؛
5. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «قاراسۋ – اۆتوجول» جانە قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ «اق تىلەك – اۆتوجول» وتكىزۋ پۋنكتتەرى اراسىندا جاڭا كوپىر سالۋ جانە قازىرگى كوپىردى قايتا جوندەۋ جونىندەگى بىرلەسكەن ءىس-قيمىل تۋرالى كەلىسىم؛
6. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارجى مينيسترلىگى مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسى ەكونوميكالىق قىلمىستارعا قارسى كۇرەس جونىندەگى مەملەكەتتىك قىزمەتى (قارجى پوليسياسى) اراسىنداعى ەكونوميكالىق جانە قارجىلىق قىلمىستارعا قارسى كۇرەس سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم؛
7. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعانىس مينيسترلىگى مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ باس شتابى اراسىنداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرى مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ اسكەري اەرودرومدارىندا اسكەري اۋە كەمەلەرىن قابىلداۋ، اەرودرومدىق-تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋ جانە كۇزەتۋ تۋرالى كەلىسىم؛
8. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى اراسىنداعى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم؛
9. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ساۋدا جانە ينتەگراسيا مينيسترلىگى مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى جانىنداعى ەكولوگيالىق جانە تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى مەملەكەتتىك ينسپەكسياسى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق پەن ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم؛
10. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا ينۆەستيسيالىق جوبالاردى ىلگەرىلەتۋ جانە ىسكە اسىرۋ جونىندەگى بىرلەسكەن قىزمەت تۋرالى كەلىسىم.
مەملەكەت باسشىسى ەكى ەلدىڭ كوپجاقتى قۇرىلىمدار اياسىنداعى تابىستى ىقپالداستىعىن جانە حالىقارالىق كۇن تارتىبىندەگى كوپتەگەن وزەكتى ماسەلەلەر جونىندە كوزقاراستاردىڭ ورتاق ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
تاۋار اينالىمى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى
قازاقستان مەن قىرعىزستان دەلەگاسيالارىنىڭ اراسىندا وتكەن كەلىسسوزدەر قورىتىندىسى بويىنشا قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن سوورونباي جەەنبەكوۆ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ءۇشىن بىرلەسكەن مالىمدەمە جاسادى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوزىنىڭ قىرعىزستانعا جاساعان ساپارىنىڭ ەرەكشە ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتىپ، ەلدەرىمىزدى ەجەلدەن جالعاسىپ كەلە جاتقان تىعىز دوستىق بايلانىستارىمىز، تەرەڭ تامىرىمىز، ءتىلىمىز بەن مادەنيەتىمىز بىرىكتىرەتىنىن ايتتى.
قازاقستان پرەزيدەنتى ءوز سوزىندە وداقتاستىق ءارى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك دەڭگەيىنە جەتكەن ەكىجاقتى بايلانىستاردى دامىتۋعا تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز – ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پەن سوورونباي جەەنبەكوۆتىڭ قوسقان ۇلەسىنە توقتالدى.
– نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پەن سوورونباي جەەنبەكوۆ 2017 جىلى ساياسي ەرىك-جىگەر تانىتىپ، ەكى ەل ءۇشىن دە ماڭىزدى سانالاتىن مەملەكەتتىك شەكارانىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسىن بەكىتتى. بۇل قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ بۇكىل الەم قوعامداستىعىنا تاتۋ كورشىلىك رۋحىنىڭ جارقىن ۇلگىسىن كورسەتتى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
ول قازاقستاننىڭ پرەزيدەنتى رەتىندە كوپجاقتى قازاق-قىرعىز ىقپالداستىعىن دامىتا بەرۋگە نيەتتى ەكەنىنە نازار اۋداردى. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگى كەلىسسوزدەر قورىتىندىسى بويىنشا قول قويىلعان بىرلەسكەن دەكلاراسيا سونىڭ ايقىن دالەلى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ كەلىسسوزدەر بارىسىندا ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە ينۆەستيسيالىق بايلانىستارعا باسا نازار اۋدارىلعانىن مالىمدەدى.
– 2015-2018 جىلدارى ەكىجاقتى تاۋار اينالىمى 30 پايىزعا ارتىپ، 900 ميلليون دوللارعا جۋىقتادى. سونىڭ ناتيجەسىندە ەلىمىز قىرعىزستاننىڭ جەتەكشى ساۋدا سەرىكتەسىنە اينالدى جانە رەسەي مەن قىتايدان كەيىنگى ءۇشىنشى ورىندى بەرىك يەلەنىپ وتىر. ءوز كەزەگىندە ورتالىق ازيا ەلدەرى ىشىندە قىرعىزستان – قازاقستاننىڭ ەكىنشى ساۋدا سەرىكتەسى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
بۇل رەتتە، قازاقستان پرەزيدەنتى تاۋار اينالىمىن 1 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ مىندەتىنە ايرىقشا توقتالدى. كەلىسسوزدەر بارىسىندا كاسىپكەرلەر تۇراقتى تۇردە تىكەلەي بايلانىس ورناتا الاتىن ارنايى الاڭ قۇرۋ باستاماسى تالقىلاندى.
– قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ ءوڭىرارالىق فورۋمىن وتكىزۋ تاجىريبەسىن ەنگىزۋ وسىنىڭ ءبىر مىسالى بولا الادى. ۇكىمەتتەرگە بۇل ۇسىنىستى پىسىقتاۋ تاپسىرىلدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
قازاقستان پرەزيدەنتى ءوزارا ساۋدا-ساتتىقتىڭ شامامەن 50 پايىزىن قۇرايتىن شەكارا ماڭى ىنتىماقتاستىعىنىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
– ەكسپورت-يمپورت وپەراسيالارىن قولداپ، ىنتالاندىرۋ ءۇشىن قازاقستان تاۋارلاردى راسىمدەۋ جانە دايىنداۋ جونىندەگى لوگيستيكالىق ورتالىق قۇرۋدى ۇسىنىپ وتىر. بۇل جوبانىڭ ىسكە اسىرىلۋى ەلدەرىمىزدىڭ اۋماعىندا اكىمشىلىك راسىمدەردى جەڭىلدەتىپ، تاۋارلاردى جىلجىتۋعا ايتارلىقتاي مۇمكىندىكتەر تۋعىزادى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
سۋ جانە ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى ماسەلە – كەزدەسۋدىڭ ماڭىزدى بولىگى. قازاقستان پرەزيدەنتى ورتالىق ازياداعى ترانسشەكارالىق وزەندەردەگى سۋ رەسۋرستارى ورتاق بايلىعىمىز دەپ سانايدى.
كەلىسسوزدەر بارىسىندا ەكى ەل باسشىلارى مادەني-گۋمانيتارلىق سالانى ودان ءارى دامىتۋدىڭ پەرسپەكتيۆالارىن جەكە ماسەلە رەتىندە قاراستىردى. اتاپ ايتقاندا، الداعى ۋاقىتتا ەلدەرىمىزدىڭ ءوزارا مادەني كۇندەرىن ۇيىمداستىرۋ ۇسىنىلدى. سوڭعى رەت مۇنداي شارا التى جىل بۇرىن وتكىزىلگەن بولاتىن.
قازاقستان پرەزيدەنتى كەلىسسوزدەر قورىتىندىسى بويىنشا قول قويىلعان ەكىجاقتى قۇجاتتارعا باسا ءمان بەرىپ، جالپى سيپاتى بويىنشا سەرىكتەستىگىمىزدى نىعايتۋعا تىڭ سەرپىن بەرەتىن ىنتىماقتاستىقتىڭ كەشەندى باعدارلاماسىنا ەرەكشە توقتالدى.
تاعزىم
مەملەكەت باسشىسى قىرعىزستانعا جاساعان مەملەكەتتىك ساپارىنىڭ مادەني ءىس-شارالار باعدارلاماسى اياسىندا پرەزيدەنت سوورونباي جەەنبەكوۆپەن بىرگە قىرعىز حالقىنىڭ كورنەكتى جازۋشىسى شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ مۋزەي-ۇيىنە باردى. قازاقستان پرەزيدەنتى قالامگەردىڭ 22 جىل بويى تۇرعان ۇيىندە اشىلعان مۋزەيدەگى جادىگەرلەرمەن تانىستى. جازۋشىنىڭ ايەلىمەن جانە بالاسىمەن اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا قازاقستان پرەزيدەنتى ش.ايتماتوۆپەن 1989 جىلى پەكيندە تانىسقان ءساتىن ەسكە الدى.
مەملەكەت باسشىسىنا بىشكەك قالاسىندا ش.ايتماتوۆ اتىنداعى مادەني ورتالىق اشىلاتىنى تۋرالى ايتىلدى. ەكسكۋرسيا سوڭىندا مەملەكەت باسشىسى قۇرمەتتى قوناقتار كىتابىنا ەستەلىك قولتاڭباسىن قالدىردى. سونىمەن قاتار، قاسىم-جومارت توقايەۆ پرەزيدەنت سوورونباي جەەنبەكوۆپەن بىرگە بىشكەكتەگى «اتا بەيىت» ۇلتتىق تاريحي-مەموريالدىق كەشەنىنە بارعانىن دا ايتا كەتكەن ابزال. مەملەكەت باسشىلارى 1916 جىلعى قايعىلى وقيعا كەزىندە قازا بولعاندارعا ورناتىلعان ەسكەرتكىشكە گۇل شوعىن قويدى. سودان كەيىن قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن سوورونباي جەەنبەكوۆ كورنەكتى قىرعىز جازۋشىسى شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ قابىرىنە بارىپ، رۋحىنا تاعزىم ەتتى.
سۋرەتتەر akorda.kz سايتىنان الىندى.
