17 قاڭتاردا ەۋروپالىق پارلامەنت دەپۋتاتتارى «ەۋروپالىق وداقتىڭ ورتالىق ازيا بويىنشا ستراتەگياسى: سەرىكتەستىكتى نىعايتۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى» اتتى قارارىن قابىلداۋعا داۋىس بەردى.
ءتيىستى مامانداردىڭ ايتۋىنشا، قۇجات «جاھاندىق جانە وڭىرلىك گەوساياسي وزگەرىستەر كونتەكستىندە ەۋروپالىق وداق پەن ورتالىق ازيانىڭ نەعۇرلىم تىعىز ىنتىماقتاستىعىنىڭ مۇمكىندىكتەرى مەن پروبلەمالارىن قاراستىرۋ» ماقساتىندا ازىرلەنگەن.
بۇل قارار تۋرالى ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتتارى نە دەيدى؟ وسى رەتتە Ulys ءوز وقىرماندارىنا بىرنەشە دەپۋتاتتىڭ پىكىرىن جيناقتاپ بەرگەندى ءجون سانايدى.
پارلامەنت دەپۋتاتى ايگۇل قۇسپان حالىقارالىق ماڭىزدى قارارعا قاتىستى مىناداي پىكىر ايتتى.
«قۇجاتتا ەۋروپالىق پارلامەنتشىلەر ەو ەلدەرىن «گەوستراتەگيالىق ماڭىزدىلىعىن» ەسكەرە وتىرىپ، ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى جانداندىرۋعا شاقىرادى. ەۋروپالىق پارلامەنت وا ەلدەرىمەن پارلامەنتارالىق بايلانىستاردى دامىتۋعا جاردەمدەسۋگە دايىن ەكەندىگىن ءبىلدىردى. پارلامەنتتەر جەلىسى بويىنشا قازاقستان مەن ەۋرووداق اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق بەلسەندى دامىپ كەلەدى.
اتاپ ايتقاندا، ەو سىرتقى ىستەر كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى، ەۋروپالىق حالىق پارتياسىنىڭ ۆيسە-پرەزيدەنتى ديەۆيد ماكالليستەر باستاعان دەلەگاسياسى قازاقستانعا 2023 جىلعى تامىزدا كەلدى.
سىم-دەگى كەزدەسۋ بارىسىندا ەۋروپالىق ارىپتەسىم قازاقستان مەن ەۋروپالىق وداق اراسىنداعى ساياسي ديالوگتىڭ وزەكتى جاي-كۇيىنە جوعارى باعا بەردى، سونداي-اق ەكىجاقتى جانە وڭىرلىك ىنتىماقتاستىقتىڭ باسىم باعىتتارى بويىنشا قارقىندى ءوزارا ءىس-قيمىلدى قۇپتادى. «قازاقستان ەۋرووداقتىڭ ايماقتاعى سەنىمدى جانە تۇراقتى سەرىكتەسى، كەڭ ازياعا قاقپا اشاتىن ءرول اتقارادى. ورتالىق ازيا ەۋروپا ءۇشىن ماڭىزدى. ال ەۋروپا ورتالىق ازيا ءۇشىن ماڭىزدى»، - دەدى سول كەزدە ەۋروپالىق ساياساتكەر...
ەۋروپالىق دەپۋتاتتار دايىنداعان جاڭا بايانداما ەۋروپارلامەنتتىڭ قازاقستان مەن ەۋرووداق اراسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ كەڭ سپەكترىن دامىتۋدا اسا ماڭىزدى ءرول اتقارا الاتىنىن، سونداي-اق ەلىمىزدىڭ ورتالىق ازياداعى وڭىرلىك ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ جونىندەگى كۇش-جىگەرىن قولداي الاتىنىن كورسەتتى»، - دەپ جازدى ايگۇل قۇسپان.
ال تاعى ءبىر ءماجىلىس دەپۋتاتى ايدوس سارىم بۇل قاراردىڭ بۇرىنعىعا قاراعاندا وزگەشە ەكەنىن تىلگە تيەك ەتەدى.
«وتكەن جىلدارداعى ۇقساس قۇجاتتارمەن سالىستىرعاندا، 2024 جىلعى ورتالىق ازيا بويىنشا ەو قارارى ءوزىنىڭ سيپاتىمەن ەرەكشەلەنەدى.
مۇندا العاش رەت ورتالىق ازيا كەلەسىدەي ءوڭىر رەتىندە قاراستىرىلادى: 1) ءوزىنىڭ وڭىرلىك بىرەگەيلىگىن – قازىرگى زامانعى حالىقارالىق جانە وڭىرلىك قاتىناستاردىڭ جەكەلەگەن ماسەلەلەرى بويىنشا تاۋەلسىز ۇستانىمدارىن ويداعىداي قالىپتاستىرعان؛ 2) ساۋدادا، ينۆەستيسيالاردا، بيزنەستە جانە يننوۆاسيالاردا وڭىرلىك مۇمكىندىكتەردى بىرىكتىرگەن.
ەۋروپالىق پارلامەنت ەۋروپالىق وداق پەن ورتالىق ازيا ءۇشىن جاھاندىق جانە وڭىرلىك سىن-قاتەرلەر مەن قاۋىپتەردىڭ ۇقساستىعىن مويىندايدى، بۇل ۇزاق مەرزىمدى، قۇرىلىمدىق جانە ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىق ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر تۋعىزادى.
وسىعان بايلانىستى ەۋروپانىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگانى ەۋروپالىق وداقتى «گەوستراتەگيالىق ماڭىزدىلىعىن» ەسكەرە وتىرىپ، ورتالىق ازيامەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى جانداندىرۋعا جانە ساياسات پەن ەكونوميكا سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋ ارقىلى ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىمەن ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتى ىلگەرىلەتۋگە شاقىرادى»، - دەيدى ايدوس سارىم.
دەپۋتات ءوز ءسوزىن ەۋروپالىق وداقتىڭ ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلىنىڭ قاجەتتىلىگىنە قاتىستى ەۋروپالىق پارلامەنتشىلەردىڭ ۇندەۋىن تەك قانا قۇپتاۋعا بولاتىندىعىن سوزىندە انىق ايتا كەلە بىلاي دەيدى.
«...سونىمەن بىرگە، ءبىز «ساياسي قۋدالاۋ» جانە «ساياسي تۇتقىندار» دەپ اتالاتىن ماسەلە بويىنشا كەلىسپەيتىنىمىز انىق.
قازاقستان زاڭناماسىندا وعان سايكەس ەلىمىزدىڭ ازاماتتارى قانداي دا ءبىر ساياسي كوزقاراستارى ءۇشىن قۋدالاناتىن بىردە-بىر جارلىق، بىردە-بىر زاڭ جانە نورماتيۆتىك قۇجات جوق. ەلدە كونستيتۋسيامەن سەنزۋراعا تىيىم سالىنادى.
كەرىسىنشە، رەفورمالار ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ جۇيەسىن، وي ءبىلدىرۋ مەن جينالىس بوستاندىعىن نىعايتتى. پارلامەنت بەلسەندى ساياسي پىكىرتالاستار مەن حالقىمىز ءۇشىن ماڭىزدى ماسەلەلەر بويىنشا پوليارلىق پىكىر ءبىلدىرۋ الاڭىنا اينالۋدا. زاڭ ۇستەمدىگى قاعيداتى - سوت جۇيەسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن كاسىبيلىگى دايەكتى تۇردە نىعايتىلۋدا.
قازاقستاننىڭ الدىندا تۇرعان باستى مىندەت-زاڭ ۇستەمدىگى مادەنيەتىن نىعايتۋ. زاڭ مەن ءتارتىپتىڭ ديكتاتۋراسى زاڭنىڭ بارلىعىنا بىردەي قولدانىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك – ەشكىم بۇدان تىس قالماۋى كەرەك. قازاقستان وسىعان ۇمتىلادى جانە وسى باعىتتا كۇن سايىن جۇمىس ىستەيدى»،- دەيدى ا.سارىم.
