جەتىسۋ وبلىسى سارقان قالاسىنىڭ ماڭىنداعى شارۋا قوجالىقتارىنىڭ بىرىندە مايلى زىعىر وسىرىلە باستادى. ەگىس ناۋقانىنىڭ بارىسىمەن جۇمىس ساپارى اياسىندا اۋدانعا بارعان وبلىس اكىمى بەيبىت يسابايەۆ تانىستى، - دەپ حابارلايدى جەتىسۋ وبلىسى اكىمىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى.

«عالىم» شارۋا قوجالىعىندا بيىل100 گا مايلى زىعىر ەگىلدى. ءداندى جۇگەرى، سويا، ارپا، بيداي وسىرۋگە بەيىمدەلگەن بۇل شارۋاشىلىق وسى داقىلدى بيىل العاش رەت سەۋىپ وتىر.

- زىعىردىڭ اگروتەحنيكاسىن، تۇقىم نارىعىن زەرتتەي وتىرىپ، ءبىز «ورتاشا ليرينا» سورتىن وتىرعىزدىق. بۇل وتە ءونىمدى، قۇرامىندا مايى كوپ سورت. ءار گەكتارىنان 20-25 س الامىز، ال مايدىڭ مولشەرى كەمىندە 50% بولادى دەپ كۇتىپ وتىرمىز. ايماق اۋماعىندا مايلى داقىلداردى قايتا وڭدەيتىن بىرنەشە كاسىپورىن بار ەكەنىن ەسكەرسەك، شيكىزاتتى وتكىزۋدە قيىندىق تۋىندامايدى دەپ ويلايمىز. الدىن الا كەلىسىمدەر جاساسىپ تا قويدىق. سونىمەن قاتار زىعىر ءداندى داقىلداردىڭ اۋىسپالى ەگىسىنە دە پايدالى، - دەپ اتاپ ءوتتى شق باسشىسى عالىم راحمەتقالييەۆ.

اۋداننىڭ المالى اۋىلىنداعى «جۇماعالي» شارۋا قوجالىعىنىڭ ەگىستىكتەرىندە دە كوكتەمگى دالا جۇمىستارى قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. شارۋاشىلىقتا ەگىستىك تە، مال ءوسىرۋ دە قولعا الىنعان. مۇندا 537 باس ءىرى قارا، 600 باس ۇساق مال جانە 630 جىلقى ءوسىرىلىپ وتىر.

- بيىل ءبىز جازدىق ارپا، كۇنباعىس جانە ءبىرىنشى رەت قانت قىزىلشاسىن سەپتىك. ازىرگە قىزىلشانى 38 گەكتاردان باستاپ وتىرمىز. كەلەسى جىلى ۇلعايتۋ جوسپارىمىزدا بار، ويتكەنى بۇل تابىستى داقىل، ءارى وسى داقىلدى وسىرۋشىلەرگە مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتىلەدى. «كونۆيزا سمارت» جوعارى ءونىمدى تۇقىمىن سەۋىپ جاتىرمىز. شارۋاشىلىعىمىزدا قاجەتتى اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى بار، دەگەنمەن وتكەن جىلى اۋداندا سەرۆيستىك-دايىنداۋ ورتالىعىنا ارناپ ساتىپ الىنعان زاماناۋي تەحنيكا بىزگە ۇلكەن كومەك بولدى، وسى تەحنيكالاردىڭ قىزمەتتەرىن پايدالانىپ وتىرمىز. مىسالى، پنيەۆماتيكالىق سەپكىشتىڭ ارتىقشىلىعى سول، اۆتوپيلوتى بولعاندىقتان ونىڭ جىلدامدىعى جاقسى، ونىمەن كۇندىز دە، تۇندە دە جۇمىس ىستەي الاسىز. وسى تەحنيكانىڭ كومەگىمەن ءبىر كۇندە 30 گا جەر ەگۋگە بولادى، - دەيدى شق باسشىسى ەگەمەن جۇماعالي.

وسى ورايدا بەيبىت يسابايەۆ جەتىسۋ وبلىسىندا وندىرىلەتىن اۋىل شارۋاشىلىعى شيكىزاتىنىڭ 65%-ى وڭىردە قايتا وڭدەلەتىنىن، سونىڭ ىشىندە قانت وندىرىسىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.  

- مىسالى، وتكەن جىلى وبلىستىڭ 5 اۋدانىندا 8 جاڭا سەرۆيستىك-دايىنداۋ ورتالىعى قۇرىلدى، سونىڭ ارقاسىندا 30 شارۋا قوجالىعى قانت قىزىلشاسىن وندىرۋگە قاجەتتى جالپى سوماسى 2،5 ملرد.تەڭگەگە 62 بىرلىك تەحنيكا ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك الدى. اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ءۇشىن، ونىمدىلىكتى ارتتىرۋ ءۇشىن وزىق تەحنولوگيالاردى مەڭگەرۋ كەرەك. بۇعان زاماناۋي اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى دا ۇلكەن ىقپال ەتەدى، - دەدى وبلىس اكىمى.

وتكەن جىلى سارقان اۋدانىندا 3 جاڭا سەرۆيستىك-دايىنداۋ ورتالىعى قۇرىلدى، ولارعا 4 سەپكىش، 3 قىزىلشا كومباينى جانە 3 پالەك جينايتىن ماشيناسى ساتىپ الىندى. ءقازىر اۋداندا 6 سدو جۇمىس ىستەيدى، وندا 30-عا جۋىق اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى بار. اۋداندا قانت قىزىلشاسىن ءوسىرۋدىڭ اگروتەحنولوگياسى دامىعانىن ەسكەرسەك، وتكەن جىلى ءتاتتى ءتۇبىر الاڭى 2 ەسەگە ۇلعايتىلدى، ال بيىل تاعى 900 گەكتارعا ارتادى. وسىلايشا، سارقان اۋدانىندا بۇل داقىلدىڭ القابى 3،8 مىڭ گەكتار بولماق.

جالپى وسى جىلى وبلىستىڭ اگروونەركاسىپتىك كەشەنىن دامىتۋعا 45 ملرد.تەڭگە ءبولىندى، ونىڭ 27 ملرد. تەڭگەسى نەمەسە 59% – سۋبسيديا.

لەنين كينوتەاترى جاستاردى جۇمىلدىراتىن ورتالىققا اينالادى. قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى ەرماعانبەت بولەكپايەۆتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا مۇندا جاستار ءۇيى اشىلادى. 

جاستار كەڭەسىنىڭ بيىلعى ءبىرىنشى وتىرىسىندا مەملەكەتتىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋ جانە شىعارماشىلىق ورتانى دامىتۋ ماسەلەلەرى قارالدى.

جاستار ساياساتى ماسەلەلەرى باسقارماسىنىڭ باسشىسى ايسۇلۋ ەرنيازوۆا بيىلعى جوسپارلار تۋرالى ايتىپ بەردى. ول كوپتەگەن جوبالارعا جاڭا سەرپىن بەرۋدى ۇسىنادى.

– باعدارلامادا جاستارمەن بۇرىن ىسكە قوسىلماعان جوبالاردى كۇشەيتۋگە جانە ىسكە اسىرۋعا باسا نازار اۋدارىلاتىن بولادى، – دەپ اتاپ ءوتتى ايسۇلۋ ەرنيازوۆا. – ول ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن، بيلىك ورگاندارىن، بيزنەس-قوعامداستىقتى جانە، ارينە، جاستاردىڭ ءوزىن قوسا العاندا، ءتۇرلى مۇددەلى تاراپتار اراسىندا ءتيىمدى كوممۋنيكاسيا ورناتۋ قاجەت. جاستاردىڭ وزدەرىن قوعامنىڭ ءبىر بولىگى رەتىندە سەزىنۋى جانە ونىڭ دامۋىنا بەلسەنە قاتىسۋعا دايىن بولۋى ءۇشىن سەنىم، اشىقتىق جانە ءوزارا قۇرمەت اتموسفەراسىن قۇرۋ ماڭىزدى.

"تالداۋ مەكتەبى. QRG" جوباسى جاستار اراسىندا تالداۋ داعدىلارى مەن سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋعا باعىتتالعان. ال «ۇلت قازىناسى» جوباسى تالانتتى اۋىل جاستارى ءۇشىن جاڭا ءتيىمدى الەۋمەتتىك ليفت بولادى. سونداي-اق، جاس ساراپشىلار ءۇشىن Elim deitin erler پىكىرتالاس الاڭىن قۇرۋ جانە Saryarqa Jastary برەندىن تانىمال ەتۋگە باسا نازار اۋدارۋ جوسپاردا بار.

ايماق اكىمى باسقارما باسشىسىنىڭ باستامالارىن قولداپ، ءقازىر جاستار ماسەلەسىنە جاڭا كوزقاراس قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

– ەلىمىزدىڭ بولاشاعى جاستاردىڭ قولىندا. جاقىندا استانادا وتكەن جاستار فورۋمىندا مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدىڭ بولاشاعى اقىلى وتكىر، ءبىلىمى تەرەڭ جانە زاماناۋي كوزقاراسى بار جاستاردىڭ قولىندا ەكەنىن اتاپ ءوتتى، – دەيدى ەرماعانبەت بولەكپايەۆ. – سوندىقتان مەملەكەتتىك ساياسات جاڭا ءداۋىردىڭ ادامدارىنا بەيىمدەلۋى ءتيىس. ول ءۇشىن بىزگە ءموبيلدى، ءبىلىمدى جانە شىعارماشىل جاستارمەن جۇمىس ىستەۋ ادىستەرىن وزگەرتۋ قاجەت.

شىعارماشىلىق جاستارعا كەلەتىن بولساق، بيىل ونىڭ جاڭا كەڭىستىگى پايدا بولادى. 

«STARTKINO» قب ءتوراعاسى، وبلىستىق ءماسليحات دەپۋتاتى ارمان ءالىمجانوۆتىڭ ەلدەگى كرەاتيۆتى يندۋستريانى دامىتۋ جانە وڭىردەگى وسى باعىتتى قولداۋ ءۇشىن جاسالاتىن قادامدار تۋرالى سوزىنەن كەيىن وبلىس اكىمى «سارىجايلاۋ» كينوتەاترىنىڭ بازاسىندا كرەاتيۆتى كەڭىستىكتى دامىتۋ جونىندەگى رەسۋرستىق ورتالىق قۇرۋدى تاپسىردى.

– كرەاتيۆتى يندۋستريا – الەمدىك ەكونوميكانىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان سالاسى، ول قوسىمشا قۇن مەن جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرادى. ءبىزدىڭ وبلىستىڭ دا وسى تۇرعىدان بەلگىلى ءبىر الەۋەتى بار. بىزدە دارىندى جانە الەۋەتتى جاستار كوپ، – دەپ اتاپ ءوتتى ءوڭىر باسشىسى. – ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – ولارعا ءوز يدەيالارىن دامىتۋ جانە ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار مەن مۇمكىندىكتەر جاساۋ.

ءبىراق قازىرگى جاستار شىعارماشىلىقپەن عانا ءومىر سۇرمەيدى. وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قاراعاندى وبلىسى «جاسىل ەل» قوزعالىسىن قامتۋ بويىنشا ءبىرىنشى ورىنعا شىقتى. 

وبلىس اكىمى اتاپ وتكەندەي، وسى جوبا اياسىندا ءوڭىردى كوگالداندىرۋمەن اينالىسىپ قانا قويماي، جۇمىسشى ماماندىقتارىن دا ۇيرەتۋ قاجەت. NEET ساناتىنداعى جاستارعا، ياعني وقىمايتىن جانە جۇمىس ىستەمەيتىن جاستارعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەك.

جاستار كەڭەسى وتىرىسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەرماعانبەت بولەكپايەۆ جۇمىس جوسپارلارىن، تيىمدىلىك ينديكاتورلارىن پىسىقتاي وتىرىپ، قالالار مەن اۋدانداردا كوميۋنيتي-ورتالىقتار اشۋدى تاپسىردى. سونداي-اق KPI جۇيەسىنە جاستار ساياساتىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا قالالار مەن اۋداندار اكىمدەرىنىڭ جۇمىسىن ەنگىزۋ.

ەڭ باستىسى – قازىرگى زامانعى تالاپتاردى ەسكەرە وتىرىپ، جاستارمەن جۇمىس ىستەۋ تاسىلدەرىن وزگەرتۋ. بارلىق ءىس-شارالاردى مۇقيات ۇيىمداستىرۋ قاجەت، ولار ەلەۋلى ناتيجەلەر بەرىپ، جاستارعا پايدا اكەلۋى ءتيىس. قازىرگى جاستار جاي ۇراندار مەن بوس سوزدەردى كوتەرە المايدى.

بۇگىن جەتىسۋ وبلىسىندا حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارى ساناتىنان 30 وتباسى جاڭا ءۇيلى بولدى. تالدىقورعان قالاسىنداعى «جاستار - 3» جاڭا تۇرعىن اۋدانىنان بەرىلگەن ۇيلەردىڭ كىلتىن وبلىس اكىمى بەيبىت يسابايەۆ تابىستادى. جالپى جىل باسىنان بەرى وبلىس ورتالىعىندا كەزەكتەگى 102 وتباسى جاڭا باسپاناعا كىردى. اتاپ ايتقاندا، «بەرەكە» كوتتەدج قالاشىعىنىڭ، «جاستار-3» تۇرعىن الابىندا الەۋمەتتىك وسال توپ ساناتىنداعى ازاماتتار مەن كوپ بالالى وتباسىلار ءۇيلى بولدى،  - دەپ حابارلايدى جەتىسۋ وبلىسى اكىمىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى.

كىلت بەرۋ سالتاناتىنا قاتىسقان وبلىس اكىمى بەيبىت يسابايەۆ جاڭا قونىس يەلەرىن قۋانىشتارىمەن قۇتتىقتاپ، باسپانامەن قامتۋ باعىتىندا وڭىردە اتقارىلىپ جاتقان شارالارعا توقتالدى:

- مەملەكەتتىڭ قولداۋىمەن قابىلدانىپ جاتقان شارالاردىڭ ارقاسىندا تالدىقورعاندا بيىل جىل باسىنان بەرى الەۋمەتتىك وسال توپتار ساناتىمەن كەزەكتە تۇرعان 102 كوپبالالى وتباسى ءۇيلى بولدى. سولاردىڭ قاتاردا بۇگىن سىزدەر دە ءوز ۇيلەرىڭىزدىڭ كىلتىن الىپ وتىرسىزدار. ءدال وسى جاڭا تۇرعىن الابىندا 56 ءۇي سالىندى، بيىل ءبىز 150 ءۇي سالۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. جالپى مۇندا 700-دەن استام ءۇي بولادى. جول جاسالادى، قۇجاتتار دايىن. سونداي-اق بيىل گازداندىرۋ جۇمىستارىن باستايمىز. وسىلايشا بۇل اۋدان الداعى ۋاقىتتا قالانىڭ ۇلكەن ءارى ادەمى زاماناۋي شاعىن اۋداندارىنىڭ ءبىرى بولادى. سودان كەيىن ءبىز مۇندا الەۋمەتتىك نىسانداردى سالۋ ماسەلەسىن قاراستىرا باستايمىز. جالپى وتكەن جىلى تالدىقورعاندا تۇرعىن ءۇي كەزەگى 8،3%-عا ازايدى، وسى جىلى تاعى 1400-دەن استام وتباسىنا تۇرعىن ءۇي بەرىلەدى دەپ جوسپارلاپ وتىرمىز. ءسويتىپ 2023-2025 جىلدارى وبلىس ورتالىعىندا كەزەكتە تۇرعان 5 مىڭعا جۋىق ادام تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتىلەدى، - دەگەن ب. يسابايەۆ «جاستار-3» تۇرعىن الابىنداعى ۇيلەردىڭ كىلتتەرىن تاپسىرۋ ءراسىمىن اتقاردى.

ەسكە سالساق، وسىدان 10 كۇن بۇرىن وسى شاعىن اۋداندا العاشقى 23 وتباسى جاڭا قونىسقا كىرگەن بولاتىن.

جالپى بۇگىنگى جاڭا قونىس يەلەرىنىڭ اراسىندا تولىق ەمەس وتباسىلار، مۇگەدەك بالالاردى اسىراپ وتىرعان وتباسىلار، كامەلەتكە تولعانعا دەيىن جەتىم قالعان جانە اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعاندار، مۇگەدەك بالا تاربيەلەپ وتىرعان وتباسىلار، ءى جانە ءىى توپتاعى مۇگەدەكتەر، زەينەتكەرلەر بار.

تۇرعىن ءۇي كىلتىن العانداردىڭ قاتارىنداعى شابەلسكيي وتباسى قۋانىشىن ءبولىستى. جاس وتاعاسى سۆياتوسلاۆ الەكسەيەۆيچ:

- ءقازىر 25 جاسقا كەلدىم. 2011 جىلدان باستاپ تۇرعىن ۇيگە كەزەگىندە تۇرامىن. مەن كىشكەنتايىمنان اجەمنىڭ قولىندا ءوستىم. وسى كەزگە دەيىن ايەل، بالا-شاعاممەن بىرگە اجەمنىڭ ۇيىندە بىرگە تۇردىق. ارينە، ءوز ءۇيىمىز بولسا دەپ ارماندادىق، اسىرەسە ەكى قىزىم ءوز بولمەمىز بولسا دەيتىن. ەندى، مىنە، ۇيىمىزگە قول جەتكىزدىك، قۋانىشىمىزدا شەك جوق، - دەدى.

قالانىڭ تاعى ءبىر تۇرعىنى جانار ءابدىلمانوۆا دا جاڭا قونىستىڭ قۋانىشىنا كەنەلدى. ول «تولىق ەمەس وتباسى» ساناتىندا تۇرعىن ۇيگە كەزەگىندە 13 جىل تۇرعان.

- بۇگىن ءبىزدىڭ اۋلەتىمىزدە ۇلكەن مەرەكە. جالدامالى پاتەردە كوشىپ جۇرەتىن ۋاقىتىمىز ەندى ارتتا قالدى. بالالارىمنىڭ جايلى، ادەمى، كەڭ ۇيدە ەركىن وسەتىنىنە قۋانىپ وتىرمىن، - دەيدى ول.

تالدىقورعاندىق دانا دەميدوۆا دا ءوز جايىنان قىسقاشا بايانداپ بەردى:

- مەنىڭ ەكى بالام بار، كىشى ۇلىم 16 جاستا. اۋىر جول اپاتىنىڭ سالدارىنان كۇيەۋىم مەرت بولدى، دەنساۋلىعىم ناشارلاپ، ءوزىم مۇگەدەكتىك الدىم. بۇگىن وتباسىمىز ۇلكەن قۋانىشقا كەنەلىپ، قونىستويىن تويلاپ جاتىرمىز. ءبىز بۇل كۇندى 14 جىل كۇتتىك. بۇگىنگى قۋانىش يەلەرىن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن، - دەدى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا فەلدشەر بولىپ 25 جىلداي جۇمىس ىستەگەن د.دەميدوۆا.

اتاپ وتسەك، ءار ءۇيدىڭ جالپى اۋدانى 76 شارشى مەتر. مۇندا ءۇش تۇرعىن بولمە، اس ءۇي مەن جۋىناتىن بولمە بار. ءۇي ەلەكتر قازاندىعى ارقىلى جىلىتىلادى، ال گاز قازاندىقتارى تابيعي گاز جەتكىزىلگەننەن كەيىن ىسكە قوسىلادى. ءوڭىر باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، جىل سوڭىنا دەيىن تۇرعىن ءۇي الابىنا گاز تارتۋ جوسپاردا بار.

جالپى وتكەن جىلى وبلىستا 371،9 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي تاپسىرىلسا، بيىل تاعى 380 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي بەرۋ جوسپارلانۋدا.