ۇلىبريتانيا تەلەجۇرگىزۋشىسى، جۋرناليست افشين راتتانسي ح الەۋمەتتىك جەلىسىندە اقش حالقارالىق دامۋ اگەنتتىگىنىڭ (اعىلشىنشا - United States Agency for International Development، USAID) جۇمىسىنا قاتىستى ماقالا جازدى.

اقش حالقارالىق دامۋ اگەنتتىگى (اعىلشىنشا - United States Agency for International Development، USAID) اقىرى ءولدى مە، ونى التى فۋت جەرگە كومدى مە؟ دەموكراتتار ءالى دە ۆاشينگتوننىڭ "تەرەڭ مەملەكەتىنىڭ" سىرتقى ساياساتتاعى قىلمىستىق رەجيمدى وزگەرتۋ قۇرالىن قۇتقارۋعا تىرىسىپ جاتىر. بۇل جيىركەنىشتى ۇيىم "دەموكراتيانى نىعايتۋ" مەن "باق-تى قولداۋ" دەگەن سىلتاۋمەن ءار ەلگە كىرىپ، سول ەلدەرگە اپاتقا الىپ كەلدى، - دەپ ءسوزىن باستادى ول.

افشين ءراتتانسيدىڭ سوزىنشە، اقش حالقارالىق دامۋ اگەنتتىگى ءوزىنىڭ گرانتتارى ارقىلى بۇكىل الەمدەگى، اسىرەسە جاھاندىق وڭتۇستىكتەگى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن ازاماتتىق قوعام ۇيىمدارىنا ەنىپ كەتتى.

ۋكراينادا بۇل اگەنتتىك ءوز قاراجاتىن 2014 جىلعى مايدان توڭكەرىسىنە قولدانىپ، ۆاشينگتوننىڭ قۋىرشاق رەجيمىن ورناتتى. بۇل ارەكەت سايىپ كەلگەندە رەسەي مەن ناتو اراسىنداعى پروكسي سوعىسقا اكەلدى. سونداي-اق USAID بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن قارجىلاندىرىپ، ولاردى پروپاگاندا جۇرگىزۋگە، كەيدە ءتىپتى ءوز ەلىنىڭ ءورىستىلدى ازاماتتارىنا قارسى جۇمىس ىستەۋگە باعىتتادى، - دەپ جازدى جۋرناليست.

راتتانسي اتاپ وتكەندەي، سيريادا USAID بريتاندىق MI6-پەن بايلانىسى بار اق دۋلىعالىلاردى (White Helmets) قارجىلاندىردى. بۇل توپ ال-كايدانىڭ قاندى قىرعىندارىن اقتاپ، باسقا دا ەكسترەميستىك لاڭكەستىك ۇيىمدارمەن بايلانىستا بولدى. بۇعان دالەل بولاتىن ۆيدەولار ينتەرنەتتە جەتىپ ارتىلادى.

بۇرىنعى يۋگوسلاۆيادا USAID ناتو-نىڭ يۋگوسلاۆيانى بولشەكتەۋىنەن كەيىن جاپپاي جەكەشەلەندىرۋدى ۇيىمداستىرۋدا باستى ءرول اتقاردى. بۇل – اپات كاپيتاليزمىنىڭ كلاسسيكالىق مىسالى.

ۆەنەسۋەلادا USAID ەلدى نەوليبەرالدىق باعىتقا بۇرىپ، ۋگو چاۆەستى بيلىكتەن تايدىرۋعا تىرىستى. چاۆەس ميلليونداعان ادامدى كەدەيلىكتەن قۇتقارىپ، مۇناي قورلارىن مەملەكەت مەنشىگىنە الدى. USAID ۆەنەسۋەلادا باق-تى ساتىپ الىپ، انتي-چاۆەس جاستار قوزعالىسىن قۇرۋعا تىرىستى، ءبىراق ولاردىڭ ارەكەتتەرى ءساتسىز اياقتالدى، - دەيدى افشين راتتانسي.

ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل USAID-تىڭ جاسىرىن ارەكەتتەرىنىڭ تەك ءۇش مىسالى عانا. ەۋروپادا، لاتىن امەريكاسىندا، تاياۋ شىعىستا، افريكا مەن ازيادا – قاي جەردە حاوس پەن رەجيمدى اۋىستىرۋ وپەراسيالارى بولسا، سول جەردەن USAID-تىڭ ءىزى تابىلادى.

USAID كۇلكىلى جانە ماعىناسىز گەندەرلىك ساياسات باعدارلامالارىن قارجىلاندىرعانىمەن، بۇل ۇيىم ماركسيستىك راديكالدار ەمەس ەكەنىن ۇمىتپاعان ءجون. شىن مانىندە، USAID – اقش-تىڭ "تەرەڭ مەملەكەتى" مەن اسكەري-ونەركاسىپتىك كەشەنىنىڭ رەجيم وزگەرتۋ قۇرالى بولدى. ول سوڭعى جىلدارى نەوليبەرالدىق يدەولوگيانى تاراتىپ، جۇمىسشى تابىن الاڭداتۋ ءۇشىن جالعان "ريەۆوليۋسيالار" ۇيىمداستىرىپ، ۆاشينگتوننىڭ ەكونوميكالىق باقىلاۋىن ساقتاپ قالۋعا كومەكتەستى، - دەپ جالعاستىردى ول.

ءراتتانسيدىڭ مالىمدەۋىنشە، تانىمال جۋرناليست ماكس بليۋمەنتال ايتقانداي، USAID-تىڭ جابىلعان ۆەب-سايتىنا ەندى 2017 جىلى كامەرۋندا سامانتا پاۋەردىڭ كورتەجى قاعىپ ولتىرگەن 6 جاسار بالا تۋسسەن بيرۆەنىڭ سۋرەتى قويىلۋى كەرەك. ايتا كەتسەك، سامانتا پاۋەر كەيىن USAID باسشىسى بولدى.

بۇل ۇيىمنان ماڭگىلىككە قۇتىلۋىمىز مۇمكىن بە؟ تەك ۇمىتتەنەمىز. USAID – بۇل جاسىرىن ارالاسۋ، ديۆەرسيا جانە رەجيم وزگەرتۋ قۇرالى بولدى، - دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى افشين راتتانسي.

كانادا پرەمەر-مينيسترى دجاستين تريۋدو يلون ماسكتىڭ قوس ازاماتتىعىن جويۋعا ۇندەۋ جاسادى، دەپ حابارلايدى Anadolu.

كانادادا يلون ماسكتى ەل ازاماتتىعىنان ايىرۋدى تالاپ ەتەتىن پەتيسيا باستالدى. كانادالىقتار يلوندى «ەلدىڭ ۇلتتىق مۇددەسىنە قايشى كەلەتىن ارەكەت جاسادى» دەپ سىنعا الۋدا

كانادا پرەمەر-مينيستر دجاستين تريۋدو يلون ماسكتى كانادا ازاماتتىعىنان ايىرۋعا شاقىردى. يلوننىڭ اناسى كانادالىق.

پەتيسيادا كاسىپكەر ماسك «بايلىعى مەن بيلىگىن كاناداداعى سايلاۋعا ىقپال ەتۋ ءۇشىن پايدالانادى» جانە «كانادا ەگەمەندىگىن جويۋعا تىرىساتىن شەتەلدىك ۇكىمەتتىڭ مۇشەسى» دەلىنگەن.

قول قويعان پەتيسيا 20 ماۋسىمدا قاۋىمدار پالاتاسىنا ۇسىنىلادى.

وتكەن اپتادا ميانماداعى قاتتى جەر سىلكىنىسىنەن كوز جۇمعاندار سانى كۇننەن-كۇنگە كوبەيىپ جاتىر. سونىڭ ىشىندە، عيباداتحانا قيراپ، ۇيىندە استىندا 200 موناح قازا تاپسا، 50 بالانى مەكتەپ عيماراتى باسىپ قالعان. ءزىلزالا كەزىندە مەشىتتەردە ناماز وقىپ جاتقان 700 مۇسىلمان زارداپ شەككەن، دەپ حابارلايدى ار.

بۇۇ مەن گۋمانيتارلىق كومەك ۇيىمدارى جەر سىلكىنىسىنىڭ سالدارى ەلدە اشتىق پەن اۋرۋ-سىرقاۋ ماسەلەسىن ۇشىقتىرىپ جىبەرەدى دەپ الاڭداپ وتىر. ميانماداعى ازاماتتىق سوعىس گۋمانيتارلىق كومەك بەرۋ جۇمىستارىن قيىنداتادى.

بىرنەشە كۇن بۇرىن ماندالاي قالاسىندا بولعان كۇشى 7،7 بالدىق جەر سىلكىنىسى اۋەجايدى ءبۇلدىرىپ، جۇزدەگەن عيماراتتى قيراتىپ كەتتى.  MRTV مەملەكەتتىك تەلەارناسىنىڭ مالىمەتىنشە، ەل باسشىسى مين اۋن حلاين پاكىستان پرەمەر-مينيسترىمەن تەلەفون ارقىلى سويلەسكەن ۋاقىتىندا 2065 ادامنىڭ كوز جۇمىپ، 3900-دەن استام ادامنىڭ جاراقات الععانىن، 270 ادامنىڭ ءىز-تۇزسىز جوعالعانىن ايتقان.

ءقازىر وقيعا ۇيىندەلەردى ارشۋ جۇمىستارىنا حالىقارالىق قۇتقارۋشىلار جۇمىلدىرىلعان، ونىڭ ىشىندە رەسەيدەن، قىتايدان، ءۇندىستاننان جانە وڭتۇستىك-شىعىس ازيا ەلدەرىنەن كەلگەن ادامدار بار.

ەۋروپالىق وداق، ۇلىبريتانيا، اۆستراليا، جاڭا زەلانديا، وڭتۇستىك كورەيا سياقتى بىرنەشە مەملەكەت ميلليونداعان دوللار قاراجات بولگەنىن جەتكىزدى.

سونداي-اق بانگكوك قالاسىندا جەر سىلكىنىسىنەن كەم دەگەندە 18 ادام قازا تاپقان، 33 ادام جارالانىپ، 78 ادام جوعالىپ كەتكەن.