ەسكەندىر اقىلبايەۆ: گەوساياسي شىندىققا بەيىمدەلۋگە دايىن بولۋىمىز كەرەك
ULYS: ەسكەندىر، قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاتىناستار كەڭەسىنىڭ (Kazakhstan Council on International Relations (KCIR) اتقارۋشى ديرەكتورىسىز؟ جاس بولساڭىز دا وسىنداي ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىگى زور قىزمەتكە باس بولدىڭىز؟ قيىن ەمەس پە، قانداي جاۋاپكەرشىلىك سەزىنەسىز؟
ەسكەندىر اقىلبايەۆ: يا، ارينە، مەن ءۇشىن بۇل جاۋاپكەرشىلىگى وتە زور قىزمەت ءارى ۇلكەن مەكتەپ. قيىن ءھام قىزىق. ويتكەنى، كەز كەلگەن ەلگە بارعاندا قازاقستاننىڭ اتىنان باراسىڭ. سەنىڭ بىلىم-بىلىگىڭە، ديپلوماتيالىق مادەنيەت-ماشىعىڭا قاراپ تا ەلىڭدى باعالاۋى مۇمكىن. قازاقستان حالىقارالىق قاتىناستار كەڭەسىندە قىزمەت ەتۋ ەڭ باستىسى—ۇلكەن شابىت بەرىپ، كۇش-قايراتىمدى ارتتىرادى. سەبەبى، جوعارى دەڭگەيدەگى ءمۇيىزى قاراعايداي كاسىبي ماماندار اراسىندا بولۋ ءبىلىمىمنىڭ تەرەڭدەپ، بىلىكتىلىگىمنىڭ كەمەلدەنىپ، شىڭدالعان بولاتتاي بولۋىما ىقپال ەتەدى. سوسىن مەنىڭ جاس بولسام دا جاقسى جەتىستىكتەرگە جەتۋىم تىلەۋقورلارىم — اتا-انامنىڭ اقىلى مەن تىلەگى دەپ ويلايمىن. ول كىسىلەردىڭ ديپلوماتيا يا بولماسا، سىرتقى ساياساتقا ەشقانداي قاتىستارى جوق. ءبىراق، مەنىڭ وسىنداي ماماندىق تاڭداۋىما كەڭەس بەرىپ، الەۋەتىمدى ارتتىرىپ، قابىلەتىمدى ۇشتاۋعا كوپ باعىت بەردى.
ULYS: ەندى قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاتىناستار كەڭەسىنىڭ ماقساتىنا توقتالىپ، جاساعان جۇمىستارى تۋرالى قىسقاشا ايتا كەتسەڭىز؟
ەسكەندىر اقىلبايەۆ: قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاتىناستار كەڭەسى 2017 جىلى 10-مامىردا قازاقستان ساياسي عىلىمدار اسسوسياسياسى مەن قازاقستان ديپلوماتتارى بىرلەستىگىنىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان. بىرلەستىكتىڭ قۇرمەتتى ءتوراعاسى — پارلامەنت سەناتىنىڭ ءتوراعاسى قاسىم-جومارت توقايەۆ مىرزا. ال كەڭەستىڭ ءتوراعاسى - بەلگىلى ساياساتتانۋشى، "قازاقستان" رترك" اق باسقارما ءتوراعاسى ەرلان قارين مىرزا. سونىمەن قاتار، كەڭەس ءتورالقاسىنىڭ قۇرامىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ كومەكشىسى نۇرلان ونجانوۆ، «نۇر وتان» پارتياسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ماۋلەن اشىمبايەۆ، ءىرى ديپلوماتتار جانە وتاندىق جەتەكشى تالداۋ ورتالىقتارىنىڭ باسشىلارى كىرەدى. ال كەڭەستىڭ باستى ماقساتىنا كەلەر بولساق: قازاقستاننىڭ ماڭىزدى حالىقارالىق باستامالارىنا قولداۋ جاساۋ جانە ساراپتاما جۇرگىزۋ؛ حالىقارالىق قاتىناستار سالاسىنداعى وتاندىق ساراپشىلاردى بىرىكتىرۋ؛ ساراپشىلاردىڭ جانە عىلىمي جۇمىستاردىڭ ءبىرىڭعاي دەرەكقورىن قۇرۋ؛ ساياساتتانۋ جانە حالىقارالىق قاتىناستار ماماندىعى بويىنشا قازاقستاندىق مەكتەپ قالىپتاستىرۋ. سونىمەن قاتار، بۇل باستاما ساراپشى قوعامداستىق پەن مەملەكەتتىڭ ءوزارا ءىس-قيمىلىن قولداۋعا باعىتتالعان، سونداي-اق، جاھاندىق تۇرعىداعى كۇن تارتىبىندە تۇرعان ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلاۋ جانە ۇسىنىستار ازىرلەۋ. كەڭەس ءتوراعاسىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن حالىقارالىق جانە ايماقتىق ماڭىزدى ماسەلەلەر بويىنشا ساراپشىلار جيىنى، فورۋمدار مەن كونفەرەنسيالار وتكىزىلىپ، سالالىق كىتاپتار باسىلىپ، ارنايى باعدارلامالار دايىندالدى. جالپى، حالىقارالىق تاجىريبەنى ەسكەرە وتىرىپ، قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاتىناستار كەڭەسىن قۇرۋ، جەكە ساراپتامالىق پلاتفورماسىن قالىپتاستىرۋداعى ماڭىزدى جانە ءدال ۋاقىتىلى قادام بولدى دەۋگە بولادى.
ULYS: ۇنەمى جاس كوشباسشىلارعا ارنالعان الەمدىك باعدارلامالارعا، ماڭىزدى حالىقارالىق جيىندارعا قاتىسىپ جۇرەتىنىڭدى بىلەمىز. بىلتىر الەمدەگى ەڭ تانىمال، جاس ساياساتكەرلەردىڭ ءبىرى — كانادا پرەمەر-مينيسترى دجاستين تريۋدو مەن كومانداسىنا اعىلشىنشا ەش مۇدىرمەستەن سۇراق قويىپ جاتقانىڭدى كوردىك. قالاي بولدى، قىسقاشا ايتىپ بەرسەڭ؟
ەسكەندىر اقىلبايەۆ: يا، ءسىز دە كورگەن ەكەنسىز عوي. بىلتىر جاس كوشباسشىلارعا ارنالعان «Atlantic Council Millennium Leadership Program» اتتى بەدەلدى باعدارلاماعا قابىلداندىم. ول شىن مانىندە، مەن ءۇشىن وتە ۇلكەن تاجىريبە، جەتىستىك بولدى. نەگە دەسەڭىز، تاڭداۋ وتە كۇردەلى، جىل سايىن الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن 700 ادام باعدارلاماعا ءوتىنىش بەرەدى، ال كوميسسيا تەك قانا 21 ادام تاڭدايدى، ياعني 3 پايىزدايىن عانا. بىلتىر مەنىمەن بىرگە 12 ەلدىڭ وتە جوعارى جەتىستىككە جەتكەن جاستارى قاتىستى. سەبەبى، 21 قاتىسۋشىنىڭ 14ء-ى گارۆارد، ستەنفورد، MIT، ۋورتون، وكسفورد جانە پرينستون ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن. كەيبىرەۋلەرى Facebook، Google، Bridgewater كومپانيالارىندا قىزمەت ەتەدى. سونىمەن قاتار، «Forbes» تىزىمىندە 30 جاسقا دەيىنگى الەمدەگى ەڭ تابىستى جانە كەلەشەگى بار جاس كوشباسشىلاردىڭ قاتارىنا ەنگەن ءبىر ازامات بولدى. ال تاعى بىرەۋى اقش-تىڭ اق ۇيىندە نەمەسە پرەمەر-مينيستردىڭ كەڭەسشىسى، ودان وزگە وتتى نۇكتەلەردەگى كەلىسسوزشىلەر جانە قورعانىس سەكتورىندا جۇمىس ىستەيتىن ۇزدىك جاستار بولدى. وتكەن جىلى ىرىكتەۋ كوميتەتىنىڭ نازارىنا ىلىگىپ، قازاقستاننان ءتىپتى، ورتالىق ازيادان العاشقى قاتىسۋشى وكىل رەتىندە شاقىرتۋ الىپ، مىقتى جاستار اراسىننان تابىلۋىم وڭايعا سوقپادى. سەبەبى، مەن بۇل بەلگىلى باعدارلاماعا قاتىسۋعا 2014 جىلدان باستاپ ءوتىنىش بەرىپ كەلگەن ەدىم. تابانداپ وتىرىپ، ماقساتىما جەتتىم. باعدارلاما شەڭبەرىندە ەكى اپتا ىشىندە بوسقىندار ماسەلەسىن زەرتتەدىك. ءبىز تۇركيانىڭ گازيەنتەپ قالاسىنا، ياعني سيريا شەكاراسىنا ارنايى بارىپ، جانە گرەك لەسۆوس ارالدارىنا بارىپ بوسقىندار لاگەرلەرىن ءوز كوزىمىزبەن كوردىك. كەيىن ءبىز بريۋسسەلدە وتەتىن ناتو سامميتىنە قاتىستىق. سامميتتە مەملەكەت باسشىلارىنا سۇراقتار قويۋدىڭ بىرەگەي مۇمكىندىگى تۋدى. كانادا پرەمەر-مينيسترى دجاستين تريۋدو مەن كومانداسىنا «ناتو ازياداعى احۋالدى قالاي كورەتىنى تۋرالى» سۇراق قويىپ، تولىمدى جاۋاپ الدىم.
ULYS: ەسكەندىر، ەندى ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق ارەناداعى بەدەلىنە ويىسساق. قازاقستان كەشە عانا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ (بۇۇ) قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى بولىپ سايلانعان سەكىلدى ەدى. ۋاقىتتا توقتاۋ جوق، تيەسىلى مەرزىم دە اياقتالدى. ىرگەلى ۇيىمداعى تاريحي ميسسيامىزدى قالاي اتقاردىق؟
ەسكەندىر اقىلبايەۆ: قازاقستاننىڭ 2017-18 جىلدار كەزەڭىندە بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەلىگى جاھاندىق ماڭىزدى وزگەرىستەرمەن جانە الەمدە بولىپ جاتقان اۋمالى-توكپەلى كەزەڭگە تۇسپا-تۇس كەلگەنىنە قاراماستان، حالىقارالىق قوعامداستىقتا قارىمدى قادام جاساپ، ميسسيامىزدى ابىرويىمەن اياقتادىق. بۇعان قوسا، مول تاجىريبە جينادىق. بۇل ەلىمىزدىڭ الەمدە بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ جولىندا باعىندىرعان تاعى ءبىر بيىك بەلەسى بولدى. قازاقستان كەڭەستە بارلىق مۇشە ەلدەرمەن ماڭىزدى ءارى باسىمدىققا يە باعىتتار بويىنشا اشىق، ءادىل جانە ساياسي جاعداياتسىز، جاۋاپتى، سالماقتى جانە سىندارلى تۇردە جۇمىس ىستەۋگە نيەتتە ەكەندىگىن كورسەتتى. بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ العاش رەت تۇراقتى ەمەس مۇشەسى رەتىندەگى بۇل مىندەت قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتى ءۇشىن شاعىن ۆەكتورلى ساياساتتى دامىتۋدا جاڭا ساتى بولارى ءسوزسىز. وسى رەتتە ايتا كەتەتىن ماسەلە، ەقىۇ جانە يكۇ سەكىلدى الاڭداردا ءتوراعالىق ەتكەن استانانىڭ حالىقارالىق ۇسىنىستارى قازاقستاندىق ديپلوماتيانىڭ دامۋىنا داڭعىل جول اشىپ بەردى.
ULYS: ناقتى قانداي جۇمىستار جاسادىق، اتاپ وتسەڭ؟
ەسكەندىر اقىلبايەۆ: قانداي ماڭىزدى جۇمىستاردى قولعا العانىمىزدى ءتۇسىنۋ ءۇشىن الدىمەن بۇۇ قك تۇراقتى ەمەس مۇشەسى رەتىندە قازاقستاننىڭ جۇمىسىنىڭ باسىمدىقتارىنا شولۋ جاساپ وتكەن ابزال. ولار: يادرولىق قارۋسىز الەمدى جاقىنداتۋ، جاھاندىق سوعىس قاتەءرىن بولدىرماۋ، اۋعانستانداعى بەيبىتشىلىككە ىقپالداسۋ، ورتالىق ازيادا بەيبىتشىلىكتىڭ ءوڭىرلىك ايماعىن قالىپتاستىرۋ، بۇۇ قامقورلىعىمەن جاھاندىق لاڭكەستىككە قارسى كواليسيا (جەلى) قۇرۋ، افريكانىڭ بەيبىت دامۋىنا ءجاردەمدەسۋ، بۇۇ-نىڭ ورنىقتى دامۋ ماقساتتارىن، بەيبىتشىلىك، ءقاۋىپسىزدىك جانە دامۋ اراسىنداعى اجىراماس بايلانىستى ىلگەرىلەتۋ، بۇۇ-نى ءححى عاسىر تالاپتارىنا بەيىمدەۋ جانە جاھاندىق پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن ۇجىمدىق ساياسي ەرىك-جىگەردى نىعايتۋ ماقساتىندا مەملەكەتتەر مەن ۇكىمەتتەر باسشىلارى دەڭگەيىندە قك-گە مۇشە مەملەكەتتەردىڭ تۇراقتى كەزدەسۋلەر تەتىگىن كەلىسۋ. مىنەكەي، وسىلارعا قاراپ-اق قازاقستاننىڭ قانداي اۋقىمدى جۇمىستاردى اتقارعانىن كورۋگە بولادى.
ULYS: بۇعان دەيىنگى حالىقارالىق ۇيىمدارداعى تاجىريبەمىز ازدىق ەتكەن جوق پا؟
ەسكەندىر اقىلبايەۆ: ولاي دەپ ايتا المايمىز. كەرىسىنشە، بار تاجىريبەلەرىمىزدى ەڭ جوعارى دەڭگەيدە شىڭدادىق. ونى بەدەلدى ۇيىمداعى ميسسيامىزدىڭ جەمىستى اياقتالۋى كورسەتىپ وتىر. جالپى مۇنداي ۇلكەن ماسەلەلەردى شەشۋگە قول جەتكىزۋدە قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى بەدەلى، ەڭ الدىمەن ۋكرايناداعى جاعدايدى تۇراقتاندىرۋعا، جانە سونىمەن قاتار، اراسىنان قارا مىسىق وتكەن رەسەي مەن تۇركياعا اراعايىن بولىپ، ماسەلەنى ءساتتى رەتتەۋدە ۇلكەن ءرول اتقارعانى وڭ ىقپال ەتتى. ۆ. پۋتين جانە ر.ەردوعاننىڭ مامىلەگە كەلۋى، قوس كوشباسشىنىڭ قازاقستان پرەزيدەنتىنە دەگەن قۇرمەتى ارقاسىندا سيريالىق كەلىسسوزدەردىڭ ءبىرىن تۇركيانىڭ، رەسەي مەن يراننىڭ قاتىسۋىمەن استانادا وتكىزۋ يدەياسىن تۋدىرۋعا اسەر ەتتى. يراندىق يادرولىق باعدارلاما بويىنشا الدىندا وتكىزىلگەن ەكى كەلىسسوز تاجىريبەسىنە سۇيەنگەن استانا ۇدەرىسى «ازياتتىق جەنيەۆا» بالاماسىنا اينالىپ، ءوزىنىڭ مەدياتورلىق الەۋەتىن تانىتتى. سوندىقتان بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى ەكى جىلدىق مۇشەلىك، قازاقستانعا قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىق سالاسىندا جاھاندىق كۇن ءتارتىبىن قالىپتاستىرۋعا تىكەلەي مۇمكىندىك بەردى. وسىعان وراي جان-جاقتى ماسەلەلەردى تەرەڭ تۇسىنە ءبىلۋ قازاقستاندىق ديپلوماتيالىق مەكتەپكە جاڭا دەم بەرىپ، حالىقارالىق ۇدەرىستەردە ەلدىڭ ءرولىن ارتتىرا تۇسەدى. سونىمەن قاتار، مۇشەلىك ورتالىق-ازيالىق ايماقتىڭ ماڭىزدى ماسەلەلەرىن حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرۋگە مۇمكىندىك بەردى. سول ارقىلى قازاقستاننىڭ عانا ەمەس، ورتالىق ازيانىڭ دا سۋبەكتىلىگىن ارتتىرا ءتۇستى.
ULYS: قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە تۇراقتى ەمەس مۇشە ەل رەتىندە ءبىرقاتار حالىقارالىق ماسەلەلەرگە دە داۋىس بەرۋگە تۋرا كەلدى. وگىزدى دە ولتىرمەي، اربانى دا سىندىرماۋدى تالاپ ەتەتىن تاقىرىپتار بولدى...
ەسكەندىر اقىلبايەۆ: نەنى مەڭزەگەنىڭىزدى ءتۇسىندىم. يا، وسى جىلدار ارالىعىندا قول جەتكىزگەن حالىقارالىق مارتەبەنىڭ ماڭىزدىلىعىنا قاراماستان، بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە ءتۇرلى مۇمكىندىكتەرمەن قوسا، ۋاقىتشا مۇشە بولۋ وزىندىك جەكەلەگەن ماسەلەلەردى قامتيدى. 10 تۇراقتى ەمەس جانە 5 تۇراقتى مۇشەلەردىڭ داۋىس بەرۋ ۇدەرىسى سوناۋ سيريا داعدارىسىنان باستاپ، ۋكراينا جانە افريكا ماسەلەسىمەن قوسا ءتۇرلى باعىتتاردى قوزعادى. مۇنداي كەزدە قازاقستاننىڭ ۇستانعان باعىتى ارىپتەستەردىڭ نەگىزى پىكىرلەرىمەن ۇندەسۋى دە نەمەسە قايشى كەلۋى دە مۇمكىن بولدى. ونداي كەزدە، ساياسي امالدار الاڭى قازاقستاننان ناقتى باعىتتى تالاپ ەتەتىنى انىق ەدى. سولاي دەسەك تە، ەكىنشى جاعىنان بۇل شاعىن ۆەكتورلى ساياساتتىڭ جاڭا جانە بۇگىنگى تاڭداعى وتە كۇردەلى حالىقارالىق ساياساتتا شىڭدالۋىنا ماڭىزدى تۇرتكى بولۋىنا جاقسى مۇمكىندىك بەردى.
ULYS: تۇسىنىكتى. ناقتى بىرنەشە كوميتەتكە ءتوراعالىق تا ەتتىك...
ەسكەندىر اقىلبايەۆ: يا، ەلىمىز قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ اۋعانستان بويىنشا كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى سونداي-اق دايش جانە ال-كايدا جونىندەگى كوميتەتتىڭ قوسا اتقارۋشىلىق ءتوراعاسى رەتىندە قىزمەت اتقاردى. اۋعانستان حالىقارالىق نازاردىڭ وزەگىنە اينالىپ تۇر. ۇزاق جىلدار بويى قاۋىپسىزدىكتىڭ حالىقارالىق ءتارتىبىن قالىپتاستىرعان اۋعانستانداعى ىشكى ساياسي جاعداي بىرتىندەپ سيريا مەن يراكتاعى ۇزاققا سوزىلعان شيەلەنىستىڭ تاساسىندا قالىپ بارا جاتقان ەدى. 2014 جىلى بيلىكتىڭ بىرتىندەپ بەيبىت كۇيدە ۇلتتىق بىرلىك ۇكىمەتىنە ءوتۋى جانە كەيىن ISAF ناتو اسكەرىنىڭ شىعارىلۋى «اۋعان ۇدەرىسىن» رەتتەۋگە نەگىزگى قاتىسۋشىلاردىڭ ساقتىعىن تۋعىزدى. الايدا، «تاليبان» قوزعالىسىنىڭ جاندانۋى، دايش جانە ال-كايدامەن اۋعانستانداعى لاڭكەستىك توپتاردىڭ اۋىز جالاسۋى سىرتقى نەگىزگى ويىنشىلاردىڭ مۇددەسىن ايماققا اۋدارىپ وتىر. شىنىمەن، اۋعانستانداعى اسكەري-ساياسي جاعداي قيىن بولىپ تۇر، جانە دە بيىل ناشارلاۋى ءۇردىسى بولادى. ءوز كەزەگىندە، بۇل حالىقارالىق جانە وڭىرلىك قاۋىپسىزدىك كۇن تارتىبىندە «اۋعاندىق ماسەلەنى» كۇشەيتەدى. بۇۇ-نىڭ اۋعانستانداعى ميسسياسىنىڭ سوڭعى باعالاۋلارىنا سايكەس، 2018 جىلى قارۋلى قاقتىعىستاردان قازا بولعان بەيبىت تۇرعىنداردىڭ سانى رەكوردتىق كورسەتكىشكە جەتكەن. وسىعان وراي كوميتەتتەرگە ءتوراعالىق بىزگە زور جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەدى. جالپى، قازاقستان قاۋىپسىزدىك سالاسى مەن ەكسترەميزمنىڭ الدىن الۋ بويىنشا حالىقارالىق ۇجىمدىق تەتىكتەردى قاراستىرۋدا جاڭا يدەيالاردىڭ باسماشىسى بولعانى ءسوزسىز. بارىنە بەلگىلى، بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 70ء-شى سەسسياسىندا ەلباسىمىز جاھاندىق تەرروريزمگە قارسى تۇرۋ تۋرالى يدەيانى العا تارتتى. سوندىقتان مۇنداي جاعداي ورتالىق ازياداعى تەرروريستىك قاۋىپكە قارسى كۇرەستە ورتاق وڭ كوزقاراستى تۋدىرارى ءسوزسىز. بۇل دا ورتالىق ازيا ەلدەرى كووپەراسيانىڭ جاڭا جولدارىن ىزدەيتىن جانە حالىقارالىق جانە ايماقتىق پروسەستەردە ءوز ۇستانىمىن قايتا قاراستىراتىن بولادى.
ULYS: ەندى جاھانداعى ۇلكەن ەلدەر اراسىندا بولىپ جاتقان تەكەتىرەستەرگە قاتىستى كوزقاراسىڭدى بىلسەك...
ەسكەندىر اقىلبايەۆ: البەتتە، قازىرگى جاھاندىق گەوساياسي جاعدايدا حالىقارالىق قارىم-قاتىناس جۇيەسى دە قايتا قۇرۋدى باستان وتكىزۋدە. وسىعان وراي، اقش، رەسەي جانە جۇڭگو سەكىلدى نەگىزگى گەوساياسي ويىنشىلاردىڭ قارىم-قاتىناستارىنداعى قاقتىعىس وسى جىلى حالىقارالىق پروسەسستەرگە جانە ورتالىق ازياداعى ۇدەرىستەرگە تىكەلەي جانە جاناما اسەر ەتەدى. وسى تۇرعىدا رەسەي جانە قىتايمەن گەوگرافيالىق جاقىندىعى مەن تىعىز ستراتەگيالىق ىنتىماقتاستىعى، سونداي-اق اقش-پەن سەرىكتەستىكتىن ەسكەرە وتىرىپ، ءۇش ەلدىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردىڭ ودان ءارى ۋشىعۋى قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتىنان تەز وزگەرەتىن گەوساياسي شىندىققا بەيىمدەلۋگە دايىن بولۋدى قاجەت ەتەدى. جيىرماسىنشى عاسىردا قالانعان ويىن ەرەجەلەرى جاڭا جانە امبيسيوزدى ويىنشىلاردىڭ ىقپالىمەن وزگەرىپ جاتىر. ايماقتىق دەرجاۆالار الەمدىك تارتىپتە وزىندىك ۇستانىمىن ۇسىنىپ، قالىپتاسقان قوعامدىق ورتا تۋرالى قايشىلىقتى كوزقاراستارىن بىلدىرۋدە. بۇل رەتتە ەكونوميكا مەن قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى الەمدىك ارحيتەكتۋرانىڭ جاڭا ەلەمەنتى رەتىندە ايماقارالىق جاڭا توپتار مەن بىرلەستىكتەر بولىپ وتىر. بۇعان قوسا، ءبىرقاتار تەرروريستىك ۇيىمدار جەكەلەگەن ەلدەر مەن جالپى حالىقارالىق جاعدايدىڭ تۇراقتىلىعىنا وراسان ءقاۋىپ توندىرەتىنى بەلگىلى.
ULYS: قىزىقتى سۇحباتىڭىز ءۇشىن كوپ راقمەت! الداعى جۇمىستارىڭىزعا ساتتىلىك تىلەيمىن! جاڭا جىل جەتىستىكتەرگە تولى بولسىن!
ەسكەندىر اقىلبايەۆ: «ULYS» ۇجىمى ءۇشىن دە دوڭىز جىلى تابىستى بولسىن!
سۇحبات «ULYS» حالىقارالىق ديدجيتال جۋرنالىنىڭ 2019 جىلعى قاڭتار ايىندا شىققان سانىندا جاريالاندى.
ULYS ANYQTAMA
ەسكەندىر ەرلان ۇلى اقىلبايەۆ
قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاتىناستار كەڭەسىنىڭ (Kazakhstan Council on International Relations (KCIR) اتقارۋشى ديرەكتورى
«Qazaqstan» ۇلتتىق ارناسىنىڭ اقپاراتتىق ساراپتامالىق باعدارلامالار ديرەكسياسىنىڭ ساراپشىسى
ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى مەملەكەتتىك باسقارۋ اكادەمياسىنىڭ ديپلوماتيا ينستيتۋتىنىڭ اعا وقىتۋشى (2017-2018 جج)
ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى قازاقستان ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ سىرتقى ساياسات جانە حالىقارالىق قاتىناستار ءبولىمىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى (2014-2017جج)
«Atlantic Council Millennium Leadership Program» باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم العان (اقش، 2018ج)
«Rumsfeld Fellowship Program» باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم العان (اقش، 2018ج)
«Harvard Project for Asian and International Relations» (HPAIR) باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم العان (اقش، 2018ج)
«پروگرامما مولودىح ليدەروۆ فوندا يم. گورچاكوۆا» باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم العان (رەسەي، 2015ج)
«CSIS Pacific Forum Young Leaders Program» باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم العان (اقش، 2015ج)
جاپونيا ۇكىمەتىنىڭ MEXT cتيپەندياسىنىڭ يەگەرى (جاپونيا 2011- 2013 جج).
سۋكۋبا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ حالىقارالىق قاتىناستار ماگيسترى
(جاپونيا)
