ۆاليۋتا باعامى
  • USD -

    520.5
  • EUR -

    611.5
  • RUB -

    6.63
ەلدەگى بىرلىك پەن كەلىسىمدى ساقتاۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز - تيمۋر جۇمىربايەۆ
قحا 24 ماۋسىم 2024
ەلدەگى بىرلىك پەن كەلىسىمدى ساقتاۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز - تيمۋر جۇمىربايەۆ

قازىرگى قازاق جاستارى وتە ءبىلىمدى ءارى بەلسەندى. ەلىمىزدە جاستاردىڭ كوپشىلىگى قوعامدىق جۇمىستارعا بىلەك سىبانا اتسالىسىپ، قازاقستاننىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسىپ ءجۇر. وسى باعىتتا «اسسامبلەيا جاستارى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق ۇيىمى تۋرالى ەرەكشە ايتۋعا بولادى. Ulys تىلشىسىنە اتالعان قوعامدىق ۇيىمنىڭ ءتوراعاسى تيمۋر جۇمىربايەۆ ارنايى سۇحبات بەرىپ، «اسسامبلەيا جاستارىنىڭ» بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگى تۋرالى  كوپشىلىك بىلە بەرمەيتىن اقپاراتتارمەن ءبولىستى.

«اسسامبلەيا جاستارى» قوعامدىق ۇيىمنىڭ قازىرگى جۇمىستارى قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟ نەگىزگى باعىتتارى قانداي؟

ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – قازاقستاندىق جاستاردى دامىتۋ جانە قولداۋ. وسى سالاداعى باستامالاردى قولداۋدىڭ ءتيىمدى تەتىكتەرىن قۇرۋ. جوبالاردى ىسكە اسىرۋ كەزىندە ءبىز قوياتىن مىندەت – بارلىق باستامالاردىڭ قازاقستاندىق جاستار ءۇشىن بارىنشا پايدالى بولۋى. بءىزدىڭ قىزمەتىمىزدىڭ وتە ماڭىزدى باعىتى الەۋمەتتىك قولداۋ جانە جاس كوشباسشىلاردىڭ ءوزىن-وزى دۇرىس دامىتا الۋىنا جول اشۋ. ءقازىر اۋىل جاستارىمەن، اسىرەسە شاعىن ەتنوستار تۇراتىن جەرلەرىندە اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىپ جاتىرمىز. اتاپ ايتقاندا ۇيعىر، پانفيلوۆ، قورداي، سايرام جانە ماقتاارال اۋداندارىندا ۇلكەن جۇمىستار جۇرگىزۋدەمىز. بۇل قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى وڭىرلەر. مۇندا ساپالى كاسىپتىك باعدار بەرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، جۇمىسقا ورنالاسۋ ماسەلەلەرى شەشىلۋى وتە ماڭىزدى. جالپى «جاستار اسسامبلەياسى» ۇيىمى قىزمەتىنىڭ وربيتاسىندا مۇمكىندىگىنشە كوپ جاستاردىڭ بولۋى ماڭىزدى. ءبىز وسى وڭىرلەردىڭ جاستارى ءۇشىن ينتەگراسيالىق الاڭ بولا وتىرىپ، ولاردىڭ زامانعا ساي باسەكەگە قابىلەتتى ءبىلىم الۋىنا، قۇزىرەتتىلىكتى جانە كاسىبي ورتادا سۇرانىستى ىلگەرىلەتەتىن جوبالارىن ىسكە اسىرۋىنا مۇمكىندىك اشامىز. ناۋرىز ايىندا اتىراۋ قالاسىندا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتاي وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى ءبىزدىڭ قوعامنىڭ نەگىزى بولۋى ءتيىس قۇندىلىقتاردى ناقتى اتاپ ءوتتى. جيىندا پرەزيدەنت «ءار ازامات وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن سوزبەن عانا ەمەس، ناقتى ىسپەن كورسەتۋى قاجەت. تاۋەلسىزدىكتىڭ قادىر-قاسيەتىن تەرەڭ سەزىنىپ، ونى باعالاي ءبىلۋى كەرەك. ءبىز ادىلەتتى مەملەكەت پەن وتانشىل، ادال ازاماتتاردىڭ كۇش-جىگەرىن ۇيلەستىرىپ جۇمىلدىرۋ جانە حالقىمىزدىڭ مادەني كودىن ۇنەمى زامان تالابىنا ساي بەيىمدەپ وتىرۋ ارقىلى عانا ەڭ ماڭىزدى مىندەتىمىزدى ورىنداي الامىز، ياعني قاستەرلى تاۋەلسىزدىگىمىزدى ساقتاپ، نىعايتا تۇسەمىز» دەگەن بولاتىن. بۇل سوزدەر بىزگە، جاستارعا ارنالعان. سەبەبى قازاقستاننىڭ بولاشاعى جاستار. جاستار ءبىلىمدى، وزىق ويلى بولسا قوعام العا جىلجىپ داميتىن بولادى.

ءبىز جاستارعا قازاقستاندا ءوز بىلىمدەرىن، تالانتتارى مەن مۇمكىندىكتەرىن اشۋعا تەڭ مۇمكىندىكتەر بار ەكەنىن كورسەتەتۋدەمىز دەپ ويلايمىن. ءبىز الماتى وبلىسىنداعى ۇيعىر اۋدانىنا، تۇركىستان وبلىسىنداعى ماقتاارال اۋدانىنا بارىپ، جاستارمەن كەزدەستىك. اقپاراتتىق توپتار مەن جوو وكىلدەرىمەن جانە جۇمىس بەرۋشىلەرمەن كونسۋلتاسيالار، موتيۆاسيالىق كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرۋ ارقىلى جاستاردى الەۋمەتتەنۋىن، جاس ازاماتتاردى قولداۋ شارالارىن، ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى مەن جۇمىسقا ورنالاستىرۋ جوبالارىن ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. وتكەن جىلدىڭ وزىندە وسى باعىت بويىنشا 500-دەن استام ءىس-شارا وتكىزىلدى.

وسىنداي وڭىرلەرمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ تاعى ءبىر قىزىقتى فورماتى – «جاس سارباز» اسكەري-پاتريوتتىق قوزعالىسىمەن كەلىسىمشارت جاساۋ.   قازاقتىڭ كورنەكتى تاريحي قايراتكەرلەرى، باتىرلارىنىڭ مىسالدارى ءبىز وقۋشىلار اراسىندا پاتريوتيزم مەن باتىلدىق تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرامىز، اسكەري قىزمەتپەن تانىستىرامىز.  ءبىز ارىپتەستەرىمىزبەن بىرگە وڭىرلەرگە شىعىپ، مەكتەپتەردە اسكەري-پاتريوتتىق ۇيىم قۇرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدىك. بۇل جاستاردى بىرىكتىرىپ، ەل ءۇشىن قىزمەت ەتۋگە تاربيەلەيدى. جۇمىس وسى يدەولوگيا بويىنشا قالىپتاسىپ جاتىر. وعان قوسا، الدىڭعى جىلدارى قوستاناي وبلىسىنداعى ءورت كەزىندە ءبىزدىڭ ۇيىم العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ وقيعا ورنىنا باردى. قحا 60 ملن تەڭگە كولەمىندە ورتتەن زارداپ شەككەندەرگە جيناپ بەردى.

بۇدان بولەك «اسسامبلەيا جاستارى» ۇيىمى جۇمىسىنىڭ تاعى ءبىر باعىتى - مەملەكەتتىك ءتىلءدىڭ قولدانىس اياسىن كەڭەيتۋ. بۇگىنگى تاڭدا ەتنوس-جاستارى اراسىندا قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋءى مەن ونى كۇندەلىكتى  قولدانىس قۇرالىنا اينالدىرۋ ەرەكشە مانگە يە. ەتنوس جاستارى اراسىندا قازاقشا سويلەپ، ونى كوپشىلىككە ناسيحاتتاپ جۇرگەن مىڭداعان ادام بار. وسى مەن ايتىپ وتىرعان باعىت اياسىندا «ۇيدە سويلە»، «قازاقشا tea-talks» جوبالارى ىسكە اسىرىلدى. دوستىق ۇيلەرىنىڭ بازاسىندا ءتىل ءۇيرەتۋ كلۋبى اشىلدى، سونداي-اق ءتىل ەرىكتىلەرىنىڭ باعىتى بەلسەندى دامىپ كەلەدى. وتكەن جىلى ءبىز العاش رەت «ەل بىرلىگى» رەسپۋبليكالىق پىكىرسايىس ءتۋرنيرىن وتكىزدىك. جوبانىڭ ەرەكشەلىگى بارلىق كوماندالار پوليەتنيكالىق بولدى، ال تۋرنير تولىعىمەن مەملەكەتتىك تىلدە ءوتتى. پىكىرتالاس بەلسەندى جاستارعا قازاقستاندىقتاردى تولعاندىراتىن ماڭىزدى تاقىرىپتاردى تالقىلاۋعا مۇمكىندىك بەردى.

ءبىز كرەاتيۆتى يندۋستريانى دامىتۋعا ۇلكەن كۇش-جىگەر جۇمساۋدامىز. مەملەكەت باسشىسى ءدال وسى سالا ەكونوميكانىڭ پەرسپەكتيءۆتى سەكتورى بولۋعا ءتيىس ەكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇگىنگى تاڭدا وسى سالاداعى ۇلت بىرلىگىن نىعايتۋعا باعىتتالعان جوبالاردى قۇراتىن جانە بىرىكتىرەتىن شىعارماشىلىق حاب قۇرىلدى. بيىل شىعارماشىلىق جوبالاردىڭ اۆتورلارىمەن قىزىقتى كەزدەسۋلەر وتكىزىلىپ، ولاردى ىسكە اسىرۋ جوسپارلارى بەلگىلەندى. ۇلتتىق دەلفيي كوميتەتىمەن بىرلەسىپ ءتۇرلى ەتنوستاردىڭ جاس تالانتتارى ءۇشىن «جاستار جالىنى» FOLK&ART PERFORMANCE الاڭىن قۇردىق. وسى جوبا اياسىندا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى جاستارعا قارجىلاي قولداۋ كورسەتتى. بۇل جاس مۋزىكانتتار مەن ورىنداۋشىلارعا حالىقارالىق كونكۋرستارعا قاتىسۋ ءۇشىن جول شىعىندارىن وتەۋگە مۇمكىندىك بەرءدى.

بۇل جوبا جىل سايىن بولادى جانە ونىڭ مازمۇنىنى وزگەرگەنمەن نەگىزگى  باعاتى وزگەرىسسىز قالا بەرەدى. «اسسامبلەيا جاستارى» حالىقارالىق ۇيىمدارمەن دە ءتيىمدى جۇمىستار جۇرگىزۋدە. ءبىز يۋنەسكو-مەن ىنتىماقتاستىق جونىندەگى جۇمىستاردى باستادىق، ونىڭ باستى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى مادەنيەتارالىق ديالوگتى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. كەلەشەكتە ءبىز «اسسامبلەيا جاستارى» حالىقارالىق ۇيىمنىڭ ءبىر بولىگى بولۋىنا، سونداي-اق قازاقستاندىق جاستاردىڭ حالىقارارالىق ۇيىمدار ارقىلى ءبىلىم الۋ، عىلىمي جانە الەۋمەتتىك جوبالارعا، وسى ءىرى جانە بەدەلدى ۇيىمدارعا مۇشە بولۋىنا جول اشۋعا كۇش جۇمسايتىن بولامىز. ءبىز حالىقتار اراسىنداعى تاريحي جانە مادەني جاقىندىقتى ەسكەرە وتىرىپ، ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ جاستار ۇيىمدارىمەن تىعىز ءوزارا ءىس-قيمىل جاسايمىز. وسى جىلى ناۋرىز ايىندا ءۇندىستاننىڭ بىرنەشە قالاسىندا، اتاپ ايتقاندا دەلي، اگرا، احمەدابادتا وتكەن «ءۇندىستان – ورتالىق ازيا» جاستار فورۋمىنا قاتىسىپ قايتتىق. وسىنداي الاڭدار ارقىلى ءبىز جاستارىمىزدىڭ مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتۋگە، تاجىريبە الۋعا، ۇيىمدار اراسىندا ءۇزدىك الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق، ءبىلىم بەرۋ تاجىريبەلەرىمەن الماسۋعا باعىتتالعان جاڭا جوبالاردى تالقىلايمىز جانە جاسايمىز. ايتا بەرسەڭ اتقارىپ جاتقان جۇمىستار وتە كوپ. جالپى نەگىزگىلەرى وسى دەپ ايتا الام.

قازىرگى كەزدە ۇيىمداعى جاستار سانى قانشا؟ جاستاردىڭ قۇقىقتىق جانە قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن، الەۋەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن ۇيىم قانداي اتاپ وتەتىن شارالار جاساۋدا؟

بۇگىنگى تاڭدا «جاستار اسسامبلەياسى» ۇيىمىنىڭ قاتارىندا 9 مىڭنان استام استام ادام بار. بۇل ناعىز پاتريوتتار دەپ ايتا الام. ولار وزدەرىنىڭ كۇندەلىكتى قوعامدىق جۇمىستارى ارقىلى ۇلت بىرلىگىن نىعايتۋعا ولشەۋسىز ۇلەس قوسىپ ءجۇر. ونىڭ ۇستىنە «اسسامبلەيا جاستارى» جاس كوشباسشىلاردىڭ وسۋىنە جانە لايىقتى كادرلار دايارلاۋعا جاقسى الاڭ بولا الادى. ماسەلەن، ءقازىر كوپتەگەن ەتنومادەني بىرلەستىكتەردى جاس ءتوراعالار باسقاردى. بۇل اكبارجون يسمايلوۆ، يۋريي شين، زاينۋددين ماحۋسەيەۆ، ەۆگەنيي بولگەرت، نارين ميكاەليان جانە باسقالار. ارينە بۇل مەريتوكراتيا ءپرينسيپىن قوعامدىق قۇرىلىمداردا دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن وتە جاقسى ءۇردىس. بءىزدىڭ ۇيىمنىڭ بەلسەندى ازاماتتارى مەملەكەتتىك قىزمەت قۇرىلىمىندا جوعارى لاۋازىمدار اتقارىپ وتىر، كەيبىرى دەپۋتات بولىپ سايلاندى. بۇل قۋانتارلىق جايت دەپ بىلەم.

سونىمەن قاتار ءبىزدىڭ جاستار بيزنەستە، عىلىمدا، مادەنيەتتە، سپورتتا جانە باسقا دا سالالاردا تابىستى جەتىستىكتەر كورسەتۋدە. قۇقىقتىق جانە قارجىلىق ساۋاتتىلىقتى دامىتۋ جونىندەگى جۇمىسقا كەلەتىن بولساق، بۇل دا ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى بولىپ تابىلادى. ءبىز اۋىلدا، كوللەدج جانە جوعارى وقۋ ورىندارىندا، ءتىپتى مەكتەپتەردەگى وقۋشىلار اراسىندا ءتۇرلى اقپاراتتىق ءىس-شارالار وتكىزەمىز. شىندىعىن ايتۋ كەرەك، جاستار اراسىندا كرەديت العان ازاماتتار وتە كوپ. بۇل كوبىنەسە قارجىلىق ساۋاتتىلىقتىڭ تومەندىگىنە بايلانىستى. بۇل قۇبىلىس جاستارىمىزدىڭ دامۋىن تەجەيدى، سوندىقتان ءبىز جاستار ورتاسىندا مۇنداي قۇبىلىستاردىڭ الدىن الۋعا، جاستاردىڭ قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋعا كوپ كۇش سالۋدامىز.

قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى جۇمىسىندا جاستاردىڭ ءرولى قانداي؟

قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى قۇرىلىمىنداعى جاستاردىڭ ءرولى، بۇكىل ەلدەگى سياقتى وتە ماڭىزدى بولىپ قالا بەرەدى. جاستار ەلدىڭ بولاشاعى. بىزدەن كەيىن بولاتىن ۇرپاقتار ءۇشىن ەلدەگى بىرلىك پەن كەلىسىمدى ساقتاۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. بۇگىندە اسسامبلەيا اياسىندا جاستار جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋعا كوپ كوڭىل بولىنەدى. قحا قۇرامىندا رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە دە، وڭىرلەردە دە جاستار كۆوتاسى ەنگىزىلدى. ماسەلەن، ءقازىر اسسامبلەيا جاستارى سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن وڭىرلەردە ەرىكتىلەر توپتارىن ۇيىمداستىرۋ بويىنشا اسا ماڭىزدى مىندەتتەردى اتقارۋدا. جالپى، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى سۋ تاسقىنى جاعدايىنا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ جاعدايعا دەن قويىپ رەسپۋبليكالىق شتاب اشتى. بارلىق دوستىق ۇيلەرىندە گۋمانيتارلىق كومەك قابىلداۋ پۋنكتتەرى اشىلدى. «جۇرەكتەن جۇرەككە» ارنايى اكسياسى باستالدى. اتالعان اكسيا اياسىندا بۇگىنگى تاڭدا 110 ملن تەڭگەدەن استام قاراجات جينالدى. ءار وڭىردە گۋمانيتارلىق كومەك جۇكتەرى سۋ باسقان وبلىستارعا جىبەرىلەدى. مەن ءوزىم قاراعاندى وبلىسىنا باردىم، وندا ءبىز سول جەردە گۋمانيتارلىق كومەكتى بولۋمەن اينالىستىق. ودان باسقا دا وڭىرلەردە بولىپ، بارىنشا جان-جاقتى كومەك قولىن سوزدىق. قازاقستاندىقتار وسىنداي ساتتەردە ءوز بىرلىگىنىڭ كۇشىن كورسەءتتى. كەز كەلگەن قيىنشىلىقتى ەڭسەرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ارەكەت - بىرلىك. بىرلىك بار جەردە تىرلىك بار. «اسسامبلەيا جاستارى» ەلىمىزدىڭ باتىس وڭىرلەرىنىڭ زارداپ شەككەن تۇرعىندارىنا دا كومەك كورسەتۋدە اسا بەلسەندى بولدى. ءبىزدىڭ جاستار ەۆاكۋاسيالاۋ پۋنكتتەرىندە كۇن-تۇن دەمەي جۇمىستار جاسادى. اقتوبە وبلىسىنىڭ قحا ەرىكتىلەرى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قىزمەتكە كىرىستى. وسىنداي جۇمىس اتىراۋ، باتىس قازاقستان، قوستاناي جانە باسقا دا وبلىستاردا اۋقىمدى جاعدايدا جۇرگىزىلدى. «اسسامبلەيا جاستارى» ۇيىمىنىڭ ەرەكتىلەرىن، وڭىرلىك وكىلدىكتەرى باسشىلارىنىڭ ەڭبەگىن جاي عانا باعالاۋ قيىن. ولاردىڭ تولارساقتان ساز كەشىپ، كۇن-تۇن دەمەي تابيعات اپاتى بولعان اۋماقتا ءجۇرۋى، حالىققا بارىنشا كومەك قولىن سوزعان ەڭبەكتەرىن ەشتەمەمەن ولشەي المايمىن. جالپى مەن ءبىزدىڭ كومانداعا ريزامىن.

قحا-نىڭ رەسپۋبليكالىق جاستار سەسسياسى جىل سايىن وتكىزىلەدى. وسىعان قاتىستى جاڭاشىل يدەيالار بار ما؟

جاستار سەسسياسىنىڭ فورماتىن مەملەكەت باسشىسى ۇسىندى. العاش رەت جاستار ماسەلەلەرىنە ارنالعان الاڭ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ XXXI سەسسياسى اياسىندا ءوتتى. ءداستۇر بويىنشا جاستار سەسسياسىندا جاستار قوعامداستىعىن دامىتۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلانادى. ءبىز قازاقستاندىق جاستارعا نە قاجەت ەكەنىن انىقتاۋعا تىرىسامىز. ارينە تالقىلاۋدىڭ ماڭىزدىسى جاس قازاقستاندىقتاردى پاتريوتيزم جانە ادامگەرشىلىك باعىتىندا تاربيەلەۋ ماسەلەلەرى بولىپ قالا بەرەدى. بۇل باعىتتاعى ءىس-شارالاردىڭ جاستارعا قىزىقتى ءارى قولجەتىمدى بولۋى ماڭىزدى، سوندىقتان سەسسيا الاڭىندا بءىز جاستار قاۋىمداستىعىمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ جاڭا تاسىلدەرىن تالقىلايمىز. بيىل جاستار ترەگى وتەدى جانە جاستار باستامالارىن دامىتۋدىڭ ءوز تۇجىرىمدامالارىن ۇسىناتىن مىقتى سپيكەرلەر تارتىلماق. ءداستۇر بويىنشا قحا سەسسياسى ەتنوسارالىق قاتىناستار جۇيەسىندەگى ماڭىزدى وقيعا بولىپ تابىلادى. بۇل الاڭدا مەملەكەتتىك دامۋدىڭ ماڭىزدى ماسەلەلەرى كوتەرىلەدى. سوندىقتان ءبىز پانەلدىك سەسسيالاردا جانە ساراپتامالىق پىكىرتالاستاردا تالقىلاناتىن باستامالاردى ءارقاشان ەرەكشە كۇتەمىز.

ءسىز باسقارىپ وتىرعان ۇيىمعا كىمدەر مۇشە بولا الادى؟

«جاستاردىڭ العان ءبىلىمىن ىستە جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك كوپ. «اسسامبلەيا جاستارىنا» كەز كەلگەن جاس تىركەلە الادى. وڭىرلەردەگى دوستىق ۇيلەرىنە بارىپ، ۇيىمنىڭ قۇرامىنا كىرە الادى. ءقازىر ءبىز وبلىستارمەن بەلسەندى جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. ءقازىر ءبىزدىڭ قاتارىمىزعا قوسىلىپ جاتقان جاستار سانى وتە كوپ. وڭىرلەرگە ساپارلاردى ءجيى ۇيىمداستىرىپ، قوعامدىق جۇمىستاردىڭ ماڭىزدىلىعى مەن تيىمدىلىگىن ناسيحاتتايمىز. سەبەبى بوس ۋاقىتىندا جاستار قوعامدىق ومىرگە بەلسەندى ارالاسسا، ولاردىڭ دۇرىس جولدا قوزعالۋى زاڭدى بولادى. قازىرگى جاستارعا وزدەرىنىڭ ماسەلەلەرىن وزدەرى كوتەرىپ، ونى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك. ولارعا قوعامدىق-ساياسي مىنبەرلەردەن ءسوز بەرۋ كەرەك. ولارعا ستاتيستيكا ەمەس، قوعامنىڭ ءبىر بەلدى مۇشەسى رەتىندە قاراپ، ولاردىڭ پىكىرىن ەسكەرىپ، تۇلعا رەتىندە قاراۋ كەرەك. جاستارعا وسى قاجەت. وڭىرلىك دەڭگەيدە جاستارعا ساپالى، جوعارى ساپالى بىلىمگە قولجەتىمدىلىك قاجەت. بۇل پروبلەما ءقازىر شەشىلىپ جاتىر. شەتەلدىك ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ فيليالدارى اشىلىپ جاتىر. مىسالى، ءبىز جاقىندا سقو-دا بولدىق. وندا اريزونا ۋنيۆەرسيەتىنىڭ فيليالى جۇمىس ىستەپ جاتىر. ەگەر بۇرىن مۇنداي باستاما مۇمكىن ەمەس سياقتى بولسا، ءقازىر بۇل قولجەتىمدى. بۇل وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەت اياسىندا اشىلعان فيليال. وسى سياقيتى وزگە ۋنيۆەرسيتەتەردە اشىلادى دەپ ويلايمىن. مۇندا جاستار ەڭ ساپالى بىلىمگە يە بولا الادى.

سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

RELATED NEWS
اسسامبلەيا ينستيتۋتى  قوعامنىڭ بارلىق سالالارىندا بەلسەندى -ساراپشى
25 ءساۋىر 2024
اسسامبلەيا ينستيتۋتى قوعامنىڭ بارلىق سالالارىندا بەلسەندى -ساراپشى

قازىرگى كەزدە اسسامبلەيا ينستيتۋتى قازاقستاندىق قوعامنىڭ بارلىق سالالارىندا بەلسەندى جۇمىس اتقاراتىنىن بايقاۋعا بولادى. بۇل تۋرالى ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى قسزي ساياسي زەرتتەۋلەر ءبولىمىنىڭ باس ساراپشىسى دۋلات وتەعالي ايتتى، دەپ حابارلايدى Ulys.

«مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ اتىراۋ قالاسىندا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا ايتىلعان گۋمانيتارلىق-يدەولوگيالىق دوكتريناسىنىڭ تولىقتاي جۇزەگە اسۋى ازاماتتىق قوعامنىڭ نەگىزگى ينستيتۋتتارى تاراپىنان بولاتىن قولداۋعا تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. وسىعان وراي، اسسامبلەيانىڭ جۇمىسىن وسى باعىتتا ۇيلەستىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا دا ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. قازىرگى كەزدە اسسامبلەيا ينستيتۋتى قازاقستاندىق قوعامنىڭ بارلىق سالالارىندا بەلسەندى جۇمىس اتقاراتىنىن بايقاۋعا بولادى.  ماسەلەن، وتباسى ينستيتۋتىن ساقتاۋعا جانە ۇرپاقارالىق، مادەنيەتارالىق بايلانىستى نىعايتۋ، رۋحاني-ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارعا تاربيەلەۋگە، جاستار اراسىندا قۇقىقبۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋعا باعىتىندا اسسامبلەيا جانىندا «اقساقالدار كەڭەسى» مەن انالار كەڭەسىنىڭ ءرولىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى»، - دەيدى دۋلات وتەعالي.

ونىڭ ايتۋىنشا بۇگىنگى كۇندە ەلىمىزدە قحا جانىنان 1119 اقساقالدار كەڭەسى قۇرىلىپ، ونىڭ قۇرامىنا بەلگىلى تۇلعالار، قوعامدىق پىكىر كوشباسشىلارى، ەتنومادەني، ارداگەرلەر بىرلەستىكتەرى جانە باسقا دا قوعامدىق ۇيىمدار قاتارىنان 7 مىڭنان استام ادام مۇشە بولعان.

«بىلتىرعى جىلعى دەرەكتەر بويىنشا انالار كەڭەسى 252،5 مىڭنان استام ادامنىڭ قاتىسۋىمەن 6 مىڭنان استام ءىس-شارا وتكىزگەن. سونىمەن بىرگە، قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە مىڭنان استام ەتنومادەني بىرلەستىكتەر جۇمىس ىستەيدى جانە قحا جۇمىسىن ۇيلەستىرەتىن جانە قامتاماسىز ەتەتىن 34 دوستىق ءۇيى بار. بۇل قازىرگى كەزدە اسسامبلەيا قۇرىلتاي بارىسىندا ايقىندالعان جالپىعا ورتاق قۇندىلىقتاردى، نەگىزگى يدەولوگەمالاردى قازاقستاندىق قوعامدا كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ جانە تاراتۋ الەۋەتىنە يە ەكەنىن كورسەتەدى»، - دەدى ساراپشى.

نازيپا شاناي: ماقساتىمىز – جالپىۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋ
28 ناۋرىز 2024
نازيپا شاناي: ماقساتىمىز – جالپىۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋ

اتىراۋدا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ دەنساۋلىعىنا، جالپى ومىرىنە ءقاۋىپ توندىرەتىن ۆەيپ، ناسىباي، ەسىرتكىگە قۇمارلىق، قۇمارپازدىق سەكىلدى كەسەلدەرمەن ىمىراسىز كۇرەس جۇرگىزۋ قاجەتتىگىن ايتقان بولاتىن. قازىرگى قوعامنىڭ وزەكتى پروبلەماسىنا اينالعان وسىناۋ جات ادەتتەردەن ۇرپاقتى قورعاۋ قاجەتتىگىن ەلىمىزدەگى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار دا كوتەرىپ كەلەدى. سولاردىڭ ءبىرى – قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ «انالار» كەڭەسى.

وسىدان 10 جىل بۇرىن، ناقتىراق ايتقاندا 2014 جىلى قۇرىلعان كەڭەستىڭ بۇگىندە وبلىستىق، اۋداندىق، جەرگىلىكتى دەڭگەيدەگى، سونىمەن قاتار ەتنومادەني بىرلەستىكتەر جانىنداعى 1 713 بولىمشەسى بار. بەلسەندى مۇشەلەرى 13 مىڭ ادامنان اسادى. كەڭەس وتكەنى جىلى 250 مىڭنان استام ادام قاتىسقان 6 مىڭ ءىس-شارا وتكىزدى.

«ماقساتىمىز – وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى، قازاقستاندىق بىرەگەيلىك پەن جالپىۇلتتىق بىرلىكتى ساقتاپ، نىعايتۋ، ادال ازامات تاربيەلەۋ. وسى باعىتتا قازاقستاندىق بىرەگەيلىكتى نىعايتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگاندارعا، ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنا جاردەمدەسۋ، ازاماتتاردى قوعامدىق كەلىسىم مەن بىرلىك مۇندىلىقتارىنا توڭىرەگىنە توپتاستىرۋدى مىندەتىمىز رەتىندە بەلگىلەپ الدىق. رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى دەڭگەيدەگى ماسەلەلەردى تالقىلاۋ ءارى شەشىم قابىلداۋ بارىسىندا قوعامدىق پىكىردى ەسكەرۋ، ازاماتتىق قوعام مۇددەسىن ءبىلدىرۋ دە مىندەتتەرىمىزدىڭ ءبىرى سانالادى. مۇنان بولەك، قوعامدىق كەلىسىمدى ساقتاۋ، ازاماتتىق بىرەگەيلىكتى قالىپتاستىرۋ جولىنداعى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مىندەتتەرىنىڭ تانىمالدىعىن ارتتىرۋ جانە ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن دە ەڭبەك ەتىپ جاتىرمىز»، - دەدى ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياساتى جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيا مۇشەسى، قحا «انالار» كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى نازيپا شاناي.

بۇگىندە كەڭەس ءبىرقاتار جوبانى قولعا العان. ولاردىڭ قاتارىندا «تەمەكىسىز» قوعامدىق قورىمەن ۆەيپتەر مەن ەلەكتروندى تەمەكى اينالىمىنا تولىقتاي تىيىم سالۋعا باعىتتالعان جۇمىسىن اتاۋعا بولادى. كەڭەس ۇيىتقى بولعان «ۆەيپكە تىيىم سالۋ» پەتيسياسى الەۋمەتتىك جەلىگە سالىنعاننان كەيىن قولداۋشىلاردىڭ 20 مىڭنان استام قولىن جيناعان. قازىرگى ۋاقىتتا وسى باعىتتاعى زاڭ جوباسى سەنات قاراۋىندا.

«ەسىرتكىسىز بولاشاق» قوعامدىق قورىمەن جاسالعان مەموراندۋم اياسىندا «جاسىل سەرتيفيكات» جوباسى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. بۇل جوبا رەسپۋبليكالىق بارلىق ءدارىحانالارىندا ەسىرتكى زاتتارىن تومەندەتۋگە باعىتتالعان. مۇنان بولەك، ماڭعىستاۋ وبلىستىق سوتىمەن «وتباسىلىق سوت» جوباسى قولعا الىنعان. جوبا اياسىندا «انالار كەڭەسىمەن بىرگە قولايلى قۇقىقتىق ورتا قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. وسى جوبانىڭ ناتيجەسىندە اجىراسۋعا بەل بۋعا 20 وباسىنىڭ 11ء-ى باستاپقى نيەتتەرىن قايتتى جانە بالالارى تولىققاندى وتباسىندا تالىم-تاربيە الىپ جاتىر. استانا، الماتى، شىمكەنت وبلىستارىنىڭ ءبىلىم باسقارمالارىمەن «قاۋىپسىزدىك ساعاتى» جوباسىن دا جۇزەگە اسىرىپ جاتىرمىز. ونىڭ اياسىندا اتا-انالارمەن كەزدەسىپ، ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاقتىڭ، دەنساۋلىعىنا، مىنەز-قۇلقىنا، تالىم-تاربيەسىنە كەرى اسەرىن تيگىزەتىن بۋللينگ، لۋدومانيا، ەسىرتكى مەن ۆەيپتەرگە تاۋەلدىلىك سياقتى قوعامدىق وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاپ، شەشۋ جولدارىن بىرگە قاراستىرامىز»، - دەدى نازيپا ىدىرىس قىزى.

«اتا كورگەننىڭ اقىلى ارتىق» - اقساقالدار كەڭەسىنىڭ ماڭىزى زور
29 شىلدە 2024
«اتا كورگەننىڭ اقىلى ارتىق» - اقساقالدار كەڭەسىنىڭ ماڭىزى زور

بۇگىندە ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە وبلىستىق، اۋداندىق، اۋىلدىق دەڭگەيدە مىڭداعان اقساقالدار كەڭەسى جۇمىس ىستەۋدە. وسى رەتتە Ulys ءتىلشىسى اتالعان كەڭەستىڭ قازىرگى جۇمىسى مەن ونىڭ اتقارىپ وتىرعان مىندەتتەرى مەن ماڭىزىنا، قوعامداعى سالماعىنا شولۋ جاساپ كوردى.

ىلگەرى جىلدارى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ اتىراۋ وبلىسىندا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا اقساقالدار كەڭەسىنىڭ جۇمىسىن ودان ءارى وڭتايلاندىرۋ تۋرالى پىكىر ايتا كەلە، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى جانىنان «اقساقالدار القاسىن» قۇرۋدى ۇسىنعان ەدى. ونداعى ماقسات - حالىق بىرلىگىن نىعايتۋعا بىرلەسە كۇش جۇمىلدىرۋ، جاستاردى ارانداتۋشىلىقتان ساقتاۋ جانە ولارعا دۇرىس جول سىلتەۋ. وقىرماندارعا تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن پرەزيدەنتتىڭ قاسيەتتى اتىراۋ جەرىندە ايتقان ءسوزىن كەلتىرە كەتەيىك.

 «جالپى، قوعامىمىزدا زاڭ مەن ءتارتىپتىڭ ۇستەمدىگى بولۋى قاجەت. باسقا جولمەن ەشقانداي جۇمىس تابىستى بولمايدى، تەك بوس ءسوز بەن جالعان ۇرانداردىڭ استىندا قالامىز. ءاربىر الەۋمەتتىك ماسەلەنى قانشالىقتى كۇردەلى بولسا دا، اسىرە ساياسيلاندىرۋدىڭ قاجەتى جوق. ءبىز ءبارىمىز ءبىر مەملەكەت بولىپ، ءبىر قوعام بولىپ كەز كەلگەن تۇيتكىلدى شەشە الاتىنىمىزعا ەشقانداي كۇمان بولماۋعا ءتيىس. قازاق قاي زاماندا دا ۇلكەنىن سىيلاعان، اقساقالداردىڭ اتالى سوزىنە توقتاعان. ال، اۋزى دۋالى قارتتارىمىز ءاردايىم ەلدىڭ ۇيىتقىسى بولعان. «قارياسى بار ەلدىڭ قازىناسى بار» دەگەن ءسوز سودان قالعان. ءبىز حالقىمىزدىڭ يگى داستۇرلەرى مەن قازىرگى زاماننىڭ تالاپتارىن ۇيلەستىرە بىلگەنىمىز ابزال. وسى ورايدا، مەن اقساقالدار كەڭەسىنىڭ جۇمىسىن جانداندىرۋ كەرەك دەپ سانايمىن. شىن مانىندە، ەل ىشىندە جاستارعا اقىل-كەڭەسىن ايتىپ، دۇرىس جول سىلتەيتىن داناگوي قاريالارىمىز از ەمەس. اقساقالدارىمىز وسكەلەڭ ۇرپاقتى تاربيەلەۋگە، ەل بىرلىگىن ساقتاۋعا اتسالىسىپ، ورتاق ىسكە زور ۇلەس قوسارى انىق. اقساقالدار كەڭەسى بارلىق ايماقتا بىردەي بەلسەندى ەمەس. سوندىقتان، ونىڭ جۇمىسىن جۇيەلەپ، جانداندىرۋ كەرەك. بالكىم، كەڭەستەردى اسسامبلەيانىڭ جانىنا توپتاستىرۋ دۇرىس بولار ەدى. ولاردىڭ بەدەلىن كوتەرىپ، مارتەبەسىن ارتتىرۋ قاجەت. بۇدان ەش ۇتىلمايمىز»، - دەگەن ەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

وسى جيىننان كەيىن پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىن ىسكە اسىرۋ بارىسىندا ءبىرقاتار شارا قولعا الىندى. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، 1 جىلدان اسا مەرزىم ىشىندە وبلىستىق، اۋداندىق جانە اۋىلدىق دەڭگەيدە مىڭنان اسا كەڭەس قۇرىلعان. بۇل جۇمىستارعا 10 مىڭعا جۋىق ادام قابىلدانىپ، 6،5 مىڭداي ءىس-شارا وتكىزىلدى. ولاردىڭ قۇرامىنا تانىمال تۇلعالار،  پىكىر كوشباسشىلارى، ەتنومادەني، ارداگەرلەر بىرلەستىكتەرى مەن باسقا دا قوعامدىق ۇيىمداردىڭ وكىلى كىردى. بىلتىر قىستا اقساقالدار كەڭەسىنىڭ ءبىرىنشى رەسپۋبليكالىق وتىرىسى ءوتتى. اتالعان جيىندا كەلەلى ماسەلەلەر، كەڭەستىڭ اتقاراتىن جۇمىستارى جان-جاقتى تالقىلاندى.

قازاق حالقى قاي زاماننان بەرى ۇلكەنىن سىيلاعان، اقساقالداردىڭ اتالى سوزىنە توقتاعان، ۇلكەندى ۇلكەن، كىشىنى كىشى دەپ باعالاي بىلگەن. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى جانىنان قۇرىلعان اقساقالدار كەڭەسى ەلىمىزدىڭ قوعامدىق، مادەني، رۋحاني جانە ساياسي ومىرىنە، سونىمەن قاتار ەتنوسارالىق احۋالدى جاقسارتۋعا جانە باسقا دا قوعامدىق ماڭىزدى ماسەلەلەردى شەشۋگە بەلسەندى قاتىسىپ كەلەدى. ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن ءسالت-داستۇردى ساقتاۋ، ناسيحاتتاۋ بويىنشا جۇمىستاردا دا اقساقالدار كەڭەسىنىڭ قوسىپ وتىرعان ۇلەسى زور. الايدا بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردى ودان ءارى جانداندىرۋ ۋاقىت تالابى ەكەنى داۋسىز.

 اقساقالدار كەڭەسى قانداي ۇيىم؟

 ءقازىر دە ەل ىسىندە اقساقالداردىڭ ۇلەس سالماعى باسىم. تاۋەلسىزدىكتەن سوڭ قوعامدىق ينستيتۋتتار قالىپتاستى. سولاردىڭ ءبىرى – اقساقالدار كەڭەسى جانە بۇل كەڭەس ءتۇرلى دەڭگەيدە ناتيەجەلى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. دەسە دە زاماننىڭ وزگەرۋىنە، قوعامنىڭ دامۋىنا قاراي جۇمىس جۇيەسى دە جاڭالانىپ، جاندانىپ وتىرۋى ءتيىس.

اقساقالدار كەڭەسى قازاقستان حالقى اس­سامبلەياسى جانىن­داعى كون­سۋل­تا­تيۆتىك-كەڭەسشى ورگان. وبلىستارداعى كەڭەس وڭىرلىك قازاقستان حالقى اسسامبلەيالارى جانىنان، وبلىس اۋدانىندا جانە قاجەت بولعان جاعدايدا اۋىلدىق وكرۋگتەر مەن اۋىلداردا – ءتيىستى اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتەر اكىمدىكتەرىنىڭ جانىنان قۇرىلادى. كەڭەس قۇرامىنا جەرگىلىكتى قوعامداستىقتىڭ تۇرعىندارىنان، قوعامدىق، ونىڭ ىشىندە ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ بەدەلدى وكىلدەرى مەن قوعامدىق پىكىر كوشباسشىلارى كىرە الادى.

وبلىستىق كەڭەستىڭ قۇرامىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ وڭىرلىك كەڭەسى، اۋداندار، اۋىلدىق وكرۋگتەر مەن اۋىلدار دەڭگەيىندە – ءتيىستى اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتەردىڭ اكىمدىكتەرى بەكىتەدى. كەڭەس ءوز قىزمەتىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى مەن ۇكىمەتىنىڭ اكتىلەرىن، وزگە دە قۇقىقتىق اكتىلەردى، سونداي-اق ۇلگىلىك ەرەجەنى باسشىلىققا الادى. كەڭەس مۇشەسى وبلىس، اۋدان، اۋىلدىق وكرۋگ نەمەسە اۋىل شەگىندە تۇراقتى تۇراتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى بولا الادى. 

اقساقالدار كەڭەسىنە مىناداي مىندەتتەر جۇكتەلگەن: مەملەكەتتىك ورگاندارعا، ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنا قازاقستاندىق بىرەگەيلىكتى نىعايتۋعا، ازاماتتاردى قوعامدىق كەلىسىم مەن بىرلىك قۇندىلىقتارى توڭىرەگىندە شوعىرلاندىرۋعا جاردەمدەسۋ؛ ازاماتتار، مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق ينستيتۋتتار اراسىنداعى سىندارلى كوممۋنيكاسيالار مەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى نىعايتۋ؛ قوعامدىق كەلىسىم مەن بىرلىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا مەملەكەت پەن قوعامنىڭ «كەرى بايلانىس» تەتىكتەرىن ۇيىمداستىرۋ؛ جاستار اراسىندا پاتريوتيزم يدەيالارىن ىلگەرىلەتۋ جانە پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ؛ مەملەكەتتىك ورگاندارعا الەۋمەتتىك جانە تۇرمىستىق جانجالداردى پروفيلاكتيكالاۋعا، ولاردى شەشۋگە، سونداي-اق ولاردى جانجالدان كەيىنگى رەتتەۋگە جاردەمدەسۋ؛ ەتنومەدياسيانى جۇزەگە اسىرۋعا، قوعامدىق كەلىسىمدى نىعايتۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى ديالوگتى ۇيىمداستىرۋعا جاردەمدەسۋ جانە تىكەلەي قاتىسۋ؛ جاستار اراسىندا تالىمگەرلىك پراكتيكاسىن ەنگىزۋ جانە جەتىلدىرۋ، قوعامدى شوعىرلاندىرۋ ىسىندە جاستار ۇيىمدارىمەن ءوزارا ءىس-قيمىل جاساۋ؛ حالىق اراسىندا قوعامدىق كەلىسىمدى قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرىندە ءبىلىم مەن تاجىريبەنى بەرۋ.

«الپىسقا كەلگەننەن اقىل سۇرا»

قازاق حالقىنىڭ ءپالساپاسى تەرەڭ. قازاقتاردىڭ كۇندەلىكتى تىنىس-تىرشىلىگىنىڭ بارلىعى دەرلىك ۇلاعاتتىلىققا، ساباقتاستىققا، ءتالىم مەن تاريەگە نەگىزدەلگەن. دالا حالقىنىڭ دانا تۇسىنىكتەرى ايەلدەن قالىپتاسقان. وسى  رەتتە قاريا، قارت، اقساقالدارعا قاتىستى مىنا ءابسانانى كەلتىرە كەتكەندى ءجون سانايمىز.

«ءبىر كۇنى حان جاسى 60-تان اسقان قاريالاردى كۇتىپ-باعۋعا كەتەتىن قارجىنى ۇنەمدەۋ ماقساتىندا ولاردى ولتىرۋگە جارلىق شىعارادى. اكەسىن ولتىرۋگە قيماعان بالاسىن كورىپ، شال مىرس ەتىپ «ءدال جيىرما جىل بۇرىن ءدال وسى جەردە مەن دە اكەمدى ءولتىرىپ ەدىم. باسىما كەلدى دەپ كۇلەدى. مۇنى ەستىگەن جىگىت اكەسىن ساندىققا سالىپ، باعادى. ءبىر كۇنى جورىققا اتتانار كەزدە ساندىقتاعى اكەسىن بىرگە الىپ جۇرۋىنە تۋرا كەلەدى. جولدا شارشاعان جاۋىنگەرلەر ءبىر داريانىڭ جاعاسىنا كەلىپ توقتادى. سوندا ءمولدىر سۋ استىندا جاتقان گاۋحار تاسقا حاننىڭ كوزى تۇسەدى. ونى الىپ شىعۋ ءۇشىن تەرەڭ داريانىڭ تۇبىنە سۇڭگىگەن ساربازداردىڭ بىردە ءبىر قايتپايدى. سوندا اكەسى سىرتتا نە بولىپ جاتقانىن سۇرايدى. بالاسى بولعان جايدى، ءوزىنىڭ كەزەگى دە كەلىپ قالعانىن ايتادى. سوندا اكەسى داريانىڭ جاعاسىندا اعاش بار ما دەيدى؟ بالاسى «ءيا» دەيدى. سوندا شال بالاسىنا: «داريانىڭ تۇبىنەن ەمەس، اعاشتىڭ باسىنداعى قۇستىڭ ۇياسىنان گاۋحار تاستى تاباسىڭ» دەيدى. بالاسى ءدال سولاي ىستەپ، گاۋحار تاستى اكەپ بەرەدى. حان جىگىتتەن گاۋحار تاستىڭ اعاش باسىنداعى ۇيادا جاتقانىن قايدان بىلگەنىن، نەگە ەرتە ايتپاعانىن سۇرايدى. جىگىت امالسىز ساندىققا تىعىپ باعىپ جۇرگەن جاسى الپىستان اسقان اكەسىنىڭ كەڭەسىمەن تاپقاننىن ايتادى. حان ريزا بولىپ، قاريالاردى ءولتىرۋ تۋرالى جارلىقتىڭ كۇشى جويىلعانىن جاريالايدى. سودان بەرى حالىق اراسىندا «الپىسقا كەلگەننەن اقىل سۇرا» دەگەن ناقىل ءسوز قالعان. وسى ايتىلعان ءاپساناعا سۇيەنە وتىرىپ اقساقالدار كەڭەسىنىڭ قازىرگى الماعايىپ، تۇراقسىز زاماندا اتقاراتىن مىندەتتەرى مەن كوتەرەتىنىڭ جۇگىنىڭ سالماقتى ەكەنىن باعامداۋ قيىن ەمەس.

 وسى رەتتە ۆايناح» شەشەن-ينگۋش ەتنومادەني ورتالىعىنىڭ قۇرمەتتى ءتوراعاسى سالمان گەرويەۆتە اقساقالدار كەڭەسىنىڭ ماڭىزى تۋرالى وزەكتى پىكىرىن بىلدىرەدى.

 «ءبىزدىڭ حالىق قيىن كەزدە بەيبىتشىلىك پەن جۇرەگىمىزگە تىنىشتىقتى قازاق جەرىنەن تاپتىق. بۇل شىندىق. ەگەر شەشەندەر مەن ينگۋشتار باسقا ەلگە تاپ بولعاندا، بىزگە مۇنداي مۇمكىندىكتەر بەرىلەر مە ەدى دەپ ويلايمىز. ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدى ساقتاپ قالعان حالىققا العىسىمىز شەكسىز. وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن ينگۋشەتيادا كونفەرەنسيادا قازاقستاندىق ينگۋشتار مەن شەشەندەر باس قوستى. سوندا مەن بىزگە ەكىنشى ءومىر سىيلاعان ۇلى سارىارقا دالاسىنا العىسىمدى ولەڭ جولدارىمەن جەتكىزدىم. مەن قازاق حالقىنا العىس ايتۋدان شارشامايمىن. قازاقستاندى بىرىكتىرەتىن وسى ۇيىمشىلدىق. مەن كوپ جەرلەردە اقساقالدار كەڭەسىنىڭ جۇمىسىنىڭ دۇرىس ەكەنىن ۇنەمى ايتىپ كەلەم. سەبەبى بۇل وتە ماڭىزدى ۇيىم. ۇلكەندى سىيلاعان، سونىڭ سوزىنە توقتاعان، اقىلىن العان ۇلت ەشقاشاندا جەردە قالمايدى. سوندىقتان مەن اقساقالدار القاسى كەڭەسىنىڭ جۇمىسىن مەكتەپتەردە، وقۋ ورىندارىندا وقۋشىلارمەن، ستۋدەنتتەرمەن كەزدەسۋدەن باستاۋدى ۇسىنىپ ءجۇرمىن. بۇدان بولەك ەل ىشىندەگى ماسەلەلەردى تەرەڭىرەك زەرتتەپ، زەردەلەۋ ءۇشىن كەڭەس مۇشەلەرى قالالىق مەكەمەلەر ۇجىمدارىمەن دە كەزدەسىپ، جيىندار وتكىزۋى كەرەك»، - دەيدى سالمان گەرويەۆ اقساقال.

ال ساياساتتانۋشى عالىم ليليا زاينييەۆا قحا ينستيتۋتىنىڭ قازىرگى ۋاقىتتا اسا قاجەتتىگىن ايتادى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان ءتۇرلى ەتنوسقا، دىنگە جاتاتىن ازاماتتار اراسىندا تاتۋلىق، ءوزارا تۇسىنىستىك پەن دوستىقتى نىعايتۋدا باي تاجىريبە جيناقتادى. سونىڭ ارقاسىندا كەز كەلگەن ەتنوستىڭ وكىلى كەز كەلگەن قالا مەن اۋىلدا ءوز ءومىرى مەن دەنساۋلىعى ءۇشىن ەش قورىقپاي، ەركىن جۇرە الادى. بۇل كوپ ەلگە بۇيىرماعان يگىلىكتى ءىس. بۇدان ايرىلىپ قالماۋعا ءتيىسپىز دەيدى عالىم.

جالپى قازاق حالقىندا «اتا كورگەننىڭ اقىلى ارتىق، ءومىر كورگەننىڭ ونەگەسى ارتىق» دەگەن دانا ءسوز بار. جاس وسەمىن دەپ ۇمتىلسا، قارتتىڭ اقىلى دەمەۋ بولادى. جاستار ۇيرەنەمىن دەپ قۇلشىنسا، جايساڭ اقساقالدار مەن قارتتار ۇيرەتەرىن بۇگىپ قالمايدى. سوندىقتان دا قازىرگى اقساقالدار كەڭەسىنىڭ جۇمىسىن زامانعا ساي ارى قاراي دامىتا ءتۇسۋ ۋاقىت تالابى بولىپ قالا بەرەدى.

 

 

 

 



 

ءبىز تۋرالى
ulys.kz — اقپاراتتىق، ساراپتامالىق جانە تانىمدىق باعىتتاعى ماتەريالداردى بەرەدى.
 
مۋلتيمەديالىق جوبا زامان تالابىنا ساي جاسالعان. قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق نارىعىن ساپالى
كونتەنتپەن قامتاماسىز ەتۋگە ۇلەس قوسۋعا باعىتتالعان. مۇنداعى ساراپتامالىق، تانىمدىق
ماقالالار سان سالانى قامتيدى. گەوستراتەگيا، گەوەكونوميكا، گەوساياسات، حالىقارالىق
قاتىناستار مەن ەلدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتى، ەكونوميكا، جاھاندا بولىپ جاتقان تەكتونيكالىق
وزگەرىستەر مەن ترەند تاقىرىپتار ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان تەرەڭ تالدانىپ قازاق
وقىرماندارىنا جەتكىزىلەدى. ورتالىق ازيا مەن تۇركى الەمىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى.