ۆاليۋتا باعامى
  • USD -

    514.7
  • EUR -

    534.5
  • RUB -

    5.33
ءاز ناۋرىزعا ايرىقشا تارتۋ
19 ناۋرىز 2019
ءاز ناۋرىزعا ايرىقشا تارتۋ

«قازاقستان» تەلەراديوكورپوراسياسى ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىن جوعارى دەڭگەيدە اتاپ وتپەك. ماسەلەن، كورپوراسيا  قۇرامىنا كىرەتىن «Qazaqstan»، «Qazsport»، «balapan»، «Tamasha Tv»، جانە ايماقتىق 14 فيليال بيىل ءاز ناۋرىزعا ەرەكشە تارتۋ جاساماق. بۇگىن ورتالىق كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىندە «ناۋرىز مەرەكەسىنە تارتۋ» اتتى ارنايى  باسپاسوز-كونفەرەنسياسىندا جان-جاقتى ايتىلدى.    

بريفينگكە «Qazaqstan» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى ەركىن مۇحامەدجانوۆ،  «Qazsport» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى پاۆەل سىبۋلين، «Tamasha Tv» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى ەسەن ەلەۋكەن، «balapan» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى ماقپال جۇماباي جانە ايماقتىق حابار تاراتۋدى دامىتۋ ديرەكسياسىنىڭ ديرەكتورى  ەرجانار اشەيحان قاتىستى. «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى - ناۋرىز حالقىمىزدىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان بەرەكەلى مەرەكەسى. بۇل ءسالت-داستۇرىمىز بەن ادەت-عۇرپىمىزدى ۇلىقتايتىن، رۋحاني مادەنيەتىمىزدى اسقاقتاتاتىن ەرەكشە مەيرام. ۇلتتىق ارنا وسى اتاۋلى كۇندى  ءداستۇر بويىنشا ەرەكشە اتاپ وتۋگە تىرىسادى. سوندىقتان، الدىن-الا بىرنەشە ارنايى جوبالار جوسپارلانادى. ناۋرىزدىڭ 21-ىنەن باستاپ، ءۇش كۇن قاتارىنان ادامزات تاريحىنداعى جىلقىنىڭ ءرولى مەن ورتالىق ازيا دالالارىنداعى جىلقىنىڭ شىعۋ تەگى تۋرالى باياندايتىن حالىقارالىق «Equus: جىلقى تاريحى» اتتى دەرەكتى تريلوگيانىڭ تۇساۋكەسەرى بولماق. سونداي-اق، ناۋرىزدىڭ  22ء-سى كۇنى، ناۋرىز مەرەكەسىنە وراي ۇلتتىق ارنا تۇركيا، قىرعىز رەسپۋبليكاسى، وزبەكستان سەكىلدى باۋىرلاس مەملەكەتتەرمەن حالىقارالىق تەلەكوپىر ارقىلى بايلانىس ورناتىپ، ءار ەلدەگى مەرەكەلىك اتموسفەرامەن ءبولىسىپ، سول ەلدەردەگى ناۋرىز مەرەكەسىن  تويلاۋ ءداستۇرى جايلى سيۋجەتتەر مەن  ارنايى سۇحباتتار ۇسىناتىن بولامىز.   سونىمەن قاتار، مەرەكە كۇندەرى «كۇننەن تۋعان بالا...»، «امال ايشىقتارى» سەكىلدى دەرەكتى سيپاتتاعى ارنايى جوبالار ءۇش كۇن قاتارىنان ەفيرگە شىعادى. تاعى ءبىر ەرەكشە ايتا كەتەتىن اقپارات – بيىل ءبىز «ناۋرىز-دۋمان» اتتى ارنايى جوبا جوسپارلاپ، ەفيرگە ازىرلەدىك. ۇزاقتىعى 2،30 ساعاتقا سوزىلاتىن جاڭا جوبا ناۋرىز مەرەكەسىنە وراي كورەرمەندەرگە ارناعان ۇلكەن تارتۋىمىز. مەرەكەلىك كونسەرتىمىز بىرنەشە سيۋجەت جەلىسىمەن ءورىلىپ وتىرماق. قازاق ونەرىنىڭ جارىق جۇلدىزدارى سول كەشتە ونەر كورسەتەدى. بۇل ءوز جاڭا-جىلىمىزدى ۇلىقتاۋدىڭ ءبىر كورىنىسى دەپ كەسىپ ايتا الامىز»،- دەدى «Qazaqstan» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى ەركىن مۇحامەدجانوۆ.

ال، «Qazsport» تەلەارناسى مەيرام كۇندەرى تىكەلەي ەفيردە فۋتبولدان قازاقستان ۇلتتىق قۇراماسىنىڭ ەۋروپا چەمپيوناتىنا ىرىكتەۋ ويىندارىن، ءبىرقاتار قىزىقتى باعدارلامالار، دەرەكتى فيلمدەر مەن سپورت ساڭلاقتارىنىڭ سۇحباتتارىن كورسەتەدى. پاۆەل ءسىبۋليننىڭ ايتۋىنشا: «كورەرمەندەرىمىز 21 ناۋرىز كۇنى  ءححىح قىسقى ۋنيۆەرسيادا ويىندارىنىڭ قولا جۇلدەگەرى جانبوتا الدابەرگەننىڭ  «Qazsport» قوناعى باعدارلاماسىنداعى سۇحباتىن، ودان بولەك، بىرنەشە دەرەكتى فيلمدەر، اتاپ ايتقاندا: اتى اڭىزعا اينالعان قازاق قاقپاشىسى قۇرالبەك وردابايەۆ جايىندا - «قازاقتىڭ №1 قاقپاشاسى»،  قازاق بوكسىنىڭ دامۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسقان جاتتىقتىرۋشى مىرزاعالي ايتجانوۆ  تۋرالى - «بولمىسى بولەك باپكەر»، ال،  22 ناۋرىزدا تالانتتى بىلعارى قولعاپ شەبەرى، 2005 جىلعى الەم چەمپيونى ەردوس جاڭابەرگەنوۆ جايىندا «دارابوز»،حالىقارالىق «اتلانت» فەستيۆالىنىڭ جەڭىمپازى اتانعان «يستوريا مالەنكوي رۋسالكي» دەرەكتى فيلمدەرىن تاماشالاي  الادى.  ال، 23 ناۋرىز كۇنى «ابسەنت - وليمپييسكيي چەمپيون يز كازاحسكيح ستەپەي!» اتتى دەرەكتى فيلم كورسەتىلەدى. بۇل فيلمدە قازاق جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن، اتى اڭىزعا اينالعان، اسىل تۇقىمدى احالتەكە – ابسەنتتىڭ جەتىستىكتەرى باياندالادى. الماتى يپپودرومىن الەمگە پاش ەتىپ، داڭقىن اسقاقتاتقان جىلقىعا لۋگوۆوە جىلقى زاۋىتىندا ەسكەرتكىش ورناتىلدى. ودان باسقا، 2020 جىلى وتەتىن ەۋروپا چەمپيوناتىنىڭ ىرىكتەۋ كەزەڭىندەگى قازاقستان قۇراماسىنىڭ شوتلانديامەن كەزدەسۋى تىكەلەي ەفيردە وتەدى.  ايتا كەتەيىن، «QAZAQ PROMOTION» اتتى كاسىپقوي بوكس كەشىن دە كورسەتەتىن بولامىز. فۋتبول سۇيەر قاۋىم ءۇشىن جاعىمدى جاڭالىق: چەمپيوندار ليگاسىنىڭ پلەي-وفف كەزەڭىندەگى تارتىستى ءارى قىزىقتى ماچتار «رەال مادريد»-«اياكس» جانە «پسج» مەن «مانچەستەر يۋنايتەد» اراسىنداعى ماچتاردى قايتالايمىز. اتىراۋ قالاسىندا وتكەن «M-1 Challenge 100» ارالاس جەكپە-جەك ءتۋرنيرىن كورسەتەمىز. ال، 24 ناۋرىزدا كاسىبقوي رينگتە قازاقتىڭ اتىن شىعارىپ جۇرگەن ساڭلاقتار – جانىبەك ءالىمحان ۇلى مەن سادريددين احمەدوۆتىڭ جەكپە-جەكتەرىنىڭ قايتالاۋلارىن ۇسىنامىز. سونىمەن قاتار،فۋتبولسۇيەر قاۋىم «EURO 2020-عا» ىرىكتەۋ كەزەڭىندەگى قازاقستان قۇراماسى مەن رەسەي اراسىنداعى ماچتى تىكەلەي ەفيردە كورەتىن بولادى،»-دەدى.

ال «balapan» تەلەارناسىنىڭ دا بالالارعا بازارلىعى دايىن.  كىشكەنتاي كورەرمەندەردىڭ نازارىنا كوكتەمگى تەلەماۋسىمدا بارلىعى 22 جوبا ۇسىنىلعان. ونىڭ  ىشىندە 6-ى ىشكى ءونىم، ال 10-ى شەتەلدىك ۇزدىك انيماسيالار مەن دەرەكتى فيلمدەر توپتاماسى،  3 تەلەحيكايا جانە 3  You Tube-قا ارنالعان جوبالار. «بيىل بالالار ارناسىندا تۇڭعىش رەت تاڭعى باعدارلاما جارىققا شىقتى. ويىن-ساۋىق جانە اقپاراتتىق باعىتتاعى «تاڭجارىق» حابارىن كىشكەنتاي كورەرمەندەر سەنبى جانە جەكسەنبى كۇندەرى تاماشالاي الادى.  ال «بالامەن سۇحبات» باعدارلاماسىندا بالالار ەلىمىزگە بەلگىلى، ءومىرى مەن ەڭبەك جولى ۇرپاققا ۇلگى بولارلىق تۇلعالارمەن اڭگىمە-دۇكەن تۇرىندە سۇحبات قۇرادى.   «balapan» ارناسى بيىل 22 ناۋرىز – ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىنە وراي ارنايى مەرەكەلىك جوبالار دا دايىندادى. تەلەارنامەن ۇنەمى شىعارماشىلىق بايلانىستا بولىپ، بەلسەندىلىك تانىتقان ەلوردا مەكتەپتەرى اراسىندا «ناۋرىز-دۋمان» اتتى ۇلتتىق ويىندار وتكىزىلدى.  مۇندا 8-9 جاسار مەكتەپ وقۋشىلارى «بۇقا تارتىس»، «كۇي تارتىس»، «قازاقشا كۇرەس»، «جامبى اتۋ»، «اسىق اتۋ» سياقتى ۇلتتىق ويىندار بويىنشا سايىسقا ءتۇستى. بۇل جوبانىڭ تەليەۆيزيالىق نۇسقاسى  مەرەكە قارساڭىندا ەفيردەن كورسەتىلەدى.   سونداي-اق، جوعارىدا اتاپ وتكەن ىشكى ءونىم جوبالارىنىڭ دا مەرەكەلىك شىعارىلىمدارى بولادى. ستۋديالار مەرەكەگە ساي ۇلتتىق ۇلگىدە بەزەندىرىلەدى. ۇلتتىق ءداستۇر، ادەت-عۇرىپ بارىنشا ناسيحاتتالادى. ەرەكشە اتاپ وتەرلىگى، «تاڭجارىق» باعدارلاماسىندا ەلىمىزدەگى «ەڭ كۇشتى بالا» اتانعان، 6 جاسار رەكوردشى بەكمانسۇر تيمۋر ۇلى جۇرگىزۋشىلەرمەن اسىق اتىپ سايىسادى. ال اسپاز بالاقايلار ۇلتتىق تاعام تۇرلەرىن دايىنداپ، ءوز شەبەرلىكتەرىن ورتاعا سالادى.    «Bala Time» حابارىنىڭ ارنايى قوناعى، مايرا ءىلياسوۆا ستۋديامىزعا كەلگەن كىشكەنتاي كورەرمەننىڭ تۇساۋىن كەسىپ، باعدارلامادا ۇلتتىق داستۇرىمىزدەن ءۇزىندى كورسەتىلەدى. «بالامەن سۇحبات» باعدارلاماسىندا بەلگىلى ەتنوگراف جامبىل ارتىقبايەۆ بالالارعا حالقىمىزدىڭ ۇمىت بولا باستاعان كونە ويىندارىن ۇيرەتىپ، سالت-داستۇردەن سىر شەرتەدى. سونىمەن قاتار، دەمالىس كۇندەرى «بەللدىڭ تاڭعجايىپ الەمى»  جانە «سۇلۋ مەن قۇبىجىق» اتتى تولىقمەتراجدى انيماسيالىق فيلمدەر كورەرمەن نازارىنا  تۇڭعىش رەت قازاق تىلىندە  ۇسىنىلادى»،-دەدى «balapan» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى ماقپال جۇماباي.  

«قازاقستان» تەلەراديوكورپوراسياسىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن ايماقتىق تەلەارنالار دا ناۋرىز مەرەكەسىنە  وراي ءبىرقاتار ارنايى جوبالار دايىنداعانىن اتاپ ءوتتى.   ايماقتىق حابار تاراتۋدى دامىتۋ ديرەكسياسىنىڭ ديرەكتورى ەرجانار اشەيحان بىرنەشە جوبالارعا توقتالىپ ءوتتى: «2019 جىلدىڭ 22 ناۋرىزىندا ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە كورپوراسيانىڭ ايماقتىق ارنالارىندا ءبىر مەزگىلدە كوكتەمگى جاڭا تەليەۆيزيالىق ماۋسىمى باستالادى. ايماقتىق تەلەارنالاردى قوسىپ العاندا، بارلىعى 61 جاڭا باعدارلاما ەفيرگە جوسپارلانعان بولاتىن. 22 ناۋرىز كۇنى «ALTAI»، «OŃTÚSTIK»، «AQTÓBE»، «MAŃǴYSTAÝ» ارنالارى «QAZAQSTAN» ۇلتتىق ارناسىنا تىكەلەي ەفيردە قوسىلىپ، ايماقتاعى ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ تويلانۋ تۋرالى قىزىقتى مالىمەتتەر مەن سيۋجەتتەر بەرەدى.  جالپى، ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىنە بايلانىستى ايماقتىق ارنالار 56 تەليەۆيزيالىق  جوبا دايىنداپ وتىر. «SARYARQA» ارناسى «ناۋرىزىم»، «QOSTANAI» ارناسى «اۋىلعا بارام» اتتى ەكى 2 قىسقا مەتراجدى فيلم ءتۇسىردى. ال، «ATYRAÝ» تەلەارناسى «نۇر جاۋعان ناۋرىز» اتتى رەسەيدىڭ استراحان، ازەربايجاننىڭ گيانجا قالالارى اراسىندا  ەلارالىق تەلەكوپىر وتكىزەدى.

2018 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنەن حابار تاراتا باستاعان «Tamasha tv» ارناسىنىڭ ديرەكتورى ەسەن ەلەۋكەن دە بىرنەشە جاڭالىقتارىمەن ءبولىستى. ونىڭ ايتۋىنشا: «جاڭا ماۋسىم اياسىندا بيىل كورەرمەندەرىمىزگە 14 جوبا تارتۋ ەتپەكپىز. العاشقى 8 جوبا ناۋرىز ايىندا شىقسا، قالعان 6 جوبانى ساۋىرگە جوسپارلاپ وتىرمىز. ولاردىڭ بارلىعى دەرلىك جاڭادان شىعىپ جاتقان باعدارلامار، ارينە ازىلگە قاتىستى. سونداي-اق، ويىن-ساۋىقتىق باعدارلامالار دا بار. ەڭ باستى ۇلكەن جوبالارىمىزدىڭ ءبىرى «تاماشا Club»، ازىلگە قاتىسى بار جاستاردىڭ ءارتۇرلى وبرازداعى قىسقاشا قويىلىمداردان قۇرالعان سكەچ-شوۋ. «ءبىر عانيبەت» جوباسىن دا ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى، ءبىزدىڭ بەلگىلى اعا-اپكەلەرىمىز وزدەرىنىڭ باسىنان وتكەن ازىلگە تولى قىزىقتى وقيعالارىمەن  بولىسەدى. سونداي-اق، جالپى قازاق ساتيراسىنا، قازاق ازىلىنە، قازاق قالجىنىنا قاتىستى ومىردەن وتكەن جاندارعا ارنالعان «ءازىل-داستان» جوباسى شىعاتىن بولادى. بۇل جوبانى تانىمال ساتيريك - كوپەن امىربەك جۇرگىزەدى. ال، «تاۋىپ كور» تانىمدىق باعدارلاماسىنا  قاراپايىم ادامدار قاتىسادى. ولار وزدەرىنە بەرىلگەن 4-5 تاپسىرما ارقىلى كىممەن سويلەسىپ وتىرعانىن تاۋىپ الۋعا تىرىساتىن بولادى. ءازىل سۇيەر كورەرمەندەرگە ايتا كەتەيىن، «تamasha tv» ارناسىن «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراسياسىنىڭ «Qazaqstan tv» موبيلدىك قوسىمشاسى  ارقىلى كورۋگە مۇمكىندىك تۋىپ وتىر. قازىرگى تاڭدا قوسىمشانى اندرويد نۇسقالارىندا جۇكتەپ الۋعا بلادى، جاقىندا IOS-قا دا قوسىلادى دەپ جوسپارلانۋدا. سونىمەن قاتار،باعدارلامالاردىڭ ءبارىن tamashakz.tv سايتى ارقىلى تىكەلەي ەفيردە كورۋگە بولادى. ال، الداعى ءساۋىر ايلارىندا ەلىمىزدىڭ بارلىق كابەلدىك وپەراتورلارىنا تولىق قوسىلادى. قازىرگى كەزدە «وتاۋ تۆ» - دان شىعىپ جاتىرمىز. جاقىندا  ID TV مەن الما تۆ-عا  تولىق قوسىلامىز دەگەن ويدامىز.»- دەپ اياقتادى ەسەن ەلەۋكەن.

 

RELATED NEWS
مۇزدىقتاردىڭ ەرۋى — ورتالىق ازياداعى سۋ پروبلەماسىن  كۇردەلەندىرەدى
09 ءساۋىر 2019
مۇزدىقتاردىڭ ەرۋى — ورتالىق ازياداعى سۋ پروبلەماسىن كۇردەلەندىرەدى

سوڭعى كەزدە وزەندەرگە اعاتىن قۇيىلاتىن سۋدىڭ كولەمى ۇلعايدى دەپ قۋاناتىن ادامداردى ءجيى كورەمىز. الايدا، ماماندار بۇعان قايعارادى. سەبەبى، مۇزدىقتاردىڭ جىلدام ەرۋى سالدارىنان سۋدىڭ كولەمى ارتۋدا. ورتالىق ازيا ايماعىندا ارالدىڭ تارتىلۋىنا قاتىستى، ءامۋداريا مەن سىرداريانىڭ دۇرىس، ءتيىمدى پايدالانباۋى مەن سالادا جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ بولماۋىنان تىس ايماقتا سۋعا قاتىستى تاعى ءبىر پروبلەما بار. ول سوڭعى جىلدارى تيان-شيان مەن پامير تاۋلارىنداعى مۇزدىقتاردىڭ جىلدام ەري باستاۋى. وعان كليماتتىڭ جىلىنۋى مەن ارالدان ۇشقان تۇزدى شاڭ-توزاڭ قاتتى اسەر ەتۋدە.

ارالدى قۇتقارۋ حالىقارالىق قورىنىڭ قازاقستانداعى اتقارۋشى ديرەكتورى بولات بەكنيازدىڭ ايتۋىنشا، سىرداريا مەن ءامۋداريا سۋ كەلەتىن جاعى ءبىزدىڭ مۇزدىقتار عوي. ونىڭ كولەمى ازايىپ جاتىر، كەيبىر جەردە 50، كەي جەردە 40 % كەمىگەن. كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى نەگىزگى سۋدىڭ كولەمى ازايىپ جاتىر. تاجىكستان رەسپۋبليكاسى عىلىم اكادەمياسى سۋ پروبلەمالارى، گيدروەنەرگەتيكا جانە ەكولوگيا ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى باحروم مامادالييەۆ، ۇساق مۇزدىقتار جوعالۋدا. بۇل سۋدىڭ ازايۋىنا اكەلەدى، بۇكىل ەلدەردەگى وزەن سۋلارىنىڭ ەكولوگيالىق احۋالى ناشارلايدى. سوڭى سۋ رەسۋرستارىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى مەن تاپشىلىعىنا ۇلاسادى. ياعني  تۇتاس ەلدى-مەكەندەر سۋسىز قالىپ، حالىق اراسىندا اۋرۋ-سىرقاۋ ارتادى دەگەن ءسوز.

ورتالىق ازيا ەلدەرى تاياۋ جىلدارى ۇلكەن پروبلەماعا اينالاتىن وسى ماسەلەلەردى قازىردەن شەشۋى ءتيىس. الايدا ءبىراۋىزدىق تانىتقاننان گورى باس-باسىنا بي بولۋعا اسىق. تاعى ءبىر ۇلكەن پروبلەما — سۋدىڭ باسىنداعى ەلدەر ءتىپتى وزەندەردى باسى ءبۇتىن ءوز مەنشىگى رەتىندە كورۋگە كوشكەن.  بۇۇ-نىڭ كەمە جۇرمەيتىن حالىقارالىق سۋ ارنالارىن پايدالانۋ قۇقىعى تۋرالى كونۆەنسياسىنىڭ (نيۋ-يورك، 1997 ج.) 5-بابىنىڭ 2-تارماعىندا «سۋدىڭ بويىنداعى مەملەكەتتەر حالىقارالىق اعىن سۋدى ادىلەتتى جانە پاراساتتى تۇردە پايدالانۋعا، يگەرۋگە جانە قورعاۋعا قاتىسادى. مۇنداي قاتىسۋعا، وسى كونۆەنسيادا قارالعان سۋدى پايدالانۋ قۇقىعى سونداي-اق ونى قورعاۋ مەن يگەرۋ ماسەلەسىندە ىنتىماقتاسۋعا قاتىستى مىندەتتەر دە جاتادى» دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان. تۇركيا رەسپۋبليكاسى الەۋمەتتىك يننوۆاسيا زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى، پروفەسسور  جەمال زەحير بۇل ماسەلەگە قاتىستى بىلاي دەيدى:  «ترانسشەكارالىق سۋلاردى حالىقارالىق قۇقىق سۋ باسىنداعى  ەلدەردىڭ باسى ءبۇتىن ءوز مەنشىگى رەتىندە قولدانۋىنا رۇقسات بەرمەيدى. بۇل وتە ماڭىزدى. ياعني قازاقستانعا اققان سىرداريا مەن ءامۋداريانى باسقا مەملەكەتتەر ءوز قۇقىقتارىن شەكتەن اسىرا پايدالانىپ، باسقارا المايدى. قازاقستاننىڭ قاجەتتەلىگىن ەسكەرۋى ءتيىس ءارى كەلىسسوز جاساۋلارى كەرەك. اۋماعىن باسىپ وتەتىن ءۇشىن ولاردى قولدانۋلارىنا حاقتارى بار، ءبىراق شەكتەن اسىرا پايدالانا المايدى». تاعى ءبىر تۇركيالىق عالىم حاسرەت چوماك تا، «1997 جىلى شىققان بۇۇ-نىڭ كەلىسىمىنە ساي، ترانسشەكارالىق جانە شەكارا ماڭى وزەننىڭ باسىندا وتىرعان ەلدەر سۋ ساياساتىنا وزگەرىس جاساۋدا ونى پايدالاناتىن وزگە مەملەكەتتەردىڭ مۇددەسىنە كەسىرى تيۋ ىقتيمالى جوعارى بولسا، كەم دەگەندە التى اي بۇرىن ولارعا حابار بەرىپ، رۇقساتىن الۋى ءتيىس. سۋدىڭ باستاۋى بىزدەن شىعادى، مەن ويلاعانىمدى ىستەيمىن، قالاعانىمشا  قولدانامىن دەگەن تۇسىنىك بولمايدى. سەبەبى حالىقارالىق ۇيىمنىڭ قۇجاتى وسىنى مۇقيات ەسكەرتەدى» دەدى.

راسىندا دا، تابيعاتتا سۋ مەن جەل ادامدار سىزعان شەكارالارعا مويىنسۇنبايدى.  ءبىر ەلدەن ەكىنشى ەلگە ۆيزا، پاسپورت الماستان ەمىن-ەركىن وتە بەرەدى. «بۇل سۋ مەنىكى» دەۋگە ەشبىر مەملەكەتتىڭ حاقى جوق. ارينە، قولدانۋ قۇقىنا، قاجەتتىلىكتەرىن وتەۋ قۇقىنا يە. الايدا حالىقارلىق قۇقىق كورشىڭىزدىڭ دە قۇقىنا زارداپ ەتپەڭىز، قاجەت بولعاندا، وعان دا سۋ بەرەسىز دەيدى. سوندىقتان بىرىگە وتىرىپ كەلىسۋ كەرەك، مۇمكىندىك بولسا، ورتاق سۋ قويمالارىن جاساۋ كەرەك. ەنەرگيا ماسەلەسىن دە بىرىگىپ شەشۋ قاجەت.

ارالدى قۇتقارۋ حالىقارالىق قورىنىڭ قازاقستانداعى بولىمشەسىنىڭ سۋ رەسۋرتارى جونىندەگى دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ءامىرحان كەنشىموۆ، ەكى كونۆەنسيا بار. بىرەۋى 1992 جىلى قول قويىلعان حەلسينكي كونۆەنسياسى. ول جاقسى جۇمىس ىستەپ تۇر. 45-تەن استام ەل مۇشە. ونىڭ ىشىندە: ءبىز دە مۇشەمىز، وزبەكستان دا مۇشە. ءبىراق ونى قىرعىزستان مويىنداماي وتىر، تاجىكستان مويىنداماي وتىر. سودان كەيىن بارىپ 1997 جىلعى نيۋ-يورك كونۆەنسياسى بار. باسىندا شارتى بولعان 35 مەملەكەت مويىنداعاننان كەيىن كۇشىنە ەنەدى دەپ، بىلتىر كۇشىنە ەندى. 35 مەملەكەت مويىندادى. ءبىز وعان كىرگەن جوقپىز، وزبەكستان وعان كىرگەن.

ماسەلەن، قىرعىزستان «قامبار اتا» سۋ ەلەكتر ستانساسىن، تاجىكستان بولسا «روگۋندى» سالۋعا شەتەل ينۆەستورلارىن ىزدەۋدە. ءبىراق، مۇنداي جوبالارعا ءۇشىنشى ەلدەردىڭ قارجى سالۋى ءقاۋىپتى. سۋ ماسەلەسىن باسقارۋ ۇدەرەسىنە شەتەلدىكتەردى ارالاستىرۋ الاڭداتپاي قويمايدى. ەرتەڭ ويىنعا اينالدىرىپ جۇرمەي مە؟ سوندىقتان ورتا ازيا ەلدەرى سۋ ەلەكتر ستانسالارىن بىرىگىپ سالۋى كەرەك. قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى جانە مەليوراسيا ەكس-مينيسترى چىنگىسبەك ۋزاكبايەۆ، بۇگىن ينۆەستورلار كەرەك دەپ جاتامىز، ءبىراق شەتتەن كەلگەندەردەن مەن قورقامىن. اشىق ايتايىن قىرعىزستاندا قازىرگى كەزدە ەكونوميكالىق اۋحال ناشار. «قامبار اتا-1» مەن جوعارى نارىن سۋ ەلەكتر ستانسالارىن قۇرۋعا جۇڭگو ەكى الاقانىن ىسقىلاپ دايىن وتىر. كەل مەن اقشا بەرەيىن دەپ. ال ورىستار رەسەي دە  ءبىزدىڭ ەڭ جاقىن دوس مەملەكەت. ولار دا سۇقتانىپ وتىر. ەندىگارى ورتا ازيادان شىقپايمىن دەپ ترامپ تا قاتتى ايتىپ جاتىر. ولار بۇل ايماقتان ەشقاشان شىقپايدى، ويتكەنى ولاردىڭ ءاربىرىنىڭ وسى جەردە وڭىرلىك ساياساتى مەن مۇددەسى بار.

ال تۇركياداعى «Hydropolitics association» حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ پرەزيدەنتى  دۋرسۋن يىلدىزدىڭ كوزقاراسى: «ورتا ازيادا ەنەرگيا ماسەلەسىن سۋ پروبلەماسىمەن قاتار شەشۋ قاجەت. ايتپەسە، تەك سۋدىڭ جايىن رەتتەۋ وڭايعا سوقپايدى. سەبەبى، كەڭەس داۋىرىندە ەكونوميكانىڭ سۋ كوپ قولدانىلاتىن سالالارى دامىتىلدى. مىسالى، وزبەكستاندى سۋعا اسا مۇقتاج تىكەلەي ەگىستىككە تاۋەلدى سالا ەتتى. سۋدىڭ جوعارى جاعىندا ورنالاسقان قىرعىز بەن تاجىك ەنەرگياسى جوق بولعان سوڭ سۋدان ەنەرگيا الۋعا ۇمتىلسا، كەرىسىنشە سۋارمالى القابى كوپ تومەندەگى ەلدەر سۋعا مۇقتاج بولدى».

دەمەك، سۋدىڭ باسىنداعى ەلدەردىڭ دە، سوڭىنداعى ەلدەردىڭ دە مۇددەسى تولىق ۇيلەسىم تابۋى كەرەك. سوندا عانا ماسەلە تولىق شەشىمىن تابادى. بۇل ءۇشىن ورتاق سۋ بانكىن قۇرۋ — ءتيىمدى جولداردىڭ ءبىرى. قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى جانە مەليوراسيا ەكس-مينيسترى  جۋماكادىر اكەنەيەۆتىڭ پىكىرىنشە، بىرىگىپ سۋ بانكى تۇزىلسە، ول بانك ساۋد ارابياسى سياقتى قارجىلى ەلدەرمەن كەلىسسوز جاساپ، سىزدەر سۋ قۇبىرىن تارتىپ  بەرىڭىزدەر دەۋ كەرەك. ودان سوڭ سۋ قۇبىرى ارقىلى وزىمىزدەن اسقان سۋدى ولارعا ساتىپ، تۇسكەن اقشانى سۋ ماسەلەسىن شەشۋگە پايدالانساق بولادى. ارالدى تولتىرۋىمىز كەرەك، حالقىمىز جاقسى سۋ ءىشۋى كەرەك. ويتكەنى، دەنساۋلىعى جاقسى ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋى ۇزارادى.

سۋ بانكىسىن قۇرۋ ءۇشىن ءاربىر ەلدىڭ ءوزىنىڭ كۆوتاسى بولادى. سۋ ەنەرگەتيكالىق رەسۋرتارعا كەيبىر جەرلەردە وسى كۆوتالاردى الماستىرۋ قاجەت. قۇقىقتىق سۇراقتاردى رەتتەۋ جەكە ماسەلەسى تۇراقتى ديالوگتى قاجەت ەتەدى. جىلدىڭ ءار ءتۇرلى ماۋسىمىندا ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستاردى رەتتەۋ مەن پايدالانۋ تاعى دا وسى ماسەلەلەر بويىنشا تۇراقتى جۇمىس قاجەت ەتەدى. بۇنداي باستامانى 2003 جىلى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش  پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ۇسىنعان بولاتىن. ول سۋدى جەتكىزىپ بەرۋشى ەلدەر مەن تۇتىنۋشى ەلدەر اراسىندا ديالوگ بولا الاتىن سۋ-ەنەرگەتيكالىق كونسورسيۋمىن قۇرۋدى باستاما ەتىپ كوتەردى. ءبىراق ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى  ول كەزدە دايىن بولمادى دەپ ەسەپتەيمىن. ويتكەنى سۋ مەن ەنەرگەتيكا بىرگە جۇرسە، ءار مەملەكەت ودان پايدا تابادى. سول ءۇشىن ونىڭ ءبارى ءبىر كونسورسيۋمنىڭ قولىندا بولۋ كەرەك. گيدروەنەرگەتيكا، سۋ ماسەلەسى ءبارى ءبىر باسقارمادا بولۋ كەرەك. سوندا ءار مەملەكەت ءوز پايداسىن كورەدى.

ءقازىر ترانسشەكارالىق سۋ باسسەيندەرىندە ءقازىر مىناداي وتكىر ماسەلەلەر تۇر: سۋ رەسۋرستارىنىڭ ازايۋى، بالىق قورىنىڭ ازايۋى، سۋارمالى جەر ونىمدىلىگىنىڭ كۇرت ءتۇسۋى، بيورەسۋرستاردىڭ جوعالۋى، مۇزدىقتاردىڭ دەگراداسياعا ۇشىراۋى، سەل ءقاۋىپىنىڭ ارتۋى مەن شولدەردىڭ ۇلعايۋى سونىمەن قاتار وزەن ساعاسىنداعى ورمانداردىڭ دەگراداسياعا ۇشىراۋى. سوندىقتان ترانسشەكارالىق وزەندەر ماسەلەسىن بەس مەملەكەت بىرىگە وتىرىپ جۋىق ارادا جەدەل شەشۋى ءتيىس.

الەمدەگى سۋ پروبلەمالارىن شەشكەن ەلدەرگە قاراساق، ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرى ورتا ازيا مەملەكەتتەرىندە دە بار. ول ۇقساس مادەنيەت. ەۋروپاعا قاراساق تا، امەريكا مەن كانادا اراسىنداعى بايلانىستى الساق تا، بىر-بىرلەرىنە ۇقساس، ءتىلى ءبىر ادامدار. ءتۇبى دە ءبىر، مادەنيەتى دە. ءبىر وتباسىنىڭ مۇشەسى سياقتى. ورتا ازيا ايماعىنداعىلار كەڭەس وداعى كەزىندە دە بىرگە ءومىر ءسۇردى. سوندىقتان تاريحي-مادەني بايلانىستار تەرەڭ، ءدىنى ءبىر، ادامدارى بىر-بىرىنە وتە جاقىن. ماسەلەنىڭ شەشىلمەۋىنە ەشبىر نەگىز جوق. ءبىراق ايماق كوشباسشىلارىنا ساياسي ەرىك-جىگەر كەرەك. ولار باستارىن بايگەگە تىگۋى ءتيىس.  سەبەبى، كورشىنىڭ قاجەتتىلىگىن وتەسەڭ عانا، سەنىڭ دە ماسەلەڭ شەشىمىن تابادى.

«سۋدىڭ ءتىلىن بىلگەن ۇتادى، سۋدىڭ ءتىلىن بىلمەگەن قۇرتادى». ايماقتا     گيدروەنەرگەتيكالىق ساياسات شاتقاياقتاپ تۇر. سۋدى دۇرىس ءبولىسىپ، باسقارا الماعاندىقتان كوپ دۇنيەدەن ۇتىلىپ وتىرمىز. ماسەلەن، سۋ-ەنەرگەتيكالىق ساياساتىنداعى ارىپتەستىككە نەمقۇرايلىلىقتىڭ سالدارىنان ورتا ازيا ەلدەرى جىلىنا 1،7 ميلليارد اقش دوللارىنان ايىرىلادى. ياعني بۇل ايماق ەلدەرى جالپى ىشكى ءونىمىنىڭ 3 پايىزى. ورتالىق ازيا سۋ ەنەرگەتيكاسىنىڭ ءبىرتۇتاس ساياساتسىز پروبلەمانى شەشە المايدى. بۇل تەك اتالعان ەلدەردەگى ءوزارا ارىپتەستىك ارقاسىندا عانا قول جەتەتىن دۇنيە. قازىرگى كەزدە بۇل ماسەلە ءپىسىپ جەتىلدى. سۋ ماسەلەسىن شەشەتىن دە كەزەڭ جەتتى.

وزبەكستان باسشىسى، قىرعىزستان باسشىسى اۋىستى. ورتالىق ازيا باسشىلارىنىڭ بىر-بىرىمەن بايلانىسى ارتىپ، ءبىراز پروبلەمالار شەشىلدى. ەندى ايماق باسشىلارى زاردابى اۋىر بولاتىن سۋ پروبلەماسىن جەدەل بىرىگىپ، اقىلداسا وتىرىپ قولعا الۋى ءتيىس. ايتپەسە، كوپ دۇنيەدەن كەش قالامىز.

 

 

ەرجان قالىمباي ۇلى، جۋرناليست

كەزەكتەن تىس پرەزيدەنتتىك سايلاۋ بولمايدى
05 اقپان 2019
كەزەكتەن تىس پرەزيدەنتتىك سايلاۋ بولمايدى

ن.نازاربايەۆ: كونستيتۋسياعا سايكەس پرەزيدەنت كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزۋ جونىندە مالىمدەمە جاساۋعا قۇقىلى، ءبىراق ونداي جاعداي بولا قويماس. سوندىقتان، تىنىشتىق ساقتاپ، كۇندەلىكتى جۇمىسپەن اينالىسا بەرۋ كەرەك.

بۇگىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ كونستيتۋسيالىق كەڭەسكە ءوتىنىش بىلدىرۋىنە قاتىستى مالىمدەمە جاسادى. مالىمدەمەنىڭ ءماتىنى akorda.kz سايتىندا جاريالاندى.

پرەزيدەنتتىڭ سوزىنشە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىن قابىلداعان 1995 جىلدان باستاپ بۇگىنگە دەيىن كونستيتۋسيالىق كەڭەسكە 220 ءوتىنىش جولدانىپتى. سونىڭ  22ء-سىن پرەزيدەنت جونەلتىپتى.

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق كەڭەسى تۋرالى» زاڭعا سايكەس، كونستيتۋسيالىق كەڭەس كونستيتۋسياعا رەسمي تۇسىندىرمە بەرۋگە قۇقىلى. زاڭنامادا ولقىلىقتاردىڭ ورىن الۋى – بولىپ تۇراتىن جاعداي. مىسالى، كونستيتۋسيادا پرەزيدەنتتى الماستىرۋ جولدارى ايقىندالماعان، سونداي-اق ونىڭ ءوز ەركىمەن وتستاۆكاعا كەتۋ جاعدايى قاراستىرىلماعان. مۇنداي نورمالار الەم ەلدەرى كونستيتۋسيالارىنىڭ بارىندە بار. بۇل اسپەكتىلەردىڭ وزەكتىلىگى زور ەكەنىن ەسكەرىپ، مەن كونستيتۋسيالىق كەڭەستەن وسى ەرەجەنى ءتۇسىندىرۋدى سۇرادىم»،-دەيدى ن.نازاربايەۆ. سونىمەن قاتار بۇگىندە قوعامدى سايلاۋ ماسەلەسى مەن ترانزيت جايى قىزىقتىراتىنان توقتالعان ول: «ءبىراق، بۇل تاقىرىپقا قاتىستى جۇرتتى دۇرلىكتىرۋدىڭ قاجەتى جوق. اتا زاڭىمىزدا، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى تۋرالى» كونستيتۋسيالىق زاڭدا سايلاۋ وتكىزۋدىڭ ءتارتىبى مەن ۋاقىتى، وكىلەتتىلىكتىڭ اياقتالۋ مەرزىمى انىق جازىلعان. كونستيتۋسياعا سايكەس پرەزيدەنت كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزۋ جونىندە مالىمدەمە جاساۋعا قۇقىلى، ءبىراق ونداي جاعداي بولا قويماس. سوندىقتان، تىنىشتىق ساقتاپ، كۇندەلىكتى جۇمىسپەن اينالىسا بەرۋ كەرەك»،-دەدى.

ەستەرىڭىزدە بولسا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ ق ر كونستيتۋسيالىق كەڭەسىنە ءوتىنىش جولداعانى تۋرالى كەڭەستىڭ سايتىندا اقپارات شىققان بولاتىن. وندا «2019 جىلعى 4 اقپاندا رەسپۋبليكانىڭ كونستيتۋسيالىق كەڭەسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا. نازاربايەۆتىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ 42-بابىنىڭ 3-تارماعىنا رەسمي تۇسىندىرمە بەرۋ تۋرالى ءوتىنىشىن كونستيتۋسيالىق ءىس جۇرگىزۋگە قابىلدادى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق كەڭەسى تۋرالى» كونستيتۋسيالىق زاڭىنا سايكەس، اتالعان ءوتىنىشتى كونستيتۋسيالىق كەڭەستىڭ وتىرىسىندا قاراۋ ءۇشىن قاجەتتى ماتەريالداردى دايىنداۋ جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە»، -دەپ جازىلعان ەدى حابارلامادا.

 

 

سەپاراتيزم ءۇشىن پەتروپاۆلدا ەرلى-زايىپتىلار 5 جىلعا سوتتالدى
16 تامىز 2022
سەپاراتيزم ءۇشىن پەتروپاۆلدا ەرلى-زايىپتىلار 5 جىلعا سوتتالدى

پەتروپاۆلدا ەلدىڭ بۇتىندىگىن بۇزۋدى ناسيحاتتاپ، ۇلتارالىق الاۋىزدىق تۋدىرعان ەرلى-زايىپتىلار 5 جىلعا سوتتالدى.

ق ر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ مالىمەتىنشە، پەتروپاۆل قالالىق سوتى الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ۇلتارالىق الاۋىزدىقتى تۋدىرعان ەرلى-زايىپتىعا قاتىستى قىلمىستىق ءىستى قاراپ، ۇكىم شىعاردى. كۇيەۋى مەن ايەلى ەندى الداعى 5 جىلدى قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسىنىڭ ورتاشا قاۋىپسىزدىكتەگى مەكەمەسىندە وتكىزەدى.

بىلتىر جەلتوقسان ايىندا پەتروپاۆل تۇرعىندارى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ سقو بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ جانە سقو پوليسيا دەپارتامەنتىنىڭ ەكسترەميزمگە قارسى ءىس-قيمىل باسقارماسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ كوزىنە تۇسكەن. ەرلى-زايىپتى الەۋمەتتىك جەلىدە جانە YouTube ارناسىندا سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىن جانە پەتروپاۆلدى رەسەيدىڭ قۇرامىنا بەرۋ قاجەتتىگى جايىندا قايتا-قايتا جازىپ، ايتىپ، وسىلايشا ەلدىڭ تۇتاستىعىن بۇزۋدى ناسيحاتتادى. وڭىردەگى جانە جالپى ەلدەگى ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرى اراسىندا، جالپى قوعامدا ۇلتارازدىق تۋدىردى.

«پەتروپاۆل قالالىق سوتى قىلمىستىق ءىستى 20 مامىر كۇنى قارادى. سەپاراتيستىك ارەكەتى بار قىلمىستىق ءىس بىرنەشە سوت وتىرىسىندا قارالدى. سوتتالۋشىلاردىڭ كىناسى دالەلدەندى. ءتيىستى تالداۋ جۇرگىزىلدى. ءىستى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى تەرگەدى. وسىعان ۇقساس قىلمىستار 2018 جىلى، 2019 جىلى دا قارالدى. وندا دا كىنالىلەر سوتتالدى. جالپى، ق ر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 180-بابى 2-بولىگى بويىنشا 5 جىلدان 10 جىلعا دەيىن جازا قاراستىرىلعان. جازانى وتەۋدىڭ باسقا بالاماسى جوق. سونداي-اق، ەكسترەميستىك قىلمىس بولعاندىقتان، شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتىلمايدى»، - دەيدى پەتروپاۆل قالالىق سوتىنىڭ سۋدياسى الماس جۇماعازين.

 

inform.kz

ءبىز تۋرالى
ulys.kz — اقپاراتتىق، ساراپتامالىق جانە تانىمدىق باعىتتاعى ماتەريالداردى بەرەدى.
 
مۋلتيمەديالىق جوبا زامان تالابىنا ساي جاسالعان. قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق نارىعىن ساپالى
كونتەنتپەن قامتاماسىز ەتۋگە ۇلەس قوسۋعا باعىتتالعان. مۇنداعى ساراپتامالىق، تانىمدىق
ماقالالار سان سالانى قامتيدى. گەوستراتەگيا، گەوەكونوميكا، گەوساياسات، حالىقارالىق
قاتىناستار مەن ەلدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتى، ەكونوميكا، جاھاندا بولىپ جاتقان تەكتونيكالىق
وزگەرىستەر مەن ترەند تاقىرىپتار ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان تەرەڭ تالدانىپ قازاق
وقىرماندارىنا جەتكىزىلەدى. ورتالىق ازيا مەن تۇركى الەمىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى.