قازاقستاننىڭ تۇركياداعى ەلشىلىگى يادرولىق سىناقتارعا قارسى حالىقارالىق كۇندى اتاپ ءوتتى. اتالعان جيىنعا ديپلوماتيالىق كورپۋس وكىلدەرى، تۇركيادا ءبىلىم الىپ جاتقان قازاقستاندىق جاستار، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرى مەن ساراپشىلار قاتىستى.
ەلشىلىكتىڭ فەيسبۋكتەگى رەسمي پاراقشاسىنداعى مالىمەتكە قاراعاندا، ءىس-شارا جەرگىلىكتى ۋاقىتپەن ساعات 11:05-تە يادرولىق قارۋدان زارداپ شەككەندەردى ەسكە الۋعا ارنالعان ءبىر مينۋت ۇنسىزدىكپەن باستالدى.
قازاقستاننىڭ تۇركياداعى ەلشىسى ابزال ساپاربەك ۇلى ءوز سوزىندە 2009 جىلى قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ باستاماسىمەن بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ سەسسياسىندا 29 تامىزدىڭ يادرولىق سىناقتارعا قارسى حالىقارالىق كۇن بولىپ بەكىتىلگەنىن جانە وسى شەشىمگە 10 جىل تولىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار، ەلشى الەمدەگى ەڭ ءىرى پوليگونداردىڭ ءبىرى سانالاتىن سەمەي يادرولىق پوليگونىندا تەك 1949-1963 جىلدار ارالىعىندا جۇرگىزىلگەن يادرولىق سىناقتاردىڭ جالپى كۇشى حيروسيماعا تاستالعان اتوم بومباسىنىڭ قۋاتىنان 1،2 مىڭ ەسە اسىپ تۇسكەندىگىنە توقتالا وتىرىپ، «ەلۋ جىلعا جۋىق ۋاقىتقا سوزىلعان يادرولىق سىناقتاردىڭ سالدارىنان قازاقستاننىڭ شىعىس بولىگىندە تۇراتىن 1،3 ميلليون ادام زارداپ شەكتى. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن جاريالاماي تۇرىپ-اق تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ شەشىمىمەن 1991 جىلعى 29 تامىزدا سەمەي پوليگونى رەسمي تۇردە جابىلىپ، ارتىنشا ەلىمىز الەمدەگى ءتورتىنشى ورىندا بولعان يادرولىق قارۋ ارسەنالىنان باس تارتتى. 2012 جىلدىڭ تامىز ايىندا قازاقستان يادرولىق قارۋسىزدانۋ جانە جاھاندىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى حالىقارالىق اتوم جوباسىن باستادى»،- دەدى.
جيىن پروفەسسور كۋرشات زورلۋنىڭ سوزىمەن جالعاستى. زەرتتەۋشى عالىم كۋرشات زورلۋ مۇنداي ەسكە الۋ راسىمدەرىنىڭ الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە 11.05-تە ۇيىمداستىرىلىپ جاتقاندىعىنا نازار اۋداردى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ يادرولىق قارۋعا قاتىستى قابىلداعان شەشىمىنىڭ قازاقستاننىڭ بولاشاعى جانە الەمدەگى بەيبىتشىلىك ءۇشىن ماڭىزدىلىعىن تىلگە تيەك ەتىپ، ءوزىنىڭ نۇرسۇلتان نازاربايەۆقا ارناعان كىتابىندا «يادرولىق قارۋدان باس تارتقان كوشباسشى» اتتى ءبولىم جازعاندىعىن ايتتى. پروفەسسور كۋرشات زورلۋ بۇل شەشىمنىڭ سول كەزەڭدەگى جاس قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەنادا «ءوز پىكىرىن اشىق جاريا ەتۋى» رەتىندە باعالاي وتىرىپ، اتالعان شەشىمنىڭ قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ كەپىلدىگى ەكەندىگىنە سەنىمىن ءبىلدىردى. «قازاقستان مەملەكەتىنىڭ جانە ەلباسىنىڭ بۇل شەشىمى بۇكىل الەمگە ۇلگى ەكەندىگى ءسوزسىز» دەگەن ك.زورلۋ نيۋ-يوركتا وتكەن جيىندا قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نازاربايەۆتىڭ ءسوزىن الەمنىڭ كوپتەگەن بۇقارالىق اقپاراتتارى تىكەلەي ەفيردە كورسەتكەندىگىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق ك.زورلۋ ءوز سوزىندە، يادرولىق قارۋسىزدانۋ ۇدەرىسىندەگى ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ماڭىزدى ەڭبەگىن اتاپ ءوتتى. زەرتتەۋشى-عالىم «قازاقستان بولاشاقتا دا وسىنداي شەشىمدەر قابىلداپ، حالىقارالىق ارەناداعى ءوزىنىڭ ماڭىزدى ورنىن قورعايدى» - دەگەن پىكىرىن ءبىلدىردى.
ءىس-شاراعا قاتىسقان تۇركيا پرەزيدەنتىنىڭ باس كەڭەسشىسى يالچىن توپچۋ ق ر تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ الەمدىك دەڭگەيدە يادرولىق قارۋسىزدانۋ ۇدەرىسىنە قوسقان ۇلەسى ولشەۋسىز ەكەندىگىن بايانداي وتىرىپ، ەلباسى شەشىمىنىڭ ادامزات ءۇشىن ماڭىزدىلىعىن تىلگە تيەك ەتتى. يادرولىق قارۋعا قارسى كۇرەس پروسەسىندە ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جانە ەۋرازيانىڭ ۇلكەن مەملەكەتى، قازىرگى تاڭدا الەم مەملەكەتتەرى اراسىندا ماڭىزدى ورىنعا يە قازاقستاننىڭ ءرولى ەرەكشە ەكەندىگىنە توقتالدى. «يادرولىق سىناق جاساۋ ماقساتىندا ادامزاتتىڭ اپاتىنا سەبەپكەر بولعان كىسىلەردى ايىپتايمىن» - دەپ، الەمگە بەيبىتشىلىك تىلەگەن توپچۋ، «الەمنىڭ تولىق بەيبىتشىلىككە قول جەتكىزۋى ءۇشىن نازاربايەۆ سياقتى كوشباسشىلار قاجەت» دەپ تۇجىرىمدادى. 1991 جىلدىڭ 29 تامىزىندا قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى جانە تۇركى الەمىنىڭ اقساقالى ماڭىزدى قۇجاتقا قول قويعاندىعىن ەسكە سالا وتىرىپ، وسى شەشىمىنىڭ ارقاسىندا الەمدەگى ەڭ ءىرى يادرولىق سىناق پوليگوندارىنىڭ ءبىرى جابىلعاندىعى تۋرالى ءسوز ەتتى. «الەمدەگى بەيبىتشىلىك ءۇشىن قابىلدانعان بۇل شەشىم قازاقستاندى الەم تاريحىنا التىن ارىپتەرمەن جازدى» - دەي كەلە، «كەلەشەكتە «يادرولىق قارۋدان العاش كىم ازات ەتتى؟- سۇراعىنىڭ جاۋابى «مەملەكەت رەتىندە قازاقستان، حالىق رەتىندە قازاق باۋىرلارىمىز، كوشباسشى رەتىندە اقساقالىمىز ن.نازاربايەۆ» بولاتىندىعىنا سەنىمىن ءبىلدىردى. قازاقستان الەمدى جانە حالىقتاردى يادرولىق قارۋدان ازات ەتۋ جانە ادامزاتتى بەيبىتشىلىك، سەنىم جانە ادىلەتتىلىك ورناعان الەمگە جەتكىزۋ ءۇشىن ماڭىزدى كۇش-جىگەر جۇمساپ وتىرعاندىعىن تىلگە تيەك ەتتى. ءسوز سوڭىندا يا.توپچۋ سەمەيدەگى يادرولىق سىناقتار سالدارىنان قايتىس بولعان شەيىتتەرگە راقىم، الەمگە بەيبىتشىلىك تىلەدى.
