ۆاليۋتا باعامى
  • USD -

    475.1
  • EUR -

    517
  • RUB -

    5.47
الداعى 4 جىلدا مۇعالىمدەردىڭ ەڭبەكاقىسى 2 ەسە وسەدى
17 تامىز 2019
الداعى 4 جىلدا مۇعالىمدەردىڭ ەڭبەكاقىسى 2 ەسە وسەدى

ءتۇيىن: ءبىلىم-عىلىمعا جاڭا كوزقاراس قاجەت. تامىز كونفەرەنسياسىندا پەداگوگتەر مارتەبەسىن ارتتىراتىن تىڭ جاڭالىقتار ايتىلدى. الداعى 4 جىلدا مۇعالىمدەردىڭ ەڭبەكاقىسى 2 ەسە وسەدى، وقىتۋشىلار بولسا، اكىمشىلىك جۇمىستارعا «جەگىلمەيدى». 


 

بۇگىن ەلوردادا وتكەن «Bءىlءىm jáne Ǵylym!» اتتى تامىز كونفەرەنسياسىنىڭ پلەنارلىق وتىرىسىنا قاتىسىپ، ءسوز سويلەگەن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءبىلىم-عىلىمعا جاڭا كوزقاراس قاجەت ەكەنىن اشىق ايتتى. ۇلتتىڭ باسەكەگە قابىلەتتەلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن الدىمەن پەداگوگتەردىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋدىڭ  ماڭىزدىلىعىنا ايرىقشا توقتالدى.

پرەزيدەنتتىڭ سوزىنشە، «پەداگوگتىڭ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ جوباسىندا سالا ماماندارىن قولداۋعا باعىتتالعان ناقتى شارالار بار. اتاپ ايتقاندا، بارلىق پەداگوگتار ءۇشىن ەڭبەك دەمالىسى 56 كۇن بولادى. مۇعالىمدەردىڭ  جۇكتەمەسى قىسقارىپ، كاسىبىنە ساي ەمەس قىزمەتتەرگە تارتىپ، قولبالاعا اينالدىرۋعا تىيىم سالىنادى. سونىمەن قاتار، پرەزيدەنت ەڭ تومەڭگى جالاقى الاتىن كاسىپ يەلەرىنىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋ ءۇشىن ۇكىمەتكە الداعى 4 جىلدا مۇعالىمدەردىڭ ەڭبەكاقىسىن 2 ەسە ءوسىرۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى.

 

 

تامىز كونفەرەنسياسىنىڭ پلەنارلىق وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ سويلەگەن ءسوزىن تومەندە تولىق بەرىپ وتىرمىز. 

ءقادىرلى ۇستازدار!

قۇرمەتتى ارىپتەستەر!

 

داستۇرگە اينالعان تامىز كونفەرەنسياسى – ۇستازدار قاۋىمى باس قوساتىن اۋقىمدى ءارى ماڭىزدى جيىن.

ءار ادام قانداي جەتىستىككە جەتسە دە، ءبىلىم بەرگەن ۇستازدارىن ەرەكشە قادىرلەيدى.

ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ مارتەبەلى ماماندىق يەلەرىنە دەگەن ىقىلاسى ەرەكشە ەكەنىن وزدەرىڭىز جاقسى بىلەسىزدەر.

مەن دە بۇگىن سىزدەرمەن كەزدەسۋ ءۇشىن وسى جيىنعا ارنايى كەلىپ وتىرمىن.

ەڭ الدىمەن، ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىنىڭ بارلىق قىزمەتكەرلەرىنە شىنايى ىقىلاسىمدى بىلدىرەمىن.

سىزدەر ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتىپ كەلەسىزدەر.

«بىلىمدىدەن شىققان ءسوز، تالاپتىعا بولسىن كەز»، – دەپ ۇلى اباي ايتقانداي، ۇستاز – ءارقاشان ءىلىم مەن ىزگىلىكتى العا قوياتىن تۇلعا.

ۇلاعاتتى ۇرپاق تاربيەلەۋ – اسا جاۋاپتى ءارى كۇردەلى مىندەت. 

سىزدەردىڭ ارقالارىڭىزدا تۇتاس ءبىر بۋىننىڭ قۇندىلىقتارى مەن قاسيەتتەرى قالىپتاسادى.

«ۇستازى جاقسىنىڭ ۇستامى جاقسى» دەگەن حالقىمىز.

ۇستازسىز ادام بولمايدى. ءبارىمىز دە كەزىندە ءمۇعالىمنىڭ ءتالىمىن الىپ، ءبىلىمىن ۇيرەندىك.

سوندىقتان بولاشاققا جول سىلتەيتىن ءمۇعالىمنىڭ ەڭبەگىن لايىقتى باعالاۋ – وتە ماڭىزدى مىندەت.

تاريحى تەرەڭ ءداستۇر ساباقتاستىعى ۇلتتىق تاربيە ارقىلى بەرىلەدى.

ماعجان جۇمابايەۆ «پەداگوگيكا» ەڭبەگىندە: «ءاربىر تاربيەشى بالانى ۇلت داستۇرىمەن تاربيەلەۋگە مىندەتتى» دەيدى.

ۇلتتىق قۇندىلىققا قانىعىپ وسكەن ورەننىڭ تانىمى تەرەڭ، ءدىلى بەرىك بولادى.

اتا-بابالار امانات ەتكەن ۇلان-عايىر دالانى امان ساقتاۋ، ەڭ الدىمەن، جاس بۋىنعا ارتىلاتىن زور ءۇمىت.

كەيىنگى ۇرپاق تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۋىن ءارقاشان جوعارى ۇستاۋى ءتيىس.  

قازىرگى جاھاندانۋ داۋىرىندە جاڭا تەحنولوگيانىڭ قارقىندى دامۋى ومىرىمىزگە تۇبەگەيلى وزگەرىستەر اكەلدى.

ادام كاپيتالىنا، ءبىلىم سالاسىنا قويىلاتىن تالاپتار مۇلدەم وزگەشە.

ساپالى ءبىلىم قارقىندى دامۋدىڭ باستى شارتىنا اينالدى.

ۇلى اباي ۇنەمى سىنعا العان ماسىلدىق قوعامعا ەشقاشان جاقسىلىق اكەلگەن ەمەس.

سونى تۇسىنەتىن جاستارىمىز تەك بىلىممەن قارۋلانىپ، ەڭبەككە عانا ارقا سۇيەۋى ءتيىس.

ءبىز قازىرگى زاماننىڭ جاڭاشا تالاپتارى مەن ۇردىستەرىنە ءارقاشان ساي بولۋىمىز كەرەك.

بۇل ءۇشىن ءبىر ورىندا تۇرىپ قالماي، ىلگەرى جىلجۋ باستى ماقسات بولۋى ءتيىس.

سوندىقتان، ءبىلىمى تەرەڭ، ويى وزىق ۇرپاقتى تاربيەلەيتىن مۇعالىمدەر قاۋىمىنا زور جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەدى.

سىزدەردىڭ بۇگىنگى شاكىرتتەرىڭىز – قازاقستاننىڭ جارقىن بولاشاعى.

ساپالى ءبىلىم – جەتىستىككە جەتۋدىڭ جولى ءارى ەكونوميكانى دامىتۋدىڭ باستى قۇرالى.

«جەتى ءتۇرلى ءىلىم بىلەتىن» ۇرپاق تاربيەلەۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ نەگىزگى مىندەتى.

 

ۋۆاجاەمىە ۋچاستنيكي سوۆەششانيا!

 

سوحرانيايا لۋچشيە تراديسيي وتەچەستۆەننوي سيستەمى وبرازوۆانيا، مى، تەم نە مەنەە، نە دولجنى ستويات نا مەستە.

سيستەما وبرازوۆانيا دولجنا ناحوديتسيا ۆ پويسكە، پوستوياننو رازۆيۆاتسيا.

پوەتومۋ گلاۆنايا نادەجدا ۆوزلاگاەتسيا نا ۋچيتەلەي، سپوسوبنىح ۆوسپيتات پوكولەنيە، وتكرىتوە ۆسەمۋ نوۆومۋ ي پروگرەسسيۆنومۋ.

زاداچا پەداگوگوۆ ي، كونەچنو، روديتەلەي – ۆوسپيتانيە دوستوينىح گراجدان ناشەي سترانى.

دوستوينىي گراجدانين – ەتو چەلوۆەك، وبلادايۋششيي سۋمموي نەوبحوديمىح زنانيي، كوتورىە بۋدۋت يسپولزوۆانى نا بلاگو ناشەگو وتەچەستۆا.

دوستوينىي گراجدانين – ەتو پاتريوت كازاحستانا.

درۋگوي رودينى ۋ ناس نەت!

لايىقتى ازامات – بۇل ءبىلىمدى، وتانىنا ادال، ەلىن، جەرىن سۇيەتىن ادام.

بۇل الەمدە قازاقستاننان باسقا وتانىمىز جوق. ەلىن شىنايى سۇيەتىن ازاماتتاردى تاربيەلەۋ – ۇستازداردىڭ ماقساتى.

مى دولجنى وپيراتسيا نا يۋنوە، پودراستايۋششەە پوكولەنيە، چتوبى پەرەدات يم ۆ رۋكي سۋدبۋ ناشەگو گوسۋدارستۆا.

ۆ سمەنە پوكولەنيي سوستويت سمىسل جيزني. ەتو، پو سۋتي، زاكون جيزني.

نو ناشا زاداچا سوستويت ۆ توم، چتوبى پودگوتوۆيت نوۆوە پوكولەنيە ك گريادۋششيم ترۋدنوستيام ي ۆىزوۆام.

نوۆوە پوكولەنيە دولجنو بىت ۆوسپيتانو نا يدەياح ي سەننوستياح ترۋدوليۋبيا.

ناشي دەتي دولجنى حوروشو پونيمات، چتو بەز ترۋدوليۋبيا وني ۆ سلوجنەيشيح ۋسلوۆياح گريادۋششەي ەپوحي وكاجۋتسيا نەكونكۋرەنتوسپوسوبنىمي.

ۋپورنىي ترۋد، پوستوياننوە سامورازۆيتيە، نەۋستاننىي پويسك – ەتو وسنوۆا ۋسپەحا ۆ XXI ۆەكە، گدە روبوتى س يسكۋسستۆەننىم ينتەللەكتوم بۋدۋت زامەنيات ليۋدەي ۆو منوگيح پروفەسسياح.

يمەننو ۆ ۆوسپيتانيي ترۋدوليۋبيۆوي ناسيي زاكليۋچاەتسيا فۋندامەنتالنايا زاداچا ناشيح پەداگوگوۆ.

دليا ەتوگو ۆاجنو بىت نا پەرەدوۆوي ميروۆىح نوۆاسيي ي يزمەنەنيي ۆ گلوبالنوم وبرازوۆانيي.

سەگودنيا ريەۆوليۋسيي ۆ سفەرە IT ي بيوتەحنولوگيي مەنيايۋت جيزن چەلوۆەچەستۆا.

پوەتومۋ سيستەما وبرازوۆانيا نۋجداەتسيا ۆ بىستروي اداپتاسيي ك نوۆىم رەاليام.

ۆەدۋششيە شكولى ميرا ۋسيلەننو زانيمايۋتسيا رازۆيتيەم كرەاتيۆنوگو پوتەنسيالا دەتەي، وبۋچايۋت سيفروۆىم تەحنولوگيام ي توچنىم ناۋكام.

پەداگوگي مەنيايۋت مەتوديكي وبۋچەنيا ۆ ستورونۋ يگروۆىح فورماتوۆ، ناحودياتسيا ۆ پوستوياننوم پويسكە وبۋچەنيا نوۆىم پروفەسسيام ي ناۆىكام.

ۆسە مى ەدينى ۆ سۆوەم سترەملەنيي سدەلات كازاحستان پروسۆەتايۋششەي ي رازۆيتوي سترانوي.

كليۋچ ك ەتومۋ – كاچەستۆەننوە، دوستۋپنوە ي سوۆرەمەننوە وبرازوۆانيە.

سەيچاس، كاك نيكوگدا، ۆاجنو پريدات نوۆىي، موششنىي يمپۋلس رازۆيتيۋ داننوي سفەرى.

ي سەگودنيا يا حوچۋ پودەليتسيا سۆويمي سووبراجەنيامي پو رەشەنيۋ اكتۋالنىح پروبلەم وتەچەستۆەننوي سيستەمى وبرازوۆانيا ي ناۋكي.

ءبىرىنشى ماسەلە. ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋ ءۇشىن كەشەندى شارالار قابىلداۋ قاجەت.

بۇل، الدىمەن، مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىنە، وقۋلىقتاردىڭ ساپاسىنا، زامان تالابىنا ساي ينفراقۇرىلىم مەن ماتەريالدىق قورعا بايلانىستى ماسەلەلەر.

اتالعان باعىتتار بويىنشا ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋ قاجەت، ياعني تۋىنداعان ماسەلەلەردى دەر كەزىندە انىقتاپ، ولاردى شەشۋدىڭ وڭتايلى جولدارىن ۇسىنۋ كەرەك.

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسىنا تەرىس ىقپال ەتەتىن تاعى ءبىر كەدەرگى – ۇسىنىلاتىن رەفورمالاردا پەداگوگتاردىڭ ناقتى قاجەتتىلىكتەرىنىڭ ەسەپكە الىنبايتىنى.

بۇگىندە مۇعالىمدەردى كاسىبي تۇرعىدان دامىتۋ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ سالالىق قۇرىلىمدارى وتكىزەتىن كۋرستارمەن جانە سەمينارلارمەن شەكتەلەدى.

مۇنداي شارالاردىڭ قاجەت ەكەنى تۇسىنىكتى. دەگەنمەن، اتالعان كۋرستاردا مۇعالىمدەر قاۋىمىن تولعاندىراتىن وزەكتى ماسەلەلەر نازارعا الىنباي قالادى.

پوكازاتەلنىي پريمەر پروۆەدەنيە ۆ 2018 گودۋ تاك نازىۆاەمىح «سەرتيفيكاسيي»، ۆ رەزۋلتاتە كوتورىح 35% پەداگوگوۆ نە سموگلي پرەودولەت پوروگوۆىي ۋروۆەن.

پراۆيلنايا يدەيا وسەنكي ۋروۆنيا پودگوتوۆلەننوستي ۋچيتەلەي بىلا رەاليزوۆانا كراينە بيۋروكراتيچنو ي ودنوبوكو.

تاكوگو رودا كۆازيرەفورمى پريۆوديات ك سنيجەنيۋ پرەستيجا پروفەسسيي ۋچيتەليا.

نادو يمەت ۆ ۆيدۋ، چتو ۋسلوۆيا ترۋدا پەداگوگوۆ سەرەزنو ۋحۋدشايۋتسيا يز-زا پوستوياننوگو ۋۆەليچەنيا ءوچوتنوستي دليا كونتروليرۋيۋششيح سترۋكتۋر.

پسيحولوگيچەسكۋيۋ ناگرۋزكۋ نا پەداگوگوۆ ي ۋچاششيحسيا ناكلادىۆاەت ي وسەنوچنايا سيستەما زنانيي ۆ رامكاح وبنوۆلەننوگو سودەرجانيا وبرازوۆانيا.

پري نەگاتيۆنىح رەزۋلتاتاح پەداگوگي پودۆەرگايۋتسيا داۆلەنيۋ سو ستورونى رۋكوۆودستۆا ۋچەبنوگو زاۆەدەنيا، پوسكولكۋ وسەنكي ۆليايۋت نا رەيتينگ شكولى.

سيستەما وسەنكي، بەزۋسلوۆنو، نۋجنا. نو پودحوديت زدەس نۋجنو ۆزۆەشەننو ي وبەكتيۆنو، تەم بولەە، سلەدۋەت يسكليۋچيت داۆلەنيە نا پەداگوگوۆ.

نە پرەكراششاەتسيا پوروچنايا پراكتيكا، كوگدا مەستنىە اكيماتى زاچاستۋيۋ زلوۋپوترەبليايۋت سۆويمي پولنوموچيامي، زادەيستۆۋيا پرەپوداۆاتەلەي ۆ ادمينيستراتيۆنىح سەلياح، رازنوگو رودا مەروپرياتياح، نە يمەيۋششيح نيكاكوگو وتنوشەنيا ك سيستەمە وبرازوۆانيا.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ پرينيات سروچنىە، كاردينالنىە مەرى پو رەشەنيۋ ۋكازاننىح پروبلەم.

كاجدىي روديتەل حوچەت، چتوبى ەگو دەتي پولۋچيلي ۆىسشەە وبرازوۆانيە.

ي ەتو ابسوليۋتنو نورمالنوە جەلانيە ي ياۆلەنيە.

نو سەگودنيا بولەە اكتۋالنىي ۆوپروس – ۆوسترەبوۆاننوست بۋدۋششەگو ۆىپۋسكنيكا نا رىنكە ترۋدا.

دليا ەتوگو نەوبحوديمو وبەسپەچيت ۆىسوكوە كاچەستۆو وبرازوۆانيا ۆ ۆۋزاح.

بەز پوۆىشەنيا كاچەستۆا ۋچەبنوگو پروسەسسا پوسلەدوۆاتەلنوە ۋۆەليچەنيە وبرازوۆاتەلنىح گرانتوۆ يز بلاگا موجەت پريەۆراتيتسيا ۆ مينۋ زامەدلەننوگو دەيستۆيا.

پوەتومۋ ۆ پوگونە زا وبەسپەچەنيەم دوستۋپنوستي ۆىسشەگو وبرازوۆانيا نەلزيا دوپۋستيت ەگو ديەۆالۆاسيي.

پراۆيتەلستۆۋ سلەدۋەت دەتالنو يزۋچيت ۆوپروس ستويموستي گوسۋدارستۆەننىح گرانتوۆ، يح ادەكۆاتنوستي سوۆرەمەننىم رەاليام.

مينيستەرستۆۋ وبرازوۆانيا ي ناۋكي نەوبحوديمو پەرەسموترەت سۆوي ترەبوۆانيا ي نورماتيۆى، پرەدياۆلياەمىە ك ۆۋزام.

ك پريمەرۋ، يز-زا ترەبوۆانيا ك سووتنوشەنيۋ چيسلەننوستي ستۋدەنتوۆ ك پرەپوداۆاتەليام ۆۋزى ۆىنۋجدەنى يسكۋسستۆەننو رازدۋۆات شتات، وگرانيچيۆات ينۆەستيسيي ۆ كاچەستۆەننوە پوۆىشەنيە ۋچەبنوگو پروسەسسا.

ەكىنشى ماسەلە. تاربيە – ساپالى ءبىلىمنىڭ نەگىزگى ارقاۋى، دىڭگەگى.

ءال-فارابيدىڭ «تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم – ادامزاتتىڭ قاس جاۋى» دەگەن ءسوزى بارشا ءبىلىم سالاسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ بوي تۇزەر باعدارى بولۋى ءتيىس.

ەلىمىزدىڭ جاستارى ءوزىن جەكە تۇلعا رەتىندە دامىتۋمەن قاتار، مەملەكەتتىڭ وزىق يننوۆاسيالارعا ساي وركەندەۋىنە زور ۇلەس قوسۋى قاجەت.

بۇل – قازىرگى ءبىلىم جانە تاربيە بەرۋ ۇدەرىسىنىڭ الدىندا تۇرعان ماڭىزدى مىندەت.

وتاندىق ءبىلىم سالاسى تۋعان جەرىڭە، قورشاعان ورتاڭا، ءوز تاريحىڭا قۇرمەتپەن قاراۋعا تاربيەلەپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋى ءتيىس.

كەڭ اۋقىمدا ءوتىپ جاتقان «بىرگە – تازا قازاقستان» ەكولوگيالىق اكسياسىن ءدال وسىنداي باعىتتاعى وتە قاجەتتى، دۇرىس باستاما دەپ سانايمىن. مۇنداي شارالارعا ءارقاشان قولداۋ كورسەتە بەرەمىز.

نو حوروشو يزۆەستنو: «چيستو نە تام، گدە ۋبيرايۋت، ا تام، گدە نە سوريات».

ناشيم دەتيام نەوبحوديمو پريۆيۆات ەكولوگيچنوە سوزنانيە، ۆسياچەسكي كۋلتيۆيروۆات كۋلتۋرۋ بىتوۆوي چيستوتى، گيگيەنى، ۋچيت پونيمانيۋ يسكليۋچيتەلنوي ۆاجنوستي زاششيتى پريرودى. كاك ەتو دەلاەتسيا، ناپريمەر، ۆ ستراناح سيەۆەرنوي ەۆروپى.

ۆسە ەتي ۋستانوۆكي وتراجەنى ۆ پروگراممنىح ستاتياح ەلباسى «رۋحاني جاڭعىرۋ» ي «سەم گرانەي ۆەليكوي ستەپي».

پەداگوگام پرەدستويت پرودۆيگات ەتي سەننوستي نا ۆسەح ستۋپەنياح وبرازوۆانيا، ۆو ۆسەح وبرازوۆاتەلنىح ۋچرەجدەنياح، ۆ توم چيسلە چاستنىح.

ۆ نەگوسۋدارستۆەننىح دوشكولنىح ميني-ورگانيزاسياح زاچاستۋيۋ ۆوسپيتاتەلنو-وبرازوۆاتەلنىي پروسەسس پراكتيچەسكي وتسۋتستۆۋەت.

ۆوسپيتاتەلي نە ۆسەگدا رۋكوۆودستۆۋيۋتسيا ترەبوۆانيامي گوسۋدارستۆەننوگو وبششەوبيازاتەلنوگو ستاندارتا.

يز ماتەريالوۆ سمي مى چاستو ۋزناەم و ۆوپيۋششيح سلۋچاياح يزبيەنيا دەتەي، يح سودەرجانيي ۆ نەنادلەجاششيح ۋسلوۆياح.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ پرينيات ۆسە نەوبحوديمىە مەرى، ۆكليۋچايا زاكونوداتەلنىە، دليا وبەسپەچەنيا ۆىسوكوگو كاچەستۆا دوشكولنوگو وبۋچەنيا ي ۆوسپيتانيا.

سچيتايتە، چتو ەتو پريوريتەتنايا زاداچا.

زدەس تاكجە ۆاجنو سكازات ي و پروبلەمە سۋيسيدوۆ ۆ دەتسكوي ي پودروستكوۆوي سرەدە.

ەتو تراگەديا دليا ۆسەح ناس. ۆسەم نام نادو سەرەزنو زادۋماتسيا، پوچەمۋ دەتي يدۋت نا تاكوي شاگ.

فورميروۆانيە تۆەردىح جيزنەننىح ۋستانوۆوك ياۆلياەتسيا، پو-سۋتي، بازوۆىم كريتەريەم كاچەستۆا ۆوسپيتاتەلنوگو پروسەسسا.

ناشا وبششايا زاداچا – ەتو ۆوسپيتانيە نوۆوگو پوكولەنيا وپتيميستوۆ، وبلادايۋششيح تۆەردوي ۆولەي ك پرەودولەنيۋ جيزنەننىح نەۋرياديس.

پو-درۋگومۋ نيكاك نەلزيا، ۆەد «جيزن پروجيت – نە پولە پەرەيتي».

ترەتە. نەوبحوديمو وپرەدەليت دالنەيشۋيۋ ستراتەگيۋ رازۆيتيا سرەدنەگو وبرازوۆانيا.

سەگودنيا ۆ ميرە سلوجيلسيا وپرەدەلەننىي ستاندارت وبششەگو سرەدنەگو وبرازوۆانيا، راسسچيتاننىي نا 12-لەتنەە وبۋچەنيە.

سوحرانياەتسيا تاكجە تەندەنسيا ۋۆەليچەنيا پرودولجيتەلنوستي ۋچەبنوگو پروسەسسا ۆ ناچالنوي شكولە.

ۆ 60% ستران ميرا شكولنوە وبۋچەنيە ناچيناەتسيا س 6 لەت، چتو سپوسوبستۆۋەت بولەە راننەمۋ ينتەللەكتۋالنومۋ رازۆيتيۋ ي سوسياليزاسيي رەبەنكا.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ وبەسپەچيت پرودۋماننىي، پلاۆنىي پەرەحود ك نوۆوي 12-لەتنەي مودەلي ۆ رامكاح رەاليزاسيي نوۆوي گوسپروگراممى رازۆيتيا وبرازوۆانيا ي ناۋكي دو 2025 گودا.

ۆمەستە س تەم، ۆاجنو پونيات، ۆ كاكوم ناپراۆلەنيي بۋدەت دۆيگاتسيا تەحنيچەسكوە ي پروفەسسيونالنوە وبرازوۆانيە.

ۆىزىۆاەت وبەسپوكوەننوست ي مەدلەننايا رەاليزاسيا پروەكتا «جاس مامان». مەحانيزمى وسۋششەستۆلەنيا داننوگو پروەكتا نە وترابوتانى، پەرەچەن سپەسيالنوستەي نە ۋتۆەرجدەن.

پراۆيتەلستۆۋ سلەدۋەت پرينيات يسچەرپىۆايۋششيە مەرى، چتوبى، ناكونەس، زاپۋستيت داننىي پروەكت، وپرەدەليت كونكرەتنىە سروكي ي پرەدلوجيت چەتكيي الگوريتم دەيستۆيي.

ەششە ودين اكتۋالنىي ۆوپروس – مودەرنيزاسيا سرەدنەسپەسيالنىح ۋچەبنىح زاۆەدەنيي ۆ سووتۆەتستۆيي س ترەبوۆانيامي ۆرەمەني ي پوترەبنوستيامي رىنكا ترۋدا.

پراكتيكا پوكازىۆاەت، چتو اكسەنت
تولكو نا ماتەريالنو-تەحنيچەسكوم پەرەوسناششەنيي دەيستۆۋيۋششيح كوللەدجەي ياۆلياەتسيا رەسۋرسوزاتراتنىم پودحودوم.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ كومپلەكسنو پودويتي ك رازۆيتيۋ ورگانيزاسيي تيپو، وپرەدەليۆ ستراتەگيچەسكيە وريەنتيرى ۆ ۆوپروساح پەرەحودا كوللەدجەي ۆ دوۆەريتەلنوە ۋپراۆلەنيە كرۋپنىح پرەدپرياتيي، رازۆيتيا دۋالنوگو وبۋچەنيا، ترۋدوۋسترويستۆا ۆىپۋسكنيكوۆ.

حوروشيي پريمەر - كوللەدج پو پودگوتوۆكە كادروۆ دليا نەفتيانوي وتراسلي ۆ اتىراۋ، كوتورىي يا پوسەتيل نەداۆنو ۆ رامكاح سۆوەگو رابوچەگو ۆيزيتا ناكانۋنە پرەزيدەنتسكيح ۆىبوروۆ.

چەتۆەرتوە. ترەبۋەت سۆوەگو رەشەنيا پروبلەما ترەحسمەننىح ي مالوكومپلەكتنىح شكول.

نا سەگودنيا يز 7 014 دەيستۆۋيۋششيح وبششەوبرازوۆاتەلنىح شكول 128 ياۆليايۋتسيا ترەحسمەننىمي ي 31 – اۆاريينىمي.

ۆ 2019-2020 گودى زا سچەت رەسپۋبليكانسكوگو بيۋدجەتا پرەدۋسموترەنو سترويتەلستۆو 35 شكول دليا ليكۆيداسيي ترەحسمەننوگو وبۋچەنيا ي 7 شكول ۆزامەن اۆاريينىح.

ۆسەگو جە زا گودى نەزاۆيسيموستي پوستروەنو 1 198 شكول. مى بۋدەم ي دالشە پرودولجات سترويتەلستۆو ي مودەرنيزاسيۋ شكول، ۋچيتىۆايا دەموگرافيچەسكيە تەندەنسيي، سۆيازاننىە س ۋۆەليچەنيەم چيسلەننوستي ناسەلەنيا.

ودناكو مينيستەرستۆۋ وبرازوۆانيا ي ناۋكي نەوبحوديمو پەرەسموترەت پودحودى پري پلانيروۆانيي راسحودوۆ نا سترويتەلستۆو شكول، ۆ چاستنوستي، پەرەيتي وت پووبەكتنوگو پلانيروۆانيا ك نورماتيۆنومۋ.

اكيمام رەگيونوۆ سلەدۋەت چەتكو وتسلەجيۆات دەموگرافيچەسكيە ي ميگراسيوننىە پوكازاتەلي نا مەستاح س سەليۋ وسەنكي پوترەبنوستەي ۆ رەمونتە يلي سترويتەلستۆە نوۆىح شكول.

نەوبحوديمو تاكجە پرەدۋسموترەت ي سترويتەلستۆو چاستنىح شكول چەرەز مەحانيزمى گوسۋدارستۆەننو-چاستنوگو پارتنەرستۆا.

پريوريتەتنىم ۆوپروسوم ياۆلياەتسيا ەففەكتيۆنوە رازۆيتيە مالوكومپلەكتنىح شكول.

منوگيە وتدالەننىە ناسەلەننىە پۋنكتى سۋششەستۆۋيۋت تولكو بلاگوداريا شكولە.

پوەتومۋ نەلزيا بەزدۋمنو زاكرىۆات تاكيە ۋچەبنىە زاۆەدەنيا، نۋجەن سبالانسيروۆاننىي، پرودۋماننىي پودحود س اكسەنتوم نا رازۆيتيي پەرسپەكتيۆنىح ناسەلەننىح پۋنكتوۆ.

ءاربىر شاعىن كومپلەكتىلى مەكتەپتىڭ احۋالى اۋىل تاعدىرىمەن تىكەلەي بايلانىستى.

ال، اۋىل – ءبىزدىڭ التىن بەسىگىمىز.
اتا-بابامىزدىڭ مەكەنى، تەرەڭ تاريحىمىزدىڭ كۋاسى. سوندىقتان، ونى ساقتاپ قالۋىمىز كەرەك.

بەسىنشى ماسەلە. ءۇشتىلدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ – كۇن تارتىبىندەگى وزەكتى تاقىرىپ.

ەڭ الدىمەن، بۇل ماسەلەنى جان-جاقتى تالداپ، سالماقتى شەشىمگە كەلۋ قاجەت.

بۇل – وتە ماڭىزدى.

«ءار حالىقتىڭ انا ءتىلى – ءبىلىمنىڭ كىلتى» – دەيدى اكادەميك احمەت جۇبانوۆ. 

بۇل ءسوز ءبىز ءۇشىن نەگىزگى ۇستانىمعا اينالۋى ءتيىس.  

ءۇشتىلدى جۇيەگە كوشۋ وقىتۋشىلار مەن ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ دايىندىعىنا قاراي جۇزەگە اسادى.

بۇل رەتتە، عىلىمي-جاراتىلىستانۋ پاندەرىن اعىلشىن تىلىندە وقىتۋ ءبىلىم ورتالىقتارىنىڭ كادرلىق مۇمكىندىگىنە قاراي، وقۋشىلار مەن اتا-انالاردىڭ قالاۋى بويىنشا ىسكە اسۋى ءتيىس.

تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ «قازاق ءتىلى ءۇش ءتىلدىڭ بىرەۋى بولىپ قالمايدى. ءۇش ءتىلدىڭ ءبىرىنشىسى، نەگىزگىسى، باستىسى، ماڭىزدىسى بولا بەرەدى» دەپ وتە ونەگەلى وي ايتتى.

سوندىقتان، اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدى 
2-3ء-شى سىنىپتان نەمەسە اتا-انالاردىڭ قالاۋىنا قاراي 5ء-شى سىنىپتان باستاۋ ورىندى ءارى ءتيىمدى بولادى دەپ سانايمىن.

ال، جوعارى سىنىپتاردا جاراتىلىستانۋ-تەحنيكالىق پاندەردى مەكتەپتەردىڭ دايىندىعىنا قاراپ جۇرگىزۋ قاجەت.

شەستوە. ۆاجنو وسۋششەستۆيت رەالنوە پوۆىشەنيە ستاتۋسا پەداگوگا.

ۆسە، و چەم مى سەيچاس گوۆوريم، ناپريامۋيۋ زاۆيسيت وت ۋچيتەلەي.

دليا پوۆىشەنيا كونكۋرەنتوسپوسوبنوستي ناسيي نام نەوبحوديمو نا دەلە دوبيتسيا ۆىسوكوگو ستاتۋسا دليا ناشيح پەداگوگوۆ.

ۆ پروەكتە زاكونا «و ستاتۋسە پەداگوگا» پرەدۋسموترەنى كومپلەكسنىە مەرى پوددەرجكي.

ەتو ي سوكراششەنيە ناگرۋزكي ۋچيتەلەي، ي گارانتيا زاششيتى چەستي ي دوستوينستۆا، ي ماتەريالنىە ستيمۋلى.

ۆاجنەيشيە يز نيح – دوپلاتا ۆ دۆۋكراتنوم رازمەرە زا كلاسسنوە رۋكوۆودستۆو ي پروۆەركۋ تەترادەي؛ ۋۆەليچەنيە پەريودا وتپۋسكا دليا ۆسەح پەداگوگوۆ دو 56 دنەي؛ دوپلاتا زا ستەپەن ماگيسترا ي درۋگيە مەرى.

وتدەلنو پرەدۋسموترەنى نورمى پو سوكراششەنيۋ ناگرۋزكي نا پەداگوگا، ۋستانوۆلەنيۋ زاپرەتا نا پريۆلەچەنيە ك نەسۆويستۆەننىم فۋنكسيام، پرەدوستاۆلەنيە چرەزمەرنوي وچەتنوستي، پروۆەدەنيە نەوبوسنوۆاننىح پروۆەروك.

نەسموتريا نا دەكلاريرۋەموە سەگودنيا پوۆىشەنيە زارپلات ۋچيتەلەي، منوگيە دوپلاتى يسچيسليايۋتسيا وت بازوۆوگو دولجنوستنوگو وكلادا.

پوەتومۋ 500 تىسياچ پەداگوگوۆ سترانى نە چۋۆستۆۋيۋت سۋششەستۆەننوگو پوۆىشەنيا. نادو پريامو وب ەتوم سكازات.

پري ەتوم زارابوتنايا پلاتا وستاەتسيا ودنوي يز نيزكيح ي سوستاۆلياەت 65% وت سرەدنەي زارابوتنوي پلاتى پو ەكونوميكە. س ەتيم مى، كونەچنو، ميريتسيا نە بۋدەم.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ ۆ سەلياح پريۆلەچەنيا كۆاليفيسيروۆاننىح كادروۆ ۆ سيستەمۋ وبرازوۆانيا ۋۆەليچيت زارابوتنۋيۋ پلاتۋ ۋچيتەلەي ۆ 2 رازا ۆ تەچەنيي چەتىرەح لەت.

پولاگايۋ، چتو پرينياتيە زاكونا ي ۋكازاننىح مەر پريۆەدەت ك سۋششەستۆەننىم يزمەنەنيام ۆ جيزني ۋچيتەلەي.

زاداچا پراۆيتەلستۆا – وبەسپەچيت پراكتيچەسكۋيۋ رەاليزاسيۋ ۆسەح پرينياتىح نورم.

سەدموە. ۆاجنو پرەودولەت وبرازوۆاتەلنوە نەراۆەنستۆو.

داننايا پروبلەما اكتۋالنا دليا منوگيح رازۆيتىح ستران ي تەسنو سۆيازانا س سوسيالنو-ەكونوميچەسكيم بلاگوپولۋچيەم ناسەلەنيا.

ۋ ناس نە دولجنو بىت رازليچيي ۆ ۋروۆنە وبرازوۆانيا مەجدۋ دەتمي ۆ گورودە ي نا سەلە. ستاندارتى وبرازوۆانيا دولجنى بىت ەدينىمي. تو جە ساموە كاساەتسيا ي پروگرامم وبرازوۆانيا.

ۆسە دەتي نەزاۆيسيمو وت مەستا پروجيۆانيا يلي سوسيالنوگو ستاتۋسا يح روديتەلەي دولجنى يمەت دوستۋپ ك كاچەستۆەننومۋ وبرازوۆانيۋ.

پورۋچايۋ مينيستەرستۆۋ وبرازوۆانيا ي ناۋكي رازرابوتات ي زاپۋستيت سپەسيالنىە پروگراممى پو پرەودولەنيۋ اكادەميچەسكوگو وتستاۆانيا دەتەي يز سەمەي س نيزكيم ۋروۆنەم دوحودا يلي يز شكول، رابوتايۋششيح ۆ سلوجنىح سوسيالنىح ۋسلوۆياح ي دەمونستريرۋيۋششيح نيزكيە رەزۋلتاتى.

اكيمى وبلاستەي دولجنى پرينسيپيالنو زانياتسيا داننىم ۆوپروسوم. ەتو يح پريامايا وتۆەتستۆەننوست – سوزداۆات ۆسە نەوبحوديمىە ۋسلوۆيا دليا دەتەي نا مەستاح.

و كاكوم كاچەستۆە وبرازوۆانيا موجنو گوۆوريت، كوگدا ۆو منوگيح مالوكومپلەكتنىح شكولاح ۆ سەلسكوي مەستنوستي ودين ۋچيتەل ۆىنۋجدەن پرەپوداۆات نەسكولكو پرەدمەتوۆ.

پورۋچايۋ اكيمام رەگيونوۆ وبەسپەچيت ۆىدەلەنيە گرانتوۆ نا پريۆلەچەنيە لۋچشيح مەنەدجەروۆ ي پەداگوگوۆ ۆ شكولى وبلاستەي.

وبرازوۆانيە – ەتو ستراتەگيچەسكايا سفەرا، فاكتيچەسكي – وتراسل ەكونوميكي، پوەتومۋ ترەبۋەت سەرەزنوگو ۆنيمانيا ي كاپيتالنىح ۆلوجەنيي.

تولكو تاك موجنو وبەسپەچيت ۋستويچيۆوە رازۆيتيە رەگيونوۆ ي سترانى ۆ سەلوم.

اكيمى دولجنى رەگۋليارنو ۆىدەليات سوبستۆەننىە گرانتى نا وبۋچەنيە ۆ ۆۋزاح، پرودۋماۆ سيستەمۋ زاكرەپلەنيا ۆىپۋسكنيكوۆ نا مەستاح.

ۆ سوۆرەمەننوم ميرە ينۆەستيسيي ۆ وبرازوۆانيە ي رازۆيتيە چەلوۆەكا دايۋت ۋستويچيۆىي ي دولگوسروچنىي ەكونوميچەسكيي روست.

گوسۋدارستۆەننىە ينۆەستيسيي ۆ چەلوۆەچەسكيي كاپيتال، پو سۋتي، سامىە پەرسپەكتيۆنىە.

روديتەلي، ناپرياگايا ۆسە سەمەينىە رەسۋرسى، ستارايۋتسيا دات سۆويم دەتيام كاچەستۆەننوە وبرازوۆانيە. گوسۋدارستۆو دولجنو يم پوموچ.

پراۆيتەلستۆو وبيازانو دۋمات وب وبرازوۆانيي كاك و پريوريتەتنوي سفەرە سۆوەي دەياتەلنوستي.

سەگودنيا نايبولشيي پريروست گلوبالنوگو ۆۆپ داەت سەكتور ينتەللەكتۋالنىح ۋسلۋگ. ي ەتو ۆوسحودياششايا تەندەنسيا.

ۆ بۋدۋششەم، ا ەتو ۆرەميا نە زا گورامي، ميروم بۋدەت پراۆيت يسكۋسستۆەننىي ينتەللەكت.

ۆوسموە. نەوبحوديمو وبەسپەچيت پروزراچنوست فينانسيروۆانيا ناۋكي.

راسپرەدەلەنيە گرانتوۆوگو فينانسيروۆانيا پو يتوگام پروشلىح كونكۋرسوۆ پوكازالو نەوبحوديموست سوۆەرشەنستۆوۆانيا رابوتى ناسيونالنىح ناۋچنىح سوۆەتوۆ ي وبەسپەچەنيا پروزراچنوستي فينانسيروۆانيا ناۋكي ۆ سەلوم.

پروسەدۋرا وتبورا زاياۆوك تاكجە ۆىزىۆاەت نارەكانيا ۆ سيلۋ سۆوەي گروموزدكوستي ي زاكرىتوستي.

ۆ ناۋچنوي سرەدە وتمەچاەتسيا نەدوۆەريە ك سيستەمە فينانسيروۆانيا، ا تاكجە وپرەدەلەننىي راسكول مەجدۋ ۆوزراستنىمي ي مولودىمي ۋچەنىمي.

پوەتومۋ پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ رازرابوتات كونسەپسيۋ دالنەيشەگو ينستيتۋسيونالنوگو رازۆيتيا ناۋكي س ۆىحودوم نا كونكرەتنىە پراكتيچەسكيە پرەدلوجەنيا.

وتدەلنو حوتەل بى وبراتيتسيا ك روديتەلسكوي وبششەستۆەننوستي.

يزۆەستنىي پەداگوگ ۆاسيليي سۋحوملينسكيي وتمەچال: «رەبەنوك – ەتو زەركالو سەمي؛ كاك ۆ كاپلە ۆودى وتراجاەتسيا سولنسە، تاك ۆ دەتياح وتراجاەتسيا نراۆستۆەننايا چيستوتا ماتەري ي وتسا».

پوەتومۋ رول روديتەلەي ۆ رازۆيتيي دەتەي ترۋدنو پەرەوسەنيت.

نەلزيا پەرەكلادىۆات ۆسيۋ وتۆەتستۆەننوست زا وبۋچەنيە ي ۆوسپيتانيە ناشيح دەتەي نا دەتسكيە سادى ي شكولۋ.

يمەننو ۆ سەمە فورميرۋەتسيا ليچنوست. ۆسە روديتەلي دولجنى وب ەتوم پومنيت ي ۆوسپيتىۆات سۆويح دەتەي ۆ اتموسفەرە ۋۆاجەنيا ك ترۋدۋ ۋچيتەلەي.

 

قۇرمەتتى فورۋمعا قاتىسۋشىلار!

 

ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «ءبىز اۋەلى ەلدى تۇزەتۋدى بالا وقىتۋ ءىسىن تۇزەتۋدەن باستاۋىمىز كەرەك» دەگەن ءسوزى بار.

وسىعان وراي، بارلىق ماقسات-مىندەتتەر ۇكىمەت ازىرلەپ جاتقان «ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسىندا» تولىق قامتىلۋى ءتيىس.

بۇل باعدارلامانىڭ جوباسىن حالىقپەن كەڭەسىپ، كەڭىنەن تالقىلاۋ قاجەت.

بۇعان قاجەتتى رەسۋرستار جەتكىلىكتى.

بارشاڭىزعا جاڭا وقۋ جىلىندا تابىس تىلەيمىن! 

photo:akorda.kz

 

RELATED NEWS
كاليفورنيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، دوكتور تاناي ۇلى ەرتاي
07 قاراشا 2019
كاليفورنيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، دوكتور تاناي ۇلى ەرتاي

 

اقش-قا قالاي باردىڭىز؟

2003-2005 جىلدارى ۇلانباتىر قالاسىندا موڭعوليا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە قارجى مامانى بويىنشا وقىپ، ءۇندىستان ۇكىمەتىنىڭ گرانتى بويىنشا 2005 جىلى جازدا پۋنە قالاسىنا اتتاندىم. 2005-2008 جىلعى وقۋ جىلدارىندا ءۇندىستاننىڭ پۋنە ۋنيۆەرسيتەتىنەن ءبىلىم الىپ، ونى قارجىگەر ماماندىعى بويىنشا ءتامامدادىم. سونىمەن ەلگە ورالىپ، 2009 جىلى اقپان ايىنا دەيىن ۇلانباتىر قالاسىنداعى كاپيتال بانكتە Financial Risk analyst ماماندىعى بويىنشا قىزمەت اتقاردىم. بۇل مەنىڭ العاشقى جۇمىس ورنىم بولدى.

2009 جىلى اقش-قا ماگيسترانتۋراعا اتتاندىم.  ءبىر قىزىعى سول،  ماگيسترانتۋرا وقۋىن تۋرا باستاي المادىم. ويتكەنى مەنىڭ ءۇندىستاندا بىتىرگەن باكالاۆر دەڭگەيدەگى ديپلومىم 3 جىلدىق بولىپ سانالادى ەكەن. ال ماگيسترلىك شارتى بويىنشا 4 جىلدىق جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن بولۋىم كەرەك. سوندىقتان اقش –تا تاعى باكالاۆرياتتا وقي باستادىم. ءبىراق پۋنە جانە موڭعوليا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە العان ساباق كرەديتتەردى كورسەتىپ، قۇجاتتار وتكىزدىم. مۇندا ءبىر جىل ءبىلىم الىپ، 2009-2010 جىلى الەۋمەتتىك عىلىمدارى (social science) ماماندىعى بويىنشا باكالاۆر ءبىتىردىم. سودان كەيىن ماگيستردى 2010-2012 جىلدارى ەكونوميكا سالاسى بويىنشا ءتامامداپ، ارى قاراي PhD دوكتور دارەجەسىن الۋ ءۇشىن 2012-2016 ارالىعىندا ءبىلىمىم مەن بىلىكتىلىگىمدى شىڭدادىم. جالپى العاندا،  PhD دوكتور دارەجەسىن العانعا دەيىن 13 جىل جوعارى ءبىلىم جولىندا تەر توكتىم دەسەم بولادى.

ءسىزدىڭ ماماندىعىڭىزدىڭ ەركەشەلىگى قانداي؟

«ءبىلىم ينەمەن قۇدىق قازعانداي» دەگەندەي ماماندىعىم ءبىلىم جولى بولعاندىقتان كوپ ۋاقىتىم ستۋدەتتەرگە وقيتىن دارىستەرگە دايىندالۋ مەن زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋمەن وتەدى. قازىرگى بۇكىل دۇنيە تەز وزگەرەتىن جاھاندانۋ زامانىندا بيزنەس پەن وركەنيەت الەمىندە نە بولىپ جاتقانىن ءجىتى باقىلاپ، ءبىلىپ وتىرۋ كەرەك. سوعان وراي ءبىلىم سالاسىندا اشىلعان جاڭالىقتار مەن ادىستەمەلىك تاسىلدەر، جۇمىستا قولدانىلاتىن جاڭا كومپيۋتەرلىك باعدارلامالاردى قاراستىرىپ، وقۋلىق كىتاپ جانە ماتەريالداردى وزگەرتىپ وتىرۋىمىز قاجەت. ودان تىس سوڭعى اكادەميالىق ماقالالاردى وقىپ، ءبىلىم جۇيەسىندە نە بولىپ، قالاي وزگەرىپ جاتقانىن باقىلاپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن دا سوعان قاراي سايكەستىرىپ جۇمىستاۋ كەرەك. اقش كوپ سالالارداعىداي اكادەميالىق ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا دا الدا كەلە جاتقان ەلدەردىڭ ءبىرى. سوندىقتان وسى ەلگە دۇنيەجۇزىنەن ءبىلىمدى ادامدار كوپ كەلىپ، كوپتەگەن عىلىمي جينالىس، كونفەرەنسيالار وتكىزىپ وتىرادى. مەن دە جىلىنا 2-3 رەت وسىنداي كونفەرەنسيالارعا بارىپ قاتىسىپ تۇرامىن.

قاراپايىم وقىرماندارعا وپەراسيالىق تالداۋ، ماتەماتيكالىق ۇلگىلەۋ پروفەسسورى دەگەن دارەجەڭىزدى ءتۇسىندىرىپ بەرسەڭىز؟ ونىڭ بيزنەستى جۇرگىزۋدە ماڭىزى قانداي؟

نەگىزگى تاقىرىبىم – قانداي ءبىر ءونىمنىڭ ديزاين جانە ءوندىرىس پروسەسسىنەن باستاپ تۇتىنۋشىعا دەيىنگى جولىنداعى بارلىق ۇدەرىس جانە ءوندىرىس كەزەڭدەرىندەگى شىعىستى ازايتىپ، تيىمدىلىكتى (efficiency) كوبەيتۋ.  ياعني، قىسقاشا ايتساق، تۇتىنۋشىعا ءونىمدى ەڭ ارزان، ءبىراق ساپالى تۇردە جەتكىزىپ،  قامتاماسىز ەتۋ جولدارىن ىزدەستىرۋ. سول ناتيجەگە جەتۋ ءۇشىن ماتەماتيكالىق جانە داتا اناليتيكالىق مودەلدەردى شىعارىپ، ونى قولدانۋ بولىپ سانالادى.

قازىرگى ەركىن نارىقتىق ەكونوميكادا الەمدىك باسەكەلەستىككە تۇسەتىن كومپانيالارلار ءۇشىن ونىڭ ماڭىزى وتە زور.

مەن ماگيسترانتۋرا / MBA / وقىتۋلارىن قاداعالايتىن كوميسسيا مۇشەسى بولعاندىقتان ءبىراز ۋاقىتىمدى سوعان جۇمسايمىن.

ورتاشا تاۋلىكتىك جۇمىس كۇنىڭىز قالاي وتەدى؟

كوپ ۋاقىتىمدى  ۋنيۆەرسيتەتتە وتكىزەمىن. ءدارىس وقۋ، ساباق ۇيرەتۋ، ستۋدەنتتەرمەن بىرگە زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋ دەگەن سياقتى. ونىڭ سىرتىندا ۋنيۆەرسيتەتتە ءارتۇرلى جۇمىستار اتقاراتىن كوميسسيالار بولادى. مەن ماگيسترانتۋرا / MBA / وقىتۋلارىن قاداعالايتىن كوميسسيا مۇشەسى بولعاندىقتان ءبىراز ۋاقىتىمدى سوعان جۇمسايمىن.

ەڭ كوپ قولداناتىن باعدارلامالارىڭىز قانداي؟

ءقازىر GitHub-تى كوپ قولدانامىن. سونىمەن قاتار ماماندىعىم بويىنشا ءبىر سالادا جۇمىس اتقاراتىن، ءبىراق باسقا جوعارى وقۋ ورىندارىندا  ءدارىس بەرەتىن ادامدارمەن  Slack ارقىلى الەۋمەتتىك جەلىدەگى توپتار سياقتى بايلانىس جاسايمىن.

جۇمىس كەڭسەڭىزدى سۋرەتتەپ بەرسەڭىز؟

 

 

ۋاقىت ۇنەمدەۋدىڭ ۇتىمدى ءتاسىلى نە؟

مەن كەلەر اپتادا ىستەيتىن جۇمىستاردى الدىمەن ويلانىپ، ءتىزىمىن جاساپ العان دۇرىس دەپ ويلايمىن. ەرتەڭگى كۇنى سول ءتىزىم ارقىلى جاسالعان  جوسپار بويىنشا جۇمىس اتقارساڭىز، ەڭبەگىڭىز ءونىمدى بولماق. ەگەر جوسپارىڭىز ءساتتى جۇزەگە اسسا، جۇمىسىڭىزدى اياقتاعان سوڭ ءلاززاتقا بولەنەسىز.

اتقارىلاتىن ىستەر ءتىزىمىن قايدا بەلگىلەپ،  قالاي جۇرگىزەسىز؟

ونلاين كۇنتىزبە مەن قابىرعاعا جاپسىرىپ قوياتىن قاعازداردى قولدانامىن.

جۇمىسىڭىزدىڭ وڭ جانە كەرى اسەرلەرى؟

ۋنيۆەرسيتەت كەلەشەك ماماندىق جەتىلدىرەتىن ورتا بولعاندىقتان ونىڭ ماڭىزى زور. ستۋدەنتتەرگە ءدارىس بەرۋ ادىستەمەسىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن كوپ تەر توگۋ قاجەت. سوڭعى كەزدە جاڭالىق بولىپ ەنىپ جاتقان بيزنەستىك امال-تاسىلدەردى ۇنەمى قاداعالاپ، سول ارقىلى زەرتتەۋ تاسىلدەرى مەن وقۋ مازمۇنىن ۇنەمى وزگەرتىپ وتىرعان ءجون. سوندىقتان دا بۇرىڭعى وقۋ جۇيەسىنە قاراعاندا قازىرگى كەزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى ديناميكالىق سەرپىندى وزگەرىس جاساپ كەلەدى. سوعان ىلەسۋ ءۇشىن ۇنەمى وزگەرىستە بولۋ جاعىمەن ەرەكشەلىكتە دەپ ويلايمىن.

وقۋ، ءبىلىم ارقىلى ادام ءوزىن-وزى ۇنەمى دامىتىپ وتىراتىندىقتان جۇمىسىمنىڭ كەرى اسەرى جوق. ءبىراق جاساعان جۇمىس، ىستەگەن ارەكەتتەرىڭنىڭ جەمىسىن ۇزاق ۋاقىتتان كەيىن سەزىنەسىڭ. مىسالى ءبىر اكادەميالىق ماقالا جازعانعا 1-2 جىل ۋاقىت الادى. ونى اكادەميالىق جۋرنالدارعا جىبەرگەن سوڭ ولار تەكسەرىپ كورۋ ءۇشىن 1 جىلدان استام ۋاقىت كەتەدى. ياعني ءبىر ماقالا ەڭ از دەگەندە 2 جىلدا باسپاعا ارەن شىعادى.

ءسىز نەنى ىستەۋگە شەبەرسىز؟

ەشتەڭە. ءبىراق بىلمەگەن جانە ۇيرەنگىم كەلگەن نارسەنى جۇيەلى تۇردە تەز ارادا ۇيرەنىپ، اتقارۋعا ەبىم بار.

ءقازىر قانداي جۇمىسقا نازار اۋدارىپ جاتىرسىز؟

قازىرگى جاعدايدا لوجيستيكا /تاسىمال/ جانە تۇتىنۋشى سۇرانىسىن قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنا زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدەمىن. دالىرەك ايتقاندا، تۇتىنۋشى كەرى قايتارعان تاۋارلاردى ەڭ قىسقا مەرزىمدە از شىعىنمەن قالاي رەتتەۋ جونىندە ماتەماتيكالىق مودەلدەر جاساپ جاتىرمىن.

كىتاپ كوپ وقيسىز با؟ ءدال ءقازىر قانداي كىتاپ نەمەسە ماقالا وقۋداسىز؟

ماماندىعىما قاتىستى كىتاپتار مەن ماقالاردى كوپ قارايمىن. سوڭعى ۋاقىتتا جاقىندا عانا ەكونوميكا سالاسىندا نوبەل سىيلىعىنا يە بولعان ءۇش عالىمنىڭ ەڭبەكتەرىن وقىپ ءجۇرمىن.

ءسىزدىڭ مىنەزىڭىز تۇيىق پا الدە اشىق پا؟

كوبىنەسە اشىقپىن دەپ ويلايمىن.

ءسىز قانشا ۋاقىت ۇيىقتايسىز؟

شامامەن 7 ساعات ۇيىقتاۋعا تىرىسامىن.

جۇمىس كەزىندە مۋزىكا تىڭدايسىز با؟ قانداي اۋەندەرگە اۋەسسىز؟

كوپ مۋزىكا تىڭدامايمىن. ءبىراق ارەدىك جۇمىس بارىسىندا باياۋ كلاسسيكالىق اۋەندەردى تىڭداۋدى ۇناتامىن.

ءسىزدى جۇمىستان تىس ۋاقىتتا قايدان تابۋعا بولادى؟

جۇمىستان تىس ۋاقىتتا تازا اۋادا جۇرگەندى جاقسى كورەمىن. سوندىقتان ءدال وسى جەردە بولامىن دەپ ايتا المايمىن.

كىمنەن، نەدەن كۇش قۋات الاسىز؟

مەن ءۇشىن ەڭ باستىسى جانە ماڭىزدىسى  – انامنىڭ تىلەك، دۇعالارى. اتا-انانىڭ بالاسىنا جاساعان باتا، دۇعالارى قابىل بولادى دەگەندەي قيىن ساتتەردەن جاقسىلىقپەن وڭاي وتكەن جاعدايلاردى ولاردىڭ دەمەۋلەرى دەپ تۇسىنەمىن.

ومىردەن العان ەڭ جاقسى عيبراتىڭىز…

قۇدايعا شۇكىر، توسىن وقيعالار بولعان جوق. الايدا قولىڭدا باردىڭ ءقادىرىن بىلگەن ءجون.

جەتىستىككە جەتۋ ءۇشىن نەگە ءمان بەرۋ كەرەك؟ جاستارعا قانداي كەڭەس بەرەسىز؟

كەيدە كەجەگەڭىز تارتىپ تۇرسا دا، ۇنەمى تالاپتانۋ كەرەك. نەگىزى كوپ جەتىستىككە جەتكەن ءبىلىمدى ادامدار مەن كاسىپكەرلەردىڭ بارلىعىنىڭ ءساتتى ساتتەرىنەن گورى ساتسىزدىكتەرى كوپ بولعان. كوپشىلىگىمىز سياقتى بىرنەشە قۇلاعان سوڭ ءتۇسىپ بەرە سالماعان. قايتا تاۋەكەل ەتىپ، تالاپتانا بەرگەن. سول ءۇشىن قاراپ جاتپاي، اركەز ارەكەتتە بولۋ قاجەت.

كەلەسى قوناققا كىمدى ۇسىنىپ، جۇمىس ىستەۋ تاسىلىمەن تانىسقىڭىز كەلەدى؟

Rio Tinto كومپانياسىندا مەنەدجەر بولىپ جۇمىستايتىن جەڭىس ۇلى باۋىرجاندى ۇسىنىس ەتەمىن.

ماگيستراتۋرا مەن دوكتورانتۋراعا ءتۇسۋ تالاپتارى وزگەردى
11 قاڭتار 2019
ماگيستراتۋرا مەن دوكتورانتۋراعا ءتۇسۋ تالاپتارى وزگەردى

بۇل تۋرالى ءبىلىم جانە عىلىم ۆيسە-مينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ ءوزىنىڭ فەيسبۋك پاراقشاسىندا جازدى. ونىڭ تۇسىندىرۋىنشە،  ماگيستراتۋراعا گرانتتار كەلەسى جىلدان باستاپ ۇمىتكەرلەردىڭ ءبىرىڭعاي ەمتيحانىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بولىنەتىن بولادى.

«ەگەر وسىعان دەيىن ماگيستراتۋراعا گرانتتار جوو بەرىلگەن بولسا، جانە ولار وزدەرى تاپسىرما دايىنداعان، وزدەرى ەمتيحان وتكىزىپ، ءتۇستۋ تۋرالى شەشىمدى وزدەرى قابىلداعان بولسا، ەندى GMAT فورماتى بويىنشا ءبىرىڭعاي ەمتيحان بولادى. ياعني ۇمىتكەرلەرگە ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعى وتكىزەتىن كەشەندى تەستىلەۋدەن ءوتۋ كەرەك. وسى تەستىلەۋدىڭ ناتيجەسى بويىنشا ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى تۇرعىسىندا جيناعان بالدارى بويىنشا سارالاۋ جۇرگىزىلىپ، جوعارى بالل جيناعان تالاپكەرلەر گرانت الادى، سايكەسىنشە ەرىكتى تۇردە ءوزى جوو تاڭدايتىن بولادى. وسىلايشا، «گرانت ماگيسترانتتىڭ سوڭىنان ەرەدى» دەگەن قاعيدا جۇزەگە اسىرىلادى. بۇل جوو-لار باسەكەلەستىگىن ارتتىرۋى ءتيىس جانە ءسوزسىز گرانتتاردىڭ اشىق جانە ءادىل تاراتىلۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى. ماگيستراتۋراعا تۇسۋشىلەرگە دايىندىق باعىتىنىڭ شەڭبەرىندەگى ناقتى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ توبىن كورسەتۋ قاجەت. ۇمىتكەرلەر شەت ءتىلىن تاپسىرادى (وسىعان دەيىن دە سولاي بولعان)، سونداي-اق ءبىلىم الۋ دايىندىعى بويىنشا جانە 2 سالالىق پاندەر بويىنشا تەستىلەر تاپسىرادى»،-دەلىنگەن ۆيسە-مينيستردىڭ جازباسىندا. ال دوكتورانتۋراعا قاتىستى: «مۇندا فورماتتا وزگەرىستەر جوق. وقۋعا ءتۇسۋشى دوكتورانتۋرانىڭ سالالىق ءپانى بويىنشا قاي جوو-عا تۇسسە، سول جەردە، سول ۋنيۆەرسيتەتتە ەمتيحان تاپسىرادى. سونىمەن قاتار، شەت ءتىلىن بىلەتىنىن راستايتىن سەرتيفيكات ۇسىنادى. مۇنداعى باستى وزگەرىس – ەندى دوكتورانتۋراعا ءتۇسۋ ءۇشىن حالىقارالىق سەرتيفيكات (سايكەسىنشە، IELTS، TOEFL جانە ت.ب.) تالاپ ەتىلەتىنىندە. دوكتورانتۋرا بويىنشا شەت تىلىنەن تەستىلەۋ ەندى ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعى ارقىلى وتكىزىلمەيدى. سوندىقتان دوكتورانتۋراعا تۇسەمىن دەپ نيەت بىلدىرۋشىلەر وسى باعىت بويىنشا دايىندالۋلارى ءتيىس»، — دەيدى اسحات ايماعامبەتوۆ.

 

سۋرەت: firat.edu.tr

قان اۋرۋلارىن زەرتتەگەن بىرەگەي عالىم
26 قىركۇيەك 2019
قان اۋرۋلارىن زەرتتەگەن بىرەگەي عالىم

 بۇگىنگىدەي الماعايىپ زاماندا قا­لى­بىن بۇزباي، شىر ەتىپ جارىق دۇنيە­گە كەلگەندە ءتاڭىرى ماڭدايىنا جازعان ادامدىق قاسيەتىنەن اۋىتقىماي، ۋاقىت جەلىمەن قۇبىلىپ سوقپاي، قۇرىققا سىرىق جالعاماي ارامىزدا ءجۇزى جار­قى­راپ جۇرەتىن جايساڭ جاندار كەمدە-كەم. وسىنداي قاسيەتكە يە، كىسىلىگى مەن كى­شىلىگىن تەڭ ۇستا­عان، مەنى كەم، الدى كەڭ ازاماتتاردىڭ ءبىرى، مەديسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور سەرىك امانگەلدى ۇلى بايدۋرين.

 سەرىك امانگەلدى ۇلى بالا كەزىنەن شەت تىلدەرىن مەڭگەرىپ، ۇستاز بولۋدى ارمانداعان. ون جىلدىقتى ءتامامداي سالىسىمەن الماتىداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە حات جولداپ، قۇجاتتارىن رەتتەپ، ءمۇعالىمنىڭ وقۋىن وقۋعا بەلدى بەكەم بۋادى. ءبىراق... بىردە قاراعاندى مەديسينا ينستيتۋتىنىڭ تابالدىرىعىن قالاي اتتاعانىن ءوزى دە اڭعارماي قالادى. ەڭسەلى عيماراتتان ەرەكشە اسەر الىپ شىققان بالا سەرىك ەش ويلانباستان، قۇجاتتارىن تاپسىرادى.  

سەرىك امانگەلدى ۇلى ستۋدەنت كەزىندە كوپ جاستار سەكىلدى سەيىل قۇرىپ، سايران سالمايدى. ءبىر توعا. وقۋدا وزات، ءوز ورتاسىنان ۇنەمى ۇزدىك شىعادى. قوعامدىق جۇمىستارعا ارالاسىپ، قولى قالت ەتسە، ماماندىعىن تاجىريبەمەن ۇشتاستىرىپ، ستۋدەنت كەزىنەن اۋرۋحانادا سانيتار بولىپ جۇمىس ىستەيدى. وقۋىن ءتامامداعان سوڭ جولداما بويىنشا پاۆلودار وبلىستىق ارۋحاناسىنا دارىگەر-تەراپيەۆت بولىپ بارادى. جۇمىسقا ارالاسقان بەتتە تاجىريبەسى تولىعىپ، مەديسينانىڭ سان قىرلى فۋنكسيونالدى سالالارىن مەڭگەرۋگە ۇمتىلادى. ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە جۇرەتىن دارىگەر ءتورت جىلدان سوڭ ءوزى وقىعان مەديسينا ينستيتۋتىنا قايتا ورالادى. قاراعاندىعا ورالعان سوڭ تەراپيا كافەدراسىندا اسسيستەنت، كەيىن وقىتۋشى، سوسىن دوسەنت بولادى. ايتپاقشى ءوزىنىڭ بالا كەزدەگى ءمۇعالىم بولسام دەگەن ارمانى وسىلاي اراعا جىلدار سالىپ الدىنان شىعادى. دارىگەر بولا ءجۇرىپ، قوسىمشا ستۋدەنتتەرگە ءدارىس وقيدى. ءبىلىم العان ورداسىنا قايتا ورالعان ەڭبەكقور جاستىڭ تالانتىن تانىعان ۇستازدارى وعان ماسكەۋدەگى گەماتولوگيالىق عىلىمي ورتالىقتا ءبىلىمىن شىڭداۋعا كەڭەس بەرەدى. زەردەلى جاس جارتى جىلدىڭ ىشىندە گەماتولوگيا سالاسىن زەرتتەپ، نەگىزگى ءبىلىمىن مەڭگەرگەن سوڭ ماسكەۋگە اتتانادى. زەرەكتىگىنىڭ ارقاسىندا ورتالىقتاعى ءمۇيىزى قاراعايداي عالىمداردىڭ سىناعىنان سۇرىنبەي ءوتىپ وقۋعا قابىلدانادى. بىردەن ديسەرتاسياسىنىڭ تاقىرىبى بەكىتىلگەن سوڭ سەرىك امانگەلدى ۇلى اسپيرانتۋرانى قىسقا مەرزىمدە ءتامامداپ، كانديداتتىق جۇمىسىن قورعايدى. جەتكەن جەتىستىككە توقمەيىلسۋ جاس عالىمعا جات قاسيەت. جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ، ۇنەمى ىزدەنىپ، عىلىمي ماقالالار مەن ەڭبەكتەر جازىپ، اقىرى العا قويعان ارمان-ماقساتى ونى ماسكەۋدە ءوزى وقىعان عىلىمي ورتالىقتىڭ دوكتورانتۋراسىنا تۇسۋگە جەتەلەيدى. تاقىرىبى وتە اۋىر ءارى اۋقىمدى. قان اينالماسا، ءحال قۇريتىنىن كەز-كەلگەن جان بىلەدى. مىنە، وسى قان تاقىرىبىن تەرەڭدەتە قازبالاعان ول «ليمفوساركوملاردىڭ كوپسالالى كلينيكا-مورفو-فۋنكسيونالدىق مىنەزدەمەلەرى» دەگەن تاقىرىپتا دوكتورلىق ديسسەرتاسيا جازىپ، قورعايدى.

سەرىك امانگەلدى ۇلى زەرتتەگەن ليمفوسوركومالار - قازاق اتى جامان دەيتىن قاتەرلى دەرت. قان ارقىلى ىشكى اعزالاردىڭ كوبىندە كەزدەسەتىن ىسىكتىڭ بەلگىلەرى كەز-كەلگەن ۋاقىتتا اسقىنۋى مۇمكىن. بۇرناعى جىلدارى بۇل سىرقات از كەزەدەسەتىن. ءقازىر ءجيى بەلەڭ الىپ كەتتى. اسىرەسە، سوڭعى 10 جىلدا قان ارۋلارى حالىق اراسىندا ءجيى ۇشىرايدى. بۇرىن قازاق حالقىندا بۇنداي اۋىرۋ اتىمەن بولماعان. تەك باسقا ۇلت وكىلدەرىندە كەزدەسسە، ءقازىر تۇركى تەكتەس حالىقتاردا دا بەلەڭ العان. عالىمنىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ سەبەپتەرى وتە كوپ. ەكولوگيا، دۇرىس تاماقتانباۋ، دارى-دارمەكتەردى ورىنسىز پايدالانۋ، قىسقاسى سالاۋاتتى ءومىر سالتىنىڭ بۇزىلۋىنان جانە تاعى باسقا فاكتورلاردىڭ كەسىرىنەن ءقازىر بۇل دەرت دەندەپ تۇر. ال عالىم وسى ءبىر كەسەلدىڭ ەمدەۋ جولدارى مەن ونىڭ شىعۋ توركىنىن سوناۋ كەڭەستەر زامانى تۇسىندا انىقتاپ، جاڭا تاسىلدەر ويلاپ تابادى. بۇل ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلەتىن ءىس ەمەس. ونىڭ سىرتىندا سەرىك امانگەلدى ۇلى سول كەزدە بۇكىل تمد-دا ليمپافومدى جاڭا پرەپارتتارمەن ەمدەۋدىڭ جولىن تاپقان جالعىز عالىم. قان ارۋىنا قاتىستى سەكەڭ قورعاعان قابىرعالى ەڭبەك جارىققا شىققان بەتتە الەم ەلدەرىنىڭ عالىمدارى وعان وڭ باعاسىن بەرىپ، ءتۇرلى سىلتەمەلەر جاساپ جىلىكتى ماقالالار جاريالايدى. اۆتوردىڭ ەڭبەكتەرى دە شەت مەملەكەتتەردە ءجيى جارىققا شىعادى. ءوزى دە اۆستراليا، گەرمانيا، يتاليا، فرانسيا، ۋكراينا، رەسەي سەكىلدى بىرنەشە مەملەكەتتەردە وتكەن عىلىمي كونفەرەنسيالارعا قاتىسىپ، وزەكتى باياندامالار جاسايدى. جاڭالىققا جانى قۇمار جاڭاشىل، جاسامپاز عالىمدى كەزىندە ماسكەۋلىك ماماندار ورتالىقتا قالۋعا ۇگىتتەيدى. ءبىراق قازاقتىڭ بالاسى تۋىن تۋعان جەرىنە تىگەدى. ءوزى ءبىلىم العان قاراعاندى مەديسينا ينستيتۋتىنا ورالىپ، تابىستى ەڭبەك ەتىپ، گەماتولوگيادان باسقا، تەراپيا، گوسترەنتولوگيا سەكىلدى ىشكى اۋرالاردىڭ ءبارىن قاتار زەرتتەپ، بەس اسپاپ عالىم بولىپ شىڭدالعان شاقتا كۇتپەگەن ۇسىنىس تۇسەدى.

بىردە ونى رايكومپارتيا شاقىرىپ، موزامبيك رەسپۋبليكاسىنا بارۋعا ۇسىنىس جاسايدى. 1984-جىل بولاتىن. ال افريكا قۇرلىعىندا تىرلىكتىڭ ءالى كۇنگە وڭالا قويماعانى امبەگە ايان. ازاماتتىق سوعىس بولىپ جاتقان ەلگە كومەك قولىن سوزۋدى ءوزىنىڭ دارىگەرلىك قانا ەمەس، ازاماتتىق بورىشى دەپ ۇققان سەرىك امانگەلدى ۇلى جات جۇرت، شالعاي ەلدە ەكى ەكى جىل دارىگەر بولادى. وسى كەزدە تەراپيامەن عانا ەمەس، ءوزى زەرتتەگەن قان ارۋلارىنىڭ نەشە ءتۇرلى كەسىرلەرىمەن بەتپە-بەت كەلەدى. ەرىنبەيدى. ىزدەنەدى. ءوزى زەرتتەگەن تاقىرىپتىڭ توڭىرەگىندەگى تۇيتكىلدەرمەن كۇندەلىكتى كەزدەسۋ ونىڭ عىلىمعا دەگەن كوزقاراسى مەن كوكجيەگىن تىپتەن كەڭەيتە تۇسەدى. قان ارقىلى تارايتىن اۋرۋلاردىڭ سەبەپ-سالدارلارىن زەرتتەپ، ونىڭ پايدا بولۋى، اسقىنۋ جولدارىن انىقتايدى. تاجىريبە جۇزىندە ونىمەن كۇرەسۋدىڭ تىڭ تاسىلدەرىن تابادى.

ءومىر ورنەگى ەرەك، مەرەي-مارتەبەسى بولەك - سەرىك امانگەلدى ۇلىنىڭ ءمارت تۇلعاسى ءحام ەڭبەگىمەن ەلەنگەن ەسىمى بۇكىل قازاق ەلى مەن قالا بەردى الىس-جاقىن شەتەلدەرگە دە تانىمال.  الايدا، ول ءوزىن-وزى تۇگىلى وزگەلەردىڭ ماقتاۋىن استە جاقتىرا بەرمەيدى. سەبەبى مىنەزى جىبەكتەي بولسا دا تىك. تۋرا. شىنشىل. عالىمنىڭ ۇستاز رەتىندەگى ۇستامدىلىعى، لەكسيالار مەن پراكتيكالىق جۇمىستاردى عىلىممەن استاستىرىپ، ءاربىر ءدارىستى قىزىقتى جەتكىزۋى تالاي جاستىڭ عىلىممەن اينالىسۋعا سەبەپ بولادى. ءارى سەكەڭنەن ءتالىم العان جاستار تەك قان نەمەسە ىشەك اۋرۋلارى سالاسىندا عانا ەمەس، پۋلمانولوگيا، ەندوكرينولوگيا ءتىپتى، راديولوگيا سالاسىندا دا جەتىپ ارتىلادى، ولار ءقازىر ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماقتارىندا تابىستى قىزمەت ىستەپ ءجۇر. عالىمنىڭ وسى كۇنگە دەيىن 300-دەن استام عىلىمي ەڭبەكتەرى جارىققا شىققان. ونىڭ ەكەۋى مونوگرافيا. قان اۋرۋلارى مەن دياگنوستيكاعا قاتىستى ءبىرقاتار وقۋ قۇرالرادارىن دا جازعان. قاي جەردە قىزمەت ىستەسە دە، سول جەردىڭ وقۋ-ادىستەمەلىك تاسىلدەرىن تۇگەل وزگەرتىپ، جاڭادان قالاپ، جۇمىسىنا جانىن بەرەتىن ۇستاز. وعان 1997-جىلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمشىلىگىنىڭ وتىنىشىمەن شىمكەنتتەگى مەديسينا ينستيتۋتىندا گوسپيتالدى-تەراپيا كافەداراسىنىڭ نەگىزىن قالاعان ەڭبەگى دالەل.

 سەرىك امانگەلدى ۇلى كوپتى كورگەن، كونەنىڭ كوزى عانا ەمەس، قاراعاندىنىڭ ىرگەسىندەگى شاعىن عانا اۋىلدان تۇلەپ، تۇگەل الەمگە اتى ايگىلى بولعان عالىم، كورنەكتى قوعام قايراتكەرى. ول ەشقاشان اتاق-ابىروي مەن مانساپ قۋعان ەمەس. بار ءومىرىن تەك جانى قالاعان سالانى جانداندىرۋعا ارناپ، تۋعان ەلى مەن ۇلتىنىڭ كەلەشەگىنە قىزمەت ەتتى. سەكەڭدە ءقازىر بۇل تىرلىككە قاجەتتىڭ ءبارى بار. سۇيىكتى ءىسى، سۇيگەن جارى، سۇيكىمدى بالالارى مەن نەمەرەلەرى جانە سۇيەنەر ەلى قاشاندا قاسىندا. تۇعىرىنان ءتۇسىپ، تۇرالاپ تۇرۋدى ءالى دە وزىنە ار سانايدى. سوندان بولار ءالى كۇنگە شاكىرت تاربيەلەپ، ءدارىس وقىپ، رەزيدەنت، ماگيسترانت، دوكتورانتتارعا جەتەكشىلىك ەتىپ، بىلگەنىن ۇيرەتىپ ءجۇر. ءوز ءبىلىمىن دە جەتىلدىرىپ، زامان اعىمىنا ساي شىعاتىن جاڭالىقتى قالت جىبەرمەي قادالاعاپ وتىرادى. قاجەتىنە جاراتادى. ەلورداداعى ەمحانالارعا كەڭەستەر بەرىپ، اسا قاتەرلى اۋرۋلاردى ەمدەۋدىڭ كونسيلۋمدارىن وتكىزەدى. اسىرەسە، كلينيكالىق مەديسينادا كوپشىلىك جۇرت بۇگىندە سالالىق ماماندارعا جۇگىنۋگە تىرىسادى. ياعني، پروكتولوگ، گەماتولوگ، نەفرولوگ دەگەن سەكىلدى. وكىنىشكە وراي ءبىزدىڭ ەلدە بۇنىڭ ءبارىن قاتار مەڭگەرگەن كاسىبي تەراپيەۆتتەر جوقتىڭ قاسى. ال سەرىك امانگەلدى ۇلى بولسا، وسىنىڭ ءبارىن جەتىك مەڭگەرگەن. ءارى جان-جاقتى بىلەدى. ويتكەنى ول ىشكى اۋرۋلاردىڭ بىر-بىرىمەن بايلانىسىن تەرەڭ زەرتتەگەن عالىم. ءبارىن بەس ساۋساعىنداي بىلەدى.

2000-جىلداردىڭ باسىندا استانا مەديسينا ۋنيۆەرسيتەتى ۋران وڭدەيتىن كاسىپورىنداعى جۇمىسشىلاردىڭ دەنساۋلىعىن زەرتتەۋ تۋرالى كەشەندى عىلىمي جوبانى جۇزەگە اسىرادى. ۋران شىعاتىن ايماقتاردى ارالاپ، ونىڭ حالىق دەنساۋلىعىنا اسەرىن سارالايدى. بۇل رەسپۋبليكا كولەمىندە بۇرىن-سوڭدى جۇرگىزىلمەگەن زەرتتەۋ. ەلدەگى ەڭ مىقتى ءارى ساۋساقپەن سانارلىق گەماتولوگتاردىڭ ءبىرى سەرىك امانگەلدى ۇلى دا وسى جوباعا ارنايى شاقىرتىلادى. زەرتتەۋ شارالارىنا باستان اياق بەلسەندى قاتىسقان عالىم كەيىن وسى سالادا جازىلعان دوكتورلىق ديسەرتاسياعا جەتەكشىلىك ەتەدى. ءارى، سەرىك امانگەلدى ۇلى وسى عىلىمي جوباعا قاتىسقانداردىڭ اراسىنان جالعىز ءوزى ۋران قازاتىن شاحتاعا تۇسكەن عالىم. باسقالارىنىڭ ەشقايسىسى بۇل قادامعا بارا الماسا، ول ەش نارسەدەن قاۋىپتەنبەستەن قويىپ كەتەدى. سەبەبى ۋران وڭدەيتىن كاسىپورىنداعى جۇمىسشىلاردىڭ دەنساۋلىعىنا راديواكتيۆتى ۇردىستەردىڭ قالاي اسەر ەتەتىنىنە ناقتى كوز جەتكىزۋ ءۇشىن - ءوزىن سولاردىڭ قاتارىنا قويادى. ءسىرا، بۇل قادامنىڭ ءوزى عالىمنىڭ قانداي قادىر-قاسيەتكە يە ەكەنىن ايتىقباي-اق مەڭزەسە كەرەك.

ءقازىر وتاندىق مەديسينا بۇرىنعىدان كوش ىلگەرى دامىعان. ءتۇرلى يننوۆاسيالىق ادىستەر مەن زاماناۋي تەحنولوگيادا كەڭ تاراعان. دەسەدە، بەس ساۋساق بىردەي ەمەس. مەديسيناعا كوڭىلى تولماي، دارىگەرلەرگە سەنىمسىزدىك تانىتىپ جاتاتىن جايتتار دا ءجيى كەزدەسەدى. بۇقارا بۇعان دارىگەرلەردىڭ ماردىمسىز جالاقىسى مەن جۇمىس جۇكتەمەسىنىڭ  كوپ بولۋى دا كەرى اسەر ەتەتىنىن تۇسىنەدى. ءبىراق سەرىك امانگەلدى ۇلى ءۇشىن بۇنىڭ ءبارى تەك سىلتاۋ. ونىڭ پايىم-پاراساتى، اق قالات كيىپ، انت بەردىڭ بە، جۇمىسىڭا ادال بول دەگەن قاراپايىم قاعيدا. وسى قاسيەتى مەن قارىم-قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا سەرىك امانگەلدى ۇلىنىڭ ەڭبەگى ەلەنىپ، تالاي ماراپات-ماداق، قوشەمەت قۇرمەتتەر كوردى. ول قر-نىڭ اعارتۋ سالاسىنا قوسقان ولشەۋسىز ەڭبەگى ءۇشىن ىبىراي التىنسارين اتىنداعى ءتوس بەلگىمەن، ق ر دەنساۋلىق سالاسىن دامىتۋعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن مەدالىمەن قوسا ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ ۇزدىگى، جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ ۇزدىك وقىتۋشىسى اتاقتارىمەن جانە كوپتەگەن قۇرمەت گروماتالارىمەن ماراپاتتالعان.

ءومىر - وزەن. قايناردان باستاۋ الاتىن وزەن ۋاقىت وتكەن سايىن ارناسىنان اسىپ، تەرەڭدەي بەرەدى. كەيبىر وزەندەر ساعاسىنا جەتپەي قۇمعا سىڭسە، كەيبىرى كەرىسىنشە اعىسى ارىنداپ، الابى كەڭي تۇسەدى. ءبىرىنىڭ سۋى لاي، ەندى ءبىر وزەندەر ءموپ-مولدىر تازا. قازاقتىڭ قايراتكەر ۇلى بايدۋرين سەرىكتىڭ تاعدىر-تاريحى سارقىلماس ءھام تارتىلماس وزەن تەكتەس. كوزى اشىق، قاينارى تاسىپ تۇنعان تۇلعا. بۇرالاڭ تۇستان بايىپپەن، بۇعالىق تۇستان ارناسىن جايىپ كەڭ اعاتىن - ارىس. انىعى بۇل وزەن اينالاسىن جايقالتىپ، ومىرلەرىنە ءنار بەرىپ، وسىپ-وركەن جايۋۋىنا وزەك بولعان قۇبىلىس. ال قۇبىلىس تاريح بەتىنەن ەشقاشاندا وشپەك ەمەس. وشپەيدى دە!

 

بەكالى ايۋپوۆ، جۋرناليست

ءبىز تۋرالى
ulys.kz — اقپاراتتىق، ساراپتامالىق جانە تانىمدىق باعىتتاعى ماتەريالداردى بەرەدى.
 
مۋلتيمەديالىق جوبا زامان تالابىنا ساي جاسالعان. قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق نارىعىن ساپالى
كونتەنتپەن قامتاماسىز ەتۋگە ۇلەس قوسۋعا باعىتتالعان. مۇنداعى ساراپتامالىق، تانىمدىق
ماقالالار سان سالانى قامتيدى. گەوستراتەگيا، گەوەكونوميكا، گەوساياسات، حالىقارالىق
قاتىناستار مەن ەلدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتى، ەكونوميكا، جاھاندا بولىپ جاتقان تەكتونيكالىق
وزگەرىستەر مەن ترەند تاقىرىپتار ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان تەرەڭ تالدانىپ قازاق
وقىرماندارىنا جەتكىزىلەدى. ورتالىق ازيا مەن تۇركى الەمىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى.