Бүгін Сенаттың жалпы отырысында «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне кредит беру кезінде тәуекелдерді барынша азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын реттеу және атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңы екінші оқылымда қаралды. Сенат заңның жекелеген баптарын жаңа редакцияда ұсынып, оны Мәжіліске қайтарды. Бұл туралы Ulys Сенаттың баспасөз қызметіне сілтеме жасап хабарлайды.

Сенаттың Қаржы және бюджет комитетінің мәліметінше, банк беретін қарыздар мен микрокредиттер беру кезінде талаптарды қатаңдату арқылы азаматтардың шамадан тыс кредит алуын төмендету ескерілген. Ол үшін Заңда кредиттер бойынша 90 күннен астам мерзімі өткен берешегі болған кезде азаматтарға кредит беруге тыйым салу қарастырылған, сондай-ақ жұбайының (зайыбының) келісімінсіз кредит беруге тыйым салу шарасы енгізіледі. Өтелмеген тұтынушылық кредиттер бойынша мерзімі өткен соң 90 күннен кейін сыйақыны есептеуге тыйым салынады, ал мерзімді әскери қызметті өткеру кезеңінде қарыз алушыға кредиттер бойынша төлемдерді кейінге қалдыру қарастырылған.

Сонымен қатар, «Тұтынушылық кредит» ұғымын заңнамалық енгізу ұсынылып, оның мөлшері уәкілетті органның нормативтік-құқықтық актісімен айқындалады. 45 күнге дейінгі және 50 айлық есептік көрсеткішке дейінгі сомадағы онлайн микрокредиттерді берудің ерекше шарттарының күшін жою, бұл ретте оларға уәкілетті органның нормативтік-құқықтық актісінде айқындалатын жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің шекті мөлшерін белгілеуді қолдану ұсынылды.

«Кредиторларды байыпты кредит саясатын жүргізуге және азаматтардың проблемалық берешегін реттеу бойынша шаралар қабылдауға ынталандыратын талаптар көзделген. Мәселен, 2026 жылғы 1 мамырға дейін банктер мен микроқаржы ұйымдары азаматтардың берешегін реттеу бойынша сапалы жұмысты дербес жүргізуі үшін қарыздарды коллекторларға беруге мораторий енгізіледі. Сондай-ақ қаржы нарығындағы алаяқтыққа қарсы іс-қимыл жасау үшін жағдайлар жасалуда. Осы мақсатта банктер мен микроқаржы ұйымдарына клиентті биометриялық сәйкестендірусіз электрондық қарыз беруге тыйым салынады», - делінген Сенат ақпаратында.

Жалпы, бұл құжат азаматтардың артық кредит алу деңгейін төмендетуге, алаяқтық тәсілмен қарыздар мен микрокредиттер ресімдеу тәуекелдерін және клиенттердің банктік шоттарынан ақшаның заңсыз алынуын қысқартуға ықпал етеді, сондай-ақ резидент емес банктерді отандық экономиканы кредиттеуге тартуға бағытталған. Мұнымен қоса, істердің жекелеген санаттары бойынша жеке тұлғалардың банкроттық рәсімін оңайлатады.

Сонымен қатар Заңды екінші оқылымда талқылау барысында Бас комитеттің, басқа комитеттер мен Сенат Аппараты бөлімдерінің ескертулері мен ұсыныстарын ескере отырып, Мәжіліс қабылдаған Заңға мынадай бағыттар бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізілді:

- «электрондық банктік қарыз» ұғымы қолданыстағы заңнаманың тиісті нормаларында көзделгендіктен, жаңа ұғымды енгізу алып тасталады;

- запасқа жаңадан босатылған әскери қызметшіге жұмысқа орналасу және төлем қабілеттілігін қалпына келтіру үшін уақыт беру үшін Заңмен ұсынылатын мерзімді әскери қызметті өткеру кезеңіне қарызды өтеу бойынша мерзімін кейінге қалдыруды 60 күнге ұзарту. Бұдан басқа, осы түзетуге байланысты ипотекалық шарттар, жылжымалы және жылжымайтын мүлік кепілі шарттары бойынша қосымша келісімдер жасасу бойынша жекелеген талаптарды қолданбау ұсынылды;

- заңды тұлғаларды биометриялық сәйкестендіруді жүргізу мүмкін еместігіне байланысты жеке тұлғаларға ғана биометриялық сәйкестендірусіз электрондық банктік қарыз беруге тыйым салуды қолдану;

- банк және микроқаржы омбудсманын сайлау кезінде қосымша талаптар белгілеу;

- мемлекет қатысатын кредиттік бюролардың қызметін регламенттейтін нормаларды нақтылау, сондай-ақ коллекторлар кредиттік бюроға ұсынатын қосымша мәліметтерді көздеу;

- ломбардтармен шарт жасасу кезінде олардың қызметінің ерекшелігіне байланысты кредиттер алудан ерікті түрде бас тартуға байланысты нормаларды сәйкес келтіру;

- Қазақстан экономикасына инвестициялауға қосымша мүмкіндік беру мақсатында синдикатталған қаржыландыруға қатысуға рұқсат етілген тұлғалар тізбесінің синдикатталған кредит беруге қатысушылар құрамын резидент емес банктер филиалдарымен және «Астана» халықаралық қаржы орталығының банктерімен толықтыру. Сонымен қатар, синдикатталған қаржыландыруды ұйымдастыру бойынша талаптар нақтыланады;

- Заңның кейбір ережелерін қолданыстағы заңнаманың ережелерімен сәйкес келтіру;

- осы Заңды қолданысқа енгізуді көздейтін Заңның 2-бабын пысықтау.

ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі төрағасының орынбасары Олжас Қизатовтың айтуынша, заң аясында жұбайының (зайыбының) келісімінсіз кредит беруге тыйым салу нормасы сақталды. Енді несие сомасы 1 мың АЕК-тен артық болса, оны алу үшін ерлі-зайыптылардың өзара келісімі керек болады.

2022 жылы елдің жалпы ішкі өніміндегі көлік-логистика саласының үлесі 6,1 пайыз болды. 2025 жылға дейін бұл көрсеткішті 9 пайызға жеткізу керек деген меже қойылып отыр. Ашық теңізге шығатын мүмкіндігі жоқ Қазақстан үшін бұл оңай шаруа емес. Қазақ даласының салыстырмалы түрде жазықта жатқаны, Батыс Қытай-Батыс Еуропа сияқты ірі көлік дәлізінің болуы, Каспий арқылы санкция құрсауындағы Ресей аумағынан тыс өткелдер арқылы бірнеше елге шығуға болатыны дұрыс ұйымдастыра білсе, үлкен мүмкіндіктер ашады.

Жалпы тиісті инфрақұрылым болмайынша сыртқа тауар сату мүмкін емес, инвесторлар да ат-тонын ала қашатын болады. Шындығында, Қазақстан үшін жол мен көлік саласын дамыту - бүгінгідей күрделі кезеңде экономиканы дамытудың ең тиімді тетігі.

2023 жылы Қытайдан Ресейге және кері бағытта Қазақстан арқылы 3,8 млн тонна жүк тасымалданған. Бұл 2022 жылмен салыстырғанда 35% көп. Ел Қытай мен Еуропа арасындағы Қазақстан аумағы арқылы өтетін алыс-беріс көлемі 18,7 млн тоннаға жеткен. Бұл 2022 жылдың көрсеткішінен 19% артық.

Сәйкесінше жүк транзитінен бюджетке түсетін табыс та артып келеді. 2023 жылдың алғашқы жартысында ғана транзиттік жүк айналымы 39% өсіп, 200 млрд теңгеден астам таза табыс кірген.

Президенттің халықаралық сапарларында, Үкімет мүшелерінің инвесторлармен келіссөздерінде мұнай-газ, металлургия саласымен бірге көлік-логистика бағытындағы жобалар туралы жиі айтылып жүр. Бұл Қазақстан экономикасын көлік-логистика есебінен әртараптандыруға ықпал ететін тенденция деуге болады.

Ресейдің санкция құрсауында қалуы Каспий көлінің транзиттік маңызын арттырды. Қазақстан да бұл тенденцияға лайықты ден қойып отыр. Үкімет елде теңіз инфрақұрылымын дамытудың 2024-2028 жылдарға арналған кешенді жоспарын бекітті. Бұл кешенді жоспарда Ақтау және Құрық порттарының базасында ірі теңіз көлік-логистикалық кластерін құру көзделген. Оның сыртында Ақтау портынан контейнерлік хаб ашу жоспарланған. Транскаспий халықаралық көлік бағытын қазір бүкіл әлем «Орта дәліз» ретінде біледі.

Бұл маршрут арқылы 2022 жылы 1,7 млн тонна өтсе, 2023 жылы 2,76 млн тонна болған. Ал 2024 жылдың 7 айында 2,56 млн тонна жүк жөнелтілген. Осы қарқын сақталса, желтоқсан айына қарай 5 млн тонна жүк Орта дәлізбен өтуі мүмкін.

Құры портының жүк қабылдап, жөнелту қабілетін арттыру үшін мейлінше үлкен кемелердің тоқтағаны керек. Сол үшін порт  акваториясының табаны биыл қосымша 2 метрге тереңдетілді.

2030 жылы Орта дәлізбен өтетін жүк көлемін 10 млн тоннаға жеткізу көзделген. Қазіргі қарқынмен өлшеп қарасақ, бұл межеге 2030 жылдан ерте жетуге болатын түрі бар. Меженің қаншалықты ерте орындалатыны Ресейдің санкциялар құрсауынан қашан босайтынына да байланысты. Дегенмен кейбір сарапшылар Ресей санкциялардан арылған күннің өзінде орта дәліз аймақтық

Көктемнен бері елде 12 мың шақырым жол салынып, жөнделіп жатыр. Бұл кейінгі 33 жылда болмаған көрсеткіш. Осы 12 мың шақырым жолдың 8 мың шақырымы республикалық бағыныстағы, 4 мың шақырымы жергілікті бағыныстағы жолдар. Елдегі жолдардың жалпы ұзындығы 95 мың шақырым десек, биылдың өзінде 12,6 пайызы жаңартылып жатыр деген сөз.

2023 жылы еліміз шойын жол арқылы 50 млн тоннаға жуық тауар экспорттаған. Атап айтсақ, Қытайға – 12,7 млн тонна, Өзбекстанға 10 млн тонна, Ресейге 34,6 млн тонна жүк жөнелтілген. Биыл осы көрсеткішті 60 тоннадан асыру жоспарланып отыр.

Көлік министрі Марат Қарабаев жаз болса билет таппай сандалатын жолаушылардың мәселесін шешу үшін 140 жаңа вагон сатып алынатынын айтқан болатын. Теміржол саласында қолға алынған екі ірі жоба бар. Олар: «Достық – Мойынты», «Дарбаза – Мақтаарал» маршруттарын іске қосу. Оның сыртында 1,4 мың шақырым теміржолды жөндеу көзделген.

Қазақстан жерінің Еуропа мен Қытай арасында қолайлы транзиттік аумақ болатынын халықаралық инвесторлар да жақсы түсініп отыр.  Оған елдің көлік және логистика саласына көптеген ірі халықаралық және ұлттық инвесторлардың ақша салып жатқанын мысал ретінде атауға болады.  

Кейінгі жылдары Қазақстанның көлік және логистика инфрақұрылымына 35 миллиард долларға жуық инвестиция тартылған. Еуропалық инвестициялық банк, Еуропа қайта құру және даму банкі сияқты ірі қаржы институттарымен жалпы сомасы 800 миллион еуро болатын меморандум жасалып, Еуропалық инвестициялық банк арқылы салаға  500 миллион еуро әкелінді.

Ал «Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясы Сингапурдың PSA International  компаниясымен, әзербайжандық инвесторлармен бірге бірнеше ірі жобаны қолға алмақшы.

TransLogistica Kazakhstan медиа орталығының мәліметі бойынша, Еуропа мен Қытай арасында құрлық арқылы тасымалданатын тауардың  70%-ға жуығы Қазақстан арқылы өтеді. Осының арқасында Қазақстан Қытай мен Еуропа арасындағы ең ірі транзиттік хабқа айналды. Бұл жерде Қытайдың «Бір белдеу, бір жол» бастамасы  жемісін беріп жатыр деуге болады.

Қазақстанның Қытай-Еуропа арасындағы теміржол тасымалында да жоғары үлес алып отыр. Екі ортада теміржолмен тасымалданатын жүктің 20-25%-ы Қазақстан аумағы арқылы өтіп жатыр.

Тағы бір айта кететін жайт, Қытай бизнесі Ұлы Жібек жолын жандандыру деген стратегиялық идеядан шет қалған жоқ. Мұны әлеуметтік жауапкершілік деп айтуға да болады.

KASE қор нарығындағы күндізгі сауда қорытындысы бойынша доллар бағамы 1, 96 теңгеге қымбаттады. Бір АҚШ долларының орташа бағамы – 486,44 теңге, деп хабарлайды Ulys.

Kurs.kz мәліметінше, қазіргі уақытта Алматының ақша айырбастау пункттерінде доллар 486 теңгеден сатылып жатыр, сатып алу бағамы – 487,9 теңге. Еуро 533,5 — 537,5 теңге аралығында саудалануда.

Ал, Астана қаласы бойынша сату бағамы – 484 теңге, сатып алу құны – 488 теңге.

Еуро 532 теңгеден сатылып, 538 теңгеден сатып алынады.

Ресей рублі 5,01 – 5,14 теңге аралығында саудаланып жатыр.