Валюта бағамы
  • USD -

    514.3
  • EUR -

    587
  • RUB -

    6.23
ҚЫТАЙДАҒЫ КЛАНАРАЛЫҚ ТАРТЫС
19 желтоқсан 2018
ҚЫТАЙДАҒЫ КЛАНАРАЛЫҚ ТАРТЫС

 

Қытай қоғамында соңғы бес жылда саяси, әлеуметтік және экономикалық тепе-теңдік күрт өзгерді. Әлемдік экономиканың қытайға оң әсер бермеуі елдегі әртүрлі әлеуметтік топтардың және бұрыннан саяси бесікте тебісіп өскен бақас кландық топ, олигарxтардың саяси бәсекеге деген  қызығушылығын арттырып жатыр. Егер клдандық жүйе арасындағы тайталас саяси биліктің жүйесіне де ықпал етерлік күрделі өзгерулерге жол ашса, онда алдағы уақытта елде жаңа саяси жүйе орнығып, оның сорабы негізінде экономикалық, әлеуметтік реформалардың жасалуы әбден мүмкін. Бұндай өзгерулер мен экономикалық реформа қытайдың мұнай мен табиғи газға деген сұранысын арттырмаса кемітпейді. Бұл үдеріс қытайдың батыс аймақтар мен орталық азияға деген саяси ұстанымы мен қызығушылығын тіпті де жоғарлата түседі деген сөз.

Қазір қытай өңірлік қауіпсіздік факторын көлденең тартып елдің бірқанша аймақтарында қорғаныс пен саяси әкімшілік басқаруды күшейтіп отыр. Елде жаңа саяси принциптерге негізделген қатаң режим орнай түсті. Мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін елдегі діни, мәдени қатынастарды түбегейлі тәртіпке салуға тырысуда. Әкімшілік басқару мен экономикалыұ құрылым һәм қаржы саласында қатаң қадағалау орнатқандықтан науқанның арты кланаралық топтардың бірін-бірі саяси майданда шындап тіресуіне жеткізуде. Бұл кландық жүйенің ішінде компартия басшыларының немере-шөберелері (Тайзы Данг), бұрынғы комсомолдар тобы, мұнай мен табиғи газ тобы және Шанxай тобы сынды т.б да топ, кландар белсенді саяси ойындардың отын тұтатуға сақадай сай тұр. Елдегі кландар арасындағы саяси бақталастық қытайдың алдағы болатын саяси һәм әкімшілік жүйесіне зор әсерін тигізбей қоюы мүмкін емес.

Қытай ұлтшылдарының қытай компартиясының ұлттық автономия түзу мен ұлт саясатын сынап келгенін ескерсек, келешекте қытайдың билеуші табына нақты кімдердің келетінін болжай білу аса күрделі емес. Қытайдағы ұлттық автономия мен шекаралас өңірдегі ұлт қауіпсіздігінің шамадан тыс күшейіп кетуіне қарап билікті сынаушы топтардың ұсыныстары ескеріліп жатқанын білуге болады. Батыс пен қытай және Америка қатынастарының сындарлы кезеңінде билеуші қытай компартиясына қытай ұлтшыл топтарының саяси позициясы өзгермей қоюын тұспалдау қиын. Шығыс теңіз жолдарының тараюы, теңіз кезбелігіндегі қытай мүддесінің ылғи да жеңіліс таба беруі елдегі жаңа буын ұлтшыл күштеріне тыңнан ой салды десек артық айтпаған боламыз. Олар енді Еуропа және Америкамен қырғи-қабақ болуды дұрыс көре бермейді. Алпауыттар арасындағы экономикалық шығынның салмағы әуелі қытай кәсіпорындарының мойынына түседі, қытайда мемлекеттің жан тамыры саналған нарық шаруашылығы құлдыраса саясатқа оң әсерін бермейтіні шындық. Өз нарығын сақтап қалу үшін қытайдағы жанды xалықаралық кәсіпорындар қырғи-қабақ байланыстарға тікелей билеуші компартияны сынайды. Онда қытай компартиясына деген саяси позициясы мен сенімі өзгереді.

Қорыта айтқанда, Қытайдың сыртқы қатынастардағы кейбір шалыс басқан қадамдары ішкі қытайдағы кландық жүйенің шамына тиюі бек мүмкін. Кландық жүйенің қақтығысы қытай компартиясы саясатына араласпай қоймайды. Бұның соңы билік пен ұлттық капиталдың қақтығысына апарып соғады. Қытай компартиясы елдегі ұлттық капитализмді оң ретке салмаса немесе олардың да сын-пікірін ескере отырып белгілі деңгейде саяси диалог жасай алмаса соңын болжау тым қиын. Сондықтан қытай компартиясы өз мүддесін сақтап қалу үшін елдегі кландық жүйемен бейресми мәмілеге келуі айқын. Бұл келешекте қытайдың ішкі-сыртқы саясатына тіке ықпал етеді.

 

Елдес ОРДА, Нежмиттин Ербакан университетінің магистрі /ТҮРКИЯ/

RELATED NEWS
Қытай басшысы Қазақстанға мемлекеттік сапармен келді
02 шілде 2024
Қытай басшысы Қазақстанға мемлекеттік сапармен келді

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанға мемлекеттік сапармен келген ҚХР Төрағасы Си Цзиньпинді елорда әуежайында қарсы алды, деп хабарлайды Ақорда.

Мәртебелі қонақты салтанатпен қарсы алу үшін әуежайда Құрмет қарауылы ротасы сап түзеп тұрды. Сондай-ақ Қазақстан мен Қытай халықтарының шынайы достығының белгісі ретінде балалар екі елдің жалауын желбіретіп, қошемет көрсетті.

ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин Астанаға мемлекеттік сапармен келді
Фото: Ақорда
ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин Астанаға мемлекеттік сапармен келді
Фото: Ақорда
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанға мемлекеттік сапармен келген ҚХР Төрағасы Си Цзиньпинді елорда әуежайында қарсы алды
Фото: Ақорда

Балалар Төраға Си Цзиньпин бастаған ҚХР делегациясына ілтипат білдіріп, қытай тілінде ән шырқады. Сапар аясында жоғары деңгейде екіжақты келіссөздер жүргізіледі және бірқатар маңызды құжатқа қол қойылады деп жоспарланып отыр. 

ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин Астанаға мемлекеттік сапармен келді
Фото: Ақорда
ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин Астанаға мемлекеттік сапармен келді
Фото: Ақорда

Бұған дейін хабарланғанындай, 2-4 шілде күндері Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың шақыруымен Қытай Халық Республикасының Төрағасы Си Цзиньпин Қазақстанға мемлекеттік сапармен келеді. Ол сондай-ақ, Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің 24-ші отырысына қатысады.

Бір-біріне басты сауда-экономикалық серіктеске айналған қос мемлекеттің басшыларының кездесуінде қандай мән бар? Kazinform тілшісі талдап көрді. 

Қытай шетелдіктерге бала асырап алуға тыйым салды
07 қыркүйек 2024
Қытай шетелдіктерге бала асырап алуға тыйым салды

Қытайда шетелдіктердің бала асырап алу тәжірибесін тоқтату туралы шешім қабылдады, деп хабарлайды ВВС.

Қытай СІМ өкілі Мао Нин Бейжің бұдан былай шетелдіктерге елде бала асырап алуға рұқсат бермейтінін айтты, тек қандас туыстары бала немесе өгей баланы асырап алуы мүмкін. 

Пекин сонымен қатар шетелдік үкіметтер мен отбасыларға Қытай балаларын асырап алғысы келгені үшін алғыс айтты. Соңғы 13 жылда шетелдіктер кем дегенде 150 мың қытай баласын асырап алды. Олардың көпшілігі Америка Құрама Штаттарына кеткен, Америкалцқ отбасылар Қытайдан 82 674 бала асырап алды.

Қытай шетелдіктердің бала асырап алуына тыйым салды

Президент Қытай басшысы мен халқын құттықтады
01 қазан 2024
Президент Қытай басшысы мен халқын құттықтады

Президент Қытай Халық Республикасының Төрағасына құттықтау жеделхатын жолдады, деп хабарлайды Ақорда.

 Қасым-Жомарт Тоқаев қазақстандықтардың және жеке өзінің атынан Си Цзиньпин мен қытай халқын ҚХР-дың құрылғанына 75 жыл толуымен құттықтады.

Мемлекет басшысы құттықтау жеделхатында ел бірлігі мен тұтастығының бірегей нышаны саналатын бұл күннің орны ерекше екеніне тоқталды. Сонымен қатар Қытайды әлемдегі көшбасшы, әрі жаһандық орнықты дамуға, халықаралық тұрақтылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге зор үлес қосып отырған қуатты мемлекет ретінде атап өтті.

Президент Қазақстан мен Қытай арасындағы сан қырлы ынтымақтастық стратегиялық серіктестік рухында қарқынды дамып келе жатқанына назар аударды. Екі елдің мызғымас достық пен тату көршілікке негізделген байланысы қос халықтың игілігі жолында ұдайы нығая беретініне сенім білдірді.

Қасым-Жомарт Тоқаев Си Цзиньпиннің аса жауапты қызметіне толайым табыс, ал достас қытай халқына бақ-береке тіледі.

Біз туралы
ulys.kz — ақпараттық, сараптамалық және танымдық бағыттағы материалдарды береді.
 
Мультимедиялық жоба заман талабына сай жасалған. Қазақстанның ақпараттық нарығын сапалы
контентпен қамтамасыз етуге үлес қосуға бағытталған. Мұндағы сараптамалық, танымдық
мақалалар сан саланы қамтиды. Геостратегия, геоэкономика, геосаясат, халықаралық
қатынастар мен елдің ішкі-сыртқы саясаты, экономика, жаһанда болып жатқан тектоникалық
өзгерістер мен тренд тақырыптар ұлттық мүдде тұрғысынан терең талданып қазақ
оқырмандарына жеткізіледі. Орталық Азия мен Түркі әлеміне ерекше көңіл бөлінеді.