ӨЗГЕРІС КЕЗЕҢІНДЕГІ СЫН МЕН ШЫН

әлеумет

09 ақпан 2020

ӨЗГЕРІС КЕЗЕҢІНДЕГІ СЫН МЕН ШЫН

Елордада «Өзгеріс кезеңіндегі сын мен шын» деген тақырыпты арқау еткен қазақ тілінде онлайн контент жасаушылардың «QAZFORUM 2020» жиыны болып өтті. Танымал медиа сарапшылар, медиа менеджерлер, журналистер, бас редакторлар, блогерлер мен влогерлер бас қосатын медиа форум осымен төртінші рет ұйымдастырылып отыр. Дәстүрлі шараға биыл Қазақстанның барлық аймағынан 200-ден астам маман қатысты. Осы жолғы форумның бір ерекшелігі — шараның жалғасы ретінде еліміздің үш аймағында тренингтер ұйымдастырылады. Тақырыпты жергілікті журналистердің өздері таңдайды.

Қазақстан Республикасындағы АҚШ елшілігі құрылтайшысы болып саналатын ауқымды медиа шараны
Қазақстан Баспасөз клубы ұйымдастырып келеді. Сондықтан форумды Қазақстан Республикасындағы Америка Кұрама Штаттарының Төтенше әрі Өкілетті елшісі Уильям Мозер мен Қазақстан Баспасөз клубының атқарушы директоры Сәкен Балбаев құттықтау сөз сөйлеп ашты. Уильям Мозер «Қазақта «Алға тартқан озады, кейін кеткен тозады» деген мақал бар. QAZFORUM осы көрініске сай - маңызды тенденцияларды ескертуді, жаңа кәсіптік білімінің көкжиектерін зерттеуді, алдағы сыңақтар мен мүмкіндіктерге дайын болуды басшылыққа алатынына сенімдімін», -деді.
Төрт жыл ішінде «QazForum» сарапшылар мен сала мамандары бас қосып, қазақ тілді онлайн медианың дамыту мәселелері мен қазақ журналистикасының өзекті мәселелерін талқылайтын бірегей алаңға айналды. Төрт жылдың ішінде шараға 600-ден астам адам қатысты. Спикерлер мен қатысушылар контентті дамыту және монетизация, цифрлық дәуірдегі медиа-трансформация және қазақстандық медиа кеңістіктің басқа да маңызды проблемаларына тоқталды. Басты пленарлық пікірталас «қазақ қоғамына қандай медиа қажет?» деген тақырыпта өтті. Саясаттанушы Айдос САРЫМ, nege.kz сайтының бас редакторы Ерік РАХЫМ, саясаттанушы Самат Нұртаза, «Айқын» газетінің бас редакторы Нұрмұхаммед Байғара мен Tarlan.kz бас редакторы Нұрғали НҰРТАЙ спикер болды.

БҰҚАРА АРЗАН ШОУ МЕН ЖЕҢІЛ ӘҢГІМЕГЕ ТОЙДЫ

«QAZFORUM 2020»-ның екінші сессиясы «Digital дәуірдегі біздің медиа» деген тақырыппен өтті. Саясаттанушы Айдос Сарымның модераторлығымен өткен сессияға спикерлер ретінде «Internews Kazakhstan»-ның аймақтық медиа кеңесші Асхат Еркімбай, «Отырар» медиахолдингінің директоры Айгерім Жұмағұлова, «Media Holding «Atameken Business» ЖШС бас директоры Қанат Сахария мен «ULYS» диджитал журналының бас редакторы Ержан Қалымбайұлы қатысып, «жаңа он жылдықта табысты болу үшін медиа нарығының қазақ тілді сегментінде нені өзгерту қажет?» деген сауалды талқылап, монетизация мәселесін қозғады. Өз кезегінде Асхат Еркімбай сессия барысында Орталық Азия елдеріндегі медиа тұтыну және медиасауат бойынша әлеуметтік зерттеу нәтижелерін таныстырды. Оның сөзінше, Internews Kazakhstan ұйымының Қазақстан, Тәжікстан және Өзбекстанда жүргізген зерттеуі бойынша, Орта Азия елдері үшін теледидар әлі күнге дейін басты ақпарат құралы болып келеді. Алайда, Қазақстанда әрбір екінші адам ақпаратты интернеттен алады, яғни 52,8%-і қажет ақпаратын интернеттен табады екен. Сонымен қатар, аймақ тұтынушылары айына онлайн контент үшін 2-3 мың тенге төлеуге дайын. Ал Қазақстанның өңірлерінде өткізілген сараптама қорытындысына қарағанда, онлайнда тек кана қазақша ақпарат тұтынатын аудитория – 10 %, билингуалды аудитория – 32,1% құрайды екен. Ал Қазақстанда БАҚ ретінде тіркелген 540 онлайн-ресурстың 468-і қазақ тілінде ақпарат ақпарат таратады екен.

БАҚ-ТАҒЫ КОНТЕНТТІҢ 72% ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕ ҰСЫНЫЛАДЫ

«ULYS» диджитал журналының бас редакторы Ержан Қалымбайұлы—онлайн мәгәзин, диджитал мәгәзин деп аталатын жаңа медианың жаға түрін таныстырып, мультимедиялық журналдың болашағы мен монетизация туралы айтты. «Монетизация әлі де қиындау. Жарнама сегменттері, салалары енді қалыптасып келеді деп ойлаймын. Оған салалық журналистиканың кешеуілдеп дамуы да бір себеп. Сондықтан қазақтілді медианы қолдау қоры құру керек деп ойлаймын. Жыл сайын медиа саласындағы стартаптар арасында бәйге жариялап отырса, жаңадан ашылған сайттарға қолдау көрсетсе. Смета жасауды үйретсе. Жас медиаменджерлерді оқытса, жарнама берушілермен байланыс орнатып берсе. Әлі де болсын әлеуті ашылмай жатқан қазақ жарнама нарығына қан жүгірер еді»,-деді. Оның ойынша, ұлттың мінез-құлықты жақсы білетін таза қазақтілді нарыққа жұмыс істейтін жарнама агенттіктері көбеюі керек. Бәлкім жарнама қауымдастығы құрылуы керек шығар.

Бұл сессиядан түйгеніміз: өзгелер санассын, санаспасын, кәсіпкерлер мен компаниялар білсін, білмесін қазақ тілді аудитория артып келеді. Орыстілді медиаға бөлінген қомақты қаржының қайтарымы бола ма, жоқ па деген мәселе ақылды кәсіпкерлерді ойландыратын мезгіл жетті. Мысалы, «QazForum»-ның статистика комитетінің 2017-2019 жылғы мәліметтері бойынша дайындаған қызықты дерегі: БАҚ-тағы контенттің 72%-ы қазақ тілінде ұсынылады екен. Студенттердің 63%-ы қазақ тілінде оқиды;
үш облыстағы (Атырау, Маңғыстау, Қызылорда облыстары) тұрғындардың 90%-ы — қазақтар.

Интернеттің игілігін соңғы жылдары жаңа технологиялардың пайдалануы арқасында халықтың медиа тұтынуы да күрт өсті. Тағы бір ескеретін дүние: олар саннан сапаға көше бастады. Мәселен, ойын-сауық, көңіл көтеру бағдарламалары мен арзан шоу, өсек пен төсектің айналасына негізделген мәнсіз дүниелерге тойып болды. Енді қазақ аудиториясының бір бөлігінде тұтыну мәдениеті қалыптасып, табысты, ақылды, көшбасшы, кәсіпкер болу сәнге айналып келеді. Сондықтан жекелеген салалар бойынша саясат, экономика, тұлғалық даму кәсіпкерлікке қатысты контенттер сұранысқа ие. Тіпті, олардың сұранысына қазақ медиасы жауап бере алмай отыр.

ҚАЗАҚ МЕДИАСЫНА «СПОНСОРШИП» ПЕН «ДОНЕЙШН» ТӘСІЛІ КЕРЕК

Кезінде Чешенсатнның шешен тілінде шығатын «Даймохк» (Отан) деген газетін қолдау үшін әр отбасы бес-алты газетке жазылған деп бір ағамыз айтып отыратын. Оны неге айтып отырмын?

Қазір өздері жетпеген жерлерге сөзін жеткізіп отырған елдер бар. Геосаясатта өзге елдерді ақпараттық ресурстар арқылы басқару я ықпал ету сәнге айналды. Әскери, экономикалық ресурстардан гөрі әлдеқайда тиімді. Онлайн медиалар белсенді акторға айналды. Сондықтан виртаулды коммуникацияны мемлекет қалай болған да да ерекше қолдауы керек. Ұлттық буржуазия бар болса, олар да қолдау керек, барлық тұтынушылар қолдау керек. Нарық талабы деп қарап отырған жарамайды. Мәселен, АҚШ-та нағыз нарық бар. Бірақ, медиа саласында «спонсоршип» демеушілік пен «донейшн» дейді қайырымдылық деген дұрыс шығар жақсы дамыған екен. Қалталы азаматтар жергілікті медиаларға жыл сайын қолдау көрсетіп, қаржы аударып тұрады екен. Техастың қоғамдық радиосында болдық. Қайырымдылық жасап, ақша аударғандар аттарын айтпайды. Оларға «мың доллар аударғаны үшін сұр мысықтың иесіне рақмет, жеті мың үшін көк прадоның иесіне рақмет, бес мың аударғаны үшін ұзын тұра көк көзге рақмет» деген сияқты алғыс білдіріледі. Біздің медиалар мемлекеттік тапсырыс пен жарнамамен немесе белгілі бір топтардың қаржыландыруымен шығып келеді. Сондықтан осындай тәсілдерді қолдануымыз керек. Себебі, кезінде қазақ қалталылары мен меценаттары «Алаш Орда» үкіметін ғана емес, тіпті «Қазақ» газетінің дамуына теңдессіз үлес қосты. «Абай» журналының ашылуына да меценаттар қаржы бөлді. Сондықтан қазір егер қазақ буржуазиясы қалыптасса, ашықтан-ашық осылай қазақ медиасын қолдау керек. Бұл ұлттық, медиакеңістіктің өз аумағында толық тәуелсіздік орнатып, салтанат құруы үшін қажет. Бұл әрбірден соң тілімізді, ділімізді, елдігімізді сақтап қалудың төте жолы.

Бізде әсіресе, қазақ тілді сайттардың ашылуынан жабылуы тез болып жатады. Стартаптарды, жаңа ашылған медиаларды мемлекет тарапынан қолдау жоқтың қасы. Осы жағын ескеру керек. Осы жерде Францияда мемлекет ақпарат құралдарын біздегідей қолдайтыны ойға оралады. Соның ішінде заманға сай, озық технологияларға негізделіп шыққан онлайн жобаларға алғашқы күннен басымдық беріп, ерекше қолдайды.

YOUTUBE БОЛАШАҚТЫҢ АРНАСЫ МА?!

«QAZFORUM 2020» үшінші сессиясы «YOUTUBE ПЛАТФОРМАСЫНЫҢ ӘЛЕМДІК ЖӘНЕ ЖЕРГІЛІКТІ ТРЕНДТЕРІ» деп аталды. Халықаралық трендтер мен YouTube бейнеплатформасының ары қарай дамуы туралы дискуссия өтті. «YouTube платформасындағы қазақ тілді сегмент, контентті ақшаға айналдырып, одан табыс алу қолдан келді ме?» деген сұрақ талқыланды. Танымал блогер Өркен Кенжебек модераторлық еткен пікіралмасуға Salem Social Media» бас директоры Александр Аксютиц, «Atameken TV» интернет-редакциясының бас редакторы Жанасыл Болатбек, YouTube-блогинг академиясының негізін қалаушы, YouTube платформасының ресми серіктесі
Сұңғат Өтеболатов, Anima Book YouTube арнасының авторы Игорь Краус пен «ZTB media» бас директоры Әлішер Базарханов өз ойларын ортаға салды. Сонымен қатар, форумға қатысушылар Youtube блогтар академиясының негізін қалаушы, видео хостингтің ресми серіктесі Сұңқар Өтеболатов пен "Zertteu" ғылыми-зерттеу институтының сарапшылары Ғалымжан Оразымбет пен Шыңғыс Уәлиханның семинарларына қатысуға мүмкіндік алды.
Ресми бөлім аяқталғаннан кейін қатысушылар кешті бейресми жағдайда жалғастырды.

Суреттер мен біраз мәлімет «QAZFORUM 2020»-ның фейсбуктегі ресми парақшасынан алынды.

#ulys #digital #magazine #qazforum #qazforum2020

RELATED NEWS

әлеумет

05 қаңтар 2025

1 қаңтардан бастап зейнетақы мен жәрдемақы көлемі өсті

2025 жылғы 1 қаңтардан бастап мемлекеттік жәрдемақылар мен базалық зейнетақы төлемдерінің барлық түрінің мөлшері 6,5 пайызға, ынтымақты зейнетақы 8,5 пайызға көтерілді, - деп хабарлайды ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі.

2025 жылғы 1 қаңтардан бастап базалық зейнетақының ең төмен мөлшері ең төмен күнкөріс деңгейінің 65 пайызынан 70 пайызға дейін ұлғайтылды, бұл 32 360 теңге болып, оның ең жоғары мөлшері ең төмен күнкөріс деңгейінен 105-тен 110 пайызға дейін арттырылып, 50 851 теңге болады.

Мысалы, 2019 жылы зейнеткерлікке шыққан 69 жастағы зейнеткердің 2024 жылы бюджеттен төленетін зейнетақы мөлшері 156 856 теңге болды, оның ішінде базалық зейнетақы төлемі – 45 578 теңге, ынтымақты зейнетақы – 111 278 теңге. 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап өсімді ескере отырып, осы зейнеткер үшін зейнетақының жалпы сомасы 171 588 теңгеге дейін ұлғайды, оның ішінде базалық зейнетақы – 50 851 теңге, ынтымақты зейнетақы – 120 737 теңге болды. Аталған сомаларға БЖЗҚ-дағы төлемдер кірмейтінін атап өту маңызды.

Сондай-ақ 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері ұлғайды:

1, 2, 3 бала туғанда берілетін жәрдемақы 140 296 теңгеден 149 416 теңгеге дейін, 4 және одан да көп бала туғанда берілетін жәрдемақы – 232 596 теңгеден 247 716 теңгеге дейін ұлғайды;
мөлшері балалар санына байланысты берілетін көпбалалы отбасыларға арналған жәрдемақы 4 баласы бар отбасылар үшін 59 183 теңгеден 63 030 теңгеге дейін, 10 баласы бар отбасылар үшін – 147 680 теңгеден 157 280 теңгеге дейін артты;
I топ мүгедектігі бар адамдарға арналған жәрдемақы 95 496 теңгеден 101 702 теңгеге дейін, II топ – 76 397 теңгеден 81 362 теңгеге дейін, III топ – 52 089 теңгеден 55 474 теңгеге дейін өсті.

Сондай-ақ, Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан (бұдан әрі – МӘСҚ) асыраушысынан айырылу және еңбекке қабілеттілігінен айырылу бойынша төлемдер мөлшері 6,5 пайызғңа артты. Аталған төлемдер міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушыларға бюджеттен берілетін мемлекеттік жәрдемақыларға қосымша жүзеге асырылады.

Төлемдердің мөлшері жеке санаттарға және мыналарға байланысты болады:

соңғы 2 жылда МӘСҚ-ға әлеуметтік аударымдар жүргізілген орташа айлық табыс;
еңбекке қабілеттілігінен айырылу коэффициенттері;
асырауындағы адамдар саны;
міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу өтілі және табысты алмастыру.

әлеумет

27 желтоқсан 2024

Жаңа жылдан бастап елімізде кедейлік шегі басқаша есептеледі

Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі «Кедейлік шегінің мөлшерін айқындау туралы» бұйрыққа тиісті өзгерістер енгізді, деп хабарлайды Ulys.

2025 жылдан бастап Қазақстанда атаулы әлеуметтік көмек тағайындау үшін кедейлік шегі жаңаша есептеледі.

2025 жылғы 1 қаңтардан бастап кедейлік шегі медианалық табыстың 35 пайызын құрайды. Бірақ оның мөлшері өңірлік ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70%-ынан төмен болмауға тиіс.

Айта кетері, қазір кедейлік шегі ең төмен күнкөріс деңгейінің 70 пайызы мөлшерінде айқындалады.

Бұйрық 6 қаңтарда күшіне енеді.

әлеумет

08 сәуір 2019

ЭМОЦИОНАЛДЫҚ ИНТЕЛЛЕКТІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Эмоционалдық интеллект (ағыл. emotional intelligence) – заман талабы ма, әлде сәнді тренд пе? Жалпы төртінші өнеркәсіптік революциядан не күтуге болады? Жаһандану үрдісі аждаһа ма, әлде қазіргі қоғамның мүмкіндігі мен дамуының ұйытқысы ма? Бұған байланысты көптеген зерттеулер мен тәжірибелік өлшемдер жасалуда.

Дамыған тұлғаның психологиялық денсаулығының басты көрсеткіші - осы эмоционалдық интеллект феномені. Жалпы жан мен ойдың тоғысу мәселесіне тарихи көз жүгіртер болсақ ежелгі грек, шығыс философтарының еңбектерінен кездестіруге болады. Қазіргі заманғы ғылымда, XX ғасырдың 90-шы жылдары американдық Питер Соловей және Джон Майер атты зерттеушілер эмоционалдық интеллект ұғымын енгізді. Сол кездерден бастап тұлғаның осы қасиеттін дамыту үшін көптеген тренингтік бағдарламалар, тесттер жеке коучингтік және психологиялық кеңес кешендері ойлап табылды. Себебі, эмоционалдық интеллектісі дамыған қызметкерлердің жұмыс тиімділігі артық, ұжымдағы психологиялық ахуал жағымды екендігін американдықтар тез түсінді.

2015 жылғы Бүкіләлемдік экономикалық Давос форумының есебінде, 2020 жылы өзекті болатын 10 машықты анықтаған болатын. Солардың қатарында эмоционалдық интеллект те бар. Бұл интеллектінің (парасаттың) түрі туралы соңғы жылдары әсіресе, осы экономикалық форумнан кейін, естімеген адам кемде кем. Бірақ, көбісі интелектінің бұл түрі туралы толыққанды түсініктен алшақ. Сондықтан, эмоционалдық интеллект туралы сөз қозғауды жөн көрдік. 20 ғасырдың 90-шы жылдары жарық көрген, Майер-Саловей-Карузо моделінде эмоционалдық (әлеуметтік) интеллект 4 құрама бөліктен тұрады:

Басқа адамдар мен өзінің эмоцияларын, сырт бейнеге қарап, ым-ишара мен жүріс-тұрысқа ден қоя отырып тани білуі - эмоцияларды қабылдай білу қабілеті деп аталады.

Біздің ойымызша бұған сәйкес келетін қазақтың мақалы, - «Көз бен қол - көңілдің жалшысы».

Эмоцияның – көбіне санамен реттелмейтін, ұйытқы (мотивациялық) факторы бола отырып, шығармашылық пен ойлау қабілеттеріне тигізетін оң әсерін - шабыт десе де болады. Мұқағали Мақатаевтың мына жолдары соған дәлел іспетті:

Шау тартып қалыпсың-ау, қайран шабыт!

Жүруші ең кейбір жерде ойран салып,

Жүруші ең кейбір жерде сайран салып,

Шау тартып қалыпсың-ау қайран шабыт!

………………………………………………….

Шау тартып барасың-ау, шарық-құсым,

Тояттап әлде жемге қарықпысың?

Бар, ұшшы!

Босатайын тұғырыңнан,

Шау тартпа!

Шынымен сен шабытпысың!?

Эмоциялардың арасындағы байланысты анықтау, ой мен сезім арасындағы байланысты түсіну, терең күрделі (екіұшты, амбивалентті) эмоцияларды ажырату - эмоцияларды тани білу қабілеті деп аталады.

Бұған сәйкес мақал, - «Ымды білеген дымды білмейді».

Қойылған мақсатқа сәйкес, ырықты түрде өз эмоцияларын тудырып, реттеп, бағыттай білу қабілетін - эмоцияларды басқару, деп атайды.

Бұған сәйкес қазақтың мақалы- «Сабыр түбі сары алты», «сарғайған жетер мұратқа, сабырсыз қалар ұятқа», десек те болатын сияқты.

Эмоционалдық интеллектінің жоғарыда суреттелген моделі қазіргі кездегі әлемдегі ең танымал концепция. Себебі, түсінуге де оңай, ең бастысы тәжірибелік пайдасы ұшан-теңіз. Көптеген зерттеулердің нәтижесінде анықталғандай қоғам үшін бұл фактордың экономикалық (миллиардтаған шығын әкелуі) және әлеуметтік (ажырасу, суицидтің белең алуы) мәні зор! Халық, қазіргі таңда өзінің эмоционалдық парасатын дамытуға ден қоймаса, психологиялық даму мәдениетін қолға алмаса болашақ бұлыңғыр, көңіл пәс. Сондықтан, заманауи қазақ қоғамында да әсіресе, жаңа қалыптасып келе жатқан тұлғаның (бозбала мен жасөспірімдерде) әлеуметтену деңгейіне жаһандану үрдісінің өнімдері кері әсерін тигізуде.

Олар: деструктивті ақпараттың қолжетімдігі және тікелей әсері; тұлғааралық қарым-қатынастың онлайн форматқа ауысуы; әртүрлі өмірге қажетті табиғи тәжірибенің азаюы; ата-ана тарапынан жалпы қауіптердің күшеюі әсерінен гипербақылаудың күшеюі және басқа өзекті мәселелер. Осы жайттардың тікелей және жанама әсерлерінің негізінде жас тұлғаның эмоционалдық интеллектісінің дамуына кері әсер белең алуда. Тіпті, ересек адамдарда бұл қабілеттердің дамуының кенже қалуы - стресстік жағдайларға төтеп бере алмауына, өмірлік қиын-қыстау жағдайларға психологиялық регрессиямен (кері дамумен) жауап беруіне, деструктивті дағдылардың пайда болуы мен психикалық және психологиялық күйзелістерге жиі ұшырауына әкеліп соғуда.

Қазіргі таңда эмоционалдық интеллектінің маңыздылығы күн санап артуда. Сондықтан біздің қоғамдағы эмоционалдық интеллектіні дамытудың ұлттық кешенді бағдарламаларын жасау, ал адамдардың оқып-тануға, білікті психологтардың кеңесі мен тренингтері арқылы дамуына бет бұруы маңызды.