Euronews-те Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың орта державалардың рөлі туралы мақаласы жарияланды, деп хабарлайды Ulys.
«Қазақстан сияқты елдер жаңа күшпен алға шығып, қатысушы ретінде ғана емес, сонымен қатар жаһандық аренадағы жауапты ойыншы ретіндегі өз рөлін көрсете білуі керек. Төтенше геосаяси турбуленттілік пен тұрақты қақтығыстарға толы бүгінгі әлемде көпжақты шешімдер өте маңызды. Еуропа, Таяу Шығыс және Африкадағы соғыстар жүздеген мың адамның өмірін қиып, климаттың өзгеруі миллиондаған адамды аш, жалаңаш және баспанасыз қалдырып жатыр. Бұл қақтығыстар шешілмейтіндей болып көрінеді.
Осы жаһандық алауыздық аясында дәстүрлі державалар – әлемнің экономикалық және саяси алпауыттарының бірігіп жұмыс істеу мүмкіндігі азайып барады.
Украинадағы қақтығыс дипломатиялық тығырыққа әкелді, Газадағы жалғасып жатқан жағдай үлкен гуманитарлық апатқа айналды. Ал Үнді-Тынық мұхиты аймағындағы шиеленіс конструктивті өзара әрекеттесу есебінен қауіпті әрекеттерге итермелейді.
Сонымен бірге Біріккен Ұлттар Ұйымы сияқты халықаралық консенсусты ілгерілету үшін құрылған құрылымдар да тығырыққа тіреліп жатыр.
Орта державалар, икемді, негізгі ойыншылар
БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі тұрақты мүшелерінің вето құқығы үнемі тығырыққа тірейтін жағдайларға әкеледі. Жаһандық дағдарыс бойынша шешуші әрекеттер қабылдауға кедергі келтіре отырып, унилатерализм (біржақты әрекет) ұжымдық әрекет ету керек кезде сценарийлер қайталана береді.
Бұл мультилатерализм (көпжақты тәсіл) рухын одан әрі бұзады және халықаралық институттарға деген сенімді төмендетеді. Осыған орай, Қазақстан сияқты орта державалар өз өңірлерінде және одан тыс жерлерде тұрақтылықты, бейбітшілік пен дамуды қамтамасыз ету үшін өсіп келе жатқан мүмкіндіктерге ие негізгі ойыншы ретінде әрекет етеді. Алып державалар саясатының күрделілігіне қарамастан, біздің икемділігіміз күрделі дипломатиялық ландшафттарда сәтті бағыт тауып, ымыраға келу мен бітімге келуге жол ашуға мүмкіндік береді.
Әлемдік алпауыт державалар сияқты жаһандық ықпалға ие болмаса да, біз сияқты елдер азық-түлік және энергетикалық қауіпсіздік, ақпараттық технологиялар, сондай-ақ жеткізу тізбегінің тұрақтылығы бойынша жаһандық аренада айтарлықтай әсер ету үшін қажетті экономикалық күшке, әскери мүмкіндіктерге және саяси ерік пен дипломатиялық шеберлікке ие болуы мүмкін.
Сонымен қатар орта державалар көпжақты көзқарас идеясына берік. Өзін осы институттармен шектеулі сезінетін алпауыт державалардан айырмашылығы, біздің елдеріміз дауларды шешудің, аумақтық тұтастықты қорғаудың және климаттың өзгеруі мен пандемия сияқты жалпы мәселелерді шешудің осы маңызды жаһандық тетіктеріне тәуелді.
Қазақстан халықаралық диалог пен бірлескен іс-қимыл үшін үнемі жаңа платформалар іздей отырып, көпжақтылықты әрқашан жақтап келеді. Ядролық қарусыздану және таратпау саласындағы тұрақты жұмысымыздан басқа, біз жаһандық ауқымда жасанды пандемия мен биотерроризмнің жойқын салдарын болдырмау мақсатында биоқауіпсіздікке бағытталған жаңа көпжақты ведомство құруды белсенді түрде ілгерілетіп келеміз. Біз сондай-ақ биыл Франциямен бірге су тапшылығы мен шөлейттену проблемаларына тап болған әлем елдері мен қауымдастықтарын біріктіруге бағытталған бірінші «бір су» саммитінің тең төрағасы болғанымызды мақтан тұтамыз. Сонымен қатар біз климат өзгеруінің салдарымен күресу жөніндегі өңірлік күш-жігерді үйлестіру үшін Орталық Азия мен Ауғанстан бойынша тұрақты даму мақсаты (ТДМ) бойынша БҰҰ-ның жаңа Өңірлік орталығын өзімізге орналастыруды ұсындық.
Біз сондай-ақ ұзаққа созылған қақтығыстардың шешімін табуда өз көмегімізді ұсынудан қорықпаймыз. Мұны Әзербайжан мен Армения арасындағы бейбіт келіссөздер жүргізу жөніндегі біздің жақындағы міндеттемеміз қуаттайды, бұл біздің диалогты ілгерілету және бейбітшілікті ілгерілету үшін орта державалардың күшіне деген сенімімізді айғақтайды.
Келесі жылы Хельсинки қорытынды актісіне 50 жыл толады. Ол қырғи-қабақ соғыстан кейінгі әлемдегі ұлы державалар арасындағы алауыздықтардың қайта оралуы мен қайта жандануы туралы ойлануға құнды мүмкіндік береді. Алайда одан да маңыздысы – жаһандық бірлікке апаратын жол жеңілмейді. Олар бұған дейін де сәтті өткен. Әлем келіспеушіліктерді жеңіп үлгерді және оны дипломатия мен диалог арқылы қайтадан жасай алады. Барлығымыз өз әлемімізге жаңа тыныс алу үшін бірге жұмыс істеуіміз керек. Дегенмен ірі державалардың бұл үдеріске сенім артуға дайындығы барған сайын азайғанын және шағын елдердің жеткілікті ықпалының жоқтығын ескерсек, бұл қозғалысты басқару – орта державалардың міндеті.
Қазақстан сияқты елдер жаңа күшпен алға шығып, өзін қатысушы ретінде ғана емес, жаһандық аренадағы жауапты ойыншы ретінде де өз рөлін көрсетуі керек. Осы сын сағатта біз барлық халықаралық серіктестерімізді көпжақтылықты нығайтуға – көптеген жетістіктерге жеткен жаһандық жүйені жандандыруға және инвестициялауға бізге қосылуға шақырамыз.
Біздің ұжымдық іс-әрекеттеріміз бүгінгі бейбіт күнге ғана емес, сонымен бірге гүлденген және үйлесімді болашаққа деген ұмтылысымызды көрсетсін. Міндет қиын, бірақ табандылық, көшбасшылық және диалогқа деген берік ниетпен біз бүгінгі қиындықтарды ертеңгі жетістіктерге айналдыра аламыз. Көпжақты жаңару дәуіріне жол көрсетейік».
