КЕЛІСІМДІ ҰСТАҒАН ЕЛДІҢ КЕЛЕШЕГІ НЫҚ: ДІНИ САЯСАТ, ҚАЗАҚСТАН МОДЕЛІ ЖӘНЕ ЖЕТІСУДАҒЫ БІРЛІК
Қазақстан – 20 миллионнан астам халқы бар, 130-дан аса этнос өкілі бір шаңырақ астында өмір сүріп отырған көпұлтты мемлекет. Осынша алуан түрлі жұрт бір елдің төлқұжатын ұстап, бір Конституцияға бағынуының сыры неде? Жауабы – келісімге негізделген мемлекеттік саясатта, діни кеңістікте жүргізіліп отырған байыпты бағытта және қазақстандық бірегейлікке қызмет ететін институттарда.
Бүгінгі геосаяси дүлейдің, ақпараттық дауылдың ортасында тұрған Қазақстан үшін ішкі тұрақтылық – жай ғана ұран емес, өмір сүру шарты. Сондықтан да діни қатынастарды реттеу, этносаралық татулықты сақтау, Ассамблея институтын жандандыру – мемлекеттің стратегиялық таңдауына айналды.
ДІНИ САЯСАТТЫҢ ЦИФРЛАРЫ: 18 КОНФЕССИЯ, 4 МЫҢҒА ЖУЫҚ БІРЛЕСТІК
Ресми дерекке жүгінсек, 2024 жылдың 4 тоқсанының қорытындысы бойынша елімізде 18 конфессияға біріктірілген 3999 діни бірлестік тіркелген. Оның 2858-і – исламдық ұйымдар, 347-сі – православиелік, 91-і – католиктік, 592-сі – протестанттық бағыттағы бірлестіктер. Бұған қоса, иудаизм, буддизм, бахаи, өзге де діни қауымдастықтар бар.
Бұл сандардың артында не жатыр? Біріншіден, Қазақстанның Конституциямен бекітілген ар-ождан бостандығы. Әр азамат өзінің діни сенімін еркін таңдай алады. Екіншіден, діни алуандықтың реттелген құқықтық өріске шығарылуы. Барлық конфессия бір заңның алдында тең, бір нормамен өлшенеді.
Сонымен қатар, мемлекет діни алаңды бейберекет еркіндікке жібермей, қоғамның қауіпсіздігін де естен шығармайды. Дін істеріне жауапты органдар ақпараттық-насихаттық топтармен бірлесіп, әсіресе жастар арасында радикалды идеологияға қарсы түсіндіру жұмыстарын жүйелі жүргізуде. 2024 жылдың тоғыз айында ел бойынша 3824 діни бірлестік пен филиал тіркелгені туралы дерек те осы кеңістіктің жәй-күйін көрсетеді.
Яғни, Қазақстанның діни саясаты – бір қолымен сенім еркіндігін қорғайтын, екінші қолымен қоғамды деструктивті ағымдардан сақтайтын қос тіректі жүйе.
ҚАЗАҚСТАН МОДЕЛІ: 800-ДЕН АСТАМ ЭТНОМӘДЕНИ БІРЛЕСТІК, 9 ДЕПУТАТ
Этносаралық келісімге келсек, ресми статистика тағы бір шындықты алға тартады: Қазақстанда 800-ден астам этномәдени бірлестік жұмыс істейді, оның 28-і – республикалық деңгейде. Бұл – әр этнос өз тілін, мәдениетін, дәстүрін дамытуға мүмкіндік алатын, бірақ бәрі бір Отан – Қазақстанның төңірегіне жұмылғанын білдіреді.
Қазақстан халқы Ассамблеясының құрамында 394 мүше бар, ал Парламент Мәжілісінде Ассамблеядан сайланған 9 депутат еліміздегі барлық этностар атынан өкілдік етеді. Бұл – тек символ емес, этностар мүддесінің саяси институттарда естілуінің нақты механизмі.
Қарапайым тілмен айтқанда, Ассамблея – ұлттарды есепке алып отыратын статистика ғана емес, мәміле мәдениетін қалыптастыратын мектеп. Мұнда ұлттық театрлар, этномәдени орталықтар, тіл курстары, жастар клубтары жұмыс істейді. Әр ұлыс өз өнерін сахнаға шығарады, өз тағдырын ортақ тарихпен сабақтастырады.
ЖЕТІСУ: ТАТУЛЫҒЫ БЕКІГЕН ӨҢІР
Жетісу облысының мысалы – осы саясаттың региондық деңгейдегі айқын көрінісі. Ұлттық статистика бюросының дерегіне сәйкес, 2025 жылғы 1 қазанда Жетісу облысында 689 мың адам тұрады, оның 45 пайызы – қала, 55 пайызы – ауыл тұрғындары. Бұл – экономикасы да, ауылдық өмір салты да, қала мәдениеті де қатар дамып келе жатқан өңір.
Жетісуда 20-дан астам этнос өкілдері өмір сүреді, облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясы жанында бірнеше этномәдени бірлестік жұмыс істейді. Жыл сайын өтіп жүрген «Жастар достығы фестивалі» түрлі ұлт жастарын бір сахнаға шығарып, салт-дәстүрін, әні мен биін ортақ алаңға алып шығады. Бұл – статистика ғана емес, көзге көрінетін, сезімге әсер ететін ортақ мереке.
Осындай нақты деректер Жетісудың «татулығы бекіген өңір» деген сипаттамаға әбден лайық екенін көрсетеді. Біріншіден, демографиялық құрылымында этностардың әртүрлілігі бар. Екіншіден, осы алуан түрлілік Ассамблея, Достық үйі, этномәдени орталықтар арқылы келісім мәдениетіне ұласқан. Үшіншіден, жастарға бағытталған жобалар – ертеңгі күні де осы татулықтың жалғасатынына негіз қалап отыр.
БІРЛІК МЕН СЕНІМ – САНМЕН ӨЛШЕНЕТІН ҚҰНДЫЛЫҚ
Ресми дерек Қазақстан халқының саны 2024 жылғы 1 қазанда 20 223 218 адамға жеткенін айтады. Бұл – Жетісу сияқты өңірлердегі табиғи өсімнің, ішкі тұрақтылықтың, әлеуметтік бағдарламалардың нәтижесі.
130-дан астам этнос, 18 конфессия, 3999 діни бірлестік, 800-ден аса этномәдени орталық – осылардың бәрі күрделі мозаика сияқты. Оның кез келген тұсы қозғалып кетсе, бүкіл сурет бұзылып кетуі мүмкін еді. Бірақ Қазақстанда бұл мозаика бір суретке – ортақ Отан бейнесіне бірігіп тұр.
Жетісу облысы осы үлкен картинаның шағын, бірақ мәні бөлек бір бөлігі. Мұнда этностар санына емес, олардың бір-бірімен қалай өмір сүретініне басымдық берілген. Цифрлар – сол өмірдің айнасы, ал татулық – оның мазмұны.
ҚОРЫТЫНДЫ: САЯСАТТЫҢ СЫРТЫ – СӨЗ, ІШІ – САН
Діни саясатты түсіндіру, қазақстандық келісім моделін ақпараттық тұрғыда сүйемелдеу – журналистика үшін де, мемлекет үшін де, қоғам үшін де ортақ міндет. Бірақ әңгіменің салмағы артсын десек, жай ұран емес, дәйек пен цифр сөйлегені дұрыс.
Сандар көрсетіп тұрғандай, Қазақстанның көпэтносты, көпконфессиялы болмысы – қауіп емес, дұрыс бағыт алған кезде артықшылық. Жетісу секілді өңірлер осы саясаттың жергілікті деңгейде іске асқан, өмірдің өзімен дәлелденген үлгісі.
Келісім – эмоция ғана емес, статистикасы бар құндылық. Діни кеңістіктегі тұрақтылық, этностар арасындағы өзара құрмет, Ассамблея алаңындағы ашық диалог – осының бәрі болашаққа сенім ұялатады. Сөзі мен саны қабысқан елдің ертеңі де нық болмақ. Қазақстан дәл осы жолмен келе жатыр.



