Сенімсіз статистика

 Қазақстанда құмар ойын мен бәс тігуге тәуелді адамдардың санын ешбір орган дөп басып айта алмай келеді. Былтыр осы мәселеге арналған заң жобаларын талқылаған кезде Мәжіліс депутаттары 350 мың адамның лудоманияға ұшырағаны екені туралы дерек келтірген болатын. Ал Денсаулық сақтау министрлігі ұсынған статистика бойынша, құмар ойынға арбалғандардың саны 36 мыңнан аспайды. Екі деректің айырмашылығы 10 есе. Былтырғы мәлімет бойынша, тек 9 адамға ғана ресми «лудомания» диагнозы қойылған.

Деректердің бұлайша құбылуы елде жауапты мамандар мен органдар  аталмыш дерттің табиғатын әлі толық түсініп болмағанын көрсетеді.

Құмар ойын мен бәс тігу, ұтыс жариялау біздің елде табысты бизнес болып есептеледі. Ал қоғамнан сұраныс болмаса, бизнестің табысты болуы тіптен мүмкін емес. Құмар ойын бизнесі табысты деп кесіп айтуымызға Ұлттық бюро статистикасының былтырғы ресми мәліметі негіз бола алады.

2023 жылы букмекерлік кеңселер мен казинолар 368,7 млрд теңгенің қызметін көрсеткен.  Кейінгі бес жылда көрсетілген қызметтің жалпы сомасы 1 трлн теңгеге жеткен. Салыстыру үшін айтсақ, 2023 жылы мемлекет ғылымды дамытуға жалпы ішкі өнімінің 0,14 пайызын жұмсаған. Мұны теңгеге шақсақ, 172,6 млрд теңге болады.

 Заң пәрмені

 Мұндай ауқымдағы бизнесті заңмен қатаң реттемесе, салдары сұмдық болуы мүмкін екенін Президент те талай айтқан.

Ұлттық құрылтай мүшелері де бұл мәселені қайта-қайта көтеріп, Парламенттің арнайы заң актілерін қабылдауына ықпал етті. Сол нормалардың ең маңызды дегендері мыналар:
- Лицензиялау процедуралары қатаңдатылды. Нақтырақ айтсақ, құмар ойындарын ұйымдастыратын ұйымдардың лицензия алуы қиындады. Арнайы лицензия алу үшін олар қаржылық тұрғыдан тұрақтылықты кәсіпорын екенін дәлелдеп, тапқан табысы мен төлеген салығы, жұмыс тәртібі туралы жүйелі есеп беруге міндеттелді.
- Жарнамасы шектелді. Яғни, букмекерлік кеңселер мен тотализаторлардың жарнамасын көлік сыртына жапсыруға, масс-медиада жарнамалауға, кино мен бейнероликтерге кіріктіруге,  анықтамалық қызмет арқылы насихаттауға тыйым салынды. Ұтыс жарнамасын осы іске маманданған, ресми жұмыс істейтін кәсіпорын ғимаратына ғана ілуге рұқсат беріліп отыр. Сондай-ақ, спорт саласына маманданған БАҚ арқылы, спортшылардың жарысқа киетін киімі арқылы жарнамалауға рұқсат бар.
- Құмар ойынға тәуелділіктен емдеу мен алдын алуға арналған орталықтарды дамытуға мемлекеттен бөлінетін қаржы көлемі арттырылды.
- Онлайн ойындар заңмен реттелді.  Шетелдік онлайн-казино мен букмекерлік кеңселерге тыйым салынды.
- Ойын бизнесінің кәсіпорындары ойыншыларды қолдап, ақпараттық-кеңес беруге міндеттелді.
Наурыз айының ортасында  қазақстандықтарға құмар ойын мен бәстен өзін -өзі шектеудің онлайн қызметі пилоттық режимде іске қосылған болатын. Айналдырған бір аптаның ішінде 10 мың адам осы қызметті пайдаланып, өзін шектеу туралы шешім қабылдаған.
       Қазақстандағы лудомандардың ортақ бет-бейнесі де әлі беймәлім. Бұған бір жағынан аталмыш жаман әдеттің жаппай таралуы кедергі болып отыр. Ойын бизнесі ұсынатын қызметтің әр түрін еңкейген қарттан мектеп қабырғасындағы оқушыға дейін пайдаланып жүр.  Психологтар 14-18 жас арасындағы өспірімдердің құмар ойынға айналасындағы достарының әсерінен, гаджеттерде самсап тұратын жарнамалардың кесірінен душар болатынын айтады. Дегенмен баланың бұл ойындарға құмарлығы өмірдегі, отбасындағы басқа қиындықтар кезінде үдейтін көрінеді.

Лудомания жас талғамайды

 Ал 18-30 жас арасындағы адамдардың ортасында спорт жарыстары кезінде бәс тігу сәнге айналған. Бұл санаттағы жастар «артылған ақшасын» онлайн казиноға салуға құмар келеді. Бұл жастағы азаматтардың көбі отбасын құрмаған немесе жас отбасы иесі болғандықтан мойындағы жауапкершілікті сезінбей, аз уақыттың ішінде көп пайда табуға әуес келеді.

30 бен 50 жас арасындағылар отбасы мен жұмыстағы күйзелістерден бір сәт арылу үшін ұтысқа салынып жатады. Бұлардың арасында тұрмысы жолға қойылған, тұрақты табысы бар адамдар да жиі кездеседі. Мұны психологтар «комфорт аясының кері салдары» деп түсіндіреді. 

50-ден жоғары жастағылардың арасында зейнет жасындағылардың да лудоманияға ұшырау фактілері тіркеле бастаған. Мамандар оның себебін жалғыздықтан көреді. Қазақ қоғамы кейінгі 20 жылда жаппай қалаға көшкенін ескерсек, отбасындағы ата мен әже институтының қала жағдайына сай  бейімделуі қарттарды жалғыздыққа душар еткені жасырын емес.

 Ойын құмарлық – қымбат дерт

 Ойын бизнесі табысты екенін айттық. Ал лудоманиядан емдеу қызметі қаншалықты табысты? Бұл туралы ресми статистика жүргізілмейді. Бізге тек қандай ресми клиникалар бар екені белгілі.

 Олар:

- Астана қаласындағы республикалық психикалық денсаулық орталығы;

- Алматы қаласындағы психикалық денсаулық орталығы;

- Шымкент қаласындағы психикалық денсаулық орталығы;

- Ақтөбе, Павлодар, Қостанай, Тараз, Өскемен қалаларындағы тәуелділіктен арылту орталықтары.

Бұл орталықтарда лудоманиядан емдеудің бірнеше тәсілі қолданылады. Нақтырақ айтсақ, психотерапия, дәрі-дәрмекпен емдеу, топтық терапия, отбасы терапиясы.

Мемлекеттік орталықтар негізінен дертке душар адамдарды тегін емдейді. Бірақ ондай орталыққа бір жатып шыққан адам ресми есепке алынады дейтін үрей келешегіне, мансабына алаңдаған адамдардың өздігінен емделуіне кедергі.

Ал жеке меншік клиникалардың қызметі әжептәуір қымбат. Жеке психикалық-терапиялық  орталықтар мен оңалту мекемелерінің жарнамасына зер салсаңыз, емделу шығындары  50 мың теңге мен 200 мың теңгенің арасында  болатыны айтылады. Өйткені ем нәтижелі болу үшін 3 айдан 6 айға дейін клиникада қамап емдеу тәсілі жиі қолданылады. Өзінің лудоманияға шалдыққанын іштей мойындай білген адамдар түрлі сауалнамаларда әсіресе бәс тігуден, онлайн казино ойындарынан, покер мен рулетканың тәуелділігінен зардап шекенін айтқан.

Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен Атырау қаласында Ұлттық құрылтайдың үшінші отырысы өтті. Бұл туралы Ақорда хабарлайды.

Мемлекет басшысы, ең алдымен, биылғы Құрылтай отырысы Ұлыстың ұлы күні – Наурыз мерекесімен және Ораза айымен орайлас келгенін айта келіп, үшінші отырыстың Жайық жағасында өтіп жатқаны тегін емес екенін атап өтті.

– Әйгілі Сарайшық қаласы осы жерге тиіп тұр. Бұл шаһар Ұлық ұлыстың, кейін Қазақ хандығының маңызды әкімшілік және сауда орталығы болғаны тарихтан белгілі. Ұлы Жібек жолының бойында тұрған қала бір кездері айрықша геостратегиялық рөл атқарған. Батыс пен Шығыстың экономикалық, саяси, мәдени қарым-қатынасына ерекше ықпал еткен. Атақты хандарымыз осы жерге ордасын тігіп, ел билеген. Бірқатары Сарайшықта мәңгілік мекенін тапқан. Тарихшылардың пайымдауынша, Қазақ хандығын қуатты мемлекетке айналдырған Қасым хан осында жерленген. Бір сөзбен айтсақ, Сарайшық – төл шежіремізде айрықша орны бар киелі шаһар, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Мемлекет басшысының пікірінше, халықтың береке-бірлігін сақтау елдігіміз үшін аса маңызды. Елдің тұтастығы зиялы қауымның бірлігінен басталады.  

– Алдымен ел ағаларының арасында ауызбіршілік болуы керек. Олар ұрпаққа өнеге болатын кесек әңгіме айтуы қажет. Қазір ертеде өткен оқиғаларға, белгілі бір тұлғаларға қатысты талқылау көбейіп барады. Қаламгерлеріміз, тіпті, Шыңғыс ханның тегі кім деп, айтысып-тартысып жататын болды. Кеңес заманындағы тұлғаларды, әсіресе, Алаш көсемдері мен Кеңес қайраткерлерін салыстырып, бір-біріне қарсы қояды. Дәл осындай сөз тартыстарының ақиқатына жету қиын, жеткеннің өзінде ел ішіне іріткі салатын мұндай дау-дамайдың еш қажеті жоқ. Әр дәуірдің өз ерекшелігі бар. Әрбір тұлға өзінің көзқарасына, дүниетанымына қарай және өз қоғамының мүддесіне сәйкес елге қызмет етті. Олар, яғни, сол заманның қайраткерлері бір кездері ұстанған бағытына бола дауласса, ендігі ұрпақ кімнің ісі дұрыс, кімдікі бұрыс деп даурығып жүр. Жалпы, бұрынғы және қазіргі тарихтың түрлі кезеңдерін, тұлғаларын бір-біріне қарсы қоюға болмайды. Түптеп келгенде, мұның бәрі – біздің тарихымыз, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Президент тіліміздің қолдану аясын кеңейте түсу мемлекеттік саясаттың басты бағыты болып қала беретінін мәлімдеді. Қасым-Жомарт Тоқаев бұл үрдісті одан әрі дамытудың ең тиімді әрі төте жолы ағартушылық деп санайды. Бұған қоса, кітапхана ісін өркендетуге бей-жай қарауға болмайтынын атап өтіп, көп ұзамай Алматы мен Астанада тәулік бойы жұмыс істейтін заманауи кітапханалар бой көтеретінін жеткізді.

Мемлекет басшысы болашаққа сеніммен қадам басу үшін төл тарихымыздың ауқымы кең екенін толық сезініп, мәдени мұрамызды сақтап, оны дәріптеуіміз қажет деп санайды. Оның пікірінше, Қазақстан – Ұлы даладағы көшпенділер өркениетінің тікелей мұрагері. Жер жүзіне Алтын Орда деген атпен танылған әйгілі Жошы ұлысы Орталық Еуразияның байтақ даласындағы ең қуатты мемлекет ретінде мойындалған.

– Жошы әулеті 6 ғасыр бойы Орталық Еуразияның тағдырына тікелей ықпал етті. Ұлан-ғайыр аумақта біртұтас өркениет құруға ұмтылды. Жошы ұлысы Ұлы даланы мекен еткен халықтардың сан ғасырлық даму бағдарын айқындап отырды. Ұлық ұлыс мемлекетті басқару ісін жаңа деңгейге көтерді. Оның Рим империясымен ұқсастығы да – осында. Биыл Жошы ұлысының негізі қаланғанына 800 жыл толды. Бүгінгі жиынымыз да осы мерейлі белеске тұспа-тұс келіп отыр. Жошы ұлысы Қазақстанның мемлекеттілік дәстүрінде айрықша орын алады. Еліміздің өткені, бүгіні мен болашағы оның тарихи мұрасымен тығыз астасып жатыр. Ендеше, Алтын Орда туралы халықаралық аренадағы түсінік Қазақстанмен тікелей байланысты болуы керек, – деді Президент.

Сонымен қатар Мемлекет басшысы Қазақстанның жеті томнан тұратын жаңа академиялық тарихын жазу жұмыстары жүйелі жүріп жатқанын хабарлады. Бұл іске 250 ғалым, соның ішінде 60 шетелдік маман атсалысып жатыр. Аталған еңбектің дербес бір томы Жошы ұлысына арналмақ.

Қасым-Жомарт Тоқаев былтыр Қазақстан ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұралар комитетіне мүше болып сайланғанын еске салып, еліміздегі қайталанбас табиғи және тарихи ескерткіштерді кеңінен дәріптеуге шақырды. Бұл ретте Президент жерасты мешіттерін және тылсым табиғатымен шетелдіктердің ерекше қызығушылығын туғызған Үстірт қорығын ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұралар тізбесіне енгізу жөнінде тапсырма берді.

Бұған қоса, Мемлекет басшысы Ешкіөлмес жотасындағы, Арпаөзен, Құлжабасы, Сауысқандық сайларындағы дала өркениетінің сан мың жылдық шежіресі саналатын таңбалы тастарды (петроглифтерді) қорғауға алу үшін тиісті шаралар қабылдауды, сондай-ақ жалпы тарихи-мәдени мұрамызды сақтау үшін археологиялық қызметті жүйелеуді тапсырды.

Мемлекет басшысы өз сөзінде ұлттық бірегейлікті сақтау мәселесіне айрықша тоқталды.

Президенттің пікірінше, еліміздің рухани дербестігін сақтап, оны нығайта түсеміз десек, дәстүрлі дініміз – сунниттік бағыттағы ханафи мәзһабына ден қоюымыз қажет. Бұл орайда Мемлекет басшысы Ислам дінінің Ұлы дала төрінде таралып, тамыр жаюына орасан зор үлес қосқан, түркі әлеміндегі сопылық ілімнің негізін қалаған Қожа Ахмет Ясауи мұраларын терең зерделеп, дәріптеуге айрықша назар аударған жөн деп санайды.

Мемлекет басшысы Ұлттық құрылтай мүшелерінің алдында сөйлеген сөзінде қоғамды жайлаған бес кеселмен, атап айтқанда есірткі саудасы және нашақорлықпен, лудоманиямен, тұрмыстық зорлық-зомбылық, буллинг және агрессиямен, вандализммен, ысырапшылдықпен бүкіл ел болып күресіп, тосқауыл қоюға шақырды.

Сонымен қатар Президент ұлттың жаңа келбетін айқындайтын негізгі құндылықтарға жеке-жеке тоқталды. Олар – тәуелсіздік және отаншылдық, бірлік және ынтымақ, әділдік және жауапкершілік, заң және тәртіп, еңбекқорлық пен кәсіби біліктілік, жасампаздық және жаңашылдық.

Мемлекет басшысының айтуынша, еліміздегі әрбір азамат осы басты құндылықтарды берік ұстануы керек. Президент ұсынған «Адал азамат» ұғымы мұның бәрін түгел қамтиды. Сонымен бірге бұл Әділетті Қазақстан идеясымен үндесіп жатыр.

– Біз осы іргелі құндылықты ұрпақ санасына сіңіре беруіміз керек. Адал азамат дегеніміз – жақсы қасиеттерге ие болып, адал еңбек ететін және табысқа адал жолмен жететін адам. Яғни, адалдық пен әділдікті бәрінен биік қояды. Озық ойлы ұлт болу үшін бүкіл қоғам сана-сезімін өзгертіп, жаңа құндылықтарды орнықтыруы керек. Әрбір адам «Адал азамат» деген атқа лайық болса, елімізде әділ қоғам орнайды. «Адал адам – Адал еңбек – Адал табыс» – бір-бірінен ажырамайтын ұғымдар. Осы үш тағанды озық әрі табысты елге озық әрі табысты елге айналудың басты кілті деуге болады, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Ұлттық құрылтайда жұртшылық атынан Парламент Мәжілісінің депутаты Еділ Жаңбыршин, қоғам қайраткері Оразалы Сәбден, Парламент Сенатының депутаты, «Возрождение» қазақстандық немістер бірлестігі» қоғамдық қоры қамқоршылық кеңесінің төрағасы Евгений Больгерт, адвокат, «Құқық қорғаушылар» қоғамдық қорының тең құрылтайшысы Айман Омарова, Парламент Мәжілісінің депутаты Никита Шаталов, Бала құқықтары жөніндегі уәкіл Динара Зәкиева қоғамдағы өзекті мәселелерді көтеріп, өздерінің ой-пікірлерін ортаға салды.

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Құрылтайда айтылған жаңа идеялар мен ұсыныстар мұқият қаралып, нақты шаралар қолға алынатынын жеткізді. Сонымен қатар Ұлттық Құрылтайдың төртінші отырысын келесі жылы Көкшетауда өткізуді ұсынды.

Мемлекет басшысының Ұлттық құрылтайда cөйлеген сөзінің толық мәтінімен мына сілтеме арқылы танысуға болады.

ЗАҢ МЕН ТӘРТІП КҮШЕЙДІ

«Қауіпті кесел – лудомания, яғни құмарпаздық. Кейбір мәліметтерге қарасақ, 400 мыңға жуық азамат – букмекерлік кеңселер мен казинолардың тұрақты клиенті. Бұл – тұтас бір қаланың халық санына пара-пар көрсеткіш. Шын мәнінде, лудомания – бейбіт күнде елдің шырқын бұзып жатқан қатер. Соның кесірінен талай шаңырақ шайқалды. Талай азамат заң бұзып, қылмысқа ұрынды. Құмар ойын үшін қарызға батып, өзіне қол жұмсаған жандар туралы хабарлар, өкінішке қарай, күн сайын тарап жатады. Бұл дерт жас ұрпаққа өте үлкен зиян келтіреді. Онлайн-ойындар балалардың күнделікті ермегіне айналып барады. Құзырлы органдар былтыр интернет-казиноның белгісі бар 4 мыңнан астам сайтты бұғаттады», - деді Тоқаев.

Мемлекет басшысының тиісті тапсырмасымен Парламент тиісті заңдарға өзгерістер енгізіп ойын бизнесіне және лудоманияға қарсы талаптарды заңмен күшейтті.

Заңға сәйкес халықтың ойынға тәуелділігін төмендетуге бағытталған шектеуші және ынталандырушы нормалар енгізіледі. Мәселен құмар ойындарға/бәс тігуге қатысуына тыйым салынатын адамдар санатының тізімі кеңейтілді. Енді олардың қатарына Борышкерлердің бірыңғай тізілімінде тұрған тұлғалар қосылды. Бұдан бөлек жемқорлыққа қарсы шектеу енгізу арқылы жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың, оларға теңестірілген адамдардың құмар ойындарға/бәс тігуге қатысуына шектеу қойылды

Сонымен қатар тиісті заң нормалары бойынша мемлекеттік қызметшілер, әскери қызметшілер, арнайы және құқық қорғау органдарының қызметкерлері, бюджеттік ұйымдардың басшылары құмар ойындарға/бәс тігуге қатыса алмайтын болды. Бұл шектеуді сақтамағаны үшін оларды жұмыстан шығару шарасы қарастырылған. Ойын бизнесін ұйымдастырушылардың қызметін реттеу тетіктері күшейтілді.

Ойын бизнесіне жол ашатын букмекерлік кеңселер мен тотализаторлардың жарнамаларына шектеу қойылды. Ендігі кезекте қызметін көлік құралдарында, бұқаралық ақпарат құралдарында, кино, видео және анықтамалық қызмет көрсету орындарында жарнамалауға рұқсаты. лотерея қызметін реттеу тетіктері жаңартылды. Жаңа талаппен тұрғын үйлерде, жатақханаларда, ғибадат үйлерінде, мәдениет ұйымдарының ғимараттары мен құрылыстарында, әлеуметтік объектілерде (білім беру, денсаулық сақтау), сондай-ақ олардан жүз метр қашықтықтағы радиуста лотерея билеттерін таратуға және лотерея терминалдарын орнатуға тыйым салынады

Сонымен қатар Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен Үкімет заңсыз ойын бизнесіне және лудоманияға қарсы күрестің 2024-2026 жылдарға арналған кешенді жоспарын қабылдады.

«Мемлекет басшысы Ұлттық құрылтайдың Атырауда өткен үшінші отырысында лудоманиямен күресу үшін жүйелі жұмыс жасап, кешенді жоспар құруды, сондай-ақ тиісті заңды тезірек қабылдауды тапсырған еді. Мәжіліс бұған дейін осыған қатысты заң жобасын бірінші оқылымда қарастырған болатын. Қабылданған кешенді жоспардың іс-шаралары заң жобасының негізгі ережелерімен толық үндеседі», — дейді Мемлекеттік кеңесші.

Қоғам дертімен күресті әрбір қазақстандық жүргізуі керек. Әйтпесе осы кеселге оның ертең баласы немесе туыстары, жақындары, достары, көршілері шалдығуы мүмкін. Осында азаматтық ұстанымдарды ұстанатындардың бірі белсенді Нұржан Жақыпов. Ол «Нашақор» және «Вне игры» жобаларын жүзеге асыратын «Хақ-Назар» қоғамдық қорының төрағасы. Ол осы қозғалыс арқылы жолдан адасқандарға көмек қолын созып жүрген белсенді.

«Вне игры» жобасы аясында біз лудоманияға қатысты зерттеу жүргіземіз. Көптеген оқу орындарында профилактикалық іс-шаралар өткізіп, лекция оқимыз. Құмар ойындарға тәуелді адамдардың туған-туысқандарына көмектесіп, лудоманиядан қай жерде, қалай емделуге болатынын түсіндіреміз.  Жаңа заң бойынша Борышкерлердің бірыңғай тізілімінде тұрған тұлғаларға бәс тігуге тыйым салу – өте жақсы шешім болды. Өйткені адам бұл тізілімінде бола тұр құмар ойындарға қатысатын болса, бұл нағыз лудоманияның көрінісі. Айтылған заң лудомандардың отбасын қорғауға көмектеседі. Себебі мұндай адамдар өз отбасы мүшелерінің атынан жиі қарыз алады. Сондай-ақ букмекерлік кеңселерге спорт саласынан бөлек жерде жарнама жасауға шектеу қойылды. Бұл да дұрыс шешім, өйткені жарнама – жаңа адамдарды құмар ойын бастауға және лудоманиядан емделіп жүрген адамның ойынға қайта оралуына итермелейді»- дейді Нұржан Жақыпов.

  ЛУДОМАНИЯ ЕМДЕЛЕ МЕ?

азіргі кезде жиі көтерілетін сұрақтардың бірі барлық дүние-мүлкін салып, өзін ғана емес өзгелерді шаршатып жіберетін ойынқұмарлық емделе ме деген сұра. Жалпы статистика қарағанда әлемде ересектер арасында құмар ойындарға тәуелділіктің таралуы 0,12 пайыздан 5,8 пайызға дейін жетеді. 

«Біз лодомания бойынша 24 зерттеуге шолу жасадық. Бұл 2022 жылғы мета-талдау және онда тиісті нәтижелер жинақталған. Мәселен, әлемде ересектер арасында лудоманияның таралуы 0,12 пайыздан 5,8 пайызға дейін. Сонымен қатар, ересек адамдардың шамамен 12,5% тұрақты түрде ойнайды. Осы математикалық модельдеу арқылы бұл халықаралық зерттеу нәтижесін еліміздегі жағдайға көшірсек, мынадай көрініс шығады: Қазақстанда аталған проблеманың таралуы 442 мың адамға дейін жетуі мүмкін. Оның ішінде проблеманы мойындайтындар - 36 мыңға жуық адам», - дейді Республикалық психикалық денсаулық ғылыми-практикалық орталығы бас директорының орынбасары Дәулет Байпейісов. 

 Жалпы психологтар луоманияның жазылатын дерт екенін бәірақ онымен күрес немесе емделу кешенді әрі тұрақты жүргізілуі керек деген пікірді алға тартады.

Психолог Серікгүл Сәлидің айтуынша, луомандарды емдеу курсы шамамен 8 айдан тұрады.

«Лудомания ауруы бұл жалмауыз ауру, бәрін жалмайды. Лудоман мен енді ауырмаймын дегенімен, ауру оны жеңеді. Біздің алдымыздан айына 100 лудоман өтсе, соның 98, 99-ы өзіне қол салу туралы ойлаған. Лудомания белгілері бар адамдардың тек 8,3% ғана құмар ойындарға тәуелділікпен байланысты проблемалары бар екенін мойындайды. Көпшілігі өзінің ойынқұмар екенін сезінбейді», - дейді психолог.

 Ал тағы бір психолог Бекзат Маратұлы лудомандарды емдеу – аса қиын процесс екенін алға таратады. Оның пікірінше лодоманияны емдеу курсы шамамен 6 айға созылады.

«Ойынқұмарлық ешқандай дәрі-дәрмек емделмейді. 24 сағат бойы негізінен психотерапиялық жұмыстар жүргізіледі, 10%-ы ғана турдотерапиялық жұмыстарға арналады. Орындайтын тапсырмалар «12 қадам» бағдарламасының базалық тапсырмалары десек болады», – дейді психолог. Құмар ойынға салынған адамның өзімен ғана емес, отбасымен бірге жұмыс жүргізіледі. Ойынқұмарлықтан емделу уақыты шамамен 6 айды алады. Мұнан кейін олар бірнеше ай бойы мамандардың бақылауында болады. «Тәуелділік – бір ғана адамның мәселесі емес, отбасының мәселесі. Тәуелді адамның өзін ғана емес, оның ата-анасын да емдейміз. Себебі, емделіп шыққан адамның сол жолға қайта салынуына 70% ата-анасымен қарым-қатынасы әсер етеді. Біз емделушінің ата-анасымен де психотерапиялық жұмыстар жүргіземіз. Алайда, осы жұмыстардың нәтижелі болуы 99% емделушінің ынтасына, ерік-жігеріне байланысты. Емделушінің өз қалауы, ерік-жігері болмаса, құмар ойынына тәуелділік ешқашан емделмейді», – дейді психолог.

 Тағы бір психолог Олег Матвеев лудоманияның нашақорлықтан да аса қауіпті екенін алға таратады. Оның пікірінше ойынқұмар адамды жүріс-тұрысынан, сыртқы келбетінен басқалардан айыра алмайсың. Нашақор мен маскүнемді бірден көресің ғой. Мысалы, лудоман смартфонды өзімен бірге дәретханаға алып кіріп, бір минуттың ішінде млн теңгені ұтысқа тігіп, түк болмағандай шығуы мүмкін. Ол үшін ешқайда бармайды да, смартфонда оған қажеттің бәрі бар.

«Лудомания өзектілігі жағынан қазір бірінші орынға шықты деп айтар едім. Мәселен маскүнемдік бойынша Заң жүзінде қандай да бір шектеулер бар. Атап айтар болсақ, дүкендерде 21 жасқа дейін арақ-шараптарды, темекіні сатпайды. Есірткіні пайдалануға мүлде тыйым салынған. Ал, ойынқұмарлық керісінше қазір дамып, насихатталып, кең тарап жатыр. Әр қаладан көшеде букмекерлік кеңселердің жарнамасы бар баннерлерді жиі көруге болады. Яғни, олар заңды түрде өздерін жарнамалап жатыр. Фильм көріп отырсаң да олардың жарнамасы жиі шығып, ұтыс тігуге шақырады. Бәрі насихаттап жатыр. Спортшылардың формасында да, қоғамдық көліктерде де бадырайған жарнама. Ал жастар бізде еліктегіш. Олар психологиялық тұрғыда өте әлжуаз,  ыңғайға тез көнгіш, тез иланады», - дейді Олег Матвеев. 

  ОТБАСЫНДАҒЫ ЖАНЖАЛДЫҢ НЕГІЗІ СЕБЕБІ - ЛУДОМАНИЯ

Лудомания қанша отбасын ойрандап жатыр. Ажырасқан әр 10 отбасының жетеуінде жанжал лудомания салдарынан шыққан.  Мұны Мәжіліс депутаты Нартай Сәрсенғалиев айтады.

«Елімізде қазір 350 мыңнан астам адам құмар ойынның „инесіне“ отырған. 2019 жылмен салыстырғанда, былтыр құмар ойындарға бәс тігу елімізде 40 есеге көбейген. Букмекер кеңселердің бір жылдық қаржы айналымы 1 трлн теңге болған. Лудомания дертіне шалдыққан 174 мың жас қазақстандық 36 млрд теңгеге бәс тіккен. Қазір құмар ойынның шырмауына түскендер шетінен қылмыскер болып жатыр. Былтыр 157 мыңнан астам қылмыс жасалса, соның 20 пайызы құмар ойынға құнныққандардың мойнында. Суицид жасаған 3676 отандасымыздың әр бесіншісі лудомания дертіне шалдыққан деген дерек келді. Бұл лудомания бір адамның тағдырын емес, тұтас отбасыларды бүлдіреді. Елімізде ажырасқан әр 10 отбасының жетеуінде жанжал лудомания салдарынан шыққан. Ал біз осымен қалай күресіп жатырмыз? Елімізде қоғамдық көліктің сыртын, тұрғын үйлердің қасбетін түгелдей құмар ойындардың жарнамасына бердік», — деді Нартай Сәрсенғалиев.

Жалпы лудомания-бұл адамның құмар ойындарға және компьютерлік ойындарға патологиялық тартымдылығымен сипатталатын тәуелділіктің өте кең таралған түрі. Бұл дегеніміз, құмар ойыншы қоршаған факторларға және өмірде болып жатқан оқиғаларға қарамастан геймплейге үнемі қатысуы. Осы дертпен қоғам болып күрес жүргізу қажет.