Валюта бағамы
  • USD -

    494.5
  • EUR -

    533.5
  • RUB -

    5.09
Биыл қыс қатты болады - синоптиктер
Фото: ашық көзден 17 қазан 2024
Биыл қыс қатты болады - синоптиктер

«Қазгидромет» РМК синоптиктері 2024 жылғы қараша мен 2025 жылғы наурызға арналған консультативтік маусымдық ауа райы болжамын жариялады. Болжамға сәйкес, күз бен қыста жауын-шашын нормадан асып түседі және күннің аномальды түрде суитын кезеңдері болады, деп хабарлайды Ulys.

Синоптиктердің болжамына сүйенсек, қыста температура режимі климаттық норма шегінде болжанған. Жауын-шашын көпжылдық нормадан асады. Алайда жауын-шашынның тоқтауы мен температураның аномальді төмен фонымен (солтүстік, орталық және шығыс аймақтарда түнде 30-45°C аяз, елдің батысы мен оңтүстігінде 25-35 °C аяз) сипатталатын кезеңдер болады.

«Қыстың алғашқы екі айы желтоқсан және қаңтарда Қазақстанның басым бөлігінде ауа температурасы нормада болады деп болжанады. Тек қаңтарда елдің батысында, солтүстік-батысында (Батыс Қазақстан, Атырау, Маңғыстау облыстарында, Ақтөбе облысының басым бөлігінде, Қостанай облысының солтүстік-батысында) нормадан 1°С жоғары болады.

Желтоқсан айында жауын-шашын мөлшері республиканың басым бөлігіндегі нормадан көп болады деп болжанып отыр.

Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Қызылорда, Ұлытау облыстарында, Түркістан облысының басым бөлігінде, Атырау облысының солтүстігінде, Қостанай, Ақмола облыстарының оңтүстігінде, Қарағанды және Жамбыл облыстарының солтүстік-батысында норма шамасында болжанған.

Маңғыстау облысында, Атырау облысының басым бөлігінде, Ақтөбе облысының оңтүстік-батысында нормадан аз болжанды», - делінген синоптиктер болжамында.

Қаңтар айында жауын шашын мөлшері республиканың басым бөлігінде норма шамасында болады.

Солтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан облыстарында, Ақмола, Павлодар облыстарының басым бөлігіндегі, Қостанай облысының солтүстік-шығысында, Ақтөбе облысының оңтүстік-батысында, Қызылорда облысының батыс жартысында нормадан көп болады;

Батыс Қазақстан, Атырау және Маңғыстау облыстарының басым бөлігінде нормадан аз болжанып отыр.

Ақпан айында республиканың басым бөлігінде ауа температурасы нормадан 1°С-қа жоғары. Еліміздің солтүстік аймақтарында норма шамасында болжанды. Белсенді циклондар әсерінен жауын-шашын еліміздің көптеген аймақтарында нормадан асып түседі. Жауын-шашын республиканың оңтүстік-батыс жартысында климаттық норма шегінде болжанады.

RELATED NEWS
АЖЫРАСУ НЕГЕ БЕЛЕҢ АЛУДА
19 маусым 2024
АЖЫРАСУ НЕГЕ БЕЛЕҢ АЛУДА

Қазақ жастары отбасы құндылығына немқұрайлылық танытуда 

Қазіргі қазақ қоғамындағы өршіп тұрған өзекті мәселенің бірі – ажырасу. Олай деуіміздің себебі Қазақстанда әрбір үшінші неке ажырасумен аяқталады  екен. ҚР Ұлттық статистика бюросының  деректеріне жүгінсек, 2022 жылы елімізде 130 мыңға жуық жас шаңырақ көтерсе, 22500-ден астам отбасылық жұптың жолдары екіге айрылған. Ал 2023 жылы АХАТ органдары Қазақстан Республикасында 120,8 мың некені тіркеген. Бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда 5,9% аз. Некенің сақталуына келер болсақ, олардың саны 2022 жылмен салыстырғанда 9,6% азайып, 40,2 мыңды құраған екен. Тұрғылықты жеріне зер салар болсақ, қалалық жерлерде ажырасуға өтініш көп берілген. Мәселен, қалалық жерлерде 29,4 мың ажырасу (73,1%), ауылдық жерлерде 10,8 мың ажырасу (26,9%) тіркелген. Алайда, бұл келтірілген мәліметтерге де сене беруге болмайды,  өйткені олардың арасында жалған түрде, өтірік ажырасатындар да аз емес.  

Шаңырақтың шайқалуына не себеп?

Көптеген жастар той өткен соң бір жылдың ішінде ажырасуға арыз береді екен. Саясаткерлер мен депутаттар отбасы институты  құрдымға кетіп барады деп дабыл қағуда, бұл пікірді әлеуметтанушылар да  қолдап отыр.

Ажырасу деңгейінің күрт өсуі - бұл тек отбасының ішіндегі негативті фактор емес, сонымен қатар жұртшылықтың сана-сезімінің өзгеруі дейді психологтар. Ажырасудың себептері көп, жалпы алғанда  бұл тұрғыда қазақстандық қоғамда қандай мәселелердің  бар екендігін айғақтайды. Сонымен...

Ата-аналары мен туған-туысқандардың араласуы

Кейбір ажырасқан жастардың аузынан: «Бәріне оның шешесі (жігіттің немесе бойжеткеннің) кінәлі» дегенді жиі естиміз. Кейбір ата-ана өз баласының жар таңдаудағы әрекетіне, екі жастың бақытты жанұя құруына кедергі жасап бағады. Құдағилардың арасындағы өзара түсініспеушіліктің өзі кейде екі жастың екі жаққа кетуіне себеп болып жатады. Осыдан-ақ екі жастың бақытты болуы тек өздеріне ғана емес, ата-аналары мен туыс-туғандарына да байланысты екенін көреміз. Қазақтың «қатын алма, қайын ал» деген сөзіне де бойдақтар құлақ асқандары абзал. 

Отбасындағы зорлық-зомбылық

Зорлық-зомбылық - айрандай ұйыған отбасының ойран болуының басты себебі. Алайда, әлеуметтік сауалнама көрсеткеніндей, ажырасу тек күйеуі тарапынан соққы  жеп, қорлық көруіне ғана байланысты емес көрінеді. Бұл орайда әңгіме отбасы бюджетін еркегі реттеп, әйеліне психологиялық түрде қысым көрсетіп,  қаржыдан қағып, кіріптар  етіп ұстауында да болып отыр.

Әйелің меншігің емес

Үйленгенше  тосын  мінез көрсетпей, биязы болып жүрген ер азамат отбасын құрған соң еркінсіп, өз дегенін жасай бастайды. Мұндай жігіттер әйелін  өз меншігім деп  санап, ойына келгенін істейді. Төменшіктетеді, дауыс көтеріп жекиді, жұдырық жұмсайды. Әрине, кеше ғана жарына сүйікті болып  жүрген әйелдің бұл қорлыққа шыдамасы анық.

Көзқарастың қарама-қайшылығы

Отбасылық өмірдің алғашқы айларынан соң ерлі-зайыптылар өмірге деген көзқарастарының, қызығушылықтарының  әрқилы екенін бағамдай бастайды. Олар бала тәрбиесі, үй  іші шаруасы мәселелерінде  ортақ  мәмілеге келе алмаулары мүмкін. Осының нәтижесінде кикілжіңдер туындайды. Мұны тек жас отбасылардың проблемаларына жатқызуға болмайды, 15-20 жыл отасқан ерлі-зайыптыларда да осындай мәселелер туындап жатады.  Өйткені жас келген сайын құндылықтар мен басымдықтар да өзгереді. Сондықтан бірнеше жыл отасқан жұптардың арасында  да келіспеушіліктердің  орын алып жататындығы белгілі жайт.

Шынайы өмірмен бетпе-бет келу

«Үйлену оңай – үй болу қиын». Көптеген жастар үйленіп, отау құрған соң өмір әдемі ертегіге айналады деп ойлайды. Ал шын мәнінде некеге отырудың екі жаққа да жауапкершілік пен  белгілі бір міндеттер жүктейтіндігі ақиқат. Бұған ақша, қаржы және тұрмыстық мәселелер қосылған соң жүйкенің сыр беретіндігі бесенеден белгілі. Ертегідегідей өмір нақтылы қатал бағытқа бет бұрған соң жұптар аз уақытта ажырасып тынады.

Статистикаға жүгінсек, ажырасуға ерлерге қарағанда әйелдер жиі арыз береді екен. Мұның себебі – отбасының ұйытқысы саналған әйелдердің шыдамының шегіне жетуінен. Көп жағдайда отбасын тұрмыс, қаржы жағынан нәзік жандылар алға сүйрейтінін білеміз.  Ұсақ-түйек былай тұрсын, күрделі мәселелерді шешіп, бала тәрбиесімен айналысады. Оның үстіне жаңа заманның әйелдері қаржы жағынан тәуелді емес, сондықтан отбасындағы озбырлық пен әлімжеттікке мойынұсына қоймайды. Өкінішке қарай бүгінгі таңда қазақстандық  қоғамнан ажырасу үрдісін мүлдем сызып тастау мүмкін емес. Алайда, жас отбасылар мектебін, дағдарыс орталықтарын құрып,  қоғамдағы бұл келеңсіз жайдың алдын алуға әбден болады. Сондай-ақ, психолог мамандар тарапынан жасөспірімдер арасында отбасы, неке тұрғысында әңгімелер, кездесулер  өткізіліп тұрса, отбасылық өмір туралы оң пікірлер  қалыптасар еді. 

Ене мен келін қарым-қатынасы

Ажырасудың басты себептерінің бірі – қара шаңырақта бірге тұрып жатқан ене мен келін мәселесі. Еліміздің қай өңірінде болсын (әсіресе, оңтүстік, батыс аймақтарда) келін мен ененің бірге тұруының қиындықтары көп.  Негізі әр аймақтағы ажырасудың себептері әрқилы. Оңтүстік пен батыс өңірлерде ер азаматтар әке-шешесімен, бауырларымен бірге тұрғылары келеді, ал бойжеткендер мұны көп жағдайда қаламайды. Демек, келіндердің өз ұстанымдары бар деген сөз. Нәтижесінде жастардың өміріне туысқандары араласып, «пайдалы» кеңестер бере бастайды. Осының салдарынан шаңырақ шайқалады. Кей кездері шешесінің ұлын келінінен қызғанатын сәттері де байқалады. Немесе керісінше, шешесі сәт сайын қызына телефон шалып, жағдайын сұрап, жастардың мазасын  ала береді. Осы әрекетімен-ақ ол өзін күйеу баласына  қалай қарсы қойып алғандығын   білмей қалады.

      Қазақ отбасында ажырасу деген болып па еді?

Осыған дейін дәстүрлі қазақ отбасында ажырасу деген  сирек болушы еді. Жастар ауыл ақсақалдары мен үлкендерінің сөзін жерге тастамаған. Олар бұзығын тыйып, ақылын айтып, отбасындағы жөнсіз ұрыс-керісті болдырмай, пәтуамен бәрін реттеп отырған. Отбасы және неке мәселесін зерттеп жүрген  отандық этнограф Аманжол Қалыш ажырасу өткен ғасырдың 40-50 жылдары кең етек жая бастады деген пайым айтады.  Егер 1950 жылдары әрбір жүзінші отбасы ажырасса, 1980 жылдары әрбір төртінші, 1990 жылдары әрбір үшінші отбасында ерлі-зайыптылардың жолдары екі айырылатын болған. 2000 жылдары тіркелген 90 873 некенің 27 391-і бұзылған. Ал  араға  11  жыл салып қарасақ, 2011 жылы  жылы үйленген 160 517 жұптың 44 928-і ажырасқан.  Бұл, әсіресе Қарағанды, Павлодар мен солтүстікте, шығыс және орталық аймақтарда қатты белең алған. Ол жақтың тұрғындары үшін ажырасу қалыпты жағдай болып кеткен тәрізді. Қалай десек те, қазақ қоғамы үшін бұл «айықпас кеселге» айналғандай.  Бұл сөзімізге мына бір мәліметтер дәлел бола алады.

    2024 жылғы 4-наурызда жаңартылған Petrelli Previtera-ның мәліметіне сүйенсек, еліміз  ажырасу көрсеткіші бойынша рейтингте 105 елдің ішінде  Мальдив аралдарынан кейінгі екінші орынды иеленген. Ажырасу көрсеткіші 2024 жылдың басында 1000 адамға шаққанда 4,6-ны құраған. Бұл жағынан халық саны көп Ресей мен Қытайды артқа тастадық. Үшінші орында Ресей (1000 адамға 3,9), төртінші орында Беларусь (1000 адамға 3,5) және бесінші орында Қытай (1000 адамға 3,2) тұр.

Қазақ қоғамында бұрын ажырасуға бару – үлкен күнә, қылмыс, ерсі қылық ретінде қабылданатын.  Гендерлік құқық заңнамасы қабылданып, әйелдер құқығы қоғамда айқын көрініс таба бастағаннан кейін ажырасу фактісі де көптеп тіркеле бастады. Оның  басты  себебі - әйелдердің өз-өздерін қамтамасыз ете алатындай дәрежеге жетуі, нәтижесі жоғарыдағыдай. 

Ажырасудан арланбайтын жастардың көбеюі алаңдатарлық жағдай. 

       

 

 

                                                                                   

Суицидті насихаттайтын шетелдік сайттар бақылауға алынды
07 қазан 2024
Суицидті насихаттайтын шетелдік сайттар бақылауға алынды

Қазақстан Республикасының Бас прокуроры Берік Асылов Х әлеуметтік желісіндегі парақшасында суицидті насихаттайтын шетелдік сайттарға қатысты халықаралық деңгейде тапсырма бергенін жазды, деп хабарлайды Ulys.

 «Суицидті насихаттайтын шетелдік сайттар бойынша құқықтық көмек көрсету үшін халықаралық тапсырмалар жіберіледі. Тергеу барысында қолданыстағы заңнамаға өзгерістер енгізу қажеттілігі туралы мәселені қарастырамыз. Қажетті тергеу әрекеттерін жүргізіп, бірқатар сараптамалар тағайындаймыз. ІІМ суицидтің барлық фактілерінде ҚК-нің 313-1-бабы белгілерін тексеру тапсырылды. Тергеу барысын бақылауға алдым. Басқа да әлеуметтік желілерде ҚК-нің 313-1-бабы белгілерінің бар-жоғын тексереміз», - деп жазды Асылов.

21 жасқа толмағандарға энергетикалық сусын сатуға тыйым салынады
05 маусым 2024
21 жасқа толмағандарға энергетикалық сусын сатуға тыйым салынады

Қазақстанда 21 жасқа толмаған адамдарға энергетикалық сусындарды сатуға тыйым салынады. Бұл норма бүгін Мәжілістің жалпы отырысында қабылданған лотерея қызметі мәселелері бойынша өзгерістер енгізу туралы заңда қамтылды, деп хабарлайды Kazinform.

 Мәжіліс депутаты Елнұр Бейсенбаевтың айтуынша, құмар ойындарға әуестенген азаматтар түні бойы сергек жүріп, құмар ойын ойнау үшін энергетикалық сусындарды көптеп алады.

«Қаржылық мониторинг агенттігі мәліметіне қарағанда, қазір кәмелетке толмаған 200 мыңнан астам адам тұрақты түрде құмар ойын ойнаған. Бұл жасөспірімдер де энергетикалық сусындарды ішіп отырып, бәс тігулері мүмкін. Энергетикалық сусындар алкогольден де қауіпті болды. Қазір 10 жасар бала да энергетикалық сусынды оңай сатып алады. Осыған орай Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау мақсатында 21 жасқа толмаған адамдарға энергетикалық сусындарды сатуға тыйым салынды», - деді депутат.

Айта кетейік, бүгін Мәжілістің жалпы отырысында «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ойын бизнесі, лотереялар және лотерея қызметі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңы екінші оқылымда қаралып, қабылданды.

Біз туралы
ulys.kz — ақпараттық, сараптамалық және танымдық бағыттағы материалдарды береді.
 
Мультимедиялық жоба заман талабына сай жасалған. Қазақстанның ақпараттық нарығын сапалы
контентпен қамтамасыз етуге үлес қосуға бағытталған. Мұндағы сараптамалық, танымдық
мақалалар сан саланы қамтиды. Геостратегия, геоэкономика, геосаясат, халықаралық
қатынастар мен елдің ішкі-сыртқы саясаты, экономика, жаһанда болып жатқан тектоникалық
өзгерістер мен тренд тақырыптар ұлттық мүдде тұрғысынан терең талданып қазақ
оқырмандарына жеткізіледі. Орталық Азия мен Түркі әлеміне ерекше көңіл бөлінеді.