Валюта бағамы
  • USD -

    529.3
  • EUR -

    551
  • RUB -

    5.15
АҚШ ПЕН РЕСЕЙ ТЕКЕТІРЕСІ
19 желтоқсан 2018
АҚШ ПЕН РЕСЕЙ ТЕКЕТІРЕСІ

Сергей Скрипальдың улану оқиғасы сияқты Ресей мен Ұлыбритания арасындағы дағдарыс та екі ел арасындағы қарым-қатынастардың нашарлауына әкелді. Ресейге салынған санкциялардың артуы блок қоюшылар санының артып, санкциялардың қатаюына себеп болып отыр. Сонымен қатар, АҚШ-та сенаторлар тобы ұсынған санкция туралы жаңа заң жобасында Ресейдің Сирия мен Украинаға қатысты саясатына байланысты да жаңа санкция туралы шешім қабылданды. Осылайша, 2018 жылдың 22 тамызында күшіне енген санкциялар арқылы бұл текетірестің  қосымша кезеңі басталды.

Осы соңғы санкция туралы шешімнің әсіресе банк және авиация салаларына бағытталуы Ресей тарапынан сынға алынды. Орыс билігі бұл санкцияларды Ресейге қарсы жарияланған экономикалық соғыс ретінде қабылдап, оған өз деңгейінде жауап қайтарылатынын мәлімдеді. Ағымдағы жағдайда АҚШ жаңа санкцияларды енгізу туралы шешімінен бас тартпайтын тәрізді. Шешімнің бір пунктінде «егер Ресей қажетті талаптарды орындамаса, санкциялар 90 күн ішінде одан әрі күшейтілетін болады» деп көрсетілген.

Санкция туралы шешім айқындалып,  санкциялар енгізілмей тұрып-ақ тамыз айының ортасында Ресей рублі шамамен 4%-ға құнсызданды. Бұл валюталық талықсытпа Ресеймен тығыз сауда қарым-қатынастағы Қазақстанның ұлттық валютасы – теңгеге де әсер етіп, оның 5-10%-ға құнсыздануына себеп болды. Санкцияларға дейін ұлттық валюта бағамы долларға шаққанда 340 теңге болатын. Санкциядан кейін 365-ке дейін өсіп, одан кейін тағы 380-ге дейін көтерілген соң 355-ке түсті. Кейін 365-370 деңгейінде болды. АҚШ-тың санкция туралы шешімі екі ірі держава арасындағы қақтығысқа әкеліп қана қоймай, осы екі елмен тығыз экономикалық ынтымақтастықтағы елдерге де елеулі салқынын тигізуде.

Санкция салу шешімдері әдетте қарсы тарапты экономикалық тұрғыдан тұралатып, көздеген саясатына көндіру үшін қолданылады. Ең танымал мысалдардың бірі - Иран мен Солтүстік Кореяға қарсы салынған санкциялар.

Саяси дағдарыстардың ең алдымен тараптар арасындағы экономикалық қарым-қатынасты бұзатыны белгілі.  Бұл тұрғыда Ресей соғыс ұшағының атып түсірілуіне байланысты Түркия мен Ресей арасында қысқа мерзімге жалғасқан экономикалық эмбаргоны атауға болады. Осыған байланысты Ресей, Түркиядан әсіресе, азық-түлік және ауыл шаруашылығы өнімдерін енгізуге тыйым салған болатын. Түркия да Ресеймен екіжақты саудасындағы маңызды өнімдердің импортын шектеген еді. Екі ел арасындағы аталған дағдарыс Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Түркия-Ресей қарым-қатынастарын жақсарту жөніндегі күш-жігерінің арқасында қайта қалпына келген болатын.

Бұл дағдарыс кезеңінде Ресейде әртүрлі азық-түлік, жеміс-жидек және көкөніс өнімдерінің бағасының өскеніне қарамастан, жалпы алғанда елдің ауылшаруашылық секторы соңғы жылдардағы ең маңызды даму кезеңін өткерген болатын. Мәселен, тыңайтқыш өндірісі бір жыл ішінде 2016 жылға қарағанда рекордтық деңгейге 16%-ға артты. Бұған отандық өнімдерге деген сұраныстың артуы және импорттық өнімдерді алмастыру үшін отандық өнімдерді қолдау басты себеп болған еді. Осылайша қолданылған эмбарго Ресей экономикасын әлсіретпей, керісінше нығайта түсті.

Осы тұрғыдан алғанда, экономикалық эмбарго әрқашан қажетті нәтиже бермейтіні анық. АҚШ осындай мысалдарды ескеруі керек. Өйткені, екі күшті экономика арасындағы жалпы қолданылған санкциялар тарихта да табысты болған емес. Сонымен қатар, Қытайға қарсы салған санкцияларының сауда соғысына айналуына байланысты АҚШ-тың ұқсас мезгілде көптеген майданда күресуіне тура келуі, өз экономикалық жағдайына және жаһандық сауда теңгеріміне кері әсерін тигізуі ықтимал.

АҚШ-қа жауап ретінде Қытай үкіметі қарсы санкциялар бойынша АҚШ-тан әлдеқайда стратегиялық шешім қабылдады. АҚШ-тан келетін өнімдердің ішінде әсіресе Орталық Америка аймағындағы фермерлердің Қытайға экспорттайтын өнімдерін нысанаға алды. Осылайша, Трампқа ең көп қолдау көрсеткен Орталық Америкадағы фермерлерге қысым жасау арқылы олардың Трампқа қолдауын әлсіретуді көздеді.

АҚШ-тың Ресейге салған соңғы санкциялары арасында химиялық қаруды қолдануға кепілдік берілмеген жағдайда Ресейдің «Аэрофлот» компаниясының АҚШ-қа ұшуына тыйым салу және ішінара банк секторына санкция қолданылатыны айтылды. Осы хабардан кейін «Аэрофлот» акцияларында елеулі құлдырау байқалды. Осылайша, АҚШ жалпы ауқымда және кейбір стратегиялық маңызға ие ресейлік компанияларды тұралату арқылы Ресей үкіметіне қысым жасамақ.

Соңғы қабылданған санкция шешімдеріне байланысты премьер-министр Дмитрий Медведев бастаған Ресей билік өкілдері қаншалықты қатаң мәлімдемелер жасаса да әлі күнге дейін нақты бір шешімге байланысты іс-шаралардың жүргізіліп жатпағанын айтуға болады. Осыған қатысты жасалған сараптамалар, жалпы Ресей жаңа санкция туралы қарарларды қайтарып алуға қатысты АҚШ-тан бір келіссөзге апаратын қадамды күтетіні байқалады. Ал егер де өзі күткен іс-әрекет жуық арада орындалмаса Ресей өз тарапынан қарсы санкция қабылдайтын ниет көрсетеді.

Мәселені екінші қырынан алып қарағанда, осы санкция енгізу туралы шешімдер Ресей үкіметінің ел экономикасын жандандыруға қатысты реформа үдерісін бастағаннан кейін күн тәртібіне келуі және енгізіле бастауымен байланысы бар екенін аңғаруға болады. Осыған орай Ресей президенті Владимир Путин 2018 жылдың мамыр айында 2018-2024 жылдарға арналған даму бағдарламасын жариялады. Ресей үкіметі жоспарға қатысты, алдағы алты жыл ішінде елдің қай бағытта дамитынына қатысты жол картасын әзірледі. Қабылданған жоспарға сәйкес ЖІӨ-нің сатып алу қабілетінің паритеті бойынша қандай да бір макроэкономикалық тұрақсыздыққа жол берместен алты жыл бойы 3,5%-ға өсіп, әлемдегі сатып алу қабілетінің паритеті бойынша ең ірі 5-мемлекет болуды көздеуде.

Ресей экономикасы қазіргі таңда бастан кешіріп отырған қатаң экономикалық шарттарды есепке алғанда алға қойған мақсатына жетуі дәл қазір біраз қиын тәрізді. Осы тұрғыда АҚШ-тың санкция енгізу туралы жаңа шешім қабылдауы Ресейдің сауда теңдігіне әсер етіп түрлі макроэкономикалық толқуларға итермелеуі мүмкін. Осылайша Ресей үкіметінің алдына қойған мақсаттарына жетуіне қосымша қиындықтар туындауы мүмкін.    

Жалпы АҚШ-тың ұстанып отырған экономикалық стратегиясына назар аударсақ, АҚШ президенті Дональд Трамптың қадамын – Ресей және Қытайға қарсы сауда соғысын бастап, өз экономикасына зиян келерін біле тұра осы елдердің экономикалық өсуін әлсіретуге бағытталған қадам деуге болады. Трамптың ұстанып отырған экономикалық саясаты ірі компаниялардың бай ресурстарын қолдану арқылы даму үстіндегі компанияларды жұтып қою саясатына ұқсайды. Алайда өзі ұстанып отырған іскерлік логикасы ғаламдық экономикаға және осы аталмыш елдермен тығыз экономикалық қарым-қатынастағы елдер мен компанияларды қиын жағдайда қалдыруда. Сондай-ақ, енгізілген санкциялар үнемі күткен нәтижелерді көрсетпейтінін ескерсек, Түркия мен Ресей арасында орын алған нәтижедегідей теріс ықпал етіп, Ресей экономикасының одан әрі күшеюіне септігін тигізу мүмкіндігі де жоқ емес.   

 

Шыңғысхан Жаңалтай,

Еуразия ғылыми-зерттеу институты директорының орынбасары

RELATED NEWS
ҚАУІП ҚЫТАЙДАН
19 желтоқсан 2018
ҚАУІП ҚЫТАЙДАН

«ULYS» túsinikteme: Жақында АҚШ-тың вице-президенті Майк ПЕНС Ақ үй әкімшілігінің Қытайға қатысты саясаты туралы арнайы мәлімдеме жасаған болатын. Соның ең өзекті жерлерін ағылшын тілінен тікелей аударып, назарларызға ұсынып отырмыз.

Бейжің бұрын-соңды болмаған жағдайда күшін көрсетуге бел буып кірісті. Қытай кемелері әкімшілік-аумақтық тұрғыда Жапонияға тиесілі Сенкаку аралдарын тұрақты карауылдай бастады. Қытай басшысы 2015 жылы Ақ үйде тұрып «оның елі Оңтүстік Қытай теңізіне әскер әкелуге ниетті емес» деп мәлімдеген еді, бірақ Бейжің қазір жасанды аралдарға әскери базаларын құрып, кемелер мен әуе шабуылдарына қарсы күштерін әкеліп қойды.

Бүгінде Қытай тыңшы мемлекетке айналды. Бұл істе олар АҚШ-тың технологиясына иек артып отыр. «Қытайдың ұлы қорғаны» атты интернет ақпаратын қатаң сүзгіден өткізетін жоба жасалды.

2020 жылға қарай Қытай билеушілері адам өмірінің әр қырын виртуалды түрде бақылауға алатын жүйені енгізгелі отыр.

Қытайдағы діни бостандықта мәз емес. Христиандар, буддистр мен мұсылмандарға қысым жасаудың жаңа науқаны қарқынды жүріп жатыр.

Өткен айда Бейжің Қытайдағы ең ірі жерасты шіркеулерінің бірін жапты. Билік бүкіл ел бойынша крестерді қиратып, Библия кітаптарын өртеп, дін қызметкерлерін темір торға тоғытуда. Бейжің жақында Ватикамен мәміле жасады. Бұл келісім бойынша атеистік Коммунистік партия католик молдаларын өздері тікелей тағайындай алады. Осыған қарап Қытай христиандарын азапты күндер күтіп тұр деуге әбден болады.

Бейжің буддистерді де қуалап жатыр. Соңғы 10 жылдың ішінде 150-ден астам тибет будис монахы діни наным-сеніміне жасалған қысымға наразылық ретінде өзін өртеп жіберген. Коммунистік партия Шыңжаңда 1 миллион мұсылман ұйғырды миларын әбден айналдыру үшін үкімет лагерлеріне қамады. Лагерден босап шыққандар ондағы азапты айта алмай, зарлап отыр.

Қытай АҚШ үкіметінің іс-әрекеттері мен мақсаттарына қарсы күресті күшейтті. Оның ішінде, Американың одақтастары мен жауларымен өзінше қарым-қатынас орнатуда.

Қытай ықпалын кеңейту үшін «қарызға батыру дипломатиясын» кеңінен пайдалануда. Бүгінде бұл ел Азиядан Африкаға, Еуропадан Латын Америкасына дейінге мемлекеттердің үкіметтеріне инфрақұрылымды дамыту деген желеумен жүздеген миллиард долларды аямай үлестіруде. Бұл берешектің терминдері өңін айналдырып, ең көркем түрде түсіндірілуде, бірақ олардың астарында Бейжіңнің үстемдігін күшейту жатыр.

Мысалға Шри-Ланканы алайық. Қытайдың мемлекеттік компанияларынан қыруар қарыз алған бұл ел коммерциялық бағытта деп түсіндірілген, бірақ анық күдік тудырып отырған айлақты салуға рұқсат беруге мәжбүр болды. 2 жыл бұрын алған таудай берешегін уақытылы қайтара алмаған Шри-Ланка үкіметін Қытай қысымға алып, ақыр аяғында жаңа айлақты Қытай жағына басы бүтін беруге еріксіз көндірді. Енді бұл айлақ Қытайдың алдыңғы қатарлы теңіз-әскери базасына айналатын күн алыс емес!

Бейжің Венесуэладағы жемқор және дәрменсіз Мадуро режимін де қарызға белшесінен батырып, берешектің өтемі ретінде мұнайына толық өз қарауына алды. Сондай-ақ Қытай Венесуэлаға несие беріп отырған жалғыз ел, Бейжің Венесуэла халқына 50 млрд-тан астам несие таратқан. Бейжің Қытайдың стратегиялық мақсаттарын қолдайтын партиялар мен үміткерлерге тікелей қолдау көрсетіп, кейбір елдердің саясатына араласып отыр.

Былтыр Қытайдың Коммунистік партиясы Латын Амарикасындағы 3 мемлекетті Тайпеймен арадағы қарым-қатынасты үзіп, оны Қытайдың құрамында деп тануға көндірді. Бұл амалдар Тайвандағы тұрақтылыққа қауіп төндіріп тұр.

Сіздерге Қытайдың біздің елде жасап отырған іс-әрекеттері туралы айтқым келеді, олардың біразын барлау қызметінен алдық, кейбірін халыққа жариялаймыз. Бұлардың бәрі ақиқат нәрселер.

Бейжің АҚШ-тың ішкі саясатына араласу айла-амалын белсенді жүргізіп келеді. Қытайдың Коммунистік партиясы америкалық бизнес нысандарын, киностудияларды, университтерді, сараптамалық орталықтарды, ғалымдарды, журналистерді және өңірлік, штаттық, федералды билік өкілдерін қатты ынталандырып отыр.

Ең сорақысы, Қытай Америка халқының қоғамдық пікіріне, 2020 жылғы президент сайлауына ықпал етуге барын салып отыр. Президент Трамптың көшбасшылығы олардың адымын аштырмай отыр, сондықтан Қытайға келесі сайлауда басқа басшының сайланғаны ауадай қажет.

Қытай Американың демократиясына араласып отыр. Бұған еш күмәндануға болмайды. Маусымда Бейжің «Пропаганда және цензура мәселесі» деген маңызды құжат қабылдады. Онда оның стратегиясы анық баяндалған. Бұл құжатта Қытай АҚШ-тағы әртүрлі жергілікті топтардың арасына жік салу үшін дәл және сақ әрекеттер ұйымдастыруы керек» деп анық жазылған. Сонымен бірге, Бейжің америкалықтардың қытай саясатын оң қабылдауына ықпал ету үшін белсенділерді, озық топтарды және үгіт-насихат материалдарын іске қосып отыр.

Қытайдың жоғары лауазымды шенеуніктері бизнес лидерлеріне ықпал етіп, біздің сауда саласындағы іс-шараларымызды айыптауға көндіруге әрекет жасауда. Қолданғандарға Қытайда кедергісіз жұмыс істеуге кепілдік беріп отыр. Жақында болған оқиғадан бір мысал: Қытай ірі америкалық корпорацияларға біздің әкімшіліктің саясатын айыптаудан бас тартса, лицензияларының күшін жоямыз деп қоқан-лоқы жасады.

Бақытымызға қарай, америкалықтар сатылып отырған жоқ. Мысалы, америкалық фермерлер Президент жағында және оның саяси бағдарынан нақты нәтиже көріп отыр. Осы аптада АҚШ-Мексика-Канада келісім-шарты сәтті жасалды. Осылайша біз Солтүстік Америка нарығына АҚШ өнімдерін шығаруға мүмкіндік алдық. Бұл америкалық фермерлер мен америкалық өндірушілердің үлкен жеңісі.

Қытайдың әрекеті біздің саясатқа ықпал етуге ғана бағытталып отырған жоқ. Бейжің экономикалық мүддесін қорғау үшін де қам қылып жатыр.

Бейжің Қытайда жұмыс істейтін америкалық бірлескен кәсіпорындардың ішінде «партия ұйымдарын» құруды талап етуде, осылайша Коммунистік партияның ықпалын арттырып, жұмысқа алу мен инвестицияға қатысты шешімдерді қабылдауда дауыс беру, тіпті вето қою құқығына ие болуды көздеп отыр.

Қытай билігі Тайванды жеке географиялық аумақ ретінде қарастыратын немесе Тибетке байланысты қытай саясатын қолдамайтын америкалық компанияларға да қысым жасап отыр. Бейжің уебсайтында Тайванды «Қытайдың провинциясы» деп атамаған Delta Airlines-ті жариялы түрде кешірім сұрауға мәжбүрледі. Сондай-ақ Marriott-тан Тибетке туралы тіуиттік жазбаға лайк басқан америкалық қызметкерді жұмыстан шығаруды талап етті.

Бейжің Голливудтан Қытайды тек қана жағымды жағынан суреттеуді талап етуде. Бұл талапқа көнбеген студиялар мен продюсерлерді жазалап жатыр. Бейжің Қытайды сәл болса да сынаған киносценарийлерді редакциялатып, цензураны күшейтті. Мысалы, “World War Z” (“Z дүниежүзілік соғысы”) фильміндегі вирус Қытайдан шықты деген жерін алдырып тастаған. Сондай-ақ, “Red Dawn” (“Қызыл арай”) фильміндегі құбыжықтарды қытайлық емес, солтүстікамерикалық деп өзгерттірген.

Бизнес пен ойын-сауықтан басқа Қытайдың Коммунистік партиясы АҚШ пен бүкіл әлем бойынша үгіт-насихат материалдарына миллиардтаған доллар жұмсауда.

China Radio International (Қытайдың халықаралық радиосы) қазір Бейжіңді жақсы жағынан насихаттайтын 30-дан астам хабар таратады, олардың көбі АҚШ-тың ірі қалаларына таралады. The China Global Television Network-ты (Қытайдың Ғаламдық телевизия желісі) 75 млн-нан астам америкалық тыңдайды екен, оның хабарларын Коммунистік партия тікелей бақылайды.

Коммунистік партия америкалық журналистердің Қытайдағы отбасы мүшелеріне қоқан-лоқы жасап, біразын қамап тастады. Бейжің АҚШ-тың ақпарат құралдарының уебсайттарын жауып тастады, біздің журналистерге виза беру ісін қиындатып жіберді. Мұндай қыспақ New York Times қытай басшыларының байлығы туралы зерттеу есебін жариялағаннан кейін басталды.

Цензура ғылым-білім саласында да асқынып тұр.

«Қытайлық студенттер мен ғалымдар қауымдастығының» АҚШ кампустарында 150-ден астам филиалы бар. Бұл топтар Америкада оқитын 430 мың қытай азаматына әлеуметтік іс-шаралар өткізуге көмектесіп отыр. Сондай-ақ олар Коммунистік партияның бағыт-бағдарынан ауытқыған қытай студенттері мен америкалық мектептер туралы ақпаратты Қытай елшіліктері мен консулдықтарына шұғыл жеткізіп тұрады. Мысалы, жақында Мериленд университетінде қытай студенті диплом алу салтанатында Америкадағы «сөз бостандығының жылы лебі» туралы айтқан. Оның бұл сөзін Коммунистік партияның ресми газеті сынап жазды. Осылайша әлгі қызды Қытайдың қатаң бақыланатын әлеуметтік желісіндегілер талап, жерден алып, жерге салды және оның Қытайдағы отбасы мүшелеріне қуғынға ұшырады. АҚШ-тағы ең ауқымды жобалардың бірі болып келген Қытайдың студент алмасу бағдарламасының аясы аяқ астынан тарылып шыға келді.

Бейжің университеттер, сараптамалық орталықтар мен ғалымдарға ақшаны аямай береді. Бірақ егер олардың еңбектерінен Коммунистік партияның ісіне қайшы келетін ой-пікір табылса, бірден қысымға тап болады. Сондықтан қытай сарапшылары Бейжің саясатына қарсы пікір айтса, виза берілмейтінін жақсы біледі.

Қытайдың ұлы жазушысы Лу Син: «Қытай шетелдіктерге мал ретінде немесе әулие ретінде қараған, бірақ оларға ешқашан тең адам ретінде қарамаған» деп жазады. Бейжің сөзден нақты іске көшеді деп сенім артады. Бірақ біз Қытаймен арадағы қарым-қатынасымыз әділдікке, ортақ игілікке және біздің егемендігімізді құрметтеуге негізделмейінше, қол қусырып, отыра алмаймыз.

 

Ернат ҚАШҚЫНОВ, ағылшын тілінің маманы, журналист

 

Дональд Трамп сайлауда жеңіске жетті, ол Ақ үйге оралмақ
06 қараша 2024
Дональд Трамп сайлауда жеңіске жетті, ол Ақ үйге оралмақ

АҚШ-тың бұрынғы президенти Дональд Трамп сказал жегіске жетіп, Ақ үйге оралды. Оған берілген дауыстар с басты қарсыласы Камала Харристен басовые песни, депбарлайды Fox News.

Сайлаудың алдын ала қорытындысы бойынша, Д. Трамп также жету үшін қажетти 270 сайлаусының дауысынан асып түсіп, 277 дней жинады, - деп хабарлайды Fox News.

Аталмыш телеарнаның мәліметінше, Харристің 226 дауысы бар. Они также были приглашены в Палату представителей, выступающие за поддержку Майка в борьбе с жарией. 

Еще раз, Трамп алғаш рет 2016 г. жылы бұрынғы мемлекеттіктшы Хиллари Клинтонды жеңіп, президенттикке Сайланған Болатын. В 2020 году были жылы жаһандық коронавирусные пандемии кезіндегі сайлау кезінде Байденнен жеңіліп қалды. 

Джо Байден президент сайлауына қатыспайтын болды
22 шілде 2024
Джо Байден президент сайлауына қатыспайтын болды

АҚШ-тың қазіргі президенті Джо Байден алдағы президенттік сайлауға қатыспайтынын мәлімдеді, деп хабарлайды Ulys.

Өзінің бұл үндеуін ол Х әлеуметтік желідегі парақшасында жариялады. Байден президенттік лауазымды мерзімі аяқталғанша атқаратынын, бірақ қайта сайлауға түспейтінін алға тартты.

Мен үшін сіздердің президенттеріңіз ретінде қызмет атқару өмірімдегі ең үлкен құрмет болды. Мен өкілеттігім аяқталғанша президент ретіндегі міндеттерімді орындауға көңіл деп жазды Байден.

 

Біз туралы
ulys.kz — ақпараттық, сараптамалық және танымдық бағыттағы материалдарды береді.
 
Мультимедиялық жоба заман талабына сай жасалған. Қазақстанның ақпараттық нарығын сапалы
контентпен қамтамасыз етуге үлес қосуға бағытталған. Мұндағы сараптамалық, танымдық
мақалалар сан саланы қамтиды. Геостратегия, геоэкономика, геосаясат, халықаралық
қатынастар мен елдің ішкі-сыртқы саясаты, экономика, жаһанда болып жатқан тектоникалық
өзгерістер мен тренд тақырыптар ұлттық мүдде тұрғысынан терең талданып қазақ
оқырмандарына жеткізіледі. Орталық Азия мен Түркі әлеміне ерекше көңіл бөлінеді.