ەلىمىزدە جىل سايىن ابيۋزەرلەردىڭ قولىنان كەمىندە 80 ايەل قازا تابادى. بۇل تۋرالى ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى قسزي ساياسي زەرتتەۋلەر ءبولىمىنىڭ باس ساراپشىسى وتەعالي دۋلات ايتتى، دەپ حابارلايدى Ulys.

«بۇگىن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ايەلدەردىڭ قۇقىقتارىن جانە بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قورعاۋعا باعىتتالعان زاڭعا قول قويدى. بۇل قۇجات نەگىزىندە 15 زاڭنامالىق اكتىسىنە، ونىڭ ىشىندە جەتى كودەكس پەن سەگىز زاڭعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى. اتاپ ايتقاندا، ايەلدەر مەن بالالارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىقتىڭ كەز كەلگەن كورىنىستەرى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك قاتاڭداتىلدى. قازىرگى كەزدە قازاقستاندىق قوعامدا وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق ماسەلەسى وزەكتى ەكەنى ايقىن. ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، باس پروكۋراتۋرانىڭ مالىمەتىنشە، ەلىمىزدە جىل سايىن ابيۋزەرلەردىڭ قولىنان كەمىندە 80 ايەل قازا تابادى، كۇندەلىكتى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا تۇرمىستىق-زومبىلىق فاكتىلەرى بويىنشا 300-گە جۋىق ارىز كەلىپ تۇسەدى. 2023 جىلى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قاتىستى 100 مىڭ شاعىم تۇسكەن»، - دەدى وتەعالي دۋلات.

ونىڭ ايتۋىنشا ب ا ق پەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە دە كۇندەلىكتى وسى پروبلەماعا قاتىستى ءتۇرلى جاعدايلار مەن قۇقىق بۇزۋشىلىق فاكتىلەرى تۋرالى اقپارات تاراتقان. اتالعان زاڭ جوباسىن سەناتتا تالقىلاۋ كەزىندە 154 مىڭنان استام قازاقستاندىق وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق ءۇشىن جازانى قاتاڭداتقانى ءۇشىن ونلاين پەتيسياعا قول قويدى.

«بۇل قازاقستاندىق قوعامدا اتالعان ماسەلەگە قاتىستى الاڭداۋشىلىق بار ەكەنىن بايقاتادىسول سەبەپتەن، زاڭدا كورسەتىلگەن وزگەرىستەر الداعى ۋاقىتتا قازاقستاندىق قوعامدا زورلىق-زومبىلىققا جول بەرمەۋ مادەنيەتىن، سونداي-اق ازاماتتاردىڭ ساناسىندا ادام قۇقىقتارى ءبىرىنشى ورىندا تۇراتىن، جەكە تۇلعانىڭ قادىر-قاسيەتى تانىلاتىن قوعامدىق قاتىناستاردىڭ جاڭا زاماناۋي مودەلىن قالىپتاستىرۋىنى ىقپالىن تيگىزۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار كونسوليداسيالىق ماڭىزى جوعارى وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋعا جانە كامەلەت جاسقا تولماعانداردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە ۇلەسىن قوسۋى قاجەت»، - دەپ تولىقتىردى ول.   

ULYS: - قازاقستان ءۇشىن ورتالىق ازيانىڭ ورنى قانداي؟

ءا.بايەل: - ورتالىق ازيا – ادامزات تاريحىنداعى ەرەكشە ايماق. كەزىندە عۇندار وسى جەردەن ەۋروپاعا اتتانعان. ۇلى تۇركى قاعاندىعى وسى مەكەندى جايلاپ، سول ءداۋىردىڭ الىپ كۇشتەرى شىعىس ريم يمپەرياسى جانە قىتايمەن يىق تىرەسكەن. ازيا، ەۋروپا مەن افريكادا ۇستەمدىك قۇرعان التىن وردا، وسمانلى، ءسافاۋي، ۇلى موعول سياقتى قۇدىرەتتى يمپەريالاردىڭ ءتۇپ تامىرى – وسى كىندىك ازيا.

بۇگىن ءۇش ءجۇز جىلدىق قۇلدىراۋ مەن بوداندىق كەزەڭىنەن سوڭ، ورتالىق ازيا تاۋەلسىزدىگىنە قاۋىشقان مەملەكەتتەر ارقىلى گەوساياسي ساحناعا ورالىپ وتىر. ءبىر ايتا كەتەتىنى، ورتا ازيا جاھان تاريحىندا ماڭىزدى ءرول ويناعان، بۇكىل ءبىر افروەۋرازيانىڭ دامۋىنا باعىت بەرگەن ءۇش مىڭ جىلمەن سالىستىرعاندا بۇل ءۇش ءجۇز جىل ءبىر مەزەت قانا. 

قازاقستان ءقازىر كوپۆەكتورلى سىرتقى ساياساتتى ءتيىمدى جۇزەگە اسىرىپ كەلە جاتقان ەل. ارينە، رەسەي، جۇڭگو، امەريكا قۇراما شتاتتارى سياقتى ۇلكەن مەملەكەتتەرمەن ورناعان ىنتىماقتاستىعىمىز وتە ماڭىزدى. ءبىراق، ءبىز ءۇشىن ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ ورنى بولەك. سەبەبى تاريحىمىز ورتاق، مۇددەلەسپىز، ءبىر كەمەدە وتىرعان جولاۋشىلار سەكىلدىمىز. مۇرات-ماقساتىمىزدى، ىنتىماعىمىزدى، كۇش-جىگەرىمىزدى بىرىكتىرسەك قانا دىتتەگەن جەرىمىزگە جەتەمىز. 

بۇنى قازاق بيلىگى ءتۇسىنىپ وتىر. ەسىڭىزدە بولسا، 2005 جىلى مەملەكەت باسشىسى ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ وداعىن قۇرۋدى ۇسىنعان بولاتىن. سول كەزدە ول «مادەنيەتىمىز، ءتىلىمىز، تاريحىمىز، ەكونوميكالىق مۇددەلەرىمىز ءبىر، مۇنداي العىشارتتار ەۋروپا وداعىن قۇرعانداردىڭ تۇسىنە دە كىرمەگەن ەدى» دەپ ايتقان. ءتىپتى ورتاق ۆاليۋتانى ەنگىزۋ سياقتى ينتەگراسيانىڭ ىلگەرى ساتىسىن مەجەلەگەن.

ULYS: - ول ۇسىنىس نەگە جۇزەگە اسپادى؟

ءا.بايەل: - ونىڭ ءارتۇرلى سەبەپتەرى بولدى. ونىڭ ىشىندە، مىسالى، سول كەزدەگى وزبەك بيلىگىنىڭ ۇستانىمىن ايتۋعا بولادى. ەندى ءقازىر وزبەكستاندا جاڭا پرەزيدەنت كەلگەلى بەرى قاڭتارىلىپ قالعان ورتالىق ازيا ينتەگراسياسىنىڭ تامىرىنا قايتا قان جۇگىرە باستادى. سوندىقتان بۇل ۇلى ماقسات ءتۇپتىڭ تۇبىندە جۇزەگە اسادى دەپ سەنەمىن. سەبەبى وڭىرلىك ينتەگراسيا قازاقستان ءۇشىن دە، ايماقتاعى باسقا ەلدەر ءۇشىن دە – گەوساياسي يمپەراتيۆ. 

ويىندار تەورياسىندا اباقتىداعىنىڭ ديلەمماسى دەگەن ۇعىم بار. ونىڭ قىسقاشا مازمۇنى مىناداي: اباقتىعا قامالعان ەكى ادامنىڭ، ولاردى ا مەن ءا دەلىك، الدىندا ەكى تاڭداۋ بار – بىر-بىرىنە قارسى كۋالىك ەتۋ نە ۇندەمەۋ. ا ا-گە قارسى كۋالىك ەتىپ، ءا ۇندەمەسە، ءبىرىنشىسى بوساپ شىعىپ، ەكىنشىسى ون جىلعا سوتتالادى. ءا ساتقىندىق جاساپ، ا ۇندەمەسە دە، ءبىرىنشىسى ەركىندىكپەن قاۋىشىپ، ەكىنشىسى ون جىلعا تۇتقىندالادى. ەكەۋى دە بىر-بىرىنە قارسى كۋا بولسا، ەكى جىلعا، ال اۋىزبىرلىككە قول جەتكىزىپ، ەكەۋى دە ۇندەمەسە، جارتى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلادى. بۇل جەردەگى ەڭ دۇرىس شەشىم – ەكەۋىنىڭ دە ىنتىماقتاستىق جاساپ، ۇندەمەگەنى. الايدا، كوپ جاعدايدا، ارالارىندا سەنىمنىڭ بولماۋىنان جانە ءارقايسىسى ءوز باسىن عانا ويلاعاندىقتان، بۇنداي جاعدايعا تۇسكەندەر بىر-بىرىنە قارسى كۋالىك ەتىپ، جاعدايلارىن ۋشىقتىرىپ الادى.   

ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ جولىن دا وسىعان ۇقساتۋعا بولادى، ىنتىماقتاستىق جاساساق – بىرگە جەڭەمىز، الاۋىزدىققا سالىنساق – بىرگە جەڭىلەمىز.    

ULYS: - ايماقتىق ينتەگراسيانى دامىتۋ تۇرعىسىنان قاي سالالار ماڭىزدى؟

ءا.بايەل: - قىسقا قايىرساق، بارلىق سالالار. ەكونوميكا، كولىك، مادەنيەت، ءتىل، قاۋىپسىزدىك. سانامالاي بەرۋگە بولادى.

مىسالى، ءبىز بۇگىن تاياۋ شىعىستاعى جان تۇرشىكتىرەرلىك جاعدايدى كورىپ وتىرمىز. بىتپەيتىن قاقتىعىس، سوعىس، قانتوگىس، ىدىراپ جاتقان مەملەكەتتەر. بۇل، بارىنەن بۇرىن، ايماقتاعى ەلدەردىڭ الاۋىزدىعىنىڭ سالدارى.

قۇداي بەتىن اۋلاق ەتسىن، بۇنداي الاساپىران ورتالىق ازيادا دا ورىن الۋى مۇمكىن دەگەن پىكىرلەر ايتىلدى كەزىندە، ءقازىر دە ايتىلىپ كەلەدى.  زبيگنيەۆ بجەزينسكييدىڭ ورتالىق ازيانى «ەۋرازيانىڭ بالقاندارى» دەپ اتاعانىن ەستەن شىعارمايىق. شۇكىر، بۇل بولجام وسى كۇنگە دەيىن جۇزەگە اسقان جوق. بۇدان كەيىن دە ىسكە اسپاس ءۇشىن قاۋىپسىزدىگىمىزدى نىعايتۋ جولىندا جۇمىس جاساۋىمىز قاجەت.

باسقا ءبىر مىسال رەتىندە سۋ جانە ەنەرگەتيكا ماسەلەلەرىن ايتا كەتۋگە بولادى. تاياۋ جىلدارى ايماق ەلدەرى سۋ تاپشىلىعىمەن، قۇرعاقشىلىقپەن بەتپە-بەت كەلۋى مۇمكىن. وڭىردەگى ءىرى-ىرى وزەندەر بارشامىزعا ورتاق. بۇل ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ جالعىز جولى – بارلىق تاراپتار ءۇشىن ءتيىمدى ىنتىماقتاستىق.

ULYS: - وسى تۇرعىدا قازاقستان ايماقتاعى ساياساتىن قالاي قالىپتاستىرۋ كەرەك؟

ءا.بايەل: - جالپى، ءبىز ءبىر نارسەنى تەرەڭ ۇعىنۋىمىز كەرەك: قازاقستاننىڭ جاھاندىق حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ، تاريحي ۇدەرىستەردىڭ ماڭىزدى سۋبەكتىنە اينالۋى، ياعني، ەلىمىزدىڭ سۋبەكتتىگى ورتالىق ازياداعى قىسقا جانە ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيامىزدىڭ دۇرىستىعىنا جانە جان-جاقتىلىعىنا تىكەلەي بايلانىستى. بۇل باعىتتا ۇلكەن كورەگەندىكپەن، تياناقتى دايىندىقپەن جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. 2020، 2030، 2050 جىلدارى قانداي ماقساتتارعا جەتۋ كەرەك ەكەندىگىمىزدى مەجەلەپ، ونىڭ ناقتى جولدارىن ويلاستىرعان ءجون.   

ورتالىق ازياداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ ەڭ نەگىزگى ۇستىنى، ىرگەتاسى – تولىق تەڭدىك. بارلىق ەلدەر – تەڭ قۇقىلى. ءبىز بۇل ءپرينسيپتى مۇلتىكسىز، رياسىز ۇستانۋىمىز قاجەت. ارامىزدا اعا دا، ءىنى دە جوق، ءبارىمىز – باۋىرمىز. بىرەۋىمىز ەكونوميكامىزدىڭ اۋقىمىن، بىرەۋىمىز حالقىمىزدىڭ سانىن، بىرەۋىمىز تاريحىمىزدىڭ تەرەڭدىگىن العا تارتىپ، الاۋىزدىققا سالىنىپ، بولماشى دۇنيەلەر ءۇشىن باقتالاساتىن بولساق، ناتيجەگە جەتپەيمىز. سوندىقتان ءبولىپ ال دا بيلەي بەر دەگەن سۇرقيا ساياساتپەن ارامىزعا قاعىلعان سىنالاردان، ادەيى قالىپتاستىرىلعان ستەرەوتيپتەردەن، جالپى ايتقاندا، ۇساق ۇلتشىلدىقتان ارىلۋىمىز كەرەك.

ULYS: - ايماقتىڭ حالىق سانى جاعىنان بولاشاعى قانداي بولماق؟ 

ءا.بايەل: -  ورتالىق ازيا دەگەنىمىز – دەموگرافيالىق الەۋەت. ءقازىر  ايماقتىڭ حالقى 70 ميلليون، بولاشاقتا 100 ميلليونعا جەتۋى مۇمكىن. بۇل دەگەنىڭىز ۇلكەن ادامي كاپيتال، ۇلكەن نارىق، كەرەك دەسەڭىز، ۇلكەن اسكەري الەۋەت. قازاق ەلىنىڭ وسى الەۋەتكە سۇيەنگەنى، ونى دامىتقانى، پايدالانعانى ابزال. بۇگiننiڭ وزىندە ورتا ازيالىق ستۋدەنتتەر ءبىزدىڭ جوعارعى وقۋ ورىندارىمىزدا وقيدى، ول جاقتىڭ ماماندارى وسىندا كەلىپ جۇمىس ىستەيدى. قازاقستاننىڭ ول ەلدەردە ينۆەستيسيالارى بار. وسى جۇمىستاردى ۇدەتە تۇسكەن ءجون. مىسالى، ءقازىر قازاقستاننىڭ باسقا ەلدەردىڭ دامۋىنا رەسمي كومەك كورسەتەتىن اگەنتتىگى قۇرىلىپ جاتىر. QazAID دەپ اتالادى. بىلە بىلگەنگە، بۇل ءبىز ءۇشىن ۇلكەن بەلەس. مەنىڭ ويىمشا، سول QazAID قىزمەتىنىڭ باسىم باعىتى ورتالىق ازيا بولعانى ءجون.    

تاعى ءبىر اسپەكتتى قاراستىرايىق. ورتالىق ازيا – ءبىز ءۇشىن جاقىن تىلدىك ورتا، بۇل ەلدەرمەن قارىم-قاتىناس ارقىلى ءتىلىمىزدى دامىتامىز، بايىتامىز، پوزيسيالارىن كۇشەيتەمىز. ءقازىر الەمدە 7 000-عا جۋىق ىرىلى-كىشىلى ءتىل بولسا، سونىڭ 30 شاقتىسى عانا – 50 ميلليوننان استام سويلەۋشىسى بار تىلدەر. قازاق، قىرعىز، وزبەك، تۇرىكمەن تىلدەرىنىڭ جاقىندىعىن ەسكەرسەك، مادەني قارىم-قاتىناسپەن ولاردىڭ كونۆەرگەنسياسىن قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى ءبىز دە 50 ميلليوننان اساتىن ءىرى تىلدىك ورتاعا قول جەتكىزە الامىز. مىسالى، 18 ميلليوندىق اۋديتوريا ءۇشىن فيلم ءتۇسىرۋ مەن 50 ميلليوننان اساتىن اۋديتوريا ءۇشىن فيلم ءتۇسىرۋدىڭ ايىرماشىلىعى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.

وسى كۇنگە دەيىن تىلدەرىمىز جاساندى تۇردە بىر-بىرىنەن الىستاتىلدى. ەندى ءبىز ولاردىڭ ءبىر داڭعىل جولعا ءتۇسىپ، تابيعي دامۋ ارقىلى جاقىنداسۋىن ماقسات ەتۋىمىز قاجەت. ماسەلەن، ءالى كۇنگە دەيىن قازاق پەن قىرعىز، وزبەك پەن تۇرىكمەن ارالارىنداعى قاتىناستا بوگدە تىلگە جۇگىنەدى. ال نەگىزى، ءارقايسىسى ءوز تىلىندە سويلەسە، اپ-ادەمى-اق تۇسىنىسەدى. ءبىراز ۇيرەنىپ، توسەلگەننەن سوڭ ەش قيىندىق قالمايدى.

بۇل رەتتە الىپبيلەرىمىزدىڭ دە ورتاق بولعانى ۇلكەن ماڭىزعا يە. سوندىقتان ءبىز ەنگىزەتىن لاتىن گرافيكاسىنا ۇقىپتىلىقپەن قاراۋىمىز كەرەك. ارىپتەرىمىزدىڭ الا-قۇلالىعى قارىم-قاتىناسقا كەسىرىن تيگىزەتىنى ءسوزسىز.          

جالپى، ورتا ازيا – قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياسي سالماعى مەن قاۋىپسىزدىگىنىڭ، كەرەك دەسەڭىز تاۋەلسىزدىگى مەن دەربەستىگىنىڭ بىردەن ءبىر كەپىلى. ال قازاقستاننىڭ ورتالىق ازياداعى ىقپالىنىڭ پارمەنى ءبىزدىڭ ىشكى كۇش-قۋاتىمىزعا بايلانىستى. ءوزىنىڭ تىلىندە سويلەيتىن، ءوز مادەنيەتىن دامىتقان، ەكونوميكاسىن ۇلعايتقان، ساياسي جۇيەسىن كەمەلدەندىرگەن قازاقستان عانا جۇمساق كۇش ارقىلى ورتالىق ازياداعى باۋىرلارىمىز ءۇشىن تارتىمدى ۇلگى بولا الادى.   

ULYS: - ايماقتاعى بەلگىلى ءبىر ەلگە باسىمدىق بەرۋىمىز كەرەك پە؟

ءا.بايەل: - مەنىڭشە، بارلىق ەلدەر، بارلىق حالىقتار ءبىز ءۇشىن بىردەي جاقىن، بىردەي ماڭىزدى. ەشكىمدى ءبولىپ-جارا المايمىز.

كەيبىر وبەكتيۆتى فاكتورلارعا قارايتىن بولساق، وزبەكستان حالقىنىڭ سانى جاعىنان ەرەكشەلەنىپ تۇرعان مەملەكەت. جالپى، كەيدە قازاقستان مەن وزبەكستاندى كىندىك ازيانىڭ گەرمانياسى مەن فرانسياسىنا ۇقساتىپ جاتادى. بۇل انالوگيانىڭ جانى بار دا شىعار.

ءدال ءقازىر، Brexit ۇدەرىسى باستالىپ، فرانسيادا ەۋروپاشىل ماكرون پرەزيدەنت سايلانعالى بەرى، المانيا مەن فرانسيا ەكىلىگى قايتادان وداقتىڭ قوزعاۋشى كۇشى ءرولىن بىرگە اتقارۋعا كىرىسكەن سياقتى.

بۇل تۇرعىدا قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ پارمەندى ارىپتەستىگى دە وڭىرلىك ىنتىماقتاستىقتى ۇدەتە تۇسەر ەدى. بۇل، ارينە، قالعان مەملەكەتتەردىڭ ماڭىزسىز ەكەندىگىن استە بىلدىرمەيدى. ءبىراق، قازاق جانە وزبەك ەلدەرىنىڭ ۇيلەسىمى ايماقتاعى ينتەگراسيانىڭ قارقىنىنا ەرەكشە سەرپىن بەرەتىنىن ەشكىم جوققا شىعارا المايتىن شىعار.      

بۇل رەتتە مىنا قۋانتارلىق جايتتى ايتا كەتۋ كەرەك. قازاقستان بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ۋاقىتشا مۇشەسى رەتىندە ءوز كۇن ءتارتىبىنىڭ ءبىرىنشى باسىمدىعى رەتىندە ورتالىق ازيا ماسەلەلەرىن ايقىندادى. وزبەكستاننىڭ مەملەكەت باسشىسى دا بۇۇ باس اسسامبلەياسىندا بيىل سويلەگەن العاشقى سوزىندە ورتالىق ازيانىڭ باق-بەرەكەسىن باستى ماقسات دەپ اتادى. بۇل ەكى ەلدىڭ مۇراتى مەن مۇددەسىنىڭ، ستراتەگيالىق كوزقاراسىنىڭ ءبىر جەردەن شىعىپ وتىرعاندىعىنىڭ بەلگىسى.     

ال بارشامىزعا ورتاق ناۋرىز مەرەكەسiمەن تۇسپا-تۇس كەلگەن ورتا ازيا مەملەكەت باسشىلارىنىڭ استاناداعى باسقوسۋىن ايماقتاعى جاڭا كەزەڭنiڭ باستاۋى دەپ اتاۋعا بولادى.     

ULYS: - سۇحباتىڭىزعا راحمەت!  

سۇحبات «ULYS» ديدجيتال جۋرنالىنىڭ №1 سانىندا (05.09.2018) جاريالاندى.  

- 5 سەمەستر بويى 500-دەن استام ستۋدەنتكە ءدارىس بەردىم. (M.S. Narikbaev atyndaǵy KAZGUU Universiteti ەكونوميكا جوعارى مەكتەبى). ولاردىڭ جاس شاماسى 18 بەن 23 اراسىندا. ال وسى جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن باستاپ 14 پەن 16 جاس ارالىعىنداعى قوسىمشا 40 شاقتى وقۋشىنى وقىتا باستادىم (Astana Garden School).
- ستۋدەنتتەرىم مەن وقۋشىلارىمنىڭ بۇعان دەيىن العان ءبىلىمىن ەسكەرسەك، بۇل قايتالاپ تانىستىراتىن ىرىكتەمەگە جاتپايدى. مەن جۇرگىزگەن ساۋالنامامدى عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىسى دەپ تە ايتا قويۋعا كەلمەس. 
- مەنىڭ اۋديتوريامنىڭ ىشىندەگى ادامداردىڭ ەشقايىسىسى ياعني،  – 0% باسپا ءسوز وقىماعان. (ءتىپتى، ستۋدەنتتەردىڭ ءبىرىنىڭ ايتقانى ەسىمدە قالىپ قويدى: «سوڭعى رەت گازەتتى ءبىر جىل بۇرىن، اينانى ءسۇرتۋ ءۇشىن قولىما العان ەدىم»)
- راديو بولسا،  – تەك مۋزىكا تىڭداۋ ءۇشىن، سونداي - اق، ونلاين-راديونى كولىكپەن بارا جاتقاندا اراسىندا قوسىپ قويادى ەكەن.
- تەليەۆيدەنيە – ستۋدەنتتەر ونى دا وتە سيرەك كورەدى. كوبىندە فيلم مەن سەريالدار قاراۋ ءۇشىن. اراسىندا باعدارلاما تاماشالايتىندارى دا بار. ءبىراق، جاڭالىقتاردى ەشكىم قارامايدى ەكەن. ستۋدەنتتەر ءۇشىن ەڭ تانىمال ارنالار: Fox، TLC. ال وقۋشىلار بولسا، تەلەديدار كورەدى. دەگەنمەن، كوپ جاعدايدا ۇيدە، اتا-انالارىنىن جانىندا ءجۇرىپ، ولارمەن بىرگە وتىرىپ قارايدى.  ياعني، ارنايى ەمەس.

- ينتەرنەت: فەيسبۋككە تىركەلگەن ستۋدەنتتەردىڭ سانى از. كەيبىرىنىڭ اككاۋنتى بار، ءبىراق ونى كوپ پايدالانبايدى ەكەن. ءتۇرلى پوستتار دا جازبايدى. ال مەكتەپ وقۋشىلارى بولسا، فەيسبۋكتى مۇلدەم قولدانبايدى. ولاردىڭ سوزىنشە، بۇل ولاردىڭ «اتا-انالارى پايدالاناتىن الەۋمەتتىك جەلىگە» جاتادى. «قانداي بلوگەرلەردى تانيسىزدار؟» دەپ سۇراعانىمدا، بىرنەشە ستۋدەنت الىشەر ەلىكبايەۆتىڭ اتىن اتادى. ءبىرى ەرجان راشيەۆتى جاقسى بىلەدى ەكەن. ءبىراق، وقۋشىلار فەيسبۋكتەگى تانىمال ەسىمدەردى مۇلدە ەستىمەگەن. ءبىراق ءبىرجان ءاشىمنىڭ كىم ەكەنىن ءبارى بىلەدى.

ۆكونتاكتەگە مۋزىكا تىڭداپ، ۆيدەو كورۋ ءۇشىن كىرەدى (ءبىراق ولاردى اقىلى ەتىپ تاستاعان سوڭ تانىمالدىلىعى ازايىپ بارادى).

قازاقستاندا Twitter مۇلدەم جوق دەسە دە بولادى.

ال YouTube – بۇگىنگىنىڭ جانە كەلەشەكتىڭ الەۋمەتتىك جەلىسى.

مىنانداي ءۇش تۇجىرىمداما جاسادىم:

1. جارناماعا دەگەن كوزقاراس – جاستار جارنامانى وتە جاقسى سەزەدى جانە كوپ جاعدايدا ونى قابىلداماي جاتادى. بۇدان وزگە، جاس بۋىن يدەولوگيالىق باعىتتاردى دا اجىراتا بىلەدى. بۇگىندە مەملەكەت ينستاگرام جەلىسىن بەلسەندى تۇردە پايدالانعىسى كەلەدى.  ءبىراق ول جۇمىستارى ءساتسىز سياقتى. 

2. جاستاردىڭ اۋديتورياسى اعىلشىن ءتىلدى دەرەككوزدەردەن اقپارات الادى. ولار الەمدە نە بولىپ جاتقانىنان دا حاباردار.  ءبىراق ەلىمىزدەگى جاعدايلار مەن جاڭالىقتار ولاردى ايتارلىقتاي الاڭداتپايدى. (كىشىگىرىم مىسال – «داعدارىستىق كوممۋنيكاسيا» ساباعىندا ستۋدەنتتەر كەيستەرگە ساراپتاما جاسايدى. ماسەلەن، كوبى پەپسي مەن كەندالل دجەننەر سىندى كەيستەردى ەستىگەن (تانىمال جۇلدىز بولعانى ءۇشىن بالكىم) نەمەسە KFC Great Chicken Crisis – (FCK)، ءبىراق ەشكىم ChocoTravel كەيسىن بىلمەيدى. بۇل جەردە جەرگىلىكتى كونتەنتتى سالىستىرۋ ءۇشىن ەمەس، ساپاسى مەن كرەاتيۆتىلىگى ءۇشىن تاڭدايدى.

3.  كونتەنتتەردىڭ جاڭا ءتۇرى مەن تەحنولوگيالارعا قابىلەتتىلىك.

مىنانداي ءۇش قورىتىندى جاسادىم: 

1. ايتاتىن ويدى تىكەلەي ەمەس، جانامالاپ، ادەمى جەتكىزۋ قاجەت. بيۋدجەت كولەمى ەمەس، وعان اپارار جول ماڭىزدى. ءجاي عانا حايپ جاساۋ شەشىم ەمەس. ونىڭ ەكولوگيالىق تۇسى ماڭىزدى.

2. الەمدە بولىپ جاتقان وقيعالار جاستار ءۇشىن وتە ماڭىزدى. اسىرەسە، ادام قۇقىعى، بوستاندىق جونىندە ايتىلعان جاڭالىقتار قىزۋ تالقىلانادى. ستۋدەنتتەرگە Suistudio جانجالعا تولى جارناماسىن كورسەتكەندە تاڭقالمادىم. ويتكەنى، ولاردا ادەكۆاتتى كوزقاراس بولدى.

3. ايتپاعىم، كونتەنت پەن قۇرالداردى كوزسىز يگەرە بەرۋدىڭ قاجەتى جوق. ونى دۇرىس پايدالانا الماساق، وزگەگە كۇلكى بولاسىڭ.

مارات رايمحانوۆ،  مەديا سالاسىنىڭ ساراپشىسى