6 اقپان كۇنى تۇركيانىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىنداعى كاحرامانماراش پروۆينسياسى ماڭىندا ماگنيتۋداسى 7،8 بالدىق قۋاتتى جەر سىلكىنىسى بولدى. ەكى اپتادان بەرى الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلگەن قۇتقارۋ توپتارى وسىندا جۇمىس ىستەپ جاتىر. دەگەنمەن ءبىراز ۋاقىت ءوتىپ كەتكەننەن كەيىن ادامداردى امان الىپ قالۋ مۇمكىندىگى ازايۋدا.
سوڭعى مالىمەت بويىنشا تۇركيادا ءزىلزالا سالدارىنان قازا تاپقاندار سانى 36 مىڭنان استى. زارداپ شەككەن ادامدار سانى100 مىڭنان اسىپ كەتتى. بۇل جەر سىلكىنىسىنىڭ اۋقىمدى بولعانى سونشالىق، تەربەلىس تەك تۇركيادا عانا ەمەس، الىس-جاقىن مەملەكەتتەردە دە سەزىلدى.
قازىرگى تاڭدا تۇركيادا 20 ەلدەن 40-تان استام ىزدەۋ-قۇتقارۋ توبى جۇمىس ىستەپ جاتىر.
الاپات جەر سىلكىنىسىنەن تۇركيا ىشكى ىستەر ءمينيسترى سۇلەيمان سويلۋ 10 قالانىڭ زارداپ شەككەنىن ايتتى. ولاردىڭ قاتارىندا گازيانتەپ، كاحرامانماراس، حاتاي، وسمانيە، اديامان، مالاتيا، شانلىۋرفا، ادانا، ديارباقىر جانە كيليس شاھارلارى بار. اتالعان ايماقتاردا كەم دەگەندە 1710 عيمارات قيراعان نەمەسە زاقىمدالعان. جارامسىز بولىپ قالعاندارى ودان دا كوپ بولۋى مۇمكىن. اپاتتان كەلگەن شىعىن كولەمىن تولىق ەسەپتەۋ ازىرگە مۇمكىن بولماي تۇر.
قازاقستاننان كومەك
قازاقستان تۇركى باۋىرلارعا العاش بولىپ كومەك قولىن سوزعان ەلدەردىڭ ءبىر. ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ تۇركيا باسشىسى رەجەپ تايىپ ەردوعانعا تەلەفون سوعىپ، قولداۋ مەن كومەك بولاتىنىن ايتتى.
جەر سىلكىنىسى بولعان كۇنىنىڭ ەرتەڭىندە قازاقستاندىق قۇتقارۋشىلار تۇركيانىڭ گازيانتەپ قالاسىنا اتتاندى.
ق ر ۇكىمەتى جەر سىلكىنىسى سالدارىن جويۋعا تۇركيا مەملەكەتىنە 1 ملن دوللار قاراجات ءبولدى. سونىمەن قوسا قازاقستاندىق قۇتقارۋشىلار تۇركيانىڭ جەر سىلكىنىسى بولعان ايماقتارىندا قۇتقارۋ جۇمىستارىن قازىرگى دەيىن جۇرگىزىپ جاتىر.
تەك قازاقستاندىقتار تۇركياداعى جويقىن ءزىلزالادان زارداپ شەككەندەرگە 3،6 ملن دوللاردان استام قاراجات جيناپ بەردى.
«جەر سىلكىنىسىنەن زارداپ شەككەندەرگە ارنالعان كومەك شوتىنا بۇگىن قازاقستاندا جينالعان 216 مىڭ اقش دوللارى AFAD-تىڭ (تۇركيانىڭ توتەنشە جاعدايلار باسقارماسى – رەد.) رەسمي شوتىنا اۋدارىلدى. وسىلايشا، قايىرىمدىلىقتىڭ جالپى كولەمى 3 ملن 616 مىڭ اقش دوللارىن قۇرادى»، - دەدى تۇركيا ەلشىلىگى.
بۇدان بولەك مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن بۇگىن تاڭەرتەڭ تۇركياعا قوسىمشا گۋمانيتارلىق جۇك جونەلتىلدى. جۇكتىڭ ىشىندە جويقىن ءزىلزالادان زارداپ شەككەندەرگە كومەك كورسەتۋگە ارنالعان شاتىرلار، جىلىتقىشتار، جىلى كيىمدەر جانە باسقا دا قاجەتتى زاتتار بار. گۋمانيتارلىق كومەكتىڭ جالپى كولەمى 55 توننانى قۇرايدى.
سونىمەن قاتار قازاقستاندىق تانىمال سۋرەتشى ەربولات تولەپباي «ۇماي انا» كارتيناسىن ساتۋدان تۇسكەن 10 ملن تەڭگەنى تۇركياداعى جەر سىلكىنىسىنەن زارداپ شەككەندەرگە اۋداردى.
قازاق جۇرتى تابيعات اپاتىنان قاتتى زارداپ شەككەن تۇركيا حالقىنا 100-گە جۋىق كيىز ءۇي جىبەرەدى.
ال تۇركيادا تۇراتىن قازاقستاندىقتار جويقىن ءزىلزالادان زارداپ شەككەندەرگە كومەك كورسەتۋ ءۇشىن 25 ملن تەڭگەدەن استام قاراجات جينادى.
تۇركياعا الەم ەلدەرى دە كومەكتەسىپ جاتىر
ەۋروپالىق وداق تۇركيادا جەر سىلكىنىسىنەن زارداپ شەككەندەرگە كومەك بەرىپ جاتىر.
ەو ءقازىردىڭ وزىندە ازاماتتىق قورعاۋ مەحانيزمى ارقىلى تۇركياعا ايتارلىقتاي قولداۋ كورسەتتى: ەو-عا مۇشە 21 مەملەكەت جانە ەو-نىڭ ازاماتتىق قورعاۋ مەحانيزمىنە (UCPM) قاتىسۋشى ءۇش مەملەكەت 1651 ادامنان جانە 106 ىزدەستىرۋ-قۇتقارۋ يتتەرىنەن تۇراتىن 38 ارەكەت ەتۋ توبىن جىبەردى. ەو-عا مۇشە ون ەكى مەملەكەت پانالاۋ زاتتارىن ۇسىندى (50 مىڭ وتباسىلىق قىسقى شاتىر، 100 مىڭ كورپە جانە 50 مىڭ جىلىتقىش).
ەۋروپالىق كوميسسيانىڭ توتەنشە جاعدايلاردى جويۋ جونىندەگى ۇيلەستىرۋ ورتالىعى RescEU رەزەرۆىنەن 500 تۇرعىن ءۇي ۇيىمداستىرىلدى، سونداي-اق رۋمىنيا 2 مىڭ شاتىر مەن 8 مىڭ توسەك-ورىن ورنالاستىردى.
ال بەلگيا تۇركياداعى جارالىلارعا ارناپ دالالىق اۋرۋحانا ۇيىمداستىرادى.
جالپى تۇركيانىڭ جەر سىلكىنىسى بولعان ولكەلەرىنە 36 مەملەكەت 4 مىڭنان استام قۇتقارۋشى جىبەردى. بۇل ءتىزىم كۇن سايىن وزگەرىپ وتىردى.
ازيا ەلدەرى دە كومەكتەن قۇرالاقان قالمادى. ازيانىڭ الپاۋىتتارى جۇڭگو، جاپانيا، وڭتۇستىك كورەيا ەلدەرى دە قالىس قالمادى. وڭتۇستىك كورەيا تۇركياعا گۋمانيتارلىق كومەك رەتىندە 5 ميلليون دوللار اۋداراتىنىن جەتكىزدى. ال
جۇڭگو تۇركياعا 5،9 ميلليون دوللار كولەمىندە جەدەل كومەك بولاتىنىن حابارلادى.
100 جىلداعى ەڭ اۋىر اپاتتىڭ زارداپتارى
تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان جويقىن ءزىلزالادان زارداپ شەككەن 10 پروۆينسيادا 3 ايعا توتەنشە جاعداي رەجيمىن ەنگىزدى.
«ءبىز تۇركيا تاريحىنداعى عانا ەمەس، تۇتاس ايماق پەن الەمدەگى ەڭ ۇلكەن اپاتتاردىڭ بىرىنە تاپ بولدىق. اپات ايماعىندا جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن بارلىق مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار، قىزمەتكەرلەر مەن تەحنيكالار جۇمىلدىرىلدى. ءبىرىنشى كەزەڭدە اپات ايماعىنىڭ تۇرعىندارىنا شۇعىل كومەك كورسەتۋگە 100 ملرد ليرا ءبولىندى»، - دەدى ر. ەردوعان.
تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى ۋفۋك ەكيدجي ەلدىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىنداعى جەر سىلكىنىسى 13،5 ميلليونعا جۋىق ادام تۇراتىن اۋماقتى قامتىعانىن ايتتى.
ءزىلزالادان زارداپ شەككەن ايماقتا قۇلاماعان نەمەسە جارىق تۇسپەگەن ۇيلەر مەن عيماراتتار وتە از. جالپى ايماقتاعى جارامسىز بولىپ قالعان عيماراتتار ەسەپتەلىپ جاتىر. ازىرگە ناقتى قانشا ەكەنىن ەسەپتەۋ مۇمكىن ەمەس.
ماسەلەن تەك گازيانتەپ پروۆينسياسىنداعى نۇرداعى قالاسى تولىعىمەن سۇرىلەتىن بولدى.
جەر سىلكىنىسىنە ۇشىراعان پروۆينسيالارداعى عيماراتتاردى سالعان جانە قابىلداپ العان جاۋاپتى ادامدارعا قاتىستى تەرگەۋ باستالدى. بۇل جايىندا تۇركيانىڭ ادىلەت ءمينيسترى بەكير بوزداع مالىمدەدى، دەپ حابارلايدى انادولى اگەنتتىگى.
تۇركياداعى جەر سىلكىنىسىنە بايلانىستى 8 ادام قاماۋعا الىندى، دەپ حابارلايدى Habertürk تەلەارناسى.
بۇدان بولەك جەر سىلكىنىسىنەن قاتتى زارداپ شەككەن گازيانتەپتىڭ نۇرداعى قالاسى 100 پايىز ءسۇرىلىپ، قايتادان سالىنادى.
جالپى اپاتتان كەلگەن شىعىندى تولىق ەسەپتەۋ ازىرگە مۇمكىن بولماي تۇر. تەك ايتاتىن دۇنيە 1999 جىلعى تۇركيانىڭ يزميت قالاسىندا بولعان جەر سىلكىنىسى ەل ەكونوميكاسىن كۇيرەتىپ كەتتى.
وسى تابيعات اپاتىنان سوڭ تۇركيانىڭ 1999-2000 جىلدارداعى ۇلتتىق بيۋدجەتىندە قارجى تاپشىلىعى شامامەن 3 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. ال جەر سىلكىنىسى كەلتىرگەن شىعىن، العاشقى ەسەپتەۋلەر بويىنشا، 25 ميلليارد دوللاردان اسقان، ءبىراق كەيىنىرەك بۇل سوماعا تاعى 5-7 ميلليارد دوللار قوسىلعانى حابارلانعان-دى. سوندا كەلگەن شىعىن كولەمى 30 ملرد دوللاردان اسىپ جىعىلادى. كەيىن اتالعان جەر سىلكىنىسىنىڭ سالدارىن ەڭسەرۋ ءۇشىن تۇركيا حالىقارالىق ۆاليۋتا قورىنان (حۆق) 500 ميلليون دوللاردان استام قارجى سۇراعان بولاتىن.
ال سوڭعى اپات يزميتتەگى ءزىلزالانى سالىستىرۋ وتە قيىن. وسىدان 24 جىل بۇرىن، ياعني 1999 جىلى تامىزدىڭ 16-سىنان 17-نە قاراعان ءتۇنى ءمارمار تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىندا 7،7 بالدىق جەر سىلكىنىسى بولدى.ءزالزالا ونەركاسىپ ءوندىرىسى جاقسى دامىعان يزميت قالاسىنا جاقىن جەردە بولعان ەدى. ءبىر قالا قاتتى قيرادى، 17 مىعنان اسا ادام كوز جۇمدى.
ال كەشە عانا بولعان تۇركيانىڭ سيرياعا جاقىن شەكاراسىندا بولعان ءزىلزالادان ەلدىڭ 10 قالاسى زارداپ شەكتى. 11-12 ملننان اساتىن اۋماق ءۇيىندى استىندا قالدى دەسە دە بولادى. قازىرگى كەزدە قالالاردى سۋ الىپ كەتۋ ءقاۋپى تاعى دا تۋىنداۋدا. ويتكەنى اپاتتان قالالارداعى سۋ دامبالارىنا جارىق تۇسكەن.
1999 جىلعى اپاتتان كەيىن قۇرىلىس نورمالارىنا تالاپ كۇشەيتىلدى ءبىراق ودان ساباق المادى
تۇركيادا جەر سىلكىنىسىنىڭ الدىن الۋ جانە ونىڭ سالدارىن جويۋعا قاتىستى ەرەجەلەر قاتاڭ ەمەس. مامانداردىڭ سوزىنشە، تۇركيا 1939 جىلعى تاعى ءبىر جويقىن جەر سىلكىنىسىنەن كەيىن قۇرىلىس سالاسىنداعى زاڭنامانى كۇشەيتكەنىمەن، الايدا زاڭنامادا نورما بار دەگەن ونىڭ مىندەتتى تۇردە ورىندالاتىنىن بىلدىرمەيدى. كەيبىر ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، وقشاۋلانعان ايماقتاردا تۇراتىندار مەن ۇكىمەت مويىنداماعان قىزمەتپەن اينالىساتىن حالىقتىڭ وسال توپتارى زاڭنامادا قامتىلماعان.
كەيبىر ساراپشىلار ءزىلزالا كەزىندە قۇلاعان عيماراتتاردىڭ باسىم بولىگى ۇزاقمەرزىمدى تاۋەكەلدەردى ەسكەرمەي تۇرعىزىلعانىن ايتىپ جاتىر.
جالپى تۇركيا مەملەكەتى جەر سىلكىنىسى ءجيى بولاتىن ايماقتا ورنالاسقان.
