«تازا قازاقستان» road-ەستافەتاسىنىڭ ءىى-شى كۇنىندە ۆانداليزممەن كۇرەس جالعاسىن تاپتى، دەپ حابارلايدى Ulys.

«AMANAT» پارتياسى جانىنداعى «جاستار رۋحى» جاستار قاناتىنىڭ باستاماسىمەن «تازا قازاقستان» جالپىۇلتتىق ناۋقانى اياسىنداعى road-ەستافەتا جالعاسۋدا.

بۇگىن road-ەستافەتانىڭ ەكىنشى كۇنىندە استانادان شىققان الدىڭعى توپ پەن قاراعاندى بەلسەندىلەرى «سپاسسك» مەموريالدىق كەشەنىنىڭ اۋماعىن قوقىستان جانە ۆانداليزم ىزدەرىنەن تازارتتى. ولار اقسۋ-ايۋلى مەن شەت اۋدانىنىڭ اۋماعىن ءجۇرىپ ءوتىپ، بالقاشقا قاراي بەت الدى. 

«جاستار رۋحى» جاستار قاناتىنىڭ ءتوراعاسى اقەركە يسكاندەروۆا road-ەستافەتا اياسىندا جان-جاقتى جۇمىس جۇرگىزىلەتىنىن ايتتى. 

«بۇگىن road-ەستافەتانىڭ ەكىنشى كۇنىندە قوقىسپەن بىرگە ۆانداليزممەن كۇرەسۋدەمىز. قاراعاندى-بالقاش باعىتىندا كەزدەسكەن ەسكەرتكىشتەردى دە رەتكە كەلتىرۋدەمىز. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، ۆاندالدىق ارەكەتتەردىڭ جيىلەپ كەتۋىنە بايلانىستى قىلمىستىق كودەكسكە ارنايى باپ ەنگىزىلىپ، قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى جازالاۋ شارالارى كۇشەيتىلدى. بۇل ۆاندالدارمەن كۇرەستە قولدانىلاتىن جاقسى تاسىلگە اينالدى. بىلتىر قازان ايىندا باستاۋ العان ۆانداليزممەن كۇرەس رەسپۋبليكالىق اكسياسى road-ەستافەتادا دا كورىنىس تابۋدا. اۋا-رايىنىڭ قولايسىزدىعىنا قاراماستان بەلسەندىلەردىڭ كوڭىل-كۇيى جاقسى. كەشە استانا-قاراعاندى تاس جولىندا 1 كۇننىڭ وزىندە 13 توننا قوقىس جينادىق. اۆتوكولىكپەن جول بويىندا كەتىپ بارا جاتقاندا قوقىستار كوزگە كورىنبەيدى. ال شىن مانىندە قورشاعان ورتامىزدا قوقىس وتە كوپ. سوندىقتان جاستار اتىنان بارلىعىڭىزدى تازالىققا، سانالى ەكولوگيالىق ورتا قۇرۋعا شاقىرامىن»، - دەدى ول ءوز سوزىندە.

جاستارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى جارقىنبەك امانتاي ۇلى قوسىلىپ، ۆانداليزمگە ۇشىراعان ەسكەرتكىشتەردى ولارمەن بىرگە رەتكە كەلتىردى.   

«اكسيانىڭ پايداسى زور. مىسالى كۇنى كەشە 3 قاپ قوقىس جينادىم. بۇگىن جاستاردىڭ قاتارىنا قوسىلدىم. ۆاندالداردان كەيىنگى قالعان ءىزدى جويىپ، تاس جولى اۋماعى مەن وعان قاراستى ايماقتاردى قوقىستاردان تازارتۋدامىز. سونداي-اق اقسۋ-ايۋلى حالقىمەن دە كەزدەسىپ ۇلگەردىك»، - دەدى جارقىنبەك امانتاي ۇلى. 

دەپۋتات اقسۋ-ايۋلىدا ازاماتتاردى قابىلداپ، حالىقتىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنە قۇلاق استى.

سونداي-اق بەلسەندىلەر قاراعاندى-بالقاش تاس جولى مەن ونىڭ اۋماعىن قوقىستان تازارتىپ، سۇرىپتاۋدا. جينالعان قوقىس قاپتارعا سۇرىپتالىپ، «قازاۆتوجول» ماشينالارىنا تيەلىپ، قوقىس پوليگوندارىنا شىعارىلادى.  قاتتى قالدىقتار «قازاقستاننىڭ قايتالاما شيكىزات وڭدەۋشىلەر قاۋىمداستىعى» باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن قايتا وڭدەۋگە جىبەرىلەتىن بولادى. 

«وتە جاقسى باستامانىڭ كۋاگەرى بولىپ وتىرمىز. ەكولوگيامىز ءۇشىن قوقىستى سۇرىپتاۋ وتە ماڭىزدى. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، دامىعان ەلدەر تۇرمىستىق قالدىقتاردى قايتادان وڭدەپ، بارىنشا كادەگە جاراتۋدا. بۇل ءۇردىس بىزگە دە اسا قاجەت. سۇرىپتاۋ – قوقىس كولەمىن ازايتۋعا، تابيعي رەسۋرستاردى ۇنەمدەۋگە جانە ەلدەگى ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان جاستار قاناتىنىڭ بۇل باستاماسىنا ءبىز قۋانا قولداۋ بىلدىرۋدەمىز»، - دەيدى قاۋىمداستىق ءتوراعاسى باتىربەك اۋباكىروۆ.

ەسكە سالا كەتەيىك، بىلتىر 20 قازاندا «جاستار رۋحى» جاستار قاناتى قازاقستاننىڭ تاريحي، مادەني جانە تابيعي مۇراسىن ۆانداليزمنەن ساقتاۋعا باعىتتالعان رەسپۋبليكالىق اۋقىمدى اكسيانى باستادى. 2500-دەن استام «جاستار رۋحى» بەلسەندىسى مەن ۆولونتەرى 500-دەن اسا تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەردى تازارتتى. اكسيا بارىسىندا «تاڭبالى تاس» پەتروگليفتەرىن، «اقباۋىر» شاتقالىن، ش. قۇدايبەردى ۇلىنىڭ، س. سەيفۋلليننىڭ، بوگەنباي باتىر، كەنەسارى حان ەسكەرتكىشتەرىن، «تەكتۇرماس» كەسەنەسىن، «ىبىقتى ساي» شاتقالىن، قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسى ماڭىنداعى  قورعانىن، «شاقپاق اتا»، «سۇلتان ءۇپى»، «قارامان اتا» جەراستى مەشىتتەرىن قوقىستار مەن جازۋلاردان تازارتتى. اكسيا كۇنى بۇگىنگە دەيىن رەسپۋبليكانىڭ بارلىق ايماقتارىندا جالعاسۋدا.

جامبىل اۋدانى ەرنازار اۋىلىنىڭ كەلىندەرى اراسىندا «ەڭ تازا اۋلا» كونكۋرسى ۇيىمداستىرىلادى، دەپ حابارلايدى  Ulys.

بۇگىندە دارىندى مەكتەپ وقۋشىلارى دا «تازا قازاقستان» اكسياسىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋدا. بۇل كۇنى تاراز قالاسى ءبىلىم ءبولىمىنىڭ تەحنيكالىق شىعارماشىلىق ورتالىعىنىڭ 600-دەن استام تاربيەلەنۋشىسى قوقىس قالدىقتارىنان جاساعان قولونەر بۇيىمدارىن كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنادى.

ماسەلەن، ورتالىق شاكىرتتەرى ۇستازدارىمەن بىرگە جينالعان قوقىس قالدىقتارىنان 200-دەن اسا ءتۇرلى كارتينا، قۋىرشاقتار مەن ىدىستار ازىرلەگەن. وقۋشىلار مۇنداي جۇمىستاردى الداعى ۋاقىتتا دا جالعاستىرۋدى كوزدەپ وتىر.

سونىمەن قاتار ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ جاس عالىمدارى ەكولوگيانى جاقسارتىپ، ادامداردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان جوبالار ازىرلەگەن. اتاپ ايتقاندا، تاراز قالاسى №7 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ وقۋشىسى د.تاراسەنكونىڭ «جاياۋ جۇرگىنشىلەر وتكەلدەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋ»، مەركى اۋدانى م.اۋەزوۆ اتىنداعى مەكتەپ-ليسەيىنىڭ وقۋشىسى ج.جەڭىسحاننىڭ «تازا قالا سىزدەن باستالادى»، جۋالى اۋدانى ءا.بوكەيحان اتىنداعى №15 مەكتەپ-ليسەيىنىڭ وقۋشىسى ا.وڭداسىننىڭ «اقىلدى ەسو-جىلىجاي»، مەركى اۋدانى №44 مەكتەبىنىڭ وقۋشىلارى ا.ەركىن قىزى مەن ءو.ەڭسەبەكتىڭ «ەكىنشى ءومىر سىيلا!» اتتى قوقىس وڭدەيتىن زاۋىت جوبالارى «كونە تاراز» ەتنو-مادەني كەشەنىندەگى «كورمە» زالىندا تانىستىرىلادى.

جامبىل اۋدانى ەرنازار اۋىلىنىڭ كەلىندەرى اراسىندا «ەڭ تازا اۋلا» كونكۋرسى ۇيىمداستىرىلادى. بايقاۋعا 35 جاسقا دەيىنگى 9 كەلىن قاتىسادى. كونكۋرستىڭ ماقساتى – تازالىقتى ساقتاۋ، تۇرعىندار اراسىندا ەكولوگيالىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ، حالىقتىڭ بىرلىگىن، تاتۋلىعىن ارتتىرىپ، ۇرپاقتار ساباقتاستىعىن جاراسىمدى جالعاستىرۋ.

ارنايى قۇرىلعان كوميسسيا كونكۋرسقا قاتىسۋشىلاردىڭ جۇمىستارىنا باعا بەرىپ، جەڭىمپازداردى سىيلىقتارمەن ماراپاتتايدى.

سونداي-اق وبلىستىڭ بارلىق اۋدانىندا «ەڭ تازا كوشە»، «ەڭ تازا اۋلا»، «ەڭ بەلسەندى ۆولونتەر» كونكۋرستارى وتكىزىلەدى. اتاپ ايتقاندا، بايزاقتا «ەڭ ۇزدىك ۆولونتەر»، سارىسۋ، قورداي اۋدانىندا «ەڭ ۇزدىك اۋلا»، ت.رىسقۇلوۆتا «ەڭ بەلسەندى تۇرعىن»، تالاستا «ەڭ ۇزدىك كوشە»، شۋدا «ەڭ ۇزدىك اۋلا سىپىرۋشى» كونكۋرسى ۇيىمداستىرىلادى.

سونىمەن قاتار ۆولونتەرلەردىڭ، بەلسەندى ازاماتتاردىڭ، تۇرعىنداردىڭ قاتىسۋىمەن تاراز قالاسى مەن اۋدانداردا سەنبىلىكتەر، تازالىق جۇمىستارى وتكىزىلەدى. اتاپ ايتقاندا، تاراز قالاسىنداعى «مامىر» ساياباعىندا 200-دەن استام قالا تۇرعىنىنىڭ قاتىسۋىمەن سانيتارلىق-تازالىق جۇمىستارى، تالاس وزەنىنىڭ بويىندا، ايشا ءبيبى كوشەسىندە تازالىق جۇمىستارى، ب.مومىش ۇلى كوشەسىندەگى ايالدامالاردى بوياۋ، جۋۋ جۇمىستارى، «ۇلى دالا» شاعىن اۋدانىندا «ءبىزدىڭ اۋلا» اتتى تازالىق جۇمىسى، «قاراسۋ» شاعىن اۋدانىنداعى «اۋليە بۇلاق» كانالىن تازالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى.

وسىنداي اكسيالار بارلىق اۋداندا ۇيىمداستىرىلادى. اتاپ ايتقاندا، بايزاق اۋدانىنىڭ ورتالىق ساياباعىندا، جامبىل اۋدانى ايشا ءبيبى كەسەنەسىنىڭ ماڭىندا، قورداي اۋدانىنىڭ ورتالىعىندا، مەركى اۋدانىندا «سىپاتاي باتىر»، سارىسۋ اۋدانىندا «شوقاي داتقا» كەسەنەلەرىنىڭ ماڭىندا، شۋ قالاسى تەمىرجولشىلار ساياباعىندا وتەدى.

2024 جىلى وڭىردەگى ءجول جوندەۋ جۇمىستارىنا 23،1 ملرد تەڭگە ءبولىندى. 469،6 شاقىرىم جول جوندەۋ جۇمىستارى اتقارىلادى. ونىڭ ىشىندە، 155،3 شاقىرىم جەرگىلىكتى ماڭىزى بار اۆتوجول، 286،2 شاقىرىم ەلدى مەكەن كوشەلەرى مەن 28،1 شاقىرىم جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى. تاراز قالاسىندا 140 شاقىرىمنان اسا جول ورتاشا جوندەۋدەن وتەدى. ونىڭ ىشىندە 67،8 شاقىرىمدى قۇرايتىن 117 كوشە، 20،2 شاقىرىم جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى، 73،8 شاقىرىم بولاتىن شاعال جولدى جوندەۋ جوسپارلانعان.

ەسكە سالا كەتەيىك، «تازا قازاقستان» اكسياسى باستالعاننان بەرى وڭىردە 1 770 سەنبىلىك ءوتىپ، وعان 220 مىڭ ادام قاتىستى.

ناتيجەسىندە 60 تاريحي-مادەني ەسكەرتكىش، 143 ساياباق پەن سكۆەر، 816،6 شاقىرىم كانالدار مەن ارىقتار، 3،1 مىڭ شاقىرىم كوشە مەن 109،1 مىڭ اۋلا تازارتىلدى. 11،4 مىڭ توننا قوقىس شىعارىلدى. 60 مىڭعا جۋىق كوشەت وتىرعىزىلىپ، 49 سۋبۇرقاق ىسكە قوسىلدى.

2024 جىلعا اباتتاندىرۋ، كوگالداندىرۋ جانە سانيتارلىق تازالاۋ جۇمىستارىنا جالپى 10،3 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان.

اكسيا جىل سوڭىنا دەيىن جالعاسىپ، تۇرعىن ۇيلەر، جولدار، دەمالىس ساياباقتارى اباتتاندىرىلىپ، جوندەلەتىن بولادى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسىمەن «تازا قازاقستان» جالپى رەسپۋبليكالىق اكسياسىن ىسكە اسىرۋ جانە «الماتى – ءبىزدىڭ ورتاق ءۇيىمىز» ناۋقانىن جالعاستىرۋ اياسىندا بيىل 26 ماۋسىم مەن 6 شىلدە ارالىعىندا سۋبۇرقاقتاردى، وزەندەر مەن سۋ ايدىندارى جاعالاۋلارىن، ارىق جەلىسى، قوقىس الاڭدارى، اعاشتى سانيتارلىق ماقساتتا كەسۋ، جول ينفراقۇرىلىمىن (ايالداما كەشەندەرى، باعدارشام نىساندارى، جول كورسەتكىشتەرى مەن بەلگىلەرى) تازارتۋ بويىنشا «الماتى جازى» اكسياسى باستالدى. 

الماتىدا 150 سۋبۇرقاق بار، ونىڭ 66 كوممۋنالدىق (60-ى شتاتتىق رەجيمدە، 6-ى قايتا جاڭارتىلىپ جاتىر) جانە 84ء-ى جەكە اۋماقتا. كوممۋنالدىق مەنشىكتەگى سۋبۇرقاقتار 1 مامىردان 25 قازانعا دەيىن كۇن سايىن ساعات 8:00-دەن 23:00-گە دەيىن پروفيلاكتيكالىق ءىس-شارالار (تازالاۋ، جابدىقتاردى تەكسەرۋ) كەزىندە ءوشىرىلىپ، كەستەمەن جۇمىس ىستەيدى. سۋبۇرقاقتى تازالاۋ كەستەسىنە سايكەس، سۋبۇرقاقتىڭ سۋى اي سايىن اعىزىلىپ، جابدىقتار تەكسەرىلىپ، ارنايى قۇرالدارمەن توستاعانى جۋىلىپ، تازارتىلادى. كەيدە كوممۋنالدىق سۋبۇرقاقتار اپاتتىق-قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋ جانە اعىمداعى جوندەۋ (كابەلدى اۋىستىرۋ، سورعىلار مەن قوزعالتقىشتاردى اۋىستىرۋ نەمەسە جوندەۋ، گيدرووقشاۋلاۋ، قاپتامانى جوندەۋ) ءۇشىن وشىرىلەدى.

جەكە اۋماقتا ورنالاسقان سۋبۇرقاقتاردىڭ جاعدايى ءماز ەمەس، قاراۋسىز قالعان، جۇمىس ىستەمەيدى نەمەسە مەنشىك يەسىندە قارجىنىڭ بولماۋىنا بايلانىستى كۇردەلى جوندەۋدى تالاپ ەتەدى. «الماتى جازى» اكسياسى اياسىندا جەكە سۋبۇرقاقتار قالالىق نىساندارمەن بىرگە رەتكە كەلتىرىلەدى.

اكسيا بارىسىندا ۇزىندىعى 1525 كم قالانىڭ ارىق جەلىلەرىن تازارتۋ جۇمىستارى كۇشەيتىلەدى. كۇن سايىن ارىق جەلىسىنەن شامامەن 250 م3 لاي جانە قوقىس شىعارىلادى. جۇرگىزىلىپ جاتقان شارالارعا قاراماستان، ارىقتار نوسەر جاڭبىر كەزىندە تۇرعىندار تاستاعان قوقىستارمەن، قالدىقتارمەن بىتەلىپ، جەرگىلىكتى سۋ تاسقىنىنا سەبەپ بولىپ وتىر. بۇرىن حابارلانعانداي، تازارتۋ جۇمىستارى كەزىندە كوممۋنالدىق قىزمەت ارىقتان جاڭبىر سۋىنىڭ كەدەرگىسىز اعىپ كەتۋىنە كەدەرگى كەلتىرەتىن پايدالانىلعان جورگەكتەردى، ەسكى زاتتاردى، ىدىس-اياقتى، ءتىپتى ۇلكەن كولەمدى زاتتاردى – كولىك دوڭگەلەكتەرى مەن قۇرىلىس قوقىستارىن تاۋىپ العان.

«الماتى جازى» اكسياسى اياسىندا 624 ايالداما كەشەنىن، 222 باعدارشام نىسانىن، 2 181 جول بەلگىلەرىن شاڭنان جانە لاستانۋدان تازارتۋ (جۋۋ)، وزەن جاعالاۋى مەن سۋ ايدىندارى اۋماعىنداعى شامامەن 250 شارشى كم جەردى قوقىستان تازارتۋ جوسپارلانۋدا.

جازعى كەزەڭدە اۋلاىشىلىك اۋماقتا قوقىس كونتەينەرلەرىنىڭ تەز تولۋى وزەكتى ماسەلە بولىپ وتىر، وسىعان بايلانىستى 1 454 كونتەينەرلىك الاڭدى سانيتارلىق وڭدەۋ، 700 كونتەينەرلىك الاڭدى جۋۋ جانە دەزينفەكسيالاۋ، سونداي-اق 24 747 كوشە جانە اۋلاداعى قوقىس جاشىكتەرى تازارتىلادى.

جازعى ماۋسىمدىق ءىس-شارانىڭ ءبىرى اعاشتاردى سانيتارلىق ماقساتتا كەسۋ. اپاتتى جاعدايداعى اعاش ادامعا جانە مۇلىككە ۇلكەن ءقاۋىپ توندىرەدى. وسىعان بايلانىستى اۋرۋ جانە قۋراعان اعاشتىڭ بۇتاقتارىن سانيتارلىق ماقساتتا كەسۋ داۋىل، قاتتى جەل مەن نوسەر كەزىندە بۇتاقتاردىڭ قۇلاۋ ءقاۋپىن ازايتادى. «الماتى جازى» اكسياسى بارىسىندا 6 مىڭعا جۋىق اعاشتى سانيتارلىق ماقساتتا كەسۋ جوسپارلانىپ وتىر.

وسىلايشا، «الماتى جازى» اكسياسى «الماتى – ءبىزدىڭ ورتاق ءۇيىمىز» ناۋقانىنىڭ جازعى ۋاقىتتاعى جالعاسى بولادى. ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، «الماتى – ءبىزدىڭ ورتاق ءۇيىمىز» ناۋقانىنىڭ باستى ماقساتى – قالالىق ينفراقۇرىلىم مەن ورتاق مۇلىككە ۇقىپتى قاراۋ قۇندىلىعىن قالىپتاستىرۋ، ەل اراسىندا جوعارى ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىك پەن ەكولوگيالىق مادەنيەتتى تاربيەلەۋ، جەكە ەكولوگيالىق باستامالاردى قولداپ، ولاردى ىسكە اسىرۋعا جاعداي جاساۋ.