ۆاليۋتا باعامى
  • USD -

    525.5
  • EUR -

    541
  • RUB -

    5.25
«قازاقستاندىق ويىنشىقتاردى الەمدىك برەندكە اينالدىرعىمىز كەلەدى»
فوتو: اۆتوردىكى 26 قىركۇيەك 2024
«قازاقستاندىق ويىنشىقتاردى الەمدىك برەندكە اينالدىرعىمىز كەلەدى»

Ranking.kz ساراپتاما اگەنتتىگىنىڭ دۇنيەجۇزىلىك بانك دەرەكتەرى نەگىزىندە جىل باسىندا جاساعان تالداۋىنا سايكەس، قازاقستانداعى شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك ءجىو-نىڭ 26 پايىزىن، بيزنەسپەن اينالىساتىن حالىق رەسپۋبليكالىق ەڭبەك نارىعىنىڭ 36 پايىزىن قۇرايدى. ەل ازاماتتارى اراسىندا كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىق كۇن ساناپ ارتىپ كەلە جاتقانىنا قاراماستان، حالىقتىڭ بيزنەستەگى بەلسەندىلىگى الەمنىڭ دامىعان ەلدەرىندەگى كورسەتكىشتەرمەن سالىستىرعاندا ءالى دە بولسا تومەنىرەك. قازاقستاندا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنىڭ جىو-گە قوساتىن ۇلەسىنىڭ كوپتىگىنە بايلانىستى استانا (46%)، بقو (40%) جانە الماتى (29%) كوش باستاپ تۇر. «اتامەكەن» كاسىپكەرلەر پالاتاسى جاساعان وتاندىق كاسىپكەردىڭ پورترەتى بيزنەسكە كەلۋگە بەل بايلايتىنداردىڭ باسىم بولىگى 25-34 جاستاعى، ساۋدا، قۇرىلىس نە اۋىر شارۋاشىلىعى سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن، ادەتتە اقتوبە، الماتى، بولماسا، استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى (وسى قالالاردا كاسىپكەرلىك يندەكسى جوعارى) ازاماتتار ەكەنىن ايتادى. سونداي بەلسەندى كاسىپ يەلەرىنىڭ ءبىرى «ناۋرىز-پلاستيك» پلاستيكالىق ويىنشىقتار فابريكاسىنىڭ ديرەكتورى رابيعا بايتەمىروۆا.

- رابيعا ساتىبالدى قىزى، ەلىمىزدەگى وتاندىق ويىنشىق ءوندىرۋشىلەردىڭ ىشىندەگى ەڭ تانىمالى دا، تاجىريبەسى مولى دا ءوزىڭىز باسقارىپ وتىرعان فابريكا. العاش كاسىپ باستاعان جىلدارى ءبىراز قيىندىقتاردى باستان وتكەرگەن بولارسىزدار؟ 

- كەز كەلگەن كاسىپتە جەتىستىككە جەتۋ ءۇشىن قايتپاس قايسارلىق، اسقان باتىلدىق، تىنىمسىز ەڭبەكقورلىق كەرەك. بيزنەس ۇلكەن كۇرەسىن ەكەنىن ءوزىڭىز دە بىلەسىز. بيزنەس-كۇرەسىنىندە وزگەلەر ءجۇرىپ جاتقان جولمەن جۇرۋگە دە، تىڭنان جاڭا جول سالىپ تا جۇرۋگە بولادى. تىڭنان سالىنعان جولمەن ءجۇرۋ بۇرىننان سالىنىپ تۇرعان دايىن جولمەن جۇرگەننەن قاراعاندا وتە قيىن بولاتىنى ايتپاسا دا بەلگىلى. ەلىمىزدە ويىنشىقتار جاسايتىن تۇڭعىش ءوندىرىس اشۋ بىزگە ۇلكەن كۇش-جىگەردى، مۇقالماس توزىمدىلىكتى، قاجىر-قايراتتى، تىنىمسىز ەڭبەكتى، ۇلكەن ماقساتكەرلىكتى قاجەت ەتتى. ءبىز ونىڭ جولىنداعى نەبىر كەدەرگىلەرگە توتەپ بەرىپ، جەتىستىككە جەتۋ جولىندا ايانباي تەر توكتىك. باسىمىزدان وتكەرگەن نەبىر قيىندىقتاردى تاپتىشتەپ ايتىپ جاتۋدىڭ قاجەتى دە جوق دەپ ويلايمىن. الايدا قازىرگى جەتىستىگىمىز – جولداسىم شۋحرات، بالام ناۋرىزبەك ۇشەۋىمىزدىڭ بارلىق كەدەرگىلەرگە قارسى تۇرىپ، قيىندىقتاردى جەڭە بىلگەنىمىزدىڭ جەمىسى. ەلىمىزدىڭ يگىلىگى جولىنداعى ەڭبەگىمىزدىڭ تابىستى بولىپ، جىلدان جىلعا دامىتىپ جاتقانىمىزعا ءوزىمىز دە ريزامىز.

-  سىزدەرگە بيزنەستىڭ باسقا دا تۇرلەرىمەن اينالىسپاي ويىنشىق جاساۋ ىسىنە دەن قويۋلارىڭىزعا نە سەبەپ بولدى؟ بۇل كىمنىڭ يدەياسى ەدى؟

ءبىزدى بۇل كاسىپكە ءومىردىڭ ءوزى جەتەلەپ اكەلدى دەسەم ارتىق ايتپاعان بولار ەدىم. بيزنەستىڭ قىر-سىرىن بىلەتىندەر «نە ىستەسەڭ دە ءوزىڭ بىلەتىن ىسپەن اينالىس» دەمەي  مە؟! ويىنشىق جاسايتىن كاسىپورىن اشپاي تۇرىپ مەن، ياعني 2005  جىلدان باستاپ يران، جۇڭگو، وزبەكستان ەلدەرىنەن ويىنشىق اكەلىپ ساتۋمەن اينالىستىم. شەت ەل اسىپ تاۋار تاسۋ وتباسىلى ايەلگە وڭاي شارۋا ەمەس. ويىنشىق تاسىپ جۇرگەندە مەنى «وزگە ەلدەردە ءوندىرىلىپ جاتقان ويىنشىقتار نەگە بىزدە جاسالمايدى؟» دەگەن وي ءجيى مازالايتىن. ءبىراق، ءدال وسى ويىنشىقتاردى ءوزىم نەگە شىعارمايمىن دەپ ويلاماعان ەكەنمىن. ءبىر كۇنى قىتايدا جوعارى ءبىلىم الىپ جاتقان ۇلىم ناۋرىزبەك تابانىمنان توزىپ، شەت ەلدەرگە شىعىپ ويىنشىق تاسىپ جۇرگەن مەنى اياسا كەرەك، «وسى ويىنشىقتاردى ءوزىمىز نەگە شىعارمايمىز» دەدى. ۇلىمنىڭ ۇسىنىسى مەنى ويلاندىرىپ تاستادى. وسى يدەيا جاتسام-تۇرسام ويىمنان كەتپەي قويدى. كەيىن وسى توڭىرەگىندە وتباسىمىزبەن اقىلداسىپ، سان مارتە تالقىعا سالا وتىرىپ تاۋەكەلمەن كاسىپورىن اشۋعا بەل بايلادىق. سوسىن «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسى بويىنشا 10،5 ميلليون تەڭگە نەسيەگە قول جەتكىزىپ، ونىڭ ۇستىنە ءوزىمىزدىڭ بار جيعان-تەرگەنىمىزدى قوسىپ، قىتايدان ارنايى قوندىرعىلار ساتىپ اكەلىپ جۇمىسقا كىرىسىپ كەتتىك. وسى رەتتە يننوۆاسيالىق جوبامىزدىڭ ىسكە اسۋىنا كومەك كورسەتكەن وبلىستىق كاسىپكەرلەرگە قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنا العىسىمدى ايتا كەتەيىن. العاشىندا جاڭا قوندىرعىلاردىڭ ءتىلىن بىلەتىن مامانداردىڭ تاپشىلىعى ءبىراز قيىندىقتار تۋدىردى. وسىنداي كەزدەردە قىتايدىڭ بەلدى ءبىر ۋنيۆەرسيتەتىندە ويىنشىق ستانوكتارىنداعى كومپيۋتەر باعدارلاماسىن جەتىلدىرۋ بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتقان ۇلىم ناۋرىزبەك كەلىپ كومەكتەسىپ تۇردى. كەيىن سول جاقتاعى ءىرى ويىنشىق زاۋىتتارىندا جيناعان ازدى-كوپتى تاجىريبەسىمەن تەلەفون ارقىلى ءبولىسىپ وتىردى. سوسىن اكەسى شۋحراتتى وسى كاسىپتىڭ قىر-سىرىنا قانىعۋ ءۇشىن جانىنا شاقىردى. قىتايدا ويىنشىق شىعاراتىن التى مىڭنان استام كاسىپورىن بار. وسىدان-اق ولاردا بۇل كاسىپتىڭ ءتۇرى جاقسى دامىعانىن كورۋگە بولادى. جولداسىم قىتايدىڭ ەكى قالاسىندا ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ كەلدى. سونداي كەزدەردە سەحقا ءوزىم يە بولىپ قالىپ ءجۇردىم. كەيدە بىلەكتى سىبانىپ جىبەرىپ ءوزىم دە ويىنشىق جاساۋعا كىرىسىپ كەتەمىن. ونىڭ ۇسىنە ويىنشىق – بالالاردىڭ ءوسىپ جەتىلۋىنە، اقىل – ويىنىڭ، ءتىلىنىڭ دامۋىندا ۇلكەن ورىن الادى. تۋعاننان باستاپ، ەستۋ، كورۋ، تالپىنۋ، ەڭبەكتەۋ، ەڭ العاشقى ۋىلدەۋ، العاشقى بۋىندار، ءتىلىنىڭ شىعۋىنا ارى قاراي جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي ءتىلىنىڭ دامۋىندا الاتىن ورىنى زور جانە ماڭىزدى. ويىنشىقتىڭ - ەڭ باستى بالا ومىرىندەگى، بالامەن تىعىز قارىم – قاتىناستا بولاتىن، جان – جاقتى دامۋعا ارەكەتىن ەڭ ماڭىزدى قۇرال. ويىنشىق بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي تاڭداۋعا ءتيىس جانە بالانىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ كەلتىرەتىن بولماۋى كەرەك. مەنىڭ كاسىبىمنىڭ دە نەگىزى وسىندا جاتىر. بالا ءۇشىن ويىن مەن ويىنشىقتىڭ ماڭىزى زور. سەبەبى، بالا توپتاسىپ نەمەسە وزدىگىنەن ويناۋ ارقىلى ويلاۋىن دامىتىپ، كوپشىل ورتاعا ۇيرەنىپ ءوزىن دامىتا تۇسەدى. بۇل – بۇلدىرشىندەردە بولاتىن قۇبىلىس. بالدىرعاندار ءۇشىن ويىنشىقتى شاشىپ، ونى اندا-مىندا تاسىپ ويناۋدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بار. ءتىپتى، اتا-انالار بالاسىمەن بىرلەسە ءجۇرىپ شاشىلعان ويىنشىقتى جيناۋعا جۇمىلسا، بالا دا جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنەدى. قانشا دەگەنمەن، كىشكەنتايلار ەرەسەكتىڭ ىسىنەن ۇلگى الىپ، كورگەنىن ىستەمەۋشى مە ەدى؟ بۇل رەتتە وتباسى مۇشەلەرى بالامەن ونىمەن ءبىر تولقىندا بولۋعا تىرىسۋ كەرەك. بۇل ارەكەت كۇن سايىن قايتالاناتىن بولسا، ءوزى شاشقان ويىنشىعىن ءوزى جيناۋعا ارەكەت ەتەدى. دەگەنمەن، بولمە تولى ويىنشىعىنا قاراماستان، جاڭاعا قۇمارتقان بالالار قايتا ساتىپ اپەرۋىن وتىنەدى. سول كەزدە اتا-انا بالاسى ءۇشىن ءقاۋىپسىز ءارى ساپالى ويىنشىقتاردى تاڭدايدى.

 

- ءسىز جانە ءسوز اراسىندا «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسى تۋرالى ايتىپ ءوتتىڭىز سول تۋرالى تولىقىراق ايتىپ كەتسەڭىز. اتالعان باعدارلاما سىزگە قارجىلىق جاعىنان قانداي قولداۋ بولدى؟

ءوزىڭىز بىلەتىندەي ەلىمىزدە بيزنەستى جانە كاسىپكەرلىكتى قولداۋدىڭ ءتۇرلى باعدارلامالارى بار. سونىڭ ىشىندە «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2020» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا جاسالىپ جاتقان  نەگىزگى قولداۋ تەتىگى. جالپى جەڭىلدەتىلگەن نەسيە كاسىپكەرلەردىڭ كاسىبىن دوڭگەلەتۋگە كوپ مۇكىندىك دەپ ايتار ەدىم. جەڭىلدەتىلگەن نەسيە باعدارلاماسى جاقسى كومەكتەستى، سەبەبى ول جەردە جوبا جازۋ جانە قاجەتتى قۇجاتتاردىڭ بارلىعىن جيناۋ الىپ بارا جاتقان قيىن دۇنيە ەمەس. اقىل تارازىسىنا سالىپ، بايىپتاپ قاراساڭىز، كاسىپ ىستەيمىن دەگەن ادامعا مەملەكەت تاراپىنان كورسەتىلىپ جاتقان كومەك از ەمەس. كاسىپ جاساۋدىڭ قىر-سىرى كوپ. ەڭ الدىمەن نەمەن شۇعىلداناتىنىڭدى كۇنى بۇرىن بارلاپ، ءوڭىردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن اڭداپ الۋىڭ كەرەك. شىعارعان زاتىڭ وتە مە، وتپەي مە، حالىققا قانشالىقتى قاجەتتىلىگى بار، ونى بىلگەن دۇرىس.  جاڭا بيزنەس-يدەيالاردى ىسكە اسىرۋعا ارنالعان مەملەكەتتىك قولداۋ قاراجاتى – قاجەتتى ەڭبەك قۇرالدارىن، تەحنولوگيالىق جابدىقتاردى ساتىپ الۋ ءۇشىن نىسانالى ماقساتتا پايدالانىلادى. تۇتىنۋشىلىق ماقساتتارعا، كرەديت قارىزدارىن وتەۋگە، جىلجىمايتىن تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋعا جانە سالۋعا، جەر ۋچاسكەلەرىن ساتىپ الۋعا، اكسيزدەلەتىن ونىمدەردىڭ وندىرىسىنە جانە جالداۋ اقىسى رەتىندە بەرىلمەيدى.  ارينە كرەديت العاندا ءتۇرلى قيىندىقتار بولادى. ماسەلەن، «دامۋ» كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ قورىنىڭ سۋبسيدياسى بار، سول كەپىلدىك بولادى دەپ ويلايدى. مىسالى، مەن عيماراتتى ساتىپ الۋ ءۇشىن وسى عيماراتتى كەپىلدىككە قويامىن. وعان قوسا 20 پايىزعا دەيىن العاشقى جارنا كەرەك بولادى. عيمارات باعاسى 100 ملن بولسا، سونىڭ 20 ملن-ى ءسىزدىڭ قولىڭىزدا بولۋى كەرەك. سوندىقتان كاسىپ اشقان كەزدە باستاپقى قاراجاتتىڭ بولۋى اسا ماڭىزدى.

- قازىرگى تاڭداعى ساۋدا سورەلەرىندەگى امەريكالىق «ماك» اۋىر جۇك كولىكتەرىنىڭ مودەلدىك ويىنشىقتارى، بالانىڭ ءوزى دە وتىرىپ ايدايتىن «تالاكار» ويىنشىق كولىگى، قۇراستىرمالى ويىنشىقتار جانە قۇم جينايتىن قالىپتاردىڭ بارلىعىن سىزدەردىڭ شىمكەنت قالاسىنداعى «ورداباسى» يندۋستريالدىق ايماعىندا ورنالاسقان كاسىپورىندارىڭىزدا شىعارىپ جاتسىزدار. وسى ويىنشىقتاردى وتاندىق ونىمدەر دەگەنگە بىرەۋلەر سەنسە، ەندى بىرەۋلەر سەنبەي جاتادى...

  - قانشاما جىلدار بويى بالالارىمىز وزگە ەلدەردە وندىرىلگەن ويىنشىقتارمەن ويناپ كەلگەندىكتەن، مۇنداي كوزقاراستىڭ بولۋى ورىندى. بىزدە كوبىنە، ساپاسى سىن كوتەرمەيتىن قىتايدىڭ ارزان ويىنشىقتارى كەڭىنەن ساتىلىپ كەلدى. الايدا قازىرگى تاڭدا شەت ەلدiڭ ءدال بiزدiكiندەي ويىنشىقتارىنىڭ قازاقستاندا ساتىلۋىنا تىيىم سالىنعان. سەبەبى، ءبىزدىڭ ويىنشىقتارىمىز پاتەنتتەلگەن. وسىلاي ءبىزدىڭ ونىمدەر سىرتتان كىرەتىن كوپتەگەن ساپاسىز ويىنشىقتاردى ىعىستىرىپ ۇلگەردى. قازىرگى تاڭدا كاسىپورنىمىزدىڭ قىزمەتكەرلەرى اي سايىن 10 مىڭنان استام تاۋار شىعارىپ، قالىپتى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. ويىنشىقتار تۇرىنە كەلەر بولساق، بۇگىندە ويىنشىقتىڭ 30-دان استام ءتۇرىن شىعارىپ جاتساق، كەلەشەكتە ديستانسيالىق پۋلتپەن باسقارىلاتىن ماشينالار مەن مۋزىكالىق جانە وزگە دە بالالارعا ۇنايتىن ويىنشىقتار جاساۋ جوسپارىمىزدا  بار. سوسىن ولاردى كورشiلەس مەملەكەتتەرگە ەكسپورتتاۋ نيەتتەمىز. الداعى ۋاقىتتا ويىنشىقتارىمىزدى ادەمى اتاۋىمەن الەمدىك برەندكە اينالدىرساق با دەگەن دە ويىمىز بار.

- بالالار تۇتىناتىن زاتقا دەگەن جاۋاپكەرشىلىك قاشاندا جوعارى ەكەنىن بىلەسىز. كوپتەگەن اتا-انالاردى مازالايتىنى – ويىنشىقتىڭ ساپاسى. ويىنشىقتاردى جاسايتىن شيكىزات ونىمدەرىن قايدان الاسىزدار؟

-   بiزدiڭ ويىنشىقتار بالا دەنساۋلىعىنا ەشقانداي قاۋiپ ءتوندiرمەيدi. ولار ەلىمىزدىڭ سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق نورمالارىنىڭ بارلىق تالاپتارىنا ساي وندىرىلۋدە. ويتكەنi، ەكولوگيالىق تازا ءارi ساپالى شيكiزاتتان جاسالعان. ويىنشىق وندىرەتىن شيكىزات ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە بار بولعانىمەن، ولاردىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى. سول سەبەپتى ويىنشىق جاساۋعا قاجەتتى پوليپروپيلەن مەن پوليەتيلەندى رەسەيدەن الدىرىپ وتىرمىز. سوندىقتان دا شىعار، وزبەكستاننان جانە قىتايدان اكەلەتiن ساپاسى تومەن ويىنشىقتار قازiر دۇكەن، بازارلاردا ازايىپ قالدى. كەرiسiنشە، وتاندىق تاۋارعا دەگەن سۇرانىس وسە تۇسكەندەي. وسىدان-اق ءبىزدىڭ ونىمدەردىڭ كەڭىنەن تانىلىپ ۇلگەرگەنىن كورۋگە بولادى. ءبىزدىڭ ويىنشىقتاردى ەلىمىزدىڭ بارلىق قالالارى تاپسىرىسپەن الىپ وتىر.

- ويىنشىقتاردىڭ ساپالى بولۋىمەن قاتار، قازىرگى بالالاردىڭ تالعامىنان شىعۋ ءۇشىن ۇنەمى ونىڭ تۇرلەرىن جاڭارتىپ وتىرۋ كەرەك شىعار؟

-  ارينە، ونسىز بولمايدى عوي. وزگە ەلدەرمەن سالىستىرعاندا ءبىزدىڭ ەلدە ويىنشىق ءوندىرۋ جاعى كەنجە دامىپ كەلەدى. بىلاي ايتقاندا، ءبىز ەندى عانا قولعا الىپ جاتىرمىز. جوعارىدا قىتايدا ويىنشىق شىعاراتىن التى مىڭنان استام كاسىپورىن بارىن ايتىپ ءوتتىم عوي. ءبىزدىڭ سول ەلدەردەن ۇيرەنەرىمىز وتە كوپ. دامىعان ەلدەردىڭ مۇنداي كاسىپورىندارى بالا پسيحولوگياسىن، قوعامداعى وزگەرىستەردى ءجىتى قاداعالاپ وتىرادى. سوسىن جاڭا شىققان قاي مۋلتفيلم نەمەسە كينو كەيىپكەرلەرى بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرسا، ونى دەرەۋ ويىنشىق ەتىپ شىعارا قويادى. سولاي نارىقتاعى باسەكەلەستىككە توتەپ بەرىپ كەلەدى. ءبىز دە وسى جۇيە نەگىزىندە جۇمىس ىستەگىمىز كەلەدى. ونىڭ ءبارى ەندى الداعى كۇندەردىڭ ەنشىسىندەگى دۇنيە. اماندىق بولسا، سوعان دا قول جەتكىزەمىز دەگەن ۇمىتتەمىز. 

التىن ۋاقىتىڭىزدى ءبولىپ، سۇحبات بەرگەنىڭىزگە راحمەت!

 

اۆتورى: مارا كەلەس

 

   

RELATED NEWS
كرەديت الۋ قيىندايدى – سەنات قۇجاتتى كەرى قايتاردى
23 مامىر 2024
كرەديت الۋ قيىندايدى – سەنات قۇجاتتى كەرى قايتاردى

بۇگىن سەناتتىڭ جالپى وتىرىسىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە كرەديت بەرۋ كەزىندە تاۋەكەلدەردى بارىنشا ازايتۋ، قارىز الۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ، قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە اتقارۋشىلىق ءىس جۇرگىزۋدى جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭى ەكىنشى وقىلىمدا قارالدى. سەنات زاڭنىڭ جەكەلەگەن باپتارىن جاڭا رەداكسيادا ۇسىنىپ، ونى ماجىلىسكە قايتاردى. بۇل تۋرالى Ulys سەناتتىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ حابارلايدى.

سەناتتىڭ قارجى جانە بيۋدجەت كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنشە، بانك بەرەتىن قارىزدار مەن ميكروكرەديتتەر بەرۋ كەزىندە تالاپتاردى قاتاڭداتۋ ارقىلى ازاماتتاردىڭ شامادان تىس كرەديت الۋىن تومەندەتۋ ەسكەرىلگەن. ول ءۇشىن زاڭدا كرەديتتەر بويىنشا 90 كۇننەن استام مەرزىمى وتكەن بەرەشەگى بولعان كەزدە ازاماتتارعا كرەديت بەرۋگە تىيىم سالۋ قاراستىرىلعان، سونداي-اق جۇبايىنىڭ (زايىبىنىڭ) كەلىسىمىنسىز كرەديت بەرۋگە تىيىم سالۋ شاراسى ەنگىزىلەدى. وتەلمەگەن تۇتىنۋشىلىق كرەديتتەر بويىنشا مەرزىمى وتكەن سوڭ 90 كۇننەن كەيىن سىياقىنى ەسەپتەۋگە تىيىم سالىنادى، ال مەرزىمدى اسكەري قىزمەتتى وتكەرۋ كەزەڭىندە قارىز الۋشىعا كرەديتتەر بويىنشا تولەمدەردى كەيىنگە قالدىرۋ قاراستىرىلعان.

سونىمەن قاتار، «تۇتىنۋشىلىق كرەديت» ۇعىمىن زاڭنامالىق ەنگىزۋ ۇسىنىلىپ، ونىڭ مولشەرى ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىسىمەن ايقىندالادى. 45 كۇنگە دەيىنگى جانە 50 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىنگى سوماداعى ونلاين ميكروكرەديتتەردى بەرۋدىڭ ەرەكشە شارتتارىنىڭ كۇشىن جويۋ، بۇل رەتتە ولارعا ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىسىندە ايقىندالاتىن جىلدىق ءتيىمدى سىياقى مولشەرلەمەسىنىڭ شەكتى مولشەرىن بەلگىلەۋدى قولدانۋ ۇسىنىلدى.

«كرەديتورلاردى بايىپتى كرەديت ساياساتىن جۇرگىزۋگە جانە ازاماتتاردىڭ پروبلەمالىق بەرەشەگىن رەتتەۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋعا ىنتالاندىراتىن تالاپتار كوزدەلگەن. ماسەلەن، 2026 جىلعى 1 مامىرعا دەيىن بانكتەر مەن ميكروقارجى ۇيىمدارى ازاماتتاردىڭ بەرەشەگىن رەتتەۋ بويىنشا ساپالى جۇمىستى دەربەس جۇرگىزۋى ءۇشىن قارىزداردى كوللەكتورلارعا بەرۋگە موراتوريي ەنگىزىلەدى. سونداي-اق قارجى نارىعىنداعى الاياقتىققا قارسى ءىس-قيمىل جاساۋ ءۇشىن جاعدايلار جاسالۋدا. وسى ماقساتتا بانكتەر مەن ميكروقارجى ۇيىمدارىنا كليەنتتى بيومەتريالىق سايكەستەندىرۋسىز ەلەكتروندىق قارىز بەرۋگە تىيىم سالىنادى»، - دەلىنگەن سەنات اقپاراتىندا.

جالپى، بۇل قۇجات ازاماتتاردىڭ ارتىق كرەديت الۋ دەڭگەيىن تومەندەتۋگە، الاياقتىق تاسىلمەن قارىزدار مەن ميكروكرەديتتەر رەسىمدەۋ تاۋەكەلدەرىن جانە كليەنتتەردىڭ بانكتىك شوتتارىنان اقشانىڭ زاڭسىز الىنۋىن قىسقارتۋعا ىقپال ەتەدى، سونداي-اق رەزيدەنت ەمەس بانكتەردى وتاندىق ەكونوميكانى كرەديتتەۋگە تارتۋعا باعىتتالعان. مۇنىمەن قوسا، ىستەردىڭ جەكەلەگەن ساناتتارى بويىنشا جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىق ءراسىمىن وڭايلاتادى.

سونىمەن قاتار زاڭدى ەكىنشى وقىلىمدا تالقىلاۋ بارىسىندا باس كوميتەتتىڭ، باسقا كوميتەتتەر مەن سەنات اپپاراتى بولىمدەرىنىڭ ەسكەرتۋلەرى مەن ۇسىنىستارىن ەسكەرە وتىرىپ، ءماجىلىس قابىلداعان زاڭعا مىناداي باعىتتار بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى:

- «ەلەكتروندىق بانكتىك قارىز» ۇعىمى قولدانىستاعى زاڭنامانىڭ ءتيىستى نورمالارىندا كوزدەلگەندىكتەن، جاڭا ۇعىمدى ەنگىزۋ الىپ تاستالادى؛

- زاپاسقا جاڭادان بوساتىلعان اسكەري قىزمەتشىگە جۇمىسقا ورنالاسۋ جانە تولەم قابىلەتتىلىگىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن ۋاقىت بەرۋ ءۇشىن زاڭمەن ۇسىنىلاتىن مەرزىمدى اسكەري قىزمەتتى وتكەرۋ كەزەڭىنە قارىزدى وتەۋ بويىنشا مەرزىمىن كەيىنگە قالدىرۋدى 60 كۇنگە ۇزارتۋ. بۇدان باسقا، وسى تۇزەتۋگە بايلانىستى يپوتەكالىق شارتتار، جىلجىمالى جانە جىلجىمايتىن مۇلىك كەپىلى شارتتارى بويىنشا قوسىمشا كەلىسىمدەر جاساسۋ بويىنشا جەكەلەگەن تالاپتاردى قولدانباۋ ۇسىنىلدى؛

- زاڭدى تۇلعالاردى بيومەتريالىق سايكەستەندىرۋدى جۇرگىزۋ مۇمكىن ەمەستىگىنە بايلانىستى جەكە تۇلعالارعا عانا بيومەتريالىق سايكەستەندىرۋسىز ەلەكتروندىق بانكتىك قارىز بەرۋگە تىيىم سالۋدى قولدانۋ؛

- بانك جانە ميكروقارجى ومبۋدسمانىن سايلاۋ كەزىندە قوسىمشا تالاپتار بەلگىلەۋ؛

- مەملەكەت قاتىساتىن كرەديتتىك بيۋرولاردىڭ قىزمەتىن رەگلامەنتتەيتىن نورمالاردى ناقتىلاۋ، سونداي-اق كوللەكتورلار كرەديتتىك بيۋروعا ۇسىناتىن قوسىمشا مالىمەتتەردى كوزدەۋ؛

- لومباردتارمەن شارت جاساسۋ كەزىندە ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى كرەديتتەر الۋدان ەرىكتى تۇردە باس تارتۋعا بايلانىستى نورمالاردى سايكەس كەلتىرۋ؛

- قازاقستان ەكونوميكاسىنا ينۆەستيسيالاۋعا قوسىمشا مۇمكىندىك بەرۋ ماقساتىندا سينديكاتتالعان قارجىلاندىرۋعا قاتىسۋعا رۇقسات ەتىلگەن تۇلعالار تىزبەسىنىڭ سينديكاتتالعان كرەديت بەرۋگە قاتىسۋشىلار قۇرامىن رەزيدەنت ەمەس بانكتەر فيليالدارىمەن جانە «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ بانكتەرىمەن تولىقتىرۋ. سونىمەن قاتار، سينديكاتتالعان قارجىلاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋ بويىنشا تالاپتار ناقتىلانادى؛

- زاڭنىڭ كەيبىر ەرەجەلەرىن قولدانىستاعى زاڭنامانىڭ ەرەجەلەرىمەن سايكەس كەلتىرۋ؛

- وسى زاڭدى قولدانىسقا ەنگىزۋدى كوزدەيتىن زاڭنىڭ 2-بابىن پىسىقتاۋ.

ق ر قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ولجاس قيزاتوۆتىڭ ايتۋىنشا، زاڭ اياسىندا جۇبايىنىڭ (زايىبىنىڭ) كەلىسىمىنسىز كرەديت بەرۋگە تىيىم سالۋ نورماسى ساقتالدى. ەندى نەسيە سوماسى 1 مىڭ اەك-تەن ارتىق بولسا، ونى الۋ ءۇشىن ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءوزارا كەلىسىمى كەرەك بولادى.

 

قازاق دالاسى جاڭا جىبەك جولىنىڭ قانتامىرىنا اينالىپ كەلەدى
30 قىركۇيەك 2024
قازاق دالاسى جاڭا جىبەك جولىنىڭ قانتامىرىنا اينالىپ كەلەدى

2022 جىلى ەلدىڭ جالپى ىشكى ونىمىندەگى كولىك-لوگيستيكا سالاسىنىڭ ۇلەسى 6،1 پايىز بولدى. 2025 جىلعا دەيىن بۇل كورسەتكىشتى 9 پايىزعا جەتكىزۋ كەرەك دەگەن مەجە قويىلىپ وتىر. اشىق تەڭىزگە شىعاتىن مۇمكىندىگى جوق قازاقستان ءۇشىن بۇل وڭاي شارۋا ەمەس. قازاق دالاسىنىڭ سالىستىرمالى تۇردە جازىقتا جاتقانى، باتىس قىتاي-باتىس ەۋروپا سياقتى ءىرى كولىك ءدالىزىنىڭ بولۋى، كاسپيي ارقىلى سانكسيا قۇرساۋىنداعى رەسەي اۋماعىنان تىس وتكەلدەر ارقىلى بىرنەشە ەلگە شىعۋعا بولاتىنى دۇرىس ۇيىمداستىرا بىلسە، ۇلكەن مۇمكىندىكتەر اشادى.

جالپى ءتيىستى ينفراقۇرىلىم بولمايىنشا سىرتقا تاۋار ساتۋ مۇمكىن ەمەس، ينۆەستورلار دا ات-تونىن الا قاشاتىن بولادى. شىندىعىندا، قازاقستان ءۇشىن جول مەن كولىك سالاسىن دامىتۋ - بۇگىنگىدەي كۇردەلى كەزەڭدە ەكونوميكانى دامىتۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى تەتىگى.

2023 جىلى قىتايدان رەسەيگە جانە كەرى باعىتتا قازاقستان ارقىلى 3،8 ملن توننا جۇك تاسىمالدانعان. بۇل 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 35% كوپ. ەل جۇڭگو مەن ەۋروپا اراسىنداعى قازاقستان اۋماعى ارقىلى وتەتىن الىس-بەرىس كولەمى 18،7 ملن تونناعا جەتكەن. بۇل 2022 جىلدىڭ كورسەتكىشىنەن 19% ارتىق.

سايكەسىنشە جۇك ترانزيتىنەن بيۋدجەتكە تۇسەتىن تابىس تا ارتىپ كەلەدى. 2023 جىلدىڭ العاشقى جارتىسىندا عانا ترانزيتتىك جۇك اينالىمى 39% ءوسىپ، 200 ملرد تەڭگەدەن استام تازا تابىس كىرگەن.

پرەزيدەنتتىڭ حالىقارالىق ساپارلارىندا، ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ ينۆەستورلارمەن كەلىسسوزدەرىندە مۇناي-گاز، مەتاللۋرگيا سالاسىمەن بىرگە كولىك-لوگيستيكا باعىتىنداعى جوبالار تۋرالى ءجيى ايتىلىپ ءجۇر. بۇل قازاقستان ەكونوميكاسىن كولىك-لوگيستيكا ەسەبىنەن ءارتاراپتاندىرۋعا ىقپال ەتەتىن تەندەنسيا دەۋگە بولادى.

رەسەيدىڭ سانكسيا قۇرساۋىندا قالۋى كاسپيي كولىنىڭ ترانزيتتىك ماڭىزىن ارتتىردى. قازاقستان دا بۇل تەندەنسياعا لايىقتى دەن قويىپ وتىر. ۇكىمەت ەلدە تەڭىز ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋدىڭ 2024-2028 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارىن بەكىتتى. بۇل كەشەندى جوسپاردا اقتاۋ جانە قۇرىق پورتتارىنىڭ بازاسىندا ءىرى تەڭىز كولىك-لوگيستيكالىق كلاستەرىن قۇرۋ كوزدەلگەن. ونىڭ سىرتىندا اقتاۋ پورتىنان كونتەينەرلىك حاب اشۋ جوسپارلانعان. ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعىتىن ءقازىر بۇكىل الەم «ورتا ءدالىز» رەتىندە بىلەدى.

بۇل مارشرۋت ارقىلى 2022 جىلى 1،7 ملن توننا وتسە، 2023 جىلى 2،76 ملن توننا بولعان. ال 2024 جىلدىڭ 7 ايىندا 2،56 ملن توننا جۇك جونەلتىلگەن. وسى قارقىن ساقتالسا، جەلتوقسان ايىنا قاراي 5 ملن توننا جۇك ورتا دالىزبەن ءوتۋى مۇمكىن.

قۇرى پورتىنىڭ جۇك قابىلداپ، جونەلتۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن مەيلىنشە ۇلكەن كەمەلەردىڭ توقتاعانى كەرەك. سول ءۇشىن پورت  اكۆاتورياسىنىڭ تابانى بيىل قوسىمشا 2 مەترگە تەرەڭدەتىلدى.

2030 جىلى ورتا دالىزبەن وتەتىن جۇك كولەمىن 10 ملن تونناعا جەتكىزۋ كوزدەلگەن. قازىرگى قارقىنمەن ولشەپ قاراساق، بۇل مەجەگە 2030 جىلدان ەرتە جەتۋگە بولاتىن ءتۇرى بار. مەجەنىڭ قانشالىقتى ەرتە ورىندالاتىنى رەسەيدىڭ سانكسيالار قۇرساۋىنان قاشان بوسايتىنىنا دا بايلانىستى. دەگەنمەن كەيبىر ساراپشىلار رەسەي سانكسيالاردان ارىلعان كۇننىڭ وزىندە ورتا ءدالىز ايماقتىق

كوكتەمنەن بەرى ەلدە 12 مىڭ شاقىرىم جول سالىنىپ، جوندەلىپ جاتىر. بۇل كەيىنگى 33 جىلدا بولماعان كورسەتكىش. وسى 12 مىڭ شاقىرىم جولدىڭ 8 مىڭ شاقىرىمى رەسپۋبليكالىق باعىنىستاعى، 4 مىڭ شاقىرىمى جەرگىلىكتى باعىنىستاعى جولدار. ەلدەگى جولداردىڭ جالپى ۇزىندىعى 95 مىڭ شاقىرىم دەسەك، بيىلدىڭ وزىندە 12،6 پايىزى جاڭارتىلىپ جاتىر دەگەن ءسوز.

2023 جىلى ەلىمىز شويىن جول ارقىلى 50 ملن تونناعا جۋىق تاۋار ەكسپورتتاعان. اتاپ ايتساق، قىتايعا – 12،7 ملن توننا، وزبەكستانعا 10 ملن توننا، رەسەيگە 34،6 ملن توننا جۇك جونەلتىلگەن. بيىل وسى كورسەتكىشتى 60 توننادان اسىرۋ جوسپارلانىپ وتىر.

كولىك ءمينيسترى مارات قارابايەۆ جاز بولسا بيلەت تاپپاي ساندالاتىن جولاۋشىلاردىڭ ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن 140 جاڭا ۆاگون ساتىپ الىناتىنىن ايتقان بولاتىن. تەمىرجول سالاسىندا قولعا الىنعان ەكى ءىرى جوبا بار. ولار: «دوستىق – مويىنتى»، «داربازا – ماقتاارال» مارشرۋتتارىن ىسكە قوسۋ. ونىڭ سىرتىندا 1،4 مىڭ شاقىرىم تەمىرجولدى جوندەۋ كوزدەلگەن.

قازاقستان جەرىنىڭ ەۋروپا مەن جۇڭگو اراسىندا قولايلى ترانزيتتىك اۋماق بولاتىنىن حالىقارالىق ينۆەستورلار دا جاقسى ءتۇسىنىپ وتىر.  وعان ەلدىڭ كولىك جانە لوگيستيكا سالاسىنا كوپتەگەن ءىرى حالىقارالىق جانە ۇلتتىق ينۆەستورلاردىڭ اقشا سالىپ جاتقانىن مىسال رەتىندە اتاۋعا بولادى.  

كەيىنگى جىلدارى قازاقستاننىڭ كولىك جانە لوگيستيكا ينفراقۇرىلىمىنا 35 ميلليارد دوللارعا جۋىق ينۆەستيسيا تارتىلعان. ەۋروپالىق ينۆەستيسيالىق بانك، ەۋروپا قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى سياقتى ءىرى قارجى ينستيتۋتتارىمەن جالپى سوماسى 800 ميلليون ەۋرو بولاتىن مەموراندۋم جاسالىپ، ەۋروپالىق ينۆەستيسيالىق بانك ارقىلى سالاعا  500 ميلليون ەۋرو اكەلىندى.

ال «قازاقستان تەمىر جولى» ۇلتتىق كومپانياسى سينگاپۋردىڭ PSA International  كومپانياسىمەن، ازەربايجاندىق ينۆەستورلارمەن بىرگە بىرنەشە ءىرى جوبانى قولعا الماقشى.

TransLogistica Kazakhstan مەديا ورتالىعىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، ەۋروپا مەن جۇڭگو اراسىندا قۇرلىق ارقىلى تاسىمالداناتىن تاۋاردىڭ  70%-عا جۋىعى قازاقستان ارقىلى وتەدى. وسىنىڭ ارقاسىندا قازاقستان جۇڭگو مەن ەۋروپا اراسىنداعى ەڭ ءىرى ترانزيتتىك حابقا اينالدى. بۇل جەردە قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسى  جەمىسىن بەرىپ جاتىر دەۋگە بولادى.

قازاقستاننىڭ قىتاي-ەۋروپا اراسىنداعى تەمىرجول تاسىمالىندا دا جوعارى ۇلەس الىپ وتىر. ەكى ورتادا تەمىرجولمەن تاسىمالداناتىن جۇكتىڭ 20-25%-ى قازاقستان اۋماعى ارقىلى ءوتىپ جاتىر.

تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن جايت، جۇڭگو بيزنەسى ۇلى جىبەك جولىن جانداندىرۋ دەگەن ستراتەگيالىق يدەيادان شەت قالعان جوق. مۇنى الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك دەپ ايتۋعا دا بولادى.

 

 

 

 

دوللار باعاسى كۇرت قىمباتتاپ، 490 تەڭگەگە جۋىقتادى
08 قازان 2024
دوللار باعاسى كۇرت قىمباتتاپ، 490 تەڭگەگە جۋىقتادى
 

KASE قور نارىعىنداعى كۇندىزگى ساۋدا قورىتىندىسى بويىنشا دوللار باعامى 1، 96 تەڭگەگە قىمباتتادى. ءبىر اقش دوللارىنىڭ ورتاشا باعامى – 486،44 تەڭگە، دەپ حابارلايدى Ulys.

Kurs.kz مالىمەتىنشە، قازىرگى ۋاقىتتا الماتىنىڭ اقشا ايىرباستاۋ پۋنكتتەرىندە دوللار 486 تەڭگەدەن ساتىلىپ جاتىر، ساتىپ الۋ باعامى – 487،9 تەڭگە. ەۋرو 533،5 — 537،5 تەڭگە ارالىعىندا ساۋدالانۋدا.

ال، استانا قالاسى بويىنشا ساتۋ باعامى – 484 تەڭگە، ساتىپ الۋ قۇنى – 488 تەڭگە.

ەۋرو 532 تەڭگەدەن ساتىلىپ، 538 تەڭگەدەن ساتىپ الىنادى.

رەسەي ءرۋبلى 5،01 – 5،14 تەڭگە ارالىعىندا ساۋدالانىپ جاتىر.

 

ءبىز تۋرالى
ulys.kz — اقپاراتتىق، ساراپتامالىق جانە تانىمدىق باعىتتاعى ماتەريالداردى بەرەدى.
 
مۋلتيمەديالىق جوبا زامان تالابىنا ساي جاسالعان. قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق نارىعىن ساپالى
كونتەنتپەن قامتاماسىز ەتۋگە ۇلەس قوسۋعا باعىتتالعان. مۇنداعى ساراپتامالىق، تانىمدىق
ماقالالار سان سالانى قامتيدى. گەوستراتەگيا، گەوەكونوميكا، گەوساياسات، حالىقارالىق
قاتىناستار مەن ەلدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتى، ەكونوميكا، جاھاندا بولىپ جاتقان تەكتونيكالىق
وزگەرىستەر مەن ترەند تاقىرىپتار ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان تەرەڭ تالدانىپ قازاق
وقىرماندارىنا جەتكىزىلەدى. ورتالىق ازيا مەن تۇركى الەمىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى.