باۋىرلاس قازاقستان مەن ازەربايجان ەلىنىڭ ورتاق ماقتانى، ەكى ەلدىڭ ىنتىماعىن ارتتىرۋ جولىندا تەر توگىپ جۇرگەن قايراتكەر جانداردىڭ ءبىرى — شاحۆەردي بابايەۆ. ول ءتۇبى ءبىر، تاريحى ورتاق قوس ەلدىڭ قاي-قايسىسىن دا بىر-بىرىنەن ءبولىپ قاراماي وتانىم دەپ سانايدى، ءارى ماقتان تۇتادى.
شاحۆەردي بابايەۆتىڭ قازاقستانعا كەلىپ، قانداس قازاقتاردىڭ ورتاسىنا ءسىڭىپ، ەلدىڭ دامۋى جولىندا ەسەلى ەڭبەك ەتىپ جاتقانىنا 40 جىل بولدى. «بار كۇشىم باۋىرلاس قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ نىعايىپ، دامۋى ءۇشىن» دەپ دامىلسىز شاپقىلاپ ءجۇرىپ 60 جاسقا قالاي كەلگەنىن ءوزى دە سەزبەي قالعانداي.
شاحۆەردي اگاداداش وگلى بابايەۆ ازەربايجاننىڭ لەنكاران اۋدانىنا قاراستى گەلمەتيۋك اۋىلىندا 1959 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. تۋعان جەرىندە 1976 جىلى ورتا مەكتەپتى بىتىرگەن ول لەنكارانداعى وقىتۋشىلار ۇيىندە ءبىراز جۇمىس ىستەيدى. سول جەردەن اسكەر قاتارىنا اتتانادى. ازامماتىق بورىشىن الماتىدا وتەۋ بۇيىرعان ەكەن. نەبارى 20 جاستاعى قىلشىلداپ تۇرعان جاس جىگىت اسكەري بورىشىن ادال اتقارىپ بىتكەننەن سوڭ ودان كەيىنگى تاعدىرىن باۋىرلاس قازاقستانمەن بايلانىستىرعاندى ءجون كورگەن. سودان بەرى ۇلى دالانىڭ توسىندە، باۋىرلاس حالىقتىڭ قىزىعىنا دا، قيىنشىلىعىنا دا ورتاقتاسىپ، بىتە قايناسىپ كەتتى.
مۇرتى ەندى تەبىندەپ، قاتايا باستاعان 20 جاستاعى جىگىت ەڭبەك جولىن قازاقستاننىڭ جەرگىلىكتى ساۋدا الاڭدارىنىن بىرىنەن باستادى. ەڭبەكقورلىعىنىڭ ارقاسىندا بىردەن كوزگە ءتۇسىپ، ءبىر جىلدان كەيىن سول كەزدەگى استاناداعى «التىن وردا» سىندى ساۋدا كەشەنىن باسقارا باستادى.
1986 جىلى ماسكەۋ ساۋدا ينستيتۋتىنىڭ الماتى بولىمشەسىن وقىپ بىتىرگەن شاحۆەردي بابايەۆ ساۋدا سالاسىندا جوعارى بىلىكتى باسقارۋشى رەتىندە قىزمەتىن تابىستى جالعاستىردى. جاس جىگىتتىڭ قايسارلىعى مەن قابىلەتىن بىردەن بايقاعان قوستىلەن بازارىنىڭ باس ديرەكتورى التىنبەك البييەۆ باستى ساۋدا زالدارىنىڭ ءبىرىن باسقارۋدى وعان سەنىپ تاپسارادى. البەتتە، نەگىزگى ماڭىزدى فاكتوردىڭ ءبىرى اركەز مۇقيات ويلانىپ، دۇرىس تاڭداۋ جاساۋ ارقىلى شەشىلگەن كادرلىق ساياسات ەكەنىنە كوزىمىز جەتىپ ءجۇر. جاس شاحۆەردينىڭ سالا مامانى رەتىندە بىلگىرلىگى تاعدىرىن ساۋدامەن بايلانىستىرعان جۇزدەگەن ادامعا ۇلگى بولدى. جىلدار بويى جيناعان مول تاجىريبەسى مەن ىسكەرلىگىنىڭ ارقاسىندا ءقازىر ول ءىرى ساۋدا ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى «التىن وردانى» باسقارىپ وتىر. بۇل ورتالىق جەرگىلىكتى حالىقتىڭ عانا ساۋدا-ساتتىق جاسايتىن سۇيىكتى ورنى ەمەس، الماتى وبلىسىنا كەلەتىن ءاربىر تۋريست ءۇشىن دە تارتىمدى جەرلەردىڭ بىرىنە اينالىپ ۇلگەردى. مۇندا شامامەن 5000-نان استام ادام جۇمىس جاسايدى. البەتتە، ولاردىڭ ەڭبەك ورنىنىڭ تۇراقتى بولۋى مەن ماتەريالدىق يگىلىگىنىڭ ارتۋى دا جەرگىلىكتى جەردىڭ دە وسۋىنە سەپتىگىن تيگىزەدى.
شاحۆەردي بابايەۆ بۇنىڭ سىرتىندا قايراتكەر ادام. اتاپ ايتقاندا، قازاقستانداعى ازەربايجاندار قاۋىمداستىعى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى. ايتا كەتەتىن تاعى ءبىر ءجايت، بۇرىندارى قازاقساننىڭ ءار جەرىندە تۇراتىن ازەربايجانداردىڭ بىرلىگى مەن بەرەكەسى ءدال بۇگىنگىدەي بەرىك بولمايتىن. ولاردىڭ قازىرگىدەي ىنتىماقتاسۋىندا شاحۆەردي بابايەۆتىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى وراسان. ول سونىمەن قاتار، باۋىرلاس قازاق حالقىنا تاريحي وتانى— ازەربايجاننىڭ وكىلى رەتىندە دە ءاردايىم سىيلى بولدى ءارى ازەربايجاندىقتاردىڭ يگى ىسكە ۇنەمى دايىن ەكەنىن ۇلگى ەتىپ كورسەتە الدى.
شاحۆەردي بابايەۆتىڭ بالالار ۇيىنە، كەدەي وتباسىلارعا جانە كوپتەگەن ينتەرناتتارعا ۇنەمى كومەك جاسايتىنىن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. سونىمەن قاتار، ول 2010 جىلى سۋ تاسقىنى ۇيلەرىن شايىپ كەتكەن وتباسىلارعا دا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ كومەك قولىن سوزدى. بۇنىڭ سىرتىندا تۇركىدەن تارايتىن باۋىرالس ەلدەر قازاقستان مەن ازەربايجاننىڭ اراسىن جاقىنداتۋ ءۇشىن جانتالاسىپ جۇرگەن جانكەشتىلىگىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس.
ول قارشادايىنان قانات قاعىپ الىسقا كەتكەنىمەن تۋعان توپىراعى لەنكارانىن ءبىر ءسات ەستەن شىعارعان ەمەس. ول تۋعان ەلىنىڭ ناعىز پاتريوتى رەتىندە ازەربايجاننىڭ دا ءار ءتۇرلى اۋماعىندا جۇزدەگەن جۇمىس ورىندارىن اشىپ بەردى.
شاحۆەردي بابايەۆتىڭ مۇنداي ورلىگى مەن ەرلىگىن قازاقستان بيلىگى دە، ازەربايجاننىڭ باسشىلىعى دا نازاردان تىس قالدىرمادى. 2015 جىلى سول كەزدەگى قازاقستاننىڭ پرەزيدەنتى («ءقازىر قازااقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى، ەلباسى) نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ونى «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا 20 جىل» مەرەكەلىك مەدالىمەن ماراپاتتادى. سونداي-اق ول قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءرولىن كوتەرۋگە قوسقان ۇلەسى ءۇشىن، سونىمەن قاتار ازەربايجان مەن قازاقستان اراسىنداعى دوستىق قارىم-قاتىناستىڭ دامۋىنا قوسقان ەڭبەگى ءۇشىن دە مەدالدەر الدى. ال ش.بابايەۆتى ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام الييەۆ تە ماراپاتتادى. باۋىرلاس ەلدەر اراسىنداعى دوستىقتى ارتتىرۋعا قوسقان ۇلەسى مەن ازەربايجان ديوسپارىسىنىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن ونىڭ توسىندە 2016 جىلى «تەرەگگي- پروگرەسس» مەدالى جارقىرادى. سونىمەن قاتار، ول قازاقستانداعى الەۋمەتتىك سالانىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن 2017 جىلى «قازاق حالقىنىڭ ادامى» قۇرمەتتى مەدالىنە لايىق كورىلدى.
شاحۆەردي بابايەۆ تەك تاجىريبەلى كاسىپكەر عانا ەمەس، قوعام قايراتكەرى، ءتارتىپتى باستى ورىنعا قوياتىن ازامات. وتباسىنىڭ تىرەۋى، مەيىرىمدى اكە. سۇيكىمدى قىزى شاحينا مەن اكەسىنىڭ ەسىمىن بەرگەن جانىنان جاقسى كورەتىن ۇلى اگاداداش كەيىپكەرىمىزدىڭ ماقتانى مەن ءومىرىنىڭ شابىت كوز ىسپەتتى. باۋىرلاس قازاقستان مەن ازەربايجان ەلىنىڭ مول مۇراسى مەن مادەني مايەگىن تەل ەمگەن، ورتاق قۇندلىعىن قانىپ ىشكەن شاحۆەردي بابايەۆ سىندى ازاماتتار ەكى ەلدىڭ حالقى ءۇشىن دە ۇلگى ەتىپ ۇيالماي كورسەتەتىن تابىستى دا قايراتكەر تۇلعا. «الپىس — تال ءتۇس» دەيدى حالقىمىز. تۇركىنىڭ تەكىت ء ۇلىنىڭ قايراتى قايتقانشا تالاي اسۋلار الارىنا، قوس ەلدىڭ گۇلدەنۋى جولىنداعى ەڭبەگىن جالعاستىرا بەرەرىنە ەش كۇمان جوق.
