فوتو: ونەركاسىپتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ وبلىستىق دەپارتامەنتى

ەلدىڭ 12 ءوڭىرىن قامتىعان بيىلعى تاسقىننىڭ سالدارىن جويۋ كۇزگە دەيىن جالعاساتىن ءتۇرى بار. ادامداردىڭ جەكە مۇلكى مەن مالىنىڭ شىعىنىن ەسەپتەۋدىڭ ءوزى ۇزاققا سوزىلاتىنى ءقازىردىڭ وزىندە ايقىن كورىنە باستادى.

بۇعان دەيىن  ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرلان سايروۆ تاسقىننىڭ ەكونوميكالىق شىعىنى 200 ملرد تەڭگەدەن اساتىنى تۋرالى بولجام ايتسا، «شاڭىراق» ۇلتتىق اگرو-قوزعالىسى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعاسى الماسبەك سادىربايەۆ شىعىن كولەمى 150-200 ملرد تەڭگە توڭىرەگىندە بولادى دەپ وتىر.

توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ سوڭعى مالىمەتى بويىنشا، اقتوبە، قوستاناي، اقمولا، اتىراۋ، سولتۇستىك قازاقستان وبلىستارىندا  6 046 جەر ءۇي، 1 130 اۋلا ءالى سۋ استىندا قالىپ وتىر.

 634 مۇناي ۇڭعىماسىنا تاسقىننان ءقاۋىپ ءتوندى

تاسقىن ەلدىڭ ەنەرگەتيكالىق جۇيەسىن دە سىناقتان وتكىزىپ جاتىر دەپ ايتۋعا بولادى. ونىڭ ۇستىنە كوكتەمگى ەگىس ناۋقانىمەن قاباتتاسىپ كەلگەنى جانە بار. تاسقىن از جىلداردىڭ وزىندە كوكتەمگى دالا جۇمىستارىنا جانارماي جەتپەي، ەلدى ابىگەرگە تۇسىرەتىن جۇيەمىز ازىرگە سىر بەرە قويعان جوق. تاسقىننىڭ نەگىزگى وشاقتارى مۇنايلى وڭىرلەردە بولىپ جاتقانى، قازاق مۇناي يندۋسترياسىنىڭ التىن دىڭگەگى سانالاتىن قۇلسارى قالاسىنداعى كۇردەلى احۋال قارا التىن وندىرىسىنە دە كەدەرگى كەلتىرە باستادى. ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، تاسقىن سالدارىنان اقتوبە جانە اتىراۋ وبلىستارىنىڭ ءبىرقاتار مۇناي ءوندىرۋشى كاسىپورىندارىندا 634 ۇڭعىمانىڭ جۇمىسى توقتاتىلعان. ال مۇناي ءوندىرۋدىڭ جالپى شىعىنى 16 مىڭ تونناعا جەتكەن.

«بۇگىنگى تاڭدا 141 ۇڭعىمانىڭ جۇمىسى قالپىنا كەلتىرىلدى. تاعى 493 ۇڭعىمادا مۇناي ءوندىرۋ توقتاپ تۇر. ونىڭ ىشىندە اقتوبە وبلىسىندا «سنپس– اقتوبەمۇنايگاز» اق-عا تيەسىلى 440 ۇڭعىما، «قمك مۇناي» اق-عا تيەسىلى 25 ۇڭعىما، «فيرما ادا ويل» جشس-گە تيەسىلى 24 ۇڭعىما (بارلىعى 489 ۇڭعىما – رەد.) جانە اتىراۋ وبلىسىندا ەمبىمۇنايگاز» اق-عا تيەسىلى 3 ۇڭعىما، «5ا ويل» جشس-گە تيەسىلى 1 ۇڭعىما بار»، - دەيدى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلى شىڭعىس ءىلياسوۆ.

ەلدەگى جانارماي قورى نەشە كۇنگە جەتەدى؟

بۇل اقاۋلار ەلدەگى جانارماي باعاسىنا قالاي اسەر ەتەدى؟ مينيسترلىك ماماندارى اي-92 بەنزيىن مەن ديزەلدىڭ باعاسىن تاسقىن بولعان وڭىرلەردە دە، جالپى رەسپۋبليكا بويىنشا دا قازىرگى دەڭگەيدە ۇستاۋعا تولىق مۇمكىندىك بار ەكەنىن ايتادى.

ناقتىراق ايتساق، اتىراۋ وبلىسىندا 43 كۇنگە جەتەتىن 48 مىڭ توننا جانارماي، باتىس قازاقستان وبلىسىندا 40 كۇنگە جەتەتىن 16 مىڭ توننا ءونىم، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 83 كۇنگە جەتەتىن 51 مىڭ توننا بەنزين مەن ديزەل، شىعىس قازاقستان وبىلسىندا 26 كۇنگە جەتەتىن 20 مىڭ توننا جانارماي، قوستاناي وبلىسىندا 41 كۇنگە جەتەتىن 47 مىڭ توننا ديزەل مەن بەنزين قورى ساقتاۋلى تۇر.

ال بۇكىل قازاقستان بويىنشا 33 كۇنگە جەتەتىن   480 مىڭ توننا بەنزين، 56 كۇنگە جەتەتىن 107 مىڭ توننا اۆياوتىن، 39 كۇنگە جەتەتىن 610 مىڭ توننا ديزەل قورى بار.

تاسقىننىڭ ءقاۋىپى قانداي؟

 «قازگيدرومەت» ءساۋىردىڭ سوڭعى ونكۇندىگىندە جايىق ارقىلى رەسەيدەن كەلەتىن تاسقىن تولقىنى باتىس قازاقستان مەن اتىراۋدى ابىگەرگە سالاتىنىن بولجاپ ايتقان. ەلدەگى ساناۋلى مۇناي وڭدەيتىن زاۋىتتىڭ ءبىرى اتىراۋ وبلىسىندا تۇر. ءقازىر بۇل نىساندى تاسقىننان قورعاۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر. ءقازىر مۇندا تاۋلىك سايىن 15،9 مىڭ توننا مۇناي وڭدەلەدى. ياعني قالىپتى دەڭگەي ساقتالىپ وتىر.

ءتىپتى اتىراۋداعى زاۋىتقا تاسقىن ءقاۋپى تونگەننىڭ وزىندە ەلدەگى بارلىق جانارماي ءتۇرلىنىڭ قورى كەمىندە 33 كۇنگە جەتەتىنىن جوعارىدا ايتتىق. ونىڭ ۇستىنە مامىر ايىنىڭ باسىندا شىمكەنتتەگى مۇناي وڭدەيتىن زاۋىت جوسپارلى جوندەۋدەن كەيىن ىسكە قوسىلماق. ال بۇل كاسىپورىننىڭ وندىرىستىك قۋاتى جىلىنا 6 ملن توننا مۇناي وڭدەۋگە قاۋقارلى.

وسىنىڭ ءبارىن قورىتساق، تاسقىنعا قاراماستان، قازاقستاندىق جۇرگىزۋشى كۋالىگى بار جانە كولىگىن قازاقستان اۋماعىندا تىركەتكەن ازاماتتار ءۇشىن جانارماي باعاسى وزگەرىسسىز بولادى. ناقتى ايتساق، اي-92 مەن اي-3 بەنزينىنىڭ ءبىر ءليترى 205 تەڭگەدەن، ديزەل ءليترى  295 تەڭگەدەن بوساتىلادى.

ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ دەرەگى بويىنشا، قازاقستانداعى جانارماي باعاسى ىرگەلەس نارىقتاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ارزانى بولىپ تۇر.

ەلدەر          اي-92 بەنزينى (تەڭگەمەن)       ديزەل

(تەڭگەمەن)

ارمەنيا     555    612

قىرعىزستان 318    363

رەسەي 244    316

وزبەكستان   405    450

قازاقستان    205    295

مينيسترلىك ماماندارى بۇل جاعداي بىزدەگى سالىستىرمالى تۇردە ارزان جانارمايدىڭ ءتۇرلى جىمىسقى جولدارمەن ىرگەلەس ەلدەرگە ساتىلۋىنا تۇرتكى بولادى دەپ قاۋىپتەنەدى. 11 ساۋىردە ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى «اشىق نقا» پورتالىنا بەنزيننىڭ بولشەك ساۋداداعى باعاسىن كوتەرىپ، ديزەل باعاسىن تومەندەتۋ تۋرالى بۇيرىق جوباسىن جاريالادى.

وسىلايشا ەل اۋماعىندا اي-92 جانە اي-93 بەنزيندەرىنىڭ ءار ءليترى 245 تەڭگەدەن،  ديزەلدىڭ ءبىر ءليترى 315 تەڭگەدەن ساتىلا باستادى. ال جانارمايدىڭ كوتەرمە ساۋداداعى باعاسى وزگەرىسسىز قالدى.

بۇدان شىعاتىن قورىتىندى، بەنزيننىڭ 20 پايىز قىمباتتاپ، ديزەلدىڭ 43 پايىز ارزانداۋى تاسقىنعا بايلانىستى ەمەس، جوسپارلى شارانىڭ اسەرى.