تالدىقورعان – ءبىر قاراعاندا تىنىش، سابىرى باسىم، جەتىسۋ ەمەس، جەتى سۋ اتىمەن تامىرلاسىپ جاتقان سالماقتى شاھار.

بۇل قالاعا سىرت كوزبەن قاراعاندا ءبارى مامىراجاي كورىنۋى مۇمكىن. ءبىراق تۇرعىن ءۇي ساياساتى دەگەن – كوزگە كورىنبەيتىن، تىنىسى تەرەڭ تىرشىلىك. ءبىر شاعىناۋداندا كران داۋىسى ەستىلسە، ءبىر كوشەدە پاتەر كىلتىن العان وتباسى قۋانىپ جاتادى. بىرەۋ جاڭا ۇيگە كوشىپ، جاڭا ءومىر باستايدى، بىرەۋ ءالى دە كەزەگىنىڭ جىلجۋىن توسىپ وتىر.

پاتەر كىلتى – كەز كەلگەن وتباسى ءۇشىن جاڭا ءۇمىتتىڭ سيمۆولى. ال ساياسات كىلتى – سول ءۇمىتتىڭ قانشالىق ورنايتىنىن، قانشالىق ۇزاققا سوزىلاتىنىن انىقتايتىن مەحانيزم. سوندىقتان تالدىقورعاننىڭ تۇرعىن ءۇي ساياساتىنا ءۇڭىلۋ – ءبىر قالانىڭ الەۋمەتتىك رەنتگەنىنە قاراۋمەن بىردەي.

جاڭا پاتەر – جاڭا تىنىس: 1283 وتباسىنىڭ ءومىرى وزگەرگەن جىل

2025 جىلى تالدىقورعاندا 1283 وتباسى جاڭا پاتەرگە قول جەتكىزدى. بۇل – قاعازداعى قۇر سان ەمەس. بۇل – مىڭنان اسا شاڭىراقتىڭ تاعدىرى وزگەردى دەگەن ءسوز. سول وتباسىعا جاڭا شاڭىراقپەن بىرگە جاڭا تىنىس، جاڭا جوسپار، جاڭا قورعان بەرىلدى.

جىل سوڭىنا دەيىن 1448 وتباسى باسپانالى بولادى دەگەن جوسپار بار. بۇل – ادەتتەگى ەسەپتىك كورسەتكىش ەمەس. بۇل – تۇرعىن ءۇي كەزەگىندەگى جۇزدەگەن وتباسىنىڭ ومىرىندە «قاشان؟» دەپ باستالاتىن سۇراقتىڭ «ەندى» دەگەن جاۋاپقا اينالۋى.

جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ۇيلەر، جاستارعا ارنالعان جەڭىلدەتىلگەن باعدارلامالار، الەۋمەتتىك ساناتقا باسىمدىق بەرۋ – بارلىعى قالاداعى تۇرعىن ءۇي ساياساتىنىڭ نەگىزگى تىرەكتەرىنە اينالعان.

ءبىراق تۇرعىندار بۇل جۇيەگە قاراپ، بىر-بىرىنەن سۇرايدى:
— «ۇيلەر سالىنىپ جاتىر، ال كەزەك شە؟»
— «جىلجىدى ما؟»
— «مەنىڭ كەزەگىمنىڭ تاعدىرى نە بولدى؟»

جاڭا ءۇيدىڭ ەسكى جارىعى: قۇرىلىس ساپاسى قاي دەڭگەيدە؟

تالدىقورعاندا بەرىلگەن كەيبىر جاڭا ۇيلەردەن انىقتالعان اقاۋلار – قوعامنىڭ تالقىسىنا ءجيى ءتۇستى. جاڭادان سالىنعان ءۇيدىڭ قابىرعاسى جارىلۋى نەمەسە ەسىك-تەرەزەسىنىڭ دۇرىس وتىرماۋى – ءبىر پاتەردىڭ عانا ماسەلەسى ەمەس. بۇل – جۇيەلىك قاتەلىك.

نەگىزگى سۇراقتار:
— ءۇيدى قابىلداۋدىڭ ناقتى مەحانيزمى بار ما؟
— قۇرىلىس ساپاسىن كىم باقىلايدى؟
— اقاۋ شىقسا، جاۋاپكەرشىلىكتى كىم ارقالايدى؟
— تۇرعىننىڭ قۇقىعى قالاي قورعالادى؟

بۇل سۇراقتاردىڭ جاۋابى – قۇرىلىستىڭ عانا ەمەس، ساياساتتىڭ دا ابىرويىنا تىكەلەي قاتىستى. ەگەر ءۇي ساپاسىز بولسا، كىلتتىڭ دە قۇنى تومەندەيدى. ال تومەندەيتىن – ادامداردىڭ سەنىمى.

15 مىڭ كىسى – 15 مىڭ تاعدىر: كەزەك نە دەپ تۇر؟

ءقازىر تالدىقورعاندا تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە 15 مىڭنان اسا ادام تۇر. بۇل – ءبىر اۋداننىڭ حالقىنا تەڭ سوما. ءار ادامنىڭ ارتىندا – ءوز تاريحى، ءوز ماسەلەسى، ءوز ءۇمىتى بار.

كەزەك جىلجىسا – سەنىم ارتادى.
كەزەك جىلجىماسا – رەنىش كوبەيەدى.

قالا تۇرعىندارىنىڭ ەڭ ءجيى ايتاتىن ءوتىنىشى – اشىقتىق:
— كەزەك قالاي جۇرەدى؟
— قانداي ساناتتار باسىمدىققا يە؟
— پاتەر ءبولۋ پروسەسى قانشالىقتى ءادىل؟

تۇرعىن ءۇي كەزەگى – بۇل تەك ءتىزىم ەمەس. بۇل – الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتىڭ بار-جوعىن كورسەتەتىن لاكمۋس قاعازى.

جاڭا ءۇي سالۋ – قالانىڭ جارتى جۇمىسى عانا

تالدىقورعانداعى جاڭا ۇيلەردىڭ ارتىندا ۇلكەن ينجەنەرلىك جۇكتەمە تۇر:
– جىلۋ جۇيەسى،
– سۋ ينفراقۇرىلىمى،
– ەلەكتر قۋاتى،
– جولدار،
– قوعامدىق نىساندار.

جاڭا شاعىناۋدان سالۋ – تەك ءۇي سالۋمەن بىتپەيدى. ءبىر ءۇي – ءبىر وتباسىنىڭ تىنىسى. ءبىر اۋدان – تۇتاس قالانىڭ تامىرى. ەگەر سول تامىر تولىق تارتىلماسا، جاڭا ۇيلەر ەسكى ماسەلەلەردىڭ ورتاسىنا ءتۇسىپ قالۋى مۇمكىن.

بۇگىندە قالادا جاڭا قۇرىلىستاردىڭ قارقىنى مىقتى. ءبىراق ينفراقۇرىلىم دا ءدال سول قارقىنمەن ءجۇرۋى كەرەك. ايتپەسە، پاتەر كىلتى بەرىلگەنىمەن، تىنىش ءومىر كىلتى بەرىلمەي قالۋى ىقتيمال.

ارا تارتاتىن – اقپارات. قول ۇستاتاتىن – ساياسات

بيلىك سوڭعى جىلدارى تۇرعىن ءۇي ساپاسىن باقىلاۋ، مەردىگەر ۇيىمداردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋ، ينجەنەرلىك جۇيەلەردى جاڭارتۋ باعىتىندا ناقتى قادامدار جاسادى. بۇل – دۇرىس باعىت.

ءبىراق تۇرعىننىڭ كوكەيىندەگى سۇراق بىرەۋ:
«بۇل وزگەرىس تۇراقتى بولا ما؟»

ساياساتتا ەڭ قيىن نارسە – ۋادە بەرۋ ەمەس.
ەڭ قيىن نارسە – سول ۋادەنى كۇندەلىكتى ومىردە سەزىندىرۋ.

ال تۇرعىن ءۇي – ۋادەنىڭ ەڭ تەز كورىنەتىن جانە ەڭ تەز جوعالاتىن جەرى.

قورىتىندى: تالدىقورعاننىڭ ءۇنى دە، ءۇيى دە كوتەرىلىپ كەلەدى

تالدىقورعان — توقىراپ تۇرعان قالا ەمەس. بۇل — وزگەرىپ جاتقان قالا. قيىندىقتارى بار، ءبىراق قوزعالىسى بار. ۇيلەر سالىنىپ جاتىر، كەزەك جىلجىپ جاتىر، ينفراقۇرىلىم دامىپ جاتىر، ساپانى باقىلاۋ كۇشەيىپ جاتىر.

بۇل — شىنايى پروگرەسس.
بۇل — كورىنبەيتىن، ءبىراق سەزىلەتىن قوزعالىس.
بۇل — تالدىقورعاننىڭ جاڭا داۋىرگە اياق باسۋى.

پاتەر كىلتى – وتباسىنىڭ قۇلپى.
ساياسات كىلتى – قوعامنىڭ قۇلپى.

ەكى قۇلىپتىڭ دا اشىلۋى – قالا دامۋىنىڭ باستى شارتى.

بۇگىن تالدىقورعان تۇرعىن ءۇي ساياساتىنىڭ سىن ساتىندە تۇر.
ەرتەڭ ول وسى ءساتتى مۇمكىندىككە اينالدىرا الۋى ابدەن مۇمكىن.

تالدىقورعاننىڭ ەرتەڭى بيىكتەي بەرەدى.
ۇيلەرى كوتەرىلەدى.
ءۇمىتى دە كۇشەيەدى.

قايرات ساتىبالدى ۇلى 1970 جىلى الماتى قالاسىندا تۋعان. قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ تۋعان اعاسى ساتىبالدىنىڭ ۇلى. ساتىبالدى 1981 جىلى جول اپاتىنان كوز جۇعان.

قايراتتىڭ كىشى تۋعان ءىنىسى سامات ءابىش كوپ جىلداردان بەرى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولعان. قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن ول قىزمەتتەن كەتتى.

باۋىرجان مومىش ۇلى اتىنداعى اسكەري مەكتەپتىڭ تۇلەگى  قايرات 2000-شى جىلدارعا دەيىن ءوزىن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ «بىلىكتى» مامانى ءارى كوپشىلىككە «بەيمالىم ادام» رەتىندە ۇستاپ كەلدى.

ول كۇشتىك قۇرىلىمداردا، ونىڭ ىشىندە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىندە جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقارىپ، تاجىريبە جيناقتاعان.

كەيىن ول كۇشتىك قۇرىلدامداردان كەتىپ «قازمۇنايگاز»، «قازاقستان تەمىر جولى» سىندى ءىرى كومپانيالاردا جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقاردى.

«نۇر وتان» پارتياسىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى قىزمەتىنە تاعايىندالدى. الايدا پارتيا ساپىندا ول باق-تارعا كوپ شىعا قويعان جوق. ءوزىن ءىرى ساياسي امبيسياسى بار ادام رەتىندە كورسەتكەن ەمەس. اراكىدىك ايتىس ونەرى تۋرالى پىكىرلەردە اتى اتالىپ ءجۇردى.

قايراتتى تانيتىندار ونى قازاقتىڭ «يمان جولىنا ءتۇسىپ، يسلام قۇندىلىعىن ۇلت رۋحىنا ءسىڭىرۋدى كوكسەيدى» دەپ جوعارى باعا بەرىپ كەلدى. قاجىلىق پارىزىن وتەۋ ءۇشىن مەككەگە الدە نەشە رەت بارعان. سونىمەن بىرگە كەيبىر تانىمال اقىندار مەن جۋرناليستەردىڭ ءبىر توبىن مەككەگە قاجىلىق ساپارمەن اپارعانىن كوپشىلىك بىلەدى.

كەي كەزدەرى ءدىني توپتار اراسىنداعى داۋ-شاردا قايرات ساتىبالدى ۇلىنىڭ دا اتى ايتىلىپ قالادى. ونىڭ ەسىمى ەكس-دەپۋتات بەكبولات تىلەۋحان مەن بۇرىنعى ايتىسكەر مۇحامەدجان تازاباەوۆپەن قاتار جۇرەدى. ونى قازاقستاندا كەڭ قانات جايعان سالافيتتەرمەن ءجيى بايلانىستىرادى.

«اق وردا» اتتى قوعامدىق قوزعالىس قۇرىپ، ايتىسكەرلەردى قولداۋ، ۇلتتىق سپورتتى دامىتۋ سياقتى شارۋالارمەن اينالىسقان.

قايرات ساتىبالدى ۇلىنىڭ  ەسىمى ليۋكسەمبۋرگتە تىركەلگەن وففشورلىق كومپانيالاردىڭ قۇجاتتارى جاريالانعان LBR رەەسترىندەگى دەرەكتەردە كەزدەسەدى.  ول تۋرالى وتكەن جىلدارى قازاقستاندىق ب ا ق جارىسا جازدى.  ونىڭ وففشورلىق قاراجاتى قازاقستانداعى بايلانىس سالاسىنىڭ ءمونوپوليسى «قازاقتەلەكومنىڭ» 24،46 پايىز اكسياسىنا يە Skyline Investment Company S.A. كومپانياسىمەن بايلانىستى.

سونداي-اق 51 جاستاعى قايرات ساتىبالدى ۇلى قازاقستانداعى ەڭ تانىمال ءارى ءىرى بانكتەردىڭ ءبىرى «Kaspi.kz» اق نەگىزگى اكسيونەرلەرىنىڭ جانە قازاقستانداعى ەڭ ىقپادى ادامداردىڭ ءبىرى بولعان.

قاڭتار قاسىرەتىنەن كەيىن قايراتتىڭ ەلدەن كەتىپ قالعانى ايتىلدى. كەيىن ءتۇرلى باق-تاردا ونىڭ قازاقستانعا قايتا كەلگەنى تۋرالى الىپ-قاشپا اڭگىمە دە تارادى.

13 ناۋرىزدا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت اگەنتتىگى «قازاقتەلەكوم» اق-نىڭ قاراجاتىن اسا ءىرى كولەمدە ۇرلاۋ فاكتىلەرى بويىنشا قىلمىستىق ءىستى تەرگەۋگە بايلانىستى جانە اتالعان قىلمىستاردى جاسادى دەگەن كۇدىكپەن قايرات ساتىبالدى ۇلىنىڭ ۇستالىپ، ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورىنا قامالعانىن جاريالادى.
ونىڭ مەملەكەت قاۋىپسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرەتىن باسقا دا قىلمىستارعا قاتىستىلىعى تەكسەرىلمەك.
كەيبىر رەسمي ەمەس ب ا ق قۇرالدارى ونىڭ الماتىدان جەكە ۇشاقپەن شەتەلگە كەتەيىن دەپ تۇرعان جەرىنەن ۇستالعانىن جاريالاپ ۇلگەردى.

ازاتتىققا قول جەتكىزىپ، ءۇش عاسىردان كەيىن مەملەكەتتىلىگىمىز قالپىنا كەلگەن شاقتا رومانتيكالىق پاتريوتيزم ورىندى ەدى. سول رومانتيكالىق وتانسۇيگىشتىكتىڭ بۋىمەن تاعدىرشەشتى شەشىمدەر قابىلدانىپ، ءتول تەڭگەمىز اينالىمعا ەندى. شەكارامىز شەگەندەلىپ، استانامىز ارقا تورىنە اۋىستى. جەر شارىنا تارىداي شاشىراعان ءيسى قازاق اتاجۇرتقا اعىلدى. ەلگە ەڭ اۋەلى ءورشىل رۋح، قايرالعان نامىس اۋاداي قاجەت سول كەزەڭدە سپورتتىق ءتۇرلى جەتىستىكتەر ۇلتتىق يدەولوگياعا ەڭ ءبىر قۋاتتى قۇرال رەتىندە قولدانىلدى. مۇنىڭ ساياسي اتاۋى – پراگماتيكالىق پاتريوتيزم. پراگماتيكالىق پاتريوتتار پىكىر كوشباسشىسىنا اينالعان كەزدە ازاماتتىق قوعام دا بەرىك ىرگە تەبەدى. ءبىراق پراگماتيكالىق پاتريوتيزم ازاماتتىق بەلسەندىلىكپەن شەكتەلىپ قالمايدى.

تۇرمىسقا قاجەت تاۋار ساتىپ العاندا، قىزمەت تۇتىنعاندا، جۇمىسشى جالداعاندا تولەگەن اقشاڭ قازاقستاننىڭ قارجى اينالىمىندا قالۋىنا كۇش سالۋ – پراگماتيكالىق ءپاتريوتيزمنىڭ كەلەسى دەڭگەيى. مۇنى شارتتى تۇردە ەكونوميكالىق پاتريوتيزم دەۋگە بولادى.

ءبىراق بۇل ادەتتى ازاماتقا كۇشتەپ تاڭۋ، قۇرعاق ناسيحاتپەن تىقپالاۋ ادىلەتسىزدىك بولار ەدى. ويتكەنى تابان اقى، ماڭداي تەرىمەن تاپقان اقشاسىنا ساتىپ العان يگىلىكتىڭ ساپالى بولۋىن قالاۋ – زاڭدىلىق.

قازاقستاندا ەكونوميكالىق پاتريوتيزم نەگە كەنجە قالدى دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابى دا وسى  جەردەن شىعادى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ بىلتىر وتكەن قازاق-گەرمان ىسكەرلىك كەزدەسۋىندە ەل اۋماعىندا 46 ترلن دوللاردىڭ بارلانباعان تابيعي رەسۋرسى بار ەكەنىن ايتتى.  وسىنشا ەن بايلىقتىڭ كومەگىمەن قازاقستاندى تەحنولوگياسى دامىعان ەلدىڭ قاتارىنا قوسۋ مۇمكىندىگى 30 جىل بويى ەسكەرۋسىز قالىپ كەلدى.

مۇناي مەن گازدى، كومىر مەن تەمىردى، بولات پەن مىستى، مىرىش پەن كۇمىستى، بيداي مەن كۇرىشتى شيكىدەي ساتقانىمىزعا ماقتاندىق. ەكونوميكاسى ءارتاراپتانباعان ەلدىڭ تەحنولوگياسى جەتىلمەيدى. تەحنولوگياسى جەتىلمەگەن ەلدىڭ ەڭبەك ونىمدىلىگى ناشارلايدى. ەڭبەك ونىمدىلىگى ناشارلاعان ەلدىڭ تۇرمىسى قيىندايدى. ءاليحان بوكەيحاننىڭ سوزىمەن ايتساق، قازاق دالاسىنىڭ تاسى وڭىرىمىزگە تۇيمە بولىپ قادالماۋىنان ەكونوميكالىق پاتريوتيزم كەنجەلەي بەردى.

ءبىراق بيلىك بىلىكسىز بولعان ەكەن دەپ باسسىز كەتۋگە تاعى بولمايدى. قالتاڭىز ءسال قالىڭداسا، بالا-شاعانى شەتەلگە الا جۇگىرمەي، ءتورت تارابى ءتورت ءتۇرلى كليماتتىڭ كەرەمەتىن الدىڭىزدان توساتىن قازاق دالاسىن ارالاپ كورىڭىز. سەرۆيسى مەن جولدىڭ ساپاسىن سىلتاۋراتا بەرمەي ىشكى ءتۋريزمنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىڭىز.

سمارتفونعا بانك قوسىمشاسىن ورناتقاندا ەسكى ادەتكە سالىپ، ورىس ءتىلىن تاڭداماي، قازاق ءتىلىن العا وزدىرىڭىز. ءتىل تۇتىنۋشىلاردىڭ سانىنا قاراي بانك تە ساياساتىن وزگەرتەدى. قازاق ءتىلى قارجى تىلىنە اينالعانىن ارمانداساڭىز، بانكپەن جاسالعان ءاربىر كەلىسىمشارتتىڭ قازاق تىلىندە، ساپالى جازىلعانىن تالاپ ەتىڭىز.

ەكونوميكالىق پاتريوتيزم دەگەن ميف سياقتى كورىنگەن پافوستىق ۇعىمنىڭ ار جاعىندا وسىنداي ۇساق-تۇيەك، ءبىراق ماڭىزدى ارەكەتتەر جاتىر.