ulys.kz: — سوڭعى كەزدەرى جاسىراتىنى جوق مەنشىك مەكتەپتەر كوپتەپ اشىلىپ جاتىر. سىزدەردىڭ «Intellect» Primary School باستاۋىش مەكتەپتەرىڭىز ءبىلىم نارىعىندا نەسىمەن ەرەكشەلەنەدى؟ كوپ مەكتەپتەردىڭ ءبىرى بولىپ قالماي ما؟ قالاي اشتىڭىزدار؟
ءى.قۋانباي: — دۇرىس ايتاسىز، اشىلىپ جاتقان مەكتەپ كوپ. بۇل نارىقتىڭ سۇرانىسىنا سولاي بولىپ جاتقان دۇنيە دەسەك قاتەلەسپەيمىز. ءبىر جاعى، مەكتەپتەردە بالا سانى بەلگىلەنگەن مولشەردەن اسىپ كەتىپ وتىرعاندىقتان، ۇكىمەت جەكە-مەنشىك مەكتەپتەردىڭ اشىلۋىنا رۇقسات بەردى. ءبىز دە سول مۇمكىندىكتى پايدالانا وتىرىپ، ءجاسوسپىرىم ۇرپاقتىڭ بولاشاعىن نازارىمىزعا الدىق. ويتكەنى ءبىلىم سالاسىندا، بالا تاربيەسىندە جىلدار بويى جيناعان تاجىريبەمىز دە جەتەرلىك. سونىڭ ىشىندە باستاۋىش مەكتەپ ءمۇعالىمى بولىپ 28 جىل قىزمەت جاسادىق. بۇل دەگەنىڭىز ۇلكەن تاجىريبە دەپ ويلايمىن. ءار ءىستى باستاماس بۇرىن ومىردەگى سول سالاداعى تاجىريبەڭىز بولماسا ءبىلىم نارىعىنا شىداس بەرۋ وڭاي بولمايدى. سوندىقتان مول تاجىريبە سەنىمنىڭ قاينار كوزىنە اينالدى. بۇگىنگى زامان تالابى ءبىلىم نارىعىن قالىپتاستىردى. كۇننەن-كۇنگە ءجاسوسپىرىم سانىنىڭ ءوسۋى قۋانتادى، ءبىراق ءبىلىم بەرۋ قيىندىقتارى تۋىنداپ ءبىلىم نارىعىن شىڭداۋعا الىپ كەلدى. سوندىقتان ءبىزدىڭ مەكتەپتىڭ ەرەكشەلىگى باستاۋىش مەكتەپتەگى ەڭ ماڭىزدى دەگەن ءۇش ءپاندى تەرەڭدەتىپ وقىتادى. ول قازاق ءتىلى، ماتەماتيكا جانە اعىلشىن ءتىلى. سونىمەن قاتار، ادامي قۇندىلىقتى بىلىمنەن دە جوعارى قويۋ - ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز. «ءبىلىم، ءبىلىم» دەپ جۇكتەمەنى كوبىنە بالاعا بەرەمىز دەپ قازىرگى تاڭدا قۇندىلىقتارىمىزدى جوعالتىپ، ولاردىڭ رۋحاني تانىم-تامىرىنان ايىرىپ، روبوتقا اينالدىرىپ بارا جاتقانىمىزدى مويىنداعانىمىز ابزال. سوندىقتان ءبىز كوپ مەكتەپتىڭ ءبىرى بولامىز دەپ ەمەس، سولاردىڭ ءىرىسى بولامىز دەپ، ەلگە-جەرگە ماحابباتى كۇشتى، قايىرىمى قۋاتتى ۇرپاق تاربيەلەۋگە قاجىرىمىزدى سالامىز. ۇستانىمىمىز — ساپالى ءبىلىم، تەكتى تاربيە ارقىلى سانالى ۇرپاق دايىنداۋ. ال مەكتەپتى اشۋ ماسەلەسىنە كەلەر بولساق، بۇل مەنىڭ كوپتەن بەرگى ارمانىم ەدى. بۇل ويىمدى بىلەتىن وتاعاسى بىردە ارمانىمدى جۇزەگە اسىرۋعا كومەكتەسەتىنىن ايتتى. باستى ماقسات تابىس تابۋ ەمەس، ءبىلىمدى، بىلىكتى، تاربيەلى ۇرپاق جەتكىزۋ. الدىمەن ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى ۇيىمداستىرعان جاس كاسىپكەرلەردى قولداۋ باعدارلاماسى مەن «بيزنەستىڭ جول كارتاسى 2020» جوباسىنىڭ شاپاعاتى ءتيدى. كاسىپكەرلىك ءبىلىمىمىز ءوز ماقساتىمىزدى جۇزەگە اسىرۋعا دەگەن سەنىمىمىزدى كۇشەيتتى. كەيىن مەكتەپتى اشۋ ءۇشىن كاسىپكەر وتاعاسى ەلتاي مىرزا قارجىلاي قولداۋ كورسەتتى. ول كىسىنىڭ «تانشولپان» اتتى جەكە شارۋاشىلىق سەرىكتەستىگى بار.
ulys.kz: — تۇسىنىكتى. ال ەندى كەز كەلگەن جوبانىڭ قوزعاۋشى كۇشى — مىقتى كادرلار. مۇعالىمدەرىڭىز تۋرالى بىلگىمىز كەلەدى...
ءى.قۋانباي:— دۇرىس ايتاسىز. مەكتەپتىڭ جۇرەگى – ءمۇعالىم. مەكتەپ عيماراتى كەرەمەت، بارلىق جاعداي جاسالسىن دەلىك، ءبىراق ءمۇعالىم بالانىڭ جان-دۇنيەسىن تۇسىنبەسە، كوزقاراسىن باعالاماسا، ونىمەن سىرلاسا الماسا، وي بولىسە الماسا ءسىزدىڭ ۇيىپ-توگىپ بەرگەن تەورياڭىز اۋادا ۇشادى دا كەتەدى. مەن ءۇشىن ءمۇعالىم-انا، ءمۇعالىم ءتىپتى — ۇستاز، بالانىڭ جان-دۇنيەسىن قالتقىسىز تۇسىنەتىن پسيحولوگ بولۋ كەرەك. ءبىزدىڭ مۇعالىمدەر جونىندە ايتار بولساق، ۇستازدار حالىقارالىق باعدارلاما جۇيەسىن مەڭگەرگەن، جەكەمەنشىك وقۋ ورىندارىندا جانە نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىندە كەمىندە 10 جىل ەڭبەك ەتكەن، جالپى پەداگوگيكالىق شەبەرلىكتەرى ابدەن شىڭدالعان، 25-30 جىل تاجىريبە جيناقتاعان شىعارماشىل، جان-جاقتى، كرەاتيۆتى، ءداستۇرلى جانە جاڭا پەداگوگيكا سالاسىن ءوز بويىنا سىڭىرگەن تاجىريبەلى ۇستازدار. سونىمەن قاتار، ءبىزدىڭ قاتارىمىزدا زاماناۋي تەحنولوگيانىڭ ءتىلىن جەتىك بىلەتىن جاس ارىپتەستەرىمىز دە بار. مەكتەپ تاڭدار الدىندا كوپ اتا-انالار مەكتەپتىڭ ىشكى جانە سىرتقى جاعدايىنا، اتاعىنا، ورنالاسۋىنا، اساي-مۇسەيىنە كوبىرەك ءمان بەرەدى. ال شىن مانىندە ۇستازدى تاڭداعانى ابزال. سەبەبى، «ۇستازى جاقسىنىڭ، ۇستامى جاقسى» دەگەن حالىق ءتامسىلى تەگىن ايتىلماعان عوي. وقىتۋشى دەمەكشى، بۇرىن ءبىز بالالارىنا ءبىلىم بەرگەن كوپتەگەن اتا-انالارىمىز قالا شەتىندە ورنالاسقانىمىزعا قاراماستان، ءبىزدىڭ مەكتەپتەگى ۇستازدارىن ىزدەپ كەلىپ وقىپ جاتقانى ءبىزدى قۋانتادى.
ulys.kz: — ءقازىر اسىرەسە، باستاۋىش مەكتەپتەردە وقۋ وتە قيىن دەپ جاتادى. باعدارلاماسى اۋىر، ءار بالامەن جەكە جۇمىس ىستەۋ، مىنەز-قۇلقىنا ساي باعدارلاما ازىرلەۋ جەتىسپەيدى. سىزدەر بۇل تۇرعىدا قانداي ادىس-تاسىلدەرگە سۇيەنەسىزدەر، شەتەلدىڭ وزىق تاجىريبەلەرىن قولداناسىزدار ما؟
ءى.قۋانباي:— وسىدان 6-7 جىل بۇرىن باستاۋىش مەكتەپتىڭ باعدارلاماسىن جاساۋعا ءبىز دە ات سالىسقانبىز. زامان تالابى باعدارلامانى ءتۇرلى باعىتتا تالاپ ەتەدى. قازىرگى باستاۋىش مەكتەپتەگى اتا-انانىڭ كوپ پايىزىن جاستار قۇرايدى. جاستاردىڭ كوزقاراسى، تالابى، پىكىرى وزگەشە. سوندىقتان زامان توقتاپ تۇرمايدى، سول سەبەپتى باعدارلامانى وزگەرتۋ دە وڭاي ەمەس. ال مەڭگەرتۋ تىپتەن قيىن. ول ءۇشىن مەملەكەتتە ءمۇعالىم تاعدىرىنا ۇلكەن ءمان بەرۋ كەرەك. ءمۇعالىم الدىنا ءۇيىپ توگىپ وقۋشىنى وتىرعىزۋ ەمەس، وعان جاعداي جاسالۋ كەرەكتىگى ەستە بولعانى دۇرسى. وقىتۋشىعا ءار بالاعا ساپالى ءبىلىم، قۇندى تاربيە بەرۋ ءۇشىن الاڭسىز جۇمىس جاسايتىن مۇمكىندىك قاجەت. جاۋاپكەرشىلىكتى تەك ۇستازدارعا عانا ارتپاي، ماسەلەنى ءۇش جاقتى قاراستىرعان ءجون. ول ءبىرىنشى كەزەكتە مەملەكەت، ەكىنشى، اتا-انا، ءۇشىنشى، مەكتەپ ۇجىمى. ءبىزدىڭ مەكتەپ تە مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىنا باعىنادى. ءبىراق، ءبىز قيىندىق تۋعىزۋ ماقساتىندا ەمەس، وقۋشىعا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋدىڭ ءتيىمدى، قىزىقتى ءارى جەڭىل ءتۇسىندىرۋ ادىس-تاسىلدەرىن قولدانامىز. وقۋلىقتاعى ءبىر ساعاتقا بەرىلگەن بۇكىل تاپسىرمانى ورىنداۋ مىندەتتى ەمەس، ەڭ باستىسى— ساباق سوڭىندا ناقتى ناتيجەگە قول جەتكىزۋ. شەتەلدەن ۇيرەنىپ، وقىپ، كورگەن-بىلگەنىمىزدى ءوز تاجىريبەمىزدە ارينە قولدانامىز. ولاردىڭ دا وزىندىك وزىق باستامالارى مەن ءبىلىم بەرۋدە ۇلگى بولارلىق تاجىريبەلەرى بار. ولاردىڭ ءبارىن الماساق تا، ەڭ جاقسى دەگەن وزىعىن الىپ، ۇلتتىق تاربيە جانە بولمىس-بىتىممەن ۇشتاستىرامىز. سونىمەن قاتار، «وقۋ مەن جازۋ ارقىلى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ» جوباسىمەن دە جۇمىس جاسايمىز. بۇل جوبانىڭ فيلوسوفياسى — ءار بالانى جەكە تۇلعا رەتىندە قابىلداپ، ونىڭ ويىمەن ساناسىپ، كوزقاراسىن ءوز ورتاسىندا ەركىن ايتۋعا باۋلۋ. وقۋشى مەكتەپتە العان اكادەميالىق بىلىمدەرىن، كۇندەلىكتى ومىردە قولدانا بىلەتىندەي بولۋى كەرەك. باعدارلامانى مەڭگەرتۋ بارىسىندا STEAM باعىتىن دا قولدانامىز. بۇل باعىتتى تاڭداعان سەبەبىمىز، بىرنەشە ءپان ياعني STEAM ( عىلىم، تەحنولوگيا، ينجەنەريا، ارت، ماتەماتيكا) باعىتى وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىندىعىن تاجىريبەدە بايقادىق. اسىرەسە، باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جاس ەرەكشەلىگىن ەسكەرسەك بۇل باعىت، ءادىس-تاسىل جولدارى وتە ماڭىزدى. وقۋشىلار شىعارماشىل، كرەاتيۆتى ىس-ارەكەت ارقىلى ءبىلىمدى مەڭگەرەدى. بىزگە دە فينليانديا مەكتەپتەرىندەگى سياقتى بالاعا وقۋشى ەمەس، جەكە تۇلعا رەتىندە قارايتىن ۋاقىت جەتتى. ءبىز دە وسى نەگىزدى باعىتقا الىپ جۇمىس ىستەيمىز. الدىمىزدا وتىرعان وقۋشىنى دوس رەتىندە قابىلدايمىز. ءقازىر وقۋشىلارىمىز ەركىن، بارلىق مۇعالىمدەرمەن اشىق سويلەسە بەرەدى. وقۋشىلاردىڭ مۇعالىمگە دەگەن سەنىمىن ارتتىرامىز. ءمۇعالىمنىڭ باستى ماقساتى دا — بالا وقۋشى ءوز پىكىرى مەن ويىن ايتقان كەزدە مۇقيات تىڭداي ءبىلۋ. بىزدە اكىمشىلىك اۋماق، كەدەرگى جوق. بالالار وقىتۋشىلاردىڭ كابينەتىنە كەز كەلگەن ۋاقىتتا ەمەن-ەركىن كىرىپ-شىعىپ جۇرە بەرەدى. قوڭىراۋ، سەرۋەندەۋ كەزىندە دە بىرگە وينايمىز.
ulys.kz: — بالالار تاڭەرتەننەن كەشكە دەيىن وسىندا جۇرەدى ەكەن. ياعني تۇتاس كۇنى وسىندا وتەدى. ءبىر سوزبەن بالا تەك ءبىلىم عانا الىپ شىقپايدى، تاربيەدە الىپ شىعۋى ءتيىس. سوندىقتان تەك ساپالى ءبىلىم عانا بەرىپ قويماي، سانالى تاربيە كورگەن ازاماتتار دايىنداۋ ءۇشىن قانداي جۇمىستار جاسايسىزدار؟
ءى.قۋانباي:— جوعارىدا اتاپ وتكەنىمدەي، «تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم- ادامزاتتىڭ قاس جاۋى» دەگەن ءال-فارابي بابامىز. ءبىلىم مەن تاربيە قاتار ءجۇرۋى ءتيىس. تاربيەنىڭ نەگىزى وتباسىندا قالىپتاسادى. ۇيدەگى بەرىلگەن تاربيەنى ءبىز مەكتەپتە نىعايتۋعا تىرىسامىز. تاربيە بىر-بىرىمىزگە دەگەن قارىم-قاتىناستان باستالادى. ول تاڭەرتەڭ بالا مەكتەپكە كىرگەننەن-اق باستالادى. بالالاردى قۇشاق جايا، جارقىن كوڭىل-كۇيمەن قارسى الامىز، ويىن تىڭدايمىز، اڭگىمەلەسەمىز، بىرگە وينايمىز. اتا-انا مەن ءمۇعالىم بىرلەسىپ جۇمىس جاساعاندا عانا بالا بويىنا ىزگى قاسيەتتەردى سىڭىرە الادى. ەندەشە، ۇلت بولاشاعىن تاربيەلەۋدە ەش قاتەلەسپەي، ءوز ۇلەسىمىزدى قوسقىمىز كەلەدى.
ulys.kz: — كوپ مەكتەپتەر اعىلشىنشاعا باسىمدىق بەرەدى، ورىسشا وقىتادى، قازاق تىلىنە تەك شارتتى تۇردە عانا قارايتىنى جاسىرىن ەمەس. كوپشىلىگى اعىلشىن تىلىنە جەتىك جاھاندىق ازامات دايىنداۋعا تىرىسادى. سىزدەر ءاربىر بالانىڭ انا تىلىنە ءمان بەرىپ، ۇلتتىق تاربيەدەن دە قالىس قالماۋى ءۇشىن نە ىستەيسىزدەر؟
ءى.قۋانباي:— جاس بۇلدىرشىندەردىڭ تىڭداۋ ارقىلى ەستە ساقتاۋ قابىلەتى جوعارى دامىعان. ورتامىز جانە ينتەرنەت جەلىسىندەگى بالالارعا ارنالعان قىزىقتى باعدارلامالار دا ورىس تىلىندە بولعاندىقتان بالاعا ورىس تىلىندە سويلەۋ وڭايعا سوعادى. ال اعىلشىن تىلىنە جەتىك جاھاندىق ازامات دايىنداۋ – زامان تالابى. ويتكەنى قازىرگى بۋىن جاس اتا-انالارمەن جاساقتالىپ وتىر. ال جاس اتا-انالاردىڭ كوزقاراسى مۇلدەم باسقاشا. دەگەنمەن دە ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ءوز انا ءتىلىمىزدى ورىس جانە قازاق سىنىپتارىندا ءپان رەتىن وقىتۋ. ءبىزدىڭ ۇجىمداعى قىزمەتكەرلەردىڭ بارلىعى انا تىلىنە جەتىك. ءۇزىلىس كەزىندە، اسحانادا، سەرۋەن ۋاقىتىندا دا ءبىز بالالارمەن ءوز تىلىمىزدە سويلەسەمىز. ەڭ باستى ماقساتىمىزدىڭ ءبىرى دە — انا ءتىلىمىزدى دارىپتەۋ. ورىس سىنىبىندا وقۋعا نيەتتەنىپ كەلگەن وقۋشىلاردىڭ اتا-اناسىن «بالاڭىز قازاق سىنىبىنا بارسىن» دەگەن ۇگىت- ناسيحاتتى كوبىرەك ايتامىز. بۇل دا ءبىزدىڭ تىلگە دەگەن جان اشىرلىعىمىز. ءبىزدى تولعاندىراتىنى — سوڭعى كەزدە اتا-انالار بالالارىن ورىس سىنىبىنا كوبىرەك بەرە باستاۋى. بۇل ماسەلەنى تەرەڭىرەك زەرتتەگەن ابزال دەپ ويلايمىن. ال جالپى قازاق سىنىبىندا وقىعان بالانىڭ ادامگەرشىلىك قۇندىلىعى جوعارى بولادى ءارى ول بالا قازاق تىلىنە دە، ورىس تىلىنە دە، اعىلشىن تىلىنە دە جەتىك، ساۋاتتى بولاتىنىن ايتقان ابزال.
ulys.kz: — ءار بالا ءۇشىن باستاۋىش مەكتەپ وتە ماڭىزدى. ءبىلىمنىڭ ىرگەتاسى وسى جەردە قالانىپ، ومىرگە، قورشاعان ورتاعا، قوعامعا دەگەن كوزقاراستىڭ العاشقى دانەگە وسى جەردە ەگىلەدى. «Intellect» باستاۋىش مەكتەبى بالالاردىڭ بويىنا قانداي قۇندىلىقتار سىڭىرەدى؟
ءى.قۋانباي:— دۇرىس ايتاسىز، ءبىلىم نەگىزىن باستاۋىش مەكتەپتەن باستاپ قالاۋىمىز كەرەك. مەكتەپتىڭ اتى دا ايتىپ تۇرعانداي، ينتەللەكتىسى جوعارى تۇلعا دايىنداۋ ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز. بالا باقىتتى، كوڭىل-كۇيى جاقسى بولعان سايىن ءبىلىمدى، اقىلدى بولادى. كەز كەلگەن اقپاراتتى تەز قابىلدايدى. ءبىزدىڭ مەكتەپ باقىتتى بالالار ورتاسىن قۇرۋعا ارنالعان. ويناپ ءجۇرىپ تاربيەنى دە، ءبىلىمدى دە بويىنا سىڭىرەدى. قامقورشىل، جاناشىر، كىشىپەيىلدىلىك، مەيىرىمدىلىك، سىيلاستىق، ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتۋ قاسيەتتەر دانەگىن ءار بالانىڭ بويىنا ەگۋ ءبىزدىڭ العا قويعان ماقساتتارىمىز.
ulys.kz: — ءبىلىم وردالارىڭىز قۇتتى بولسىن، ءبىلىمدى دە تاربيەلى ۇرپاق دايارلاي بەرىڭىزدەر!
