ۆاليۋتا باعامى
  • USD -

    515.3
  • EUR -

    535.5
  • RUB -

    5.31
يمانعالي تاسماعامبەتوۆ رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆپەن كەزدەستى
31 تامىز 2019
يمانعالي تاسماعامبەتوۆ رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆپەن كەزدەستى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ رەسەي فەدەراسياسىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ رەسەي فەدەراسياسىنىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆپەن كەزدەسۋ وتكىزدى. بۇل تۋرالى اقپارات كورشى مەملەكەتتەگى ەلشىلىگىمىزدىڭ فەيسبۋك پاراقشاسىندا جاريالاندى.   

بەرىلگەن اقپارعا قاراعاندا، تاراپتار ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن، اتاپ ايتقاندا ەڭ جوعارى جانە جوعارى دەڭگەيلەردەگى ءوزارا ساپارلاردىڭ كەستەسىن، ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستاردىڭ دامۋ بارىسىن، سونداي-اق كوپجاقتى قۇرىلىمدارداعى ءوزارا ءىس-قيمىلدى، تمد ەلدەرىندەگى جانە ورتالىق ازيا ايماعىنداعى احۋالدى تالقىلادى.

يمانعالي تاسماعامبەتوۆ قازاقستان-رەسەي قاتىناستارىنىڭ دامۋى مەن نىعايۋىنا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن سەرگەي لاۆروۆقا "قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعى" مەرەيتويلىق مەدالىن تابىستادى.

ءوز كەزەگىندە، رف ءسىم باسشىسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيا كۇنىنە وراي ءوز قۇتتىقتاۋلارى مەن جىلى تىلەكتەرىن ءبىلدىردى.

ديپلوماتتار تىعىز بايلانىستاردى جالعاستىرۋعا ۋاعدالاستى. اڭگىمە ەكى ەل قاتىناستارى ءۇشىن ءداستۇرلى دوستىق جانە سەنىمدىلىك جاعدايىندا ءوتتى.

RELATED NEWS
قازاقستان بريكس قۇرامىنا كىرەدى - رەسەيلىك ب ا ق
24 جەلتوقسان 2024
قازاقستان بريكس قۇرامىنا كىرەدى - رەسەيلىك ب ا ق

رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ كومەكشىسى يۋريي ۋشاكوۆ 2025 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ قازاقستان رەسمي تۇردە بريكس-كە سەرىكتەس مەملەكەت مارتەبەسىن الادى دەدى. بۇل تۋرالى ريا نوۆوستي حابارلادى.

اگەنتتىكتىڭ اقپاراتىنا قاراعاندا، قازاقستانمەن قاتار تاعى سەگىز مەملەكەت بريكس سەرىكتەسى بولۋعا شاقىرۋدى قابىلدادى، ونىڭ ىشىندە بەلارۋس، يندونەزيا، وزبەكستان جانە كۋبا بار.

 

«ءسامميتتىڭ ماڭىزدى ناتيجەلەرىنىڭ ءبىرى (قازان قالاسىندا) بريكس سەرىكتەس ەلدەرىنىڭ ساناتىن بەلگىلەۋ جانە 13 مەملەكەتتىڭ ءتىزىمى تۋرالى كەلىسىم بولدى. بۇل مەملەكەتتەرگە ءتيىستى شاقىرۋلار جىبەرىلدى. بۇگىنگە دەيىن بريكس سەرىكتەس-مەملەكەتى بولۋعا دايىندىعى تۋرالى مالىمدەمەلەر بەلارۋس، بوليۆيا، يندونەزيا، قازاقستان، كۋبا، مالايزيا، تايلاند، ۋگاندا جانە وزبەكستاننان كەلدى»، - دەدى ۋشاكوۆ جۋرناليستەرگە.

ايتا كەتسەك، وتكەن قازان ايىندا قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ باسپا ءسوز حاتشىسى بەرىك ءۋالي قازاقستاندىق باق-تىڭ بىرىنە بەرگەن سۇحباتىندا قازاقستان تاياۋ ارادا بريكس ۇيىمىنا مۇشە بولۋعا ءوتىنىش بەرمەيدى، سەبەبى ۇيىمعا قوسىلۋ ماسەلەسىن قاراۋ كوپ ساتىدان تۇراتىن پروسەسس دەگەن سىڭايدا پىكىر بەرگەن بولاتىن.

تاتارستاندا ابايعا ەسكەرتكىش-بيۋستى اشىلدى
24 قازان 2024
تاتارستاندا ابايعا ەسكەرتكىش-بيۋستى اشىلدى

تاتارستان استاناسىندا قازاقتىڭ ۇلى اقىنى ءارى ويشىلى اباي قۇنانبايەۆقا ارنالعان ەسكەرتكىشتىڭ اشىلۋ سالتاناتى ءوتتى. بۇل تۋرالى ق ر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى حابارلادى.

ءىس-شارا قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ 2024 جىلعى 22-24 قازان ارالىعىندا ءوتىپ جاتقان بريكس مەملەكەت باسشىلارىنىڭ XVI سامميتىنە قاتىسۋ ءۇشىن قازان قالاسىنا جۇمىس ساپارى اياسىندا وتكىزىلدى.

اشىلۋ سالتاناتىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى ايدا بالايەۆا، تاتارستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت ءمينيسترى يرادا ايۋپوۆا، قازانداعى ق ر باس كونسۋلى ەرلان ىسقاقوۆ، سونداي-اق تاتارستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ءتوراعاسى ركايل زايدۋللين، سونداي-اق قالا تۇرعىندارى مەن قازاق ۇلتتىق-مادەني اۆتونومياسىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى. 

اباي
فوتو: مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى

ق ر مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى ايدا بالايەۆا قازاندا ەسكەرتكىشتىڭ اشىلۋىن حالىقتار اراسىنداعى دوستىقتىڭ، ءوزارا تۇسىنىستىك پەن رۋحاني تۋىستىقتىڭ ۇلگىسى ەكەنىن ايتتى.

«بۇگىنگى ءىس-شارانىڭ بريكس مەملەكەتتەرى ىنتىماقتاستىعى ءسامميتى اياسىندا ءوتىپ جاتقانىنىڭ ءوزى ءىس-شاراعا ەرەكشە سيپات بەرىپ تۇر. بۇل ەكى ەل اراسىنداعى مادەني بايلانىستى نىعايتىپ، تەرەڭدەتە تۇسەرى ءسوزسىز. اباي – ءوز ۇلتىنىڭ رۋحاني بايلىعىن بويىنا سىڭىرە وتىرىپ، جالپى ادامزاتتىق وي-پىكىر دەڭگەيىنە كوتەرىلگەن تۇلعا. ءبىزدىڭ حالىقتار اراسىنداعى ءوزارا مادەني قۇندىلىعىمىز ارتىپ، دوستىعىمىز نىعايا بەرسىن»، – دەدى ايدا بالايەۆا.

ۇلى ويشىلدىڭ ەسكەرتكىشى قازان قالاسىندا نازاربايەۆ پەن كاچالوۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا ورناتىلدى. بيۋست اۆتورى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ مۇشەسى، ءمۇسىنشى نۇربول قالييەۆ. 

اباي
فوتو: مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى

«قازاقستاننىڭ رەسەيمەن دوستىق قاتىناسىن دامىتۋ اياسىندا تاتارستانعا، ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىزگە شىنايى قىزىعۋشىلىق تانىتىپ جاتقانى قۋانتادى. 2018 جىلى قازاقستان تاراپىنان قازان قالاسىنا قوناقجايلىق بەلگىسى – «تايقازان» ءمۇسىنى سىيعا بەرىلدى. بۇگىن ابايدىڭ ەسكەرتكىشى دە ءدال وسى جەردە، وسى الاڭدا ورناتىلۋى كەزدەيسوق ەمەس. رەسەيدە ۇلى قازاق اقىنىنا دەگەن قۇرمەت ەرەكشە. ەلىمىزدىڭ استاناسىندا ابايدىڭ ەسكەرتكىشى ورناتىلعان. سونداي-اق رەسەيدىڭ ءبىرقاتار قالالارىندا اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ اتىمەن اتالعان كوشەلەر بار. بۇگىنگى ءىس-شارا – قازاق پەن تاتار حالىقتارىنىڭ رۋحاني بىرلىگىنە نەگىزدەلگەن ۇزاق جىلدار بويعى جەمىستى ىسكەرلىك پەن مادەني بايلانىستاردىڭ ناتيجەسى دەپ بىلەمىز»، – دەدى تاتارستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت ءمينيسترى يرادا ايۋپوۆا.

سالتاناتتى ءىس-شارا قازاق اقىنىنىڭ ەسكەرتكىشىنە گۇل شوقتارىن قويۋ راسىمىمەن قورىتىندىلاندى.

ينگۋشەتيا مەن شەشەنستان اراسىنداعى جەر داۋى
04 قاڭتار 2019
ينگۋشەتيا مەن شەشەنستان اراسىنداعى جەر داۋى

ەڭ الدىمەن ينگۋشتار مەن شەشەندەردىڭ سولتۇستىك كاۆكاز ايماعىندا ەجەلدەن بەرى قاتار ءومىر ءسۇرىپ جاتقان تۋىسقان حالىقتار ەكەندىگىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. شارتتى تۇردە عالىمدار تاراپىنان «ۆايناح» دەپ اتالاتىن بۇل حالىقتار تاريحتا مىقتى مەملەكەتتەر قۇرماعان. كوبىنەسە دەشتى قىپشاقتاعى كوشپەندىلەردىڭ قۇرعان مەملەكەتتەرىنە باعىنعان. مىسالعا، حازار حاندىعى، التىن وردا مەملەكەتتەرىنىڭ قاراماعىندا ءومىر سۇرگەن. التىن وردانىڭ يسلامدانۋىمەن بىرگە ينگۋشتار مەن شەشەندەر 15-16 عاسىرلاردا يسلام ءدىنىن قابىلداعان. بۇل حالىقتاردىڭ XVIII عاسىردا يرانعا باعىنۋىنا قاراماستان، ينگۋشتار مەن شەشەندەر تولىقتاي ءسۇنني حانافي مازحابىن ۇستانىپ كەلەدى.

XIX عاسىردا ايماقتى جاۋلاعان رەسەي بۇل جەردە تەر وبلىسىن (تەرسكايا وبلاست) جانە ونىڭ ىشىندە ينگۋش وكرۋگى مەن شەشەن وكرۋگىن قۇرادى. 1860-1920 جىلدارى بولعان وبلىستىڭ ورنىنا 1917 جىلعى قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن «تاۋ اۆتونوميالىق كەڭەس سوسياليستتىك رەسپۋبليكاسى» (گورسكايا اسسر) قۇرىلادى. بۇل جاڭا مەملەكەتتە ينگۋش وكرۋگى مەن شەشەن وكرۋگى اۋدان دەڭگەيىندە بولادى. 1924 جىلى ەكى وكرۋگ «اۆتونوميالىق وبلىس» دەڭگەيىندە رەسەي كەڭەس سوسياليستتىك رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرامىنا ەنەدى. ينگۋش اۆتونوميالىق وبلىسىنىڭ ورتالىعى ۆلاديكاۆكاز قالاسى، ال شەشەن اۆتونوميالىق وبلىسىنىڭ ورتالىعى گروزنىي قالاسى بولىپ بەلگىلەنەدى. 1934 جىلى ەكى وبلىس قوسىلىپ، «شەشەن-ينگۋش اۆتونوميالىق وبلىسى» بولىپ بىرىگەدى. وبلىستىڭ استاناسى گروزنىي بولادى. ال 1936 جىلى وبلىس ستاتۋسى رەسپۋبليكا ستاتۋسىنا كوتەرىلىپ، شەشەن-ينگۋش اسسر-نە اينالادى.   

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە ناسيستىك گەرمانيا كۇشتەرى كاۆكازعا جاقىنداعانى بەلگىلى. كەڭەس وكىمەتى بۇل كەزەڭدە ينگۋشتار پەن شەشەندەردى نەمىستەرمەن ىنتىماقتاستىق قۇردى دەپ ايىپتاپ، 1944 جىلى ولاردى  قازاقستان مەن قىرعىزستانعا جەر اۋدارادى. شەشەن-ينگۋش ءاسسر-ى جەرلەرى ستاۆروپول ايماعى مەن داعىستان اراسىندا ۇلەستىرىلەدى. الايدا، ستالين قايتىس بولعاننان كەيىن، 1957 جىلى شەشەن-ينگۋش اۆتونوميالىق كەڭەستىك سوسياليستىك رەسپۋبليكاسى (شەشەن-ينگۋش اسسر) قايتا قۇرىلادى. جەر اۋدارىلعان حالىق ەلدەرىنە قايتىپ ورالادى. 1970-جىلدارى ەكى حالىق ەسىن جيىپ، ۇلتتىق سانا-سەزىمى كوتەرىلەدى.

1980 جىلدارى ميحايل گورباچيەۆتىڭ اشىقتىق ساياساتى ارقاسىندا كاۆكازدا ۇلتشىلدىق قوزعالىستارى الدىڭعى قاتارعا شىقتى. 1990 جىلدىڭ 27-قاراشاسىندا شەشەن-ينگۋش اسسر جوعارعى كەڭەسى شەشەن-ينگۋش رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراسيا قابىلداپ، رەسپۋبليكا اتىنداعى «اۆتونوميالىق» ءسوزىن الىپ تاستايدى. بۇل دەكلاراسيا رەسپۋبليكانىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريالاۋعا نەگىز بولادى. الايدا، كەڭەس وداعى ىدىراۋ بارىسىندا ينگۋشتار مەن شەشەندەردىڭ ماسكەۋگە دەگەن كوزقاراسى ءار ءتۇرلى بولدى.

1991 جىلى جوحار دۋدايەۆتىڭ باسشىلىعىمەن شەشەنستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن سوعىس باستاعاننان كەيىن ينگۋش-شەشەن ورتاق مەملەكەتى ىدىراعان بولاتىن. 1991 جىلدىڭ 30-قاراشاسىندا ينگۋشتار رەسەي فەدەراسياسىنىڭ اۋماعىندا ءوز مەملەكەتتىكتەرىن قالپىنا كەلتىرىپ، ينگۋش رەسپۋبليكاسىن قۇرۋ تۋرالى رەفەرەندۋم وتكىزدى. رەفەرەندۋمعا قاتىسقان ينگۋشتاردىڭ 97،4%-ى رەسەي فەدەراسياسىنا قاراستى ينگۋشەتيا رەسپۋبليكاسىن قۇرۋدى قولدادى. 1992 جىلعى 4-ماۋسىمداعى ينگۋشەتيا رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلعان كۇنى بولىپ سانالادى. ماگاس قالاسى جاڭا رەسپۋبليكانىڭ استاناسىنا اينالدى. وسىلايشا، ينگۋش-شەشەن ورتاق مەملەكەتى ەكىگە بولىنگەندىكتەن ەكى ەل اراسىندا شەكارا ماسەلەسى تۋىندادى.

كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەيىن ەكى رەسپۋبليكا باسشىلىقتارى شەكارا ماسەلەسىن ەكى رەت شەشۋگە تىرىستى. 1990 جىلى ەكى اراداعى اكىمشىلىك شەكارا رەسپۋبليكالىق شەكارا رەتىندە قابىلداندى. الايدا شەكارا ايماعىنداعى سۋنجا اۋدانىندا كەلىسپەۋشىلىكتەر بولدى. بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن 1993 جىلى ينگۋشەتيا پرەزيدەنتى رۋسلان اۋشيەۆپەن شەشەنستاننىڭ ءىس جۇزىندەگى باسشىسى دۋدايەۆ كەلىسىمشارتقا قول قويدى. وسى كەلىسىمگە سايكەس، سەرنوۆودسك جانە اسسينوۆسكايا ەلدى مەكەندەرىنەن باسقا سۋنجا اۋدانى تۇگەلدەي ينگۋشەتياعا بەرىلدى.

شەكارالىق داۋ 2005 جىلى رامزان قادىروۆتىڭ شەكارا ءبولىسۋدىڭ ادىلەتسىز بولعاندىعى تۋرالى مالىمدەمەسىنەن كەيىن قايتا ءورشىدى. 2009 جىلى شەكارا ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن ارنايى كوميسسيا قۇرىلدى جانە 1990 جىلعى شەكارانى قورعاۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. ءبىراق تا 2013 جىلدىڭ قاڭتارىندا رامزان قادىروۆ ينگۋشەتيانىڭ سۋنجا اۋدانىندا بىرنەشە ەلدى مەكەندەر شەشەنستاننىڭ يۋريسديكسياسىندا بولۋى كەرەك دەگەن زاڭعا قول قويدى. بۇل ينگۋش بيلىگى مەن حالقىنىڭ نارازىلىعىن تۋدىردى. شەشەندەر مەن ينگۋش اراسىنداعى قاقتىعىس جاعدايلارى سۋنجا ايماعىنداعى ارشتى اۋىلىندا ءجيى بولىپ تۇردى.

2018 جىلى 30 تامىزدا شەشەن جاعى داۋلى ايماقتا جول قۇرىلىسىن باستادى. بۇل جاعداي ارينە ينگۋشتاردىڭ كۇمانىن ارتتىردى. ينگۋش تۇرعىندارى جاعدايدى تۇسىنۋگە تىرىسىپ جاتقاندا، 2018 جىلدىڭ 26 قىركۇيەگىندە ەكى رەسپۋبليكا باسشىلارى شەكارالىق كەلىسىمگە قول قويدى. بيلىك وكىلدەرى داۋلى ايماقتىڭ تەڭدەي بولىنگەندىگىن مالىمدەسە دە، ساراپشىلار ينگۋش جاعىنىڭ 25 ەسە كوپ جەردەن ايىرىلعانىن ايتىپ جاتتى.

ينگۋشتاردىڭ ەكى اپتا بويى ەرەۋىلگە شىعۋلارى تەك ينگۋشەتيا باسشىلىعىنا عانا ەمەس، شەشەنىستاندى دا الاڭداتىپ وتىر. ەكى مەملەكەت باسشىلارى جاعدايدى ۋشىقتىرماۋ ءۇشىن ديالوگتى قايتا باستادى. ءتىپتى شەشەنستاننىڭ پرەزيدەنتى رامزان قادىروۆ شەكارالاس ايماقتا تۇراتىن ينگۋشتارمەن جولىعىپ، مالىمدەمەلەرىندە شەكتەن شىققاندىق بولسا، كەشىرۋلەرىن سۇرادى. وسى وقيعالاردى ەسكەرە وتىرىپ، ماگاستا ەرەۋىلشىلەر مەن  بيلىك 31 قازانعا دەيىن نارازىلىق شەرۋلەرىن توقتاتۋعا كەلىستى. داعدارىستىڭ قالاي وربيتىندىگىن جۋىردا كورەمىز.

قورىتا ايتقاندا، ينگۋشەتياداعى نارازىلىقتار جانە ينگۋشەتيا مەن شەشەنستان اراسىنداعى جەر داۋى جالپى ايماقتىڭ بولاشاعى تۋرالى ماڭىزدى بەلگىلەر بەرۋدە. بىرىنشىدەن، كاۆكاز ايماعى داعدارىس ايماعى بولىپ قالا بەرەتىنگە ۇقسايدى. ەكىنشىدەن، ماسكەۋدىڭ اۆتونوميالىق رەسپۋبليكالاردىڭ انا تىلدەرىندە ءبىلىم الۋلارىنا تىيىم سالۋ ساياساتى دا ساتسىزدىككە ۇشىراۋى مۇمكىن. راسىندا اۆتونوميالىق رەسپۋبليكالاردىڭ ۇلتتىق ساناسى وتە جوعارى دەڭگەيدە. بۇل جاعدايدا قىسقا جانە ورتا مەرزىمدە بولماسا دا، ۇزاق مەرزىمدە رەسەي فەدەراسياسىنداعى رەسپۋبليكالار ماسكەۋدەن تاۋەلسىز بولۋى ساياساتىن كۇشەيتە ءتۇسۋى ىقتيمال.

 

دىنمۇحاممەد امەتبەك، حالىقارالىق قاتىناستار بويىنشا PhD دوكتورى، تۇركياداعى «انكارا داعدارىس جانە ساياسي زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ» ساراپشىسى  

ءبىز تۋرالى
ulys.kz — اقپاراتتىق، ساراپتامالىق جانە تانىمدىق باعىتتاعى ماتەريالداردى بەرەدى.
 
مۋلتيمەديالىق جوبا زامان تالابىنا ساي جاسالعان. قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق نارىعىن ساپالى
كونتەنتپەن قامتاماسىز ەتۋگە ۇلەس قوسۋعا باعىتتالعان. مۇنداعى ساراپتامالىق، تانىمدىق
ماقالالار سان سالانى قامتيدى. گەوستراتەگيا، گەوەكونوميكا، گەوساياسات، حالىقارالىق
قاتىناستار مەن ەلدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتى، ەكونوميكا، جاھاندا بولىپ جاتقان تەكتونيكالىق
وزگەرىستەر مەن ترەند تاقىرىپتار ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان تەرەڭ تالدانىپ قازاق
وقىرماندارىنا جەتكىزىلەدى. ورتالىق ازيا مەن تۇركى الەمىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى.