گرۋزيا پرەزيدەنتتىك سايلاۋىنىڭ ءبىرىنشى تۋرى 2018 جىلدىڭ 28-قازانىندا، ال ەكىنشى تۋرى ءبىر ايدان كەيىن 28-قاراشادا ءوتتى. بۇل ەلدە پرەزيدەنت 6 جىلعا سايلانادى. 2017 جىلى قابىلدانعان جاڭا كونستيتۋسياعا سايكەس، بۇل سايلاۋ حالىقتىڭ تىكەلەي داۋىس بەرىپ ەل پرەزيدەنتىن تاڭداعان سوڭعى سايلاۋ بولدى. بۇدان كەيىنگى سايلاۋلاردا پرەزيدەنت 300 دەپۋتاتتان تۇراتىن پارلامەنت تاراپىنان سايلاناتىن بولادى. اتاپ ايتقاندا، پارلامەنتتىك جۇيەگە وتكەن ەلدەگى پرەزيدەنتتىك بيلىكتىڭ تەك سيمۆوليكالىق ءمانى عانا قالادى. ال نەگىزگى بيلىك پرەمەر-مينيستردىڭ قولىندا شوعىرلانادى. دەگەنمەن، پرەزيدەنتتىڭ كەيبىر وكىلەتتىكتەرى بار. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ماڭىزدىسى – پرەزيدەنتتىڭ قىلمىسكەرلەردى كەشىرىپ امنيستيا جاريالاۋ قۇقىعى. بۇل قۇقىق كۇشتى قۇرال رەتىندە قاراستىرىلماسا دا، گرۋزيانىڭ ىشكى ساياساتى مەن ونىڭ سەزىمتال گەوساياسي جاعدايىن قاراستىرعان كەزدە ماڭىزدى بولىپ شىعادى.
پرەزيدەنتتىڭ قىلمىسكەرلەردى كەشىرۋ قۇقىعىنىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتتا ماڭىزدى ماسەلەگە اينالۋىنىڭ سەبەبى گرۋزيانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى جانە «قىزعالداق توڭكەرىسىنىڭ» جەتەكشىسى ميحايل سااكاشۆيليمەن بايلانىستى. 2012 جىلى جاڭادان قۇرىلعان «گرۋزيانىڭ ارمانى» پارتياسى سااكاشۆيليدىڭ «بىرىككەن ۇلتتىق قوزعالىس» پارتياسىن جەڭىپ بيلىككە كەلگەننەن كەيىن سااكاشۆيليدىڭ بيلىگىن ءوز مۇددەسىنە قولدانعانى تۋرالى ءىس قوزعالدى. 2018 جىلدىڭ 5-قاڭتار كۇنى وتكەن سوت وتىرىسىندا سىرتتاي ايىپتالعان سااكاشۆيليدى سوت ايىپتى دەپ تاۋىپ، ءۇش جىل باس بوستاندىعىنان ايىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. الايدا، سااكاشۆيليدىڭ بيلىك تاراپىنان قۋعىن كورۋىنە قاراماستان، ەل ىشىندە ونىڭ جاقتاستارى ءالى دە بارشىلىق. گرۋزين قوعامى سااكاشۆيليگە اسىرەسە، گرۋزيانى دەموكراتيالاندىرۋعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن جانە ەلدى بارلىق بۇرىنعى كەڭەستىك رەسپۋبليكالاردا ۇلكەن ماسەلە بولىپ تابىلاتىن پاراقورلىق پەن جەمقورلىقتان تازارتقانى ءۇشىن ءوزىن بورىشتار سەزىنەدى.
2018 جىلى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا سااكاشۆيلي نەگىزىن قالاعان «بىرىككەن ۇلتتىق قوزعالىس» پارتياسىنىڭ اتىنان پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر رەتىندە ۇسىنىلعان گريگول ۆاشادزە پرەزيدەنت بولىپ سايلانعان جاعدايدا ميحايل سااكاشۆيليگە كەشىرىم جاريالاپ، ونىڭ ەلگە ورالۋى ءۇشىن قولىنان كەلگەنىنىڭ بارلىعىن جاسايتىندىعىن اشىق تۇردە مالىمدەدى. بۇل جاعداي تەك بيلىكتەگى «گرۋزيانىڭ ارمانى» پارتياسىنىڭ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، رەسەيدىڭ دە الاڭداۋشىلىعىن تۋدىردى. ەگەر سااكاشۆيلي گرۋزياعا ورالىپ، ساياساتقا ارالاساتىن بولسا، وسى ۋاقىتقا دەيىن قالىپتاسقان جاعداي ياعني ستاتۋس-كۆو بۇزىلادى. وسى سەبەپتى، بيلىكتەگى توپقا وپپوزيسيا وكىلىنىڭ پرەزيدەنت بولىپ سايلانۋىنا جول بەرمەۋ كەرەك بولدى.
بيلىكتەگى «گرۋزيانىڭ ارمانى» پارتياسى رەسەيشىل ساياسات جۇرگىزبەسە دە، پارتيانىڭ نەگىزىن قالاۋشى بيزنەسمەن بيدزينا ءيۆانيشۆيليدىڭ رەسەي ازاماتى بولعاندىعى جانە ونىڭ ينۆەستيسيالارىنىڭ كوپ بولىگىنىڭ رەسەي اۋماعىندا بولۋى پارتيانىڭ استىرتىن تۇردە رەسەيدىڭ ساياساتىن جۇرگىزەدى دەگەن كۇماندى كۇشەيتۋدە. بۇل جاعدايدا بيلىكتىڭ «بىرىككەن ۇلتتىق قوعالىس» پارتياسىنىڭ ۇمىتكەرى گريگول ۆاشادزەگە قارسى پارتيانىڭ ىشىنەن ءبىر كانديداتتى شىعارۋى قوعامدىق رەاكسيانى تۋدىرار ەدى. سوندىقتان بيلىككە ىشكى جانە سىرتقى ساياساتتاعى تەڭگەرىمدى (تەپەتەڭدىك بالانس) بۇزبايتىن ءبىراق حالىقتىڭ دا كوڭىلىنەن شىعاتىن كانديدات قاجەت بولدى. بۇل قاجەتتىلىككە فرانسيادا تۋىپ وسكەن سالومە زۋرابيشۆيلي ءدوپ كەلدى. «گرۋزيانىڭ ارمانى» پارتياسى سايلاۋعا ءوز كانديداتىن ۇسىنبايتىندىعىن، ءبىراق تاۋەلسىز كانديدات سالومە زۋرابيشۆيليگە قولداۋ كورسەتەتىنىن مالىمدەدى.
1952 جىلى دۇنيەگە كەلگەن سالومە ءزۋرابيشۆيليدىڭ ايەل زاتى بولۋى جانە كوپ جىلدار بويى فرانسيانىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە جۇمىس ىستەۋى گرۋزين ەلەكتوراتى الدىندا سۇيكىمىن ارتتىردى. بۇعان قوسا، ونىڭ اتاسى يۆان زۋرابيشۆيلي 1918-1921 جىلدار ارالىعىندا تاۋەلسىز ەل بولعان گرۋزيانىڭ ۇكىمەتىندە جۇمىس ىستەگەن جانە گرۋزين ۇلتىنىڭ اتاسى سانالاتىن يليا چاۆچاۆادزەنىڭ دوسى بولعان. بۇل شەجىرە ەلدەگى ۇلتشىل توپتاردىڭ نازارىن اۋداردى. سالومەنىڭ العاشقى كۇيەۋى يراندىق گرۋزين بولسا دا، ونىڭ ەكىنشى كۇيەۋى كەڭەستەر وداعىنان قاشىپ، فرانسيانى پانالاعان گرۋزين جازۋشى جانري كاشيا ەدى. بۇل مالىمەتتەر ءزۋرابيشۆيليدىڭ ۇلتشىل بولمىسىن كۇشەيتىپ، ونىڭ رەسەيگە قارسى ەكەندىگىنە حالىقتى سەندىردى. بۇعان قوسا، سالومە 2004-2005 جىلدارى سااكاشۆيليدىڭ پرەزيدەنتتىگى كەزىندە گرۋزيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولىپ جۇمىس ىستەگەن جانە رەسەيلىك اسكەري بازالاردىڭ ەل اۋماعىنان كەتۋىندە باستى ءرول ويناعان.
28-قازاندا وتكەن پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ ءبىرىنشى تۋرىندا سالومە زۋرابيشۆيلي (38،64%) مەن گريگول ۆاشادزە (37،74%) ەڭ كوپ داۋىس جيناپ، ەكىنشى تۋرعا قالعان بولاتىن. 28-قاراشادا وتكەن سايلاۋدىڭ ەكىنشى تۋرىندا سالومە زۋرابيشۆيلي 59،52% داۋىس جيناپ، گرۋزيانىڭ جاڭا پرەزيدەنتى بولىپ سايلاندى. وسىمەن گرۋزين «قىزعالداق توڭكەرىسى» كوشباسشىسى ميحايل سااكاشۆيليدىڭ گرۋزيا ساياساتىنا قايتىپ ورالۋ تۋرالى پىكىرتالاسقا نۇكتە قويىلدى.
سالومە ءزۋرابيشۆيليدىڭ جەڭىسى ەلدىڭ سىرتقى ساياساتىندا ەلەۋلى وزگەرىستەر بولمايتىنىن كورسەتەدى. گرۋزيانىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىن ايقىندايتىن بيلىكتەگى پارتيا ءوز پوزيسياسىن ساقتاپ قالدى. قىسقاسى، ەلدىڭ ناتو جانە ەۋروپالىق وداق سياقتى باتىستىق ۇيىمدارعا كىرۋگە دەگەن ۇمتىلىسى جالعاسا بەرەدى. ەندى ءبىر جاعىنان، گرۋزيا ءوزىنىڭ سىرتقى ساياساتىن قالىپتاستىرۋدا رەسەيدىڭ مۇددەسىن ەسكەرەدى. سونىمەن قاتار، سالومە زۋرابيشۆيلي سەكىلدى تاجىريبەلى ديپلومات ءوز ەلىن «ۋكرايناعا» اينالدىرماۋدىڭ جولدارىن قاراستىراتىن بولادى.
ايەل زاتىنىڭ پرەزيدەنت بولىپ سايلانۋى گرۋزيانىڭ يميدجىنە وڭ اسەر ەتەدى. ءزۋرابيشۆيليدىڭ جەڭىسى گرۋزيامەن ۇقساس ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك جاعدايداعى تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى حالىقتارى ءۇشىن دە ماڭىزدى بولماق. اسىرەسە، شەتەلدە تۋىلعان ازاماتتىڭ، قازاقشا ايتقاندا ورالماننىڭ پرەزيدەنت بولىپ سايلانۋى گرۋزين قوعامىنىڭ ۇلت بولىپ ۇيىسقاندىعىن كورسەتەدى. كەڭەس ۇكىمەتى سۇرگىندەپ، شەتەل اسقان تاعدىرلى بۋىن ۇرپاعىنىڭ ەلگە ورالىپ، ەل تۇتقاسىن ۇستاۋى گرۋزيانىڭ ۇلتتىق كودتارىنىڭ ناقتى ويانعانىنىڭ بەلگىسى دەسە بولادى.
دىنمۇحاممەد امەتبەك، انكاراداعى «انكاسام زەرتتەۋ ورتالىعى» ەۋرازيا ءبولىمىنىڭ باسشىسى، PhD دوكتور
