بۇگىن 5ء-شى ناۋرىز ۇلت كوسەمى، قابىرعالى قايراتكەر ءاليحان نۇرمۇحامەد ۇلى بوكەيحاننىڭ تۋعان كۇنى. الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ كوشباسشىسى ءا.بوكەيحان باستاعان الاش ارىستارىنىڭ ەڭبەگى ەشقاشان ۇمىتىلمايدى. سوڭعى كەزدە بالالارعا ءاليحان ەسىمىن قويۋ كوبەيىپ كەلەدى. بۇنىڭ ءوزى ول كىسىگە دەگەن ماحاببات پەن شەكسىز قۇرمەتتى كورسەتەدى. وسىدان عاسىر بۇرىن ءاليحان «قارا جارىستا وزعاندى جۇرت قالاپ بايگەگە قوسار. ءبىزدىڭ ىزدەگەنىمىز الاشتىڭ اتى بايگەدەن كەلگەنى. ءتىرى بولساق، الدىمىز ۇلكەن توي. الاشتىڭ بالاسى بۇل جولى بولماسا، جاقىن ارادا ءوز تىزگىنى وزىندە بولەك مەملەكەت بولار»، — دەپ جازىپتى. ايتقانى ايداي كەلدى. ءوز ەركىمىز وزىمىزدە، ءوز تىزگىنىمىز وزىمىزدە جەكە ەل بولدىق. جالپى، الاش كوسەمىنىڭ ءوز داۋىرىندە جازعان ساليقالى دۇنيەلەرى ءالى دە قۇندى. ونىڭ وتتى پىكىرلەرى ۋاقىت وتكەن سايىن بىزگە باعدارشام بولىپ، باعىتىمىزدى باعامداپ تۇرادى. سوندىقتان ءبىز الەكەڭنىڭ ارتىندا قالعان ولمەس مۇرالارىن تاعى ءبىر اقتارىپ، رۋحىمەن سىرلاسۋ ارقىلى «ULYS» جۋرنالىنا دايىندالعان ارنايى سۇحباتتى جاريالاۋدى ءجون كوردىك.
ULYS: وزىڭىزبەن بىرگە «الاش» پارتياسىنىڭ جەتەكشىسى بولعان ۇزەنگىلەسىڭىز، الاش قايراتكەرى احمەت بايتۇرسىنوۆ "گازەت – حالىقتىڭ كوزى، قۇلاعى ءھام ءتىلى» دەپتى. سىزدەردىڭ زاماندارىڭىزدا قازاق حالقىنا گازەت اشۋ وتە قيىن ءىس بولدى. ءبىراق، سول كەزدىڭ وزىندە امەريكادا 21 مىڭ 435 گازەت-جۋرنال بولىپتى، فرانسيادا 9 مىڭداي، گەرمانيادا سەگىز مىڭداي يتاليادا 3 مىڭنان استام، ال رەسەيدە ەكى مىڭنان استام باسىلىم شىعىپ تۇرىپتى. سىزدەر دە تار زاماندا تاريحي ميسسيا اتقارعان، الاشتىڭ ايماڭداي ۇلدارىنىڭ التىن ۇياسى بولعان — "قازاق" گازەتىن 1913 جىلى ورىنبوردا شىعارا باستادىڭىزدار. سودان بەرى دە 105 جىل ءوتىپتى. ءسىز «گازەتا-جۋرنال شىعارۋ-ۇلگىلى رۋحاني دۇكەن» دەپ سانايسىز. حالىقتى ساپالى اقپاراتپەن سۋسىنداتۋ ءۇشىن، سانالى كونتەنت جاساۋ ءۇشىن ءبىز دە جاڭا جۋرنال شىعارۋعا بەل بۋدىق... "قازاق" گازەتىن شىعارۋ قيىنعا سوقپادى ما؟
ءا.بوكەيحان: «قازاق» گازەتى-اۋەلى تەز ويلانىپ، تەز دۇنيەگە شىققان ءىستىڭ ءبىرى، ەكىنشى پۇلمەن ەمەس، تاۋەكەلمەن باستاعان ءىستىڭ ءبىرى. شىعارۋعا بەل بايلاعاندا قولداعى پۇلىمىز نەبارى 750 سوم ەدى. حالىقتا باسپاسوزگە اڭساعان ادامداردىڭ بارلىعىمەن گازەت ءجۇرىپ كەتتى. ايتپەسە 750 سوم قانشاعا شىدار ەدى؟ دۇنيەگە شىعىپ كورىنۋى مۇڭ-اق ەكەن، جۇرت جابىلىپ كوتەرمەلەپ كەتتى. سوندىقتان باستاۋعا سەبەپكەر بىزدەر بولساق تا، جۇرگىزۋگە سەبەپكەر بولعان جۇرتقا كىرگەن ساڭىلاۋ ءھام ياعني ءجۇرت ىشىندەگى ساڭىلاۋلى، سانالى ادامدار. جۇرت ازاماتتارىنىڭ ءبىرسىپىرالارى پۇل جاعىنان، ءبىرسىپىرالارى قالام مەن ءبىلىم جاعىنان، ءبىرسىپىرالارى ەكى جاعىنان دا جاردەم ەتتى.
ULYS: «انىق تۇرىك زاتتى حالىق ءتىلى ءبىزدىڭ قازاقتا...» دەپ ەمەكسىتىپ قوياسىز. سوسىن «اباي، شاكارىم، ماعجانداي اقىنى بار، ءبىر جەردە تىزە قوسىپ وتىرعان 5 ميلليون قازاقتىڭ ءتىلى قالاي جوق بولادى» دەپ ءوز ءداۋرىڭىزدى مىسال ەتە وتىرىپ وزەككە سۋ تامىزاسىز... الايدا شيرەك عاسىردان اسىپ بارامىز بيلىكتىڭ ءتىلى ءالى شىقپادى. تاۋەلسىزدىكتىڭ تۇتاس ءبىر بۋىنىن، ەگەمەندىكتىڭ قۇرداستارىن ورىسشا ويلاناتىن ەتىپ تاربيەلەپ شىعاردىق. ءبىراق جۋىردا پرەزيدەنت ۇكىمەت پەن پارلامەنتكە قازاشا سويلەڭدەر دەپ ءىشىمىزدى جىلىتتى. قازاق ءتىلىنىڭ كوسەگىسى قاشان كوگەرەدى؟
ءا.بوكەيحان: تۇبىندە ءبىزدىڭ قازاق ءتىلى بىزبەن ءتىل تۇقىمى ءبىر وزگە مۇسىلماندى بايىتپاسا، ءبىز بىرەۋگە قوڭسى قونبايمىز عوي. عۇمىر جۇزىندە ءبىزدىڭ قازاق ءتىلى ءوز بايگەسىن الار. اباي، احمەت، ءمىرجاقىپ، شاكارىم، تارعىننان ءھام وزگەلەردەن بۇل كورىنىپ تۇر عوي.
ULYS: بۇگىندە ەل قازىناسىن قالتاسىنا باساتىن پىسىقايلار تىيىلار ەمەس. ەتەكباستىلىق، جەمقورولىق، اقساقاليزم ماسەلەسى ءالى ۋشىعىپ تۇر...
ءا.بوكەيحان: كەلەشەك ۋاقىتتاعى بالا-شاعا، ءۇرىم-بۇتاقتىڭ باقىت، ماحابباتى ءۇشىن جۇرت بۇلدىرگەن پارتيا باسى اقساقال، پىسىق قۋلار تىيىلعانى جۇرت پايداسى. ءبىراق ادام بالاسى ءناپسىنىڭ ق ۇلى، بۇلار ماڭدايىنا تاس تيمەي توقتاماس. جاستار، جۇرتشىلدار، ءوز بەتىڭمەن ىسكە كىرىس!
ULYS: «سەنبە جۇرتقا، تۇرسا دا قانشا ماقتاپ، اۋرە ەتەدى ىشىنە قۋلىق ساقتاپ» دەگەن ابايلىق كوڭىل-كۇي سول قالپى كۇنى بۇگىنگە دەيىن جالعاسىپ كەلە جاتقانداي....
ءا.بوكەيحان: ءبىرىن-بىرى جەگەن، ءبىرىن-بىرى الداعان، ءبىرىن-بىرى اڭدىعان، بىرىنەن-بىرى كەك العان-حايۋان تۇرمىس سالتى. قاعۋشى، سوعۋشى، كۇزەتشى حايۋاندىق جولدا اداقان ادام بالاسىنا عانا كەرەك. بوستاندىق، تەڭدىك، تۋىسقاندىق قازاق بالاسىنا ولجا بولدى. قازاق بالاسىنىڭ ىستەپ وتىرعان ىسىنە قاراساق، بۇركىتتى قويانعا، سۇڭقاردى تورعايعا سالعان كورىنەدى. قازاقتى باستاعان اقساقال، مىرزا، حازىرەت بۇرىڭعى ەسكى اۋرۋعا سالىپ، باتپاق اياعىن استاۋعا سالعان قۇلىن بولىپ ءجۇر. جالپى جۇرت نادان بولماق ەمەس. ءبىر قورا قويدى جالعىز قوتىر لاق بىلعايدى. جالپى جۇرتتى قوتىر قىلاتىن جالعىز-جارىم اداسقان اتقا مىنگەن. بۇكىردى كور تۇزەتەدى.
ULYS: ءوزىڭىز قازاقتىڭ باس اقىنى دەگەن اباي تاعى دا «بىرلىك - اقىلعا بىرلىك، مالعا بىرلىك ەمەس» دەيدى. اقىل بىرلىگىنە ءالى جەتە الماي كەلەمىز....
ءا.بوكەيحان: جۇرت بولىپ سويلەسەتىن ءسوز كوپ، قازاق بالاسى بىرىگىپ تىزە قوسىپ ءىس قىلسا حالىق ماقسۇتى سوندا ورنىنا بارادى. ادەيى ءسوز بەلگىلەپ باس قوسۋعا جاراماساڭ، كەز كەلگەن باس قوسقان جەردە مۇقتاج ءسوزدى سويلەپ، ءىس قىلۋعا تىربانۋ كەرەك. بىزدەن باسقا وزگە كوپ جۇرت، اتىن اتاپ نە قىلايىن، وسىنداي كەزدە باس قوسۋدى ولجا قىلىپ، وسىنى سىلتاۋ قىلىپ، بۇعىپ ءجۇرىپ ماقسۇت ءىسىن ىستەپ الادى. حالىق ءىسىن ورنىنان سالۋعا كوپ اقىل، كوپ قىزمەت، كوپ جىلعا شەبەر ىستەگەن ءادىس كەرەك. تىرشىلىك-عۇمىر بەلگىسى-الىس-تارتىس، ارباۋ، ءادىس. كىم شەبەر بولسا، جالىقپاي، تالماي ىزدەنسە، بىرىگىپ تىزە قوسىپ، ءادىس قىلسا، عۇمىر بايگەسى سونىكى. تورعايدىڭ اق ۇرپەك بالاپانىنشا اۋىزدى اشىپ، بىرەۋگە جالىنىپ-جالپايا بەرسە، مۇنان تۇك ونبەيدى. «زامانىڭ تۇلكى بولسا، تازى بولىپ شالىپ قال» دەگەن. بالاپان بولماي ءادىس قىل دەگەنى عوي. اشىققا شىعىپ، جۇرىسكە سالاتىن زامان جوق، بۇعىپ ءجۇرىپ جازعان سوڭ، از ءسوز كوپكە اينالىپ، حات كەستەسى بۇزىلىپ تۇر. ءتۇزۋ قالام قيسايعان، وتكىر قالام مۇجىلگەن زامان.
ULYS: ال بۇرىڭعىنىڭ بىرلىگى قالاي ەدى ءوزى؟
ءا.بوكەيحان: بۇرىن قازاق بوتەن جۇرتتى شابامىن دەپ جورىققا اتتانسا، حان سايلاسا جيىلاتىن ەدى. بۇل ەكى ەسەپ ورىس پاتشالىعى پاناسىنا كىرگەن سوڭ جوققا شىقتى. بوتەن جۇرت شابام دەسە دە، تورەنى حان قويامىن دەسە دە، بۇل جيىلىسقا كەلگەن اقساقالدار، بيلەر سيەزدە نە قىلاتىنىن ۇيدە انىقتاپ، يلەپ، ءپىسىرىپ كەلەتىن. وسى كۇنگى سوزبەن جازساق، بۇل جيىلىسقا كەلگەن اقساقال، بيلەر ەل سايلاپ جىبەرگەن دەپۋتاتى بولاتىن. سولاي ەتىپ جيىلىسقا قازاق ءار جەرىنەن، ءار رۋىنان كەلگەن دەپۋتاتتار ءارقايسىسى ءوز جۇرتىنىڭ مىنانى قىل دەگەن، پىسىرگەن جارلىعىن الىپ كەلىپ ورتاعا سالىپ جۇرتىنىڭ ايتقانىن، تاپسىرعانىن ءتامام قازاق اتىنان كوپكە ماقۇلداتىپ الامىن دەپ داۋلاساتىن ەدى. ءبىز بۇل كۇنگى ەۋروپا جۇرتىنىڭ باس قوسقانىنا، جيىلىسىنا قاراساق، بۇلاردىڭ جيىلىسى دا بۇرىنعى ءبىزدىڭ قازاق جيىلىسى سياقتى. جيىلىسقا كەلەتىن كىسىلەر بۇل جيىلىستا بولاتىن ءسوزدى انىقتاپ، ۇيىندە ءپىسىرىپ كەلەدى. جينالىسقا كەلەتىن ادامدار - دەپۋتاتتار جۇرت سايلاعان نە وقىمىستى، نە جۇرتقا ىستەگەن ءىسى بەلگىلى كىسىلەر بولادى، جينالىسقا بارىپ جۇرت ماقساتىن ورنىنا كەلتىرەمىن دەگەن جىگىتتەر، جۇرت جيىپ جينالىس قىلىپ، مىنانى قىلامىن دەپ سويلەپ، قارا جارىس قىلادى. وسى اۋىلداعى قارا جارىستا ۇلكەن بايگەگە باراتىن ءسوز ابدەن سويلەنىپ، ءپىسىپ بولادى، وسى جۇرت ماقۇلداعان ءسوزدى جيىلىس ورتاسىنا سال دەپ ءار جۇرت قارا جارىستا وزعاندى دەپۋتات سايلاپ جيىلىسقا جىبەرەدى. ءار جەردىڭ ءار رۋدىڭ ماقساتى ءار ءتۇرلى، مۇنىڭ ءبىرىن مىنەپ جويىپ، ءبىرىن تۇزەپ، ءبىرىن ءوسىرىپ، جۇرت جىگىتى باس قوسقان جيىلىس جۇرت ماقساتى وسى دەپ ءسوز شىعارماق؛ بۇل ءسوزدى بايلاماق، ءسوزىمىز وسى دەگەن جۇرت بۇل ءسوزدى ايتىپ تاستاماي، ورنىنا سالماق، مۇنى ءىس قىلماق. ءبىزدىڭ وسى كۇنگى قازاق باس قوسامىن دەگەندە، ەلدە، جۇرت اراسىندا نە پىسكەن ءسوز بار؟
ULYS: جەر قازاقتىڭ وسال تۇسى. ارادا عاسىر وتسە دە جەر ماسەلەسىن ءالى ءبىرجاقتى ەتە الماي كەلەمىز. بيلىك پەن حالىق اراسىندا ىرعاسۋ بار ءقازىر.
ءا.بوكەيحان: قازاق جەرىندە مال باقپاسا، پايدا بەرمەيتىن كوپ جەر بار. جاقسى جەردى مۇجىق العان سوڭ، قازاق مال جەرىنە قىسىلعان سوڭ بۇل مال جەرى دەپ قازاق پايداسىنا قالدىرعان جەر كەسكەن، كەسىلمەگەن وبروچنايا ستاتيالار پايدا بەرەتىن بولىپ تۇر، بۇل جەرلەردى مال باعامىن دەپ سۇراۋشى بار. كەدەي، سورلى، قاڭعىرعان، جەتىم-جەسىر مۇجىقتان باسقا قوساق تۇرتىنگەن، قازاق جەرىنە تەلمىرگەن، جەرگە ەڭبەك سىڭىرمەي، مال باقپاي، ەگىن سالماي، قۇر جەر مەنىكى قىلىپ ات قويىپ، جەردى ەمىپ وتىرماق بولعان جەتىم ۇلىقتار بار. بۇلار قازاق جەرىنە مال باعامىن، مۇجىق پەن قازاققا ونەر ۇيرەتەمىن دەپ اۋەلى ارەندا، مۇنان كەيىن مۇلدە وزىنىكى قىلىپ الماق. مال باعاتىن جەردەن مۇجىقتان باسقا ورىس بالاسىنا قازاق جەرى بەرىلمەسىن دەگەن زاكون جوق. ورىس ماقالى بار: «زاڭ-اربا جەتەگى، قالاي قاراي بۇرساڭ، سول جاقتا بولادى»-دەگەن. جەر ءمينيسترىنىڭ مەكەمەسى مينيسترلەر سوۆەتىنە ماقۇلداتىپ، پاتشاعا قول قويعىزىپ الىپ وتىر. سىبىردە، سەتنوي وبلىستاردا ءھام تۇركىستاندا مال باعامىن دەسە، وتىز التى جىلعا تورگسىز ارەنداعا مال باعاتىن جەر بەرىلسىن دەپ. وبروچنيي ۋستاۆ دەگەن زاكون بار. مۇنىڭ 93-101 ستاتيالارىندا ايتىلعان، قازىنا جەرى تورگسىز ارەنداعا بەرىلمەيدى، قازىنا جەرى ارەنداعا تورگسىز بەرىلەتىن مۇجىق وبششەستۆوسى دەگەن. جەر ءمينيسترى وسى جاڭا ايتىلعان زاكوندى اتتاپ ءوتىپ، سۋداي كەشىپ وتىر. بۇل ءبىر اينالما.
ULYS: ءدىن ماسەلەسى دە ۋشىعىپ تۇر؟ ءقازىر پارلامەنتتە سالانى رەتتەيتىن زاڭجوبا قارالۋدا. ارتىندا استىرتىن دەمەۋشىسى بار ءدىن اتىن جامىلعان ءقاۋىپتى اعىمداردى قۇقىقتىق تۇرعىدان تۇساۋدان باسقا جول قالمادى. ويتكەنى، تەرىس ءدىني اعىمدار «موداعا» اينالىپ كەتتى... سوڭى ۇلكەن ءقاۋىپ...
ءا.بوكەيحان: حوحول جۇرتىنىڭ جاقسى ماقالى بار، قاي دىندەسىڭ دەپ حوحول جۇرتىنان سۇراسا، بۇل بيشارا جاۋاپ بەرگەن: «ماي بەرگەن دىندەمىن»—دەپ.
ULYS: ءبىز ءالى شيكىزاتقا تاۋەلدى ەلمىز، ارانىمىز اشىلىپ، تەك جۇتا بەرەتىن تۇتىنۋشى ەلگە اينالدىق. ەشتەمە وندىرە المايمىز. ءوزىمىز وندىرمەي وزگەلەرگە جەتۋ ەكىتالاي سەكىلدى....
ءا.بوكەيحان: ادام بالاسى وزگە حايۋاننان ايرىلعاندا اقىلدى بولىپ، قولى شەبەر بولىپ ايىرىلادى... بايلىق ءتۇبى — اقىل ءھام قول ۇستالىعى. وسى ەكەۋى قوسىلماي ادام بالاسى قازىناعا جارىمايدى. اقىل دا، ۇستالىق تا وقۋمەن، ىستەۋمەن جۇرە ۇلعايادى. ءدۇنياداعى جەر بيلىگى كۇننەن-كۇنگە اقىلدى، ۇستا جۇرت قولىنا اۋىپ بارادى. ەۋروپادا ۇلىق پاتشا اتانعان جۇرت حالىقتىڭ اقىلدى ۇستالىعىنا سۇيەنىپ، ۇلىق پاتشا بولىپ وتىر. بۇرىن قازاق «اھاۋ، ۇھەۋ» دەپ نەشە مىڭ جىل بوسقا وزىنەن-وزى وسىپ-ونەتىن مال ايداپ، كوشىپ جۇرگەن جەردەن مۇحىق كەلە سالا قازىنا سۋىرىپ الىپ، بايىپ وتىر. كۇنى-تۇنى قىزمەتكە جانىن جالداعاننىڭ راحاتىن كورىپ وتىر.
ULYS: تاۋەلسىزدىكتىڭ تۇعىرى قىسقا ۋاقىتتا نىعايدى. ءبىراق، ءقازىر قاس قاققانشا وزگەرىستەر بولىپ جاتقان زامان. ەندىگى باعىتىمىز قالاي بولۋ كەرەك؟
ءا.بوكەيحان: بۇل تىرشىلىك-ۇلكەن تالاس، ءبىر بايگە: جۇيرىك الادى، شابان قالادى. جۇيرىكتىك، اقىل، ۇستالىق، جاھيتشىلىكتە. ەرىنشەك وزگە جول، بايگە، سىباعا، مۇشە جوق. مال باعىپ، مالىنىڭ ارتىنان ەرىپ كوشكەن قازاق سياقتى حالىق بايلىق، قازىنا مال كىندىگىندە دەپ بىلەدى. قازىناعا قۋات بەرەتىن ادام اقىلى، ادام قولى، ادام جاھيتى ەكەنىن بىلمەيدى. ءبىزدىڭ قازاقشا ءوز اياعىنان وسىپ-ونگەن مالدى ايداپ جۇرگەن ەلگە ادام اقىلى، ادام ۇستالىعى، ادام جاھيتى كورىنبەيدى.
ULYS: بىزدە تامىر-تانىستىڭ ءداۋىرى بىتپەي تۇر، ءقازىر ءعىلىم-بىلىمنىڭ زامانى ەكەنىن ءالى دە بولسىن مويىنداعىمىز كەلمەيدى...
ءا.بوكەيحان: بۇرىڭعى كەڭشىلىكتە قازاق قوشقارعا سىيىنىپ تا كۇنەلتتى، وتىرىكشى، وسەكشى، قۇداي قارعاعاندى دا بولىس، بي، اۋىلناي ءھام ەلۋباسى قويدى. و زامان ەندى ءوتتى. جاڭا زامان اقىل، ۇستالىق، جاھيتشىلىك كۇتەدى. قازاق جەرى تارىلدى، قازىنانى كۇشتى جالداپ ىزدەمەگەنگە بايگە مۇشە جوق. بولىس، بي ءھام ەلۋباسى بولىپ مال تابام دەگەن قۋلاردىڭ زامانى كەيىن قالدى.
ULYS: جاڭا ءبىر سوزىڭىزدە «بي» دەپ قالدىڭىز، سوتتاردىڭ ادىلدىگى ءقازىر دە وتكىر پروبلەما بولىپ تۇر...
ءا.بوكەيحان: جۇرتقا ءعادىل بي پايدالى، كوپكە سۇيەنگەن، كوپ ءسوزىن تىڭداعان، بيلىگىن ورىنان قورىقپاي سالاتىن، ارام جەمەيتىن، ءىس بىلەتىن، حالىق ءۇشىن جاۋمەن ايتىساتىن بولىس پايدالى. «اۋىلناي— توزاقى» بۇل اۋىلنايلارعا شانشاردىڭ قويعان اتى «توزاقتا مۇنان ارتىق بۇعان نە جازا بولار، قولىندا نە بار» دەپ. اۋىلنايلىققا حات بىلەتىن، جول كورگەن، جاستى سايلاۋ كەرەك. ەلباسىلىق — پارا الىپ، انت ءىشىپ، بو... جەمەسە ءبىر قۇرمەتتى ورىن: بولىس، بي قانداي ادام بولۋى وسىنىڭ قولىندا. بۇعان ەڭ قۇرمەتتى اقساقال، ءعادىل، جۇرت-قامشىل، ساتىلمايتىن، ءجون بىلەتىن جاقسىنى سايلاۋ كەرەك.
ULYS: كەيدە ۇلتتىق بولمىستىڭ بۇگىنگى كەبىنە نالىعاندا «قاشان، قالاي ەل بولامىز؟» دەگەن سۇراق كوكىرەكتى توراۋلدايتىنى بار... جالپى الاشقا نە ايتار ەدىڭىز..
ءا.بوكەيحان: بۇل بولىپ تۇرعان زامان الاشتىڭ ازاماتىنا زور جۇك. بىزدە بىرلىك بولىپ، ءىس قىلا بىلەتىن شەبەر تابىلسا، الاشتىڭ بالاسى باقىت جولىنا ءتۇستى. كەيىنگى ءۇرىم-بۇتاق نە العىس، نە قارعىس بەرە جۇرەتىن الدىمىزدا زور شارتتار بار. وسىنى اڭعار، جۇرتىم قازاق!
ساليقالى سۇحباتىڭىزعا كوپ راقمەت، الاش جۇرتى بۇل ايتقاندارىڭىزدى تاعى ءبىر وي ەلەگىنەن وتكىزەر!
سۇحباتتى دايىنداعان، سەرىك جولداسباي، الاشتانۋشى
