مەملەكەت باسشىسى باستاماشىلىق ەتكەن اۋقىمدى رەفورمالار قازاقستان ءۇشىن الەمدىك اقپاراتتىق جانە مادەني كەڭىستىكتىڭ گەوگرافياسىن كەڭەيتۋگە جانە جاڭا كوكجيەك اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بيىل مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى جەتەكشىلىك ەتەتىن باعىتتاردا كوپتەگەن ماڭىزدى وقيعالار ورىن الىپ، ءبىرقاتار اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلدى. ونىڭ ىشىندە اقپارات، مادەنيەت، ازاماتتىق قوعام، ءدىن جانە ەتنوسارالىق، جاستار جانە وتباسى ساياساتى، كرەاتيۆتى تەحنولوگيالار باعىتتارى بار.
اقپارات سالاسىن دامىتۋ
مەملەكەت باسشىسىنىڭ ۇلتتىق قۇرىلتايداعى جانە جولداۋىنداعى تاپسىرمالارى مەن رەفورمالارىن ورىنداۋ اياسىندا مينيسترلىك مادەنيەت، اقپارات جانە كوممۋنيكاسيا سالالارىن دامىتۋداعى نەگىزگى باستامالارىن ىسكە اسىرۋدا.
اقپارات سالاسىن دامىتۋ – مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ماڭىزدى باسىمدىعى. 2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا «ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭدى قابىلداۋ بويىنشا ايتارلىقتاي جۇمىس جاسالدى. زاڭ جوباسى تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىندا ەڭ كوپ تالقىلانعان قۇجاتتىڭ بىرىنە اينالدى. ناتيجەسىندە 19 ماۋسىم كۇنى ق ر پرەزيدەنتى ق.ج.توقايەۆ مەدياسفەراداعى جاڭا ۇردىستەردى ەسكەرە وتىرىپ مەملەكەت پەن قوعامنىڭ مۇددەسىن قورعاۋعا ارنالعان «ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭعا قول قويدى.
قازاقستاندىق تەلەارنالاردىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە تاراتىلۋى تۇراقتى تۇردە جانە ايتارلىقتاي كەڭەيىپ كەلەدى: «Silk Way» ارناسى ءقازىردىڭ وزىندە 118 ەلدە كورسەتىلىپ اقش، ەۋروپا جانە ازياداعى كابەلدىك وپەراتورلارعا قوسىلعان؛ «حابار 24»، «Qazaqstan International» جانە «Balapan International» رەسەيدە، قىرعىزستاندا، وزبەكستاندا جانە باسقا دا ەلدەردە حابار تاراتادى.
مۋزەي ءىسىن دامىتۋ جانە تەاتر ونەرىن ناسيحاتتاۋ بويىنشا جۇمىستار بەلسەندى تۇردە اتقارىلىپ جاتىر. لەوناردو دا ءۆينچيدىڭ «ادەمى حانشايىم» كارتيناسىنىڭ يممەرسيۆتى كورمەسى جارقىن وقيعاعا اينالىپ، ناعىز سەنساسيا تۋدىردى: ەكسپوزيسياعا 25 مىڭنان استام ادام كەلدى. بيىل قۇرىلعان شىعارماشىلىق ۇجىمدار - «بىرلىك» ءان-بي كوپۇلتتى ءانسامبلى جانە كلاسسيكالىق گيتاريستەردىڭ مەملەكەتتىك كۆينتەتى حالىقارالىق ساحنالاردا ءساتتى ونەر كورسەتىپ ءجۇر.
جىل باسىنان بەرى مەملەكەتتىك تەاترلاردىڭ شىعارماشىلىق ۇجىمدارى جەتى جارىم مىڭعا جۋىق سپەكتاكل ۇسىندى، وعان ءبىر جارىم ميلليون كورەرمەن قاتىستى.
مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ءۇشىنشى وتىرىسىندا: وزىق ويلى ۇلت بولۋدىڭ ەڭ توتە جولى– كىتاپ وقۋ ەكەنىن اتاپ ءوتتى. وسىعان بايلانىستى «23 ءساۋىر – ۇلتتىق كىتاپ كۇنى» دەپ بەلگىلەندى. كىتاپتار بارلىق ازاماتتارعا قولجەتىمدى بولۋى ءتيىس، سوندىقتان ءقازىر ەلدە زاعيپ جانە ناشار كورەتىن ازاماتتارعا ارنالعان 17 مامانداندىرىلعان كىتاپحانا جۇمىس ىستەيدى.
قازاقستاندا سيفرلى ەفيرلىك تەلەراديو حابارلارىن تاراتۋدى ەنگىزۋ قارقىندى دامىپ كەلەدى. 580 راديوتەليەۆيزيالىق ستانسيا ەل حالقىنىڭ 93%-دان استامىن «سيفرمەن»، ال شەكارالاس اۋدانداردا «Qazaq radiosy» حالىقتىڭ 91%-ىن نەمەسە 435 مىڭنان استام تۇرعىندى قامتيدى.
وڭىرلىك ءباسپاسوزدى دامىتپاي، اقپارات سالاسىن دامىتۋ مۇمكىن ەمەس. مينيسترلىك بيىل دا مەملەكەتتىك تاپسىرىس ارقىلى وڭىرلەرمەن جۇمىس ىستەۋدى جانە جۋرناليستيكانى دامىتۋ قورى ارقىلى گرانتتار بەرۋدى جالعاستىردى. سونداي-اق، وتكەن ساۋىردە العاش رەت وڭىرلىك ب ا ق الەۋەتىن ارتتىرۋ جانە جۋرناليستىك ماتەريالداردىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ بويىنشا فورۋم ءوتتى.
وڭىرلىك باسپا ءسوز ءوز پوزيسياسىن جوعالتپاي، الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن تانىمال مەسسەندجەرلەردىڭ كومەگىمەن ساپالى دامىپ كەلە جاتقانىن ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون.
مادەنيەت، ونەر جانە ادەبيەت جاڭا كەزەڭگە ءوتتى
حالىقتار اراسىنداعى ءوزارا بايلانىستى نىعايتۋ ءۇشىن، باسقا ەلدەرمەن گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىق كەڭەيتىلىپ، كۇشەيتىلىپ جاتىر. ارينە، جىلدىڭ ماڭىزدى وقيعالارىنىڭ ءبىرى ەكى مەملەكەت كوشباسشىلارى قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن سي ءسزينپيننىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن قازاقستاننىڭ بەيجىڭدە جانە قىتايدىڭ استاناداعى مادەني ورتالىقتارىنىڭ اشىلۋى بولدى. ورتالىقتار مادەني ءىس-شارالاردى وتكىزۋگە ارنالعان الاڭعا اينالدى.
بيىل قازاقستان العاش رەت ۆەنەسيا ونەر بيەننالەسىنىڭ تولىققاندى قاتىسۋشىسى اتاندى، وندا Jerūiyq ميفتىك مەكەنى – قۇت قونعان جەر تۋرالى ەجەلگى قازاق اڭىزىنىڭ زاماناۋي تۇسىندىرمەسى ۇسىنىلدى. وسىلايشا، قازاقستان الەمدىك مادەني قوعامداستىققا قوسىلۋىن جانە ءوزىنىڭ مادەني قۇندىلىقتارىن ناسيحاتتاۋعا دەگەن ۇمتىلىسىن راستادى.
مادەني نىساندار -تۇركىستاننىڭ مادەني مۇراسىنىڭ جۇرەگى
تۇركىستاننىڭ تۋريستتىك الەۋەتى قارقىندى دامىپ كەلەدى. قالانىڭ مادەني مۇراسىنىڭ كورسەتكىشى - 20 جىل بۇرىن يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ەنگىزىلگەن قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىن اتاۋعا بولادى. "ازىرەت سۇلتان" مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني مۋزەي-قورىعىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان بۇل ءزاۋلىم تاريحي نىسان تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني بىرلىگىنىڭ سيمۆولىنا اينالدى.
"ازىرەت سۇلتان" مۋزەي-قورىعى بىرەگەي تاريحي جادىگەرلەردى ساقتاي وتىرىپ تۇركى الەمىنىڭ مادەني مۇراسىن ناسيحاتتاۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ونىڭ ەكسپوزيسيالىق الاڭدارىندا تۇركى مەملەكەتتەرى اراسىنداعى مادەني ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋعا باعىتتالعان كورمەلەر تۇراقتى وتكىزىلىپ تۇرادى. 2021 جىلى تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەر ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنىڭ بەيرەسمي سامميتىندە تۇركىستان "تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني استاناسى" بولىپ جاريالاندى. بۇل باستاما قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى مەن ءوڭىردىڭ مادەني ومىرىندە مۋزەي-قورىقتىڭ ماڭىزدىلىعىن ايقىندايدى.
جاستار جانە وتباسى ساياساتى-قوعام دامۋىنىڭ نەگىزى
مينيسترلىك جۇمىسىنىڭ باسىم باعىتى- جاستاردى قولداۋ، ولاردى "ادال ازامات" قاعيداتتارىنا باۋلۋ بولىپ تابىلادى. مەملەكەتتىك جاستار ساياساتىنىڭ 2023-2029 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىن جاڭارتۋ بويىنشا ماقساتتى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. اتالعان باستاما جاستاردى ۇلتتىق مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋعا بەلسەندى تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جاستارعا ارنالعان تومەن پايىزدىق مولشەرلەمەمەن "9-20-25/وتاۋ" جەڭىلدەتىلگەن يپوتەكالىق باعدارلاماسى ىسكە قوسىلسا، "دارىن" مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ مولشەرى 1 ميلليون تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتىلدى.
وتباسىلىق قۇندىلىقتار مەن گەندەرلىك تەڭدىكتى نىعايتۋ قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ ماڭىزدى باسىمدىعى بولىپ تابىلادى. سالادا ساپالى وزگەرىستەر ورىن الىپ كەلەدى. "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ايەلدەردىڭ قۇقىقتارى مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى" زاڭ قابىلداندى. سونداي-اق ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا انالار كۇنى العاش رەت اتالىپ ءوتتى. بۇل باعىتتا 2030 جىلعا دەيىنگى وتباسىلىق جانە گەندەرلىك ساياسات تۇجىرىمداماسىنىڭ ورىندالۋىنا مونيتورينگ جۇرگىزۋ ماڭىزدى ءرول اتقارادى. مەملەكەتتىك مەكەمەلەر ءۇشىن بۇۇدب-مەن گەندەرلىك تەڭدىككە قول جەتكىزۋدەگى سەرتيفيكاتتاۋ باعدارلاماسى اياسىندا جۇمىستار جالعاسۋدا.
ازاماتتىق قوعام بيلىك پەن حالىقتىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋ فاكتورى رەتىندە
قازاقستان ءوزىن "حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت" دەپ جاريالادى، سوندىقتان مينيسترلىك بيلىك پەن قوعام اراسىنداعى بايلانىستى دامىتۋعا كۇش سالىپ كەلەدى. Epetition.kz پلاتفورماسى ازاماتتاردىڭ وتىنىشتەرىن جىبەرەتىن الاڭعا اينالىپ، ءقازىر 54 ءوتىنىش جاريالاندى. ەكى ءوتىنىش بويىنشا شەشىم شىعارىلدى.
جىل باسىنان بەرى ۆەدومستۆو قازاقستاندا ازاماتتىق سەكتوردى دامىتۋدىڭ ءۇش باعىتى بويىنشا بەلسەندى جۇمىس جۇرگىزىپ كەلەدى. ولار: ينستيتۋسيونالدىق نەگىزدەردى قۇرۋ، ديالوگتىق ءوزارا ءىس-قيمىل جاساۋ جانە ازاماتتىق باستامالاردى دامىتۋ.
ۆولونتەرلىك قوزعالىس 50 مىڭنان استام ەرىكتىنى تارتا وتىرىپ ءساتتى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. بۇگىندە قازاقستاندا 700-گە جۋىق ۆولونتەرلىك ۇيىمى، 1000-نان اسا باستاماشىل توپ جانە 1000-نان استام "كۇمىس ۆولونتەرلەر" بار. سونداي-اق ەلىمىزدە توتەنشە جاعداي كەزىندە ايماقتارداعى ادامدارعا كومەكتەسەتىن، الەۋمەتتىك كومەك كورسەتەتىن، مەديسينالىق، قايىرىمدىلىق جوبالارىن ۇيىمداستىراتىن، اعاش وتىرعىزىپ، تابيعي پوليگوندارمەن كۇرەسەتىن 240 مىڭنان اسا ۆولونتەر بار. سۋ تاسقىنى كەزىندە قۇتقارۋشىلارمەن بىرلەسە جۇمىس ىستەگەن 50 مىڭ ۆولونتەرسىز توتەنشە جاعداي دۇربەلەڭىنە قارسى كۇرەس ءساتتى ءجۇردى.
قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا ۇەۇ زاڭناماسىن جەتىلدىرۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلىپ، وعان 40-تان استام ساراپشى مەن ازاماتتىق قوعامنىڭ 50 وكىلى قاتىسۋدا. جۇمىس بارىسىندا 42 وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءتىزىلىمى قالىپتاستىرىلىپ، ناتيجەسىندە كەشەندى شارالار قابىلدانادى. سونداي-اق "ازاماتتىق قوعامدى دامىتۋ" تۇجىرىمداماسى دا جاڭارتىلادى. "ۇەۇ اكادەمياسى" جوباسى اياسىندا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ 759 وكىلى وقىتىلدى.
"يگى ىستەر مارافونىن" وتكىزۋ يگى داستۇرگە اينالىپ، 9 مىڭ ادامنىڭ قاتىسۋىمەن 625 ءىس-شارا ۇيىمداستىرىلدى. جىل سايىن 2000-نان استام الەۋمەتتىك جوبا ىسكە اسىرىلىپ، ولاردىڭ كولەمى 14% - عا ارتتى.
شىعارماشىلىق يندۋستريالار-ەكونوميكانىڭ بولاشاعى
قازاقستانداعى كرەاتيۆتى يندۋستريالار كوپتەگەن الەۋمەتتىك جانە مادەني مىندەتتەردى شەشە الاتىن ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ ماڭىزدى تەتىگى رەتىندە قاراستىرىلۋدا. مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق قۇرىلتاي وتىرىسىندا اتالعان سالانى دامىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتىپ، ءاربىر وبلىس ورتالىعىندا كرەاتيۆتى حابتار قۇرۋدى تاپسىردى.
مادەنيەت جانە ءبىلىم بەرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا زاڭنامالىق اكتىلەرگە وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى زاڭ جوباسى ازىرلەنىپ، ءقازىر پارلامەنت ماجىلىسىندە قارالۋدا. كرەاتيۆتى يندۋستريالارداعى كاسىپكەرلەردى قولداۋ ءۇشىن سالىقتىق جەڭىلدىكتەر ەنگىزىلدى. ناتيجەسىندە بولشەك سالىقتىڭ ارنايى سالىق رەجيمىنە جاتاتىن ەكونوميكالىق قىزمەت تۇرلەرىنىڭ ءتىزىمى كەڭەيتىلىپ، كرەاتيۆتى سالالاردىڭ 40 ءتۇرى قامتىلدى. بۇل رەتتە كاسىپكەرلەر ءبىرىڭعاي سالىق تولەيتىن بولادى – جەكە كاسىپكەرلەر ءۇشىن 2-4% جانە ج ش س ءۇشىن 8%. بۇل شارالار 35 مىڭعا جۋىق كاسىپكەرگە سالىقتىق جەڭىلدىكتەردى پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
قازاقستاندا حالىقارالىق نارىقتا كرەاتيۆتى تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى ىلگەرىلەتۋ جانە جاس تالانتتاردى قولداۋ ءۇشىن "كرەاتيۆ حاب "حالىقارالىق كرەاتيۆتى يندۋستريا ورتالىعى" كورپوراتيۆتىك قورى قۇرىلۋدا.
كۇشىمىز - بىرلىكتە
ۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋدا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ءقازىر ونى دامىتۋدىڭ 2022-2026 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسى ىسكە اسىرىلۋدا. اسسامبلەيا ەتنومادەني ءوزارا ءىس-قيمىلدى بەلسەندى دامىتۋدا. ستاتيستيكاعا سايكەس، ازاماتتاردىڭ 97% ەتنوسارالىق قاتىناستاردى وڭ باعالايدى. ءقازىر رەسپۋبليكادا 1000-نان استام ەتنومادەني بىرلەستىك، سونداي-اق 15 تىلدە 52 ەتنوستىق ب ا ق جۇمىس ىستەيدى.
جۇمىستىڭ ماڭىزدى ءباعىتى-دىن سالاسى
مينيسترلىك ءدىني ەكسترەميزمنىڭ الدىن الۋ پروفيلاكتيكاسىن جۇرگىزىپ، ەلىمىزدە زايىرلى قۇندىلىقتار مەن كونفەسسياارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ بويىنشا پارمەندى قادامدار جاسايدى. ءدىني ەكسترەميزمنىڭ الدىن الۋ شەڭبەرىندە قازاقستاندىق قوعامدا زايىرلى قۇندىلىقتار مەن كونفەسسياارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋعا ىقپال ەتەتىن 12 959 ماتەريال دايىندالدى. ەلىمىزدە 3 961 ءدىني بىرلەستىك جانە 14 رۋحاني وقۋ ورنى تىركەلگەن.
جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى بارلىق جەتەكشىلىك ەتەتىن سالالاردى دامىتۋ بويىنشا كەشەندى جۇمىستى جالعاستىرۋدى جوسپارلاپ وتىر.