پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا گەولوگيالىق سالانى دامىتۋ ماسەلەسى قارالدى. قازىرگى جاعداي مەن جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس ءمينيسترى قانات شارلاپايەۆ، ەنەرگەتيكا ۆيسە-مينيسترى ەرلان اقكەنجەنوۆ جانە ۇلتتىق گەولوگيالىق قىزمەتتىڭ باسشىسى ەرلان عالييەۆ باياندادى. بۇل تۋرالى ۇكىمەتتىڭ ءباسپااسوز قىزمەتى حابارلادى.
پرەزيدەنتتىڭ 2026 جىلدان باستاپ گەولوگيالىق زەرتتەۋ الاڭىن 1،5 ملن-نان 2 ملن 200 مىڭ شارشى شاقىرىمعا دەيىن ۇلعايتۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا ۇكىمەت ينۆەستيسيالىق احۋالدى جاقسارتۋ، جەر قويناۋىن پايدالانۋ سالاسىنداعى زاڭنامانى جەتىلدىرۋ جانە دەرەكتەردى وڭدەۋ ءۇشىن جي تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدە. ءقازىردىڭ وزىندە جەر قويناۋىنىڭ زەرتتەلگەن اۋماعى 2 ملن شارشى شاقىرىمعا جەتكىزىلدى. شەت ەلدەردىڭ گەولوگيالىق قىزمەتتەرىمەن حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق شەڭبەرىندە شىعىس قازاقستاندا مينەرالدىق رەسۋرستاردىڭ پەرسپەكتيۆالى كەن ورىندارىن بىرلەسىپ ىزدەۋ جۇرگىزىلۋدە. الىنعان اقپارات جەر قويناۋىن پايدالانۋدىڭ ءبىرىڭعاي پلاتفورماسىنا جۇكتەلەدى. بارلىعى minerals.e-qazyna.kz 66 مىڭنان استام گەولوگيالىق ەسەپتەر ورنالاستىرىلدى.
ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس ءمينيسترى قانات شارلاپايەۆ باستاپقى گەولوگيالىق اقپاراتتى سيفرلاندىرۋ بويىنشا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى باياندادى. بۇگىنگى تاڭدا 2،5 ملن دەرەك سيفرلىق فورماتقا كوشىرىلدى. بۇل جۇمىس جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ ارقىلى كۇشەيتىلەتىن بولادى. كەلەسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تاعى 1،5 ملن دەرەكتى سيفرلاندىرۋ جوسپارلانۋدا. بۇكىل پروسەستى 2026 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تولىق اياقتاۋ كۇتىلۋدە.
كومىرسۋتەك شيكىزاتى سالاسىندا جاقسارتىلعان مودەلدىك كەلىسىمشارت تەتىگى ەنگىزىلدى. ول باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتتىرۋعا جانە كۇردەلى كەن ورىندارىنا ينۆەستيسيالار تارتۋ ءۇشىن جاعداي جاساۋعا باعىتتالعان. بۇگىنگى تاڭدا جەردە سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدارعا سۇرانىس جوعارى بولىپ وتىر. بۇل ورايدا 12 ۋچاسكەدە مەملەكەت قارجىسى ەسەبىنەن جۇرگىزىلىپ جاتقان ىزدەستىرۋ جۇمىستارى اياقتالۋعا جاقىن. اسىرەسە ليتييگە دەگەن سۇرانىس ەرەكشە. ونى ىزدەستىرۋ جۇمىستارى بايانكول ءوڭىرىنىڭ، ارال–كاسپيي اۋماعىنىڭ ماڭىندا جۇرگىزىلىپ جاتىر. سونىمەن قاتار بيىل شامامەن 1 ملن شارشى شاقىرىم اۋماقتا پايدالى قاتتى قازبالاردى بارلاۋ الاڭدارى اشىلدى. بۇل Riotinto، Fortescue، Arras Minerals سياقتى جانە باسقا دا ءىرى حالىقارالىق كومپانيالاردى تارتۋعا مۇمكىندىك بەردى.
ءبىراق سوعان قاراماستان بىزدە كەن ءوندىرۋ دەڭگەيى كەمىپ بارادى. سەبەبى، قاتتى پايدالى قازبالار مەن كومىرسۋتەك قورىن ىزدەستىرۋ جۇمىستارىنىڭ قارقىنى تومەن.
پرەمەر-مينيستر اتالعان باعىتتاعى جۇمىستارعا تىڭ تاسىلدەر قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. قولدا بار مينەرالدى-شيكىزات بازاسىن ۇتىمدى ءارى ءتيىمدى پايدالانۋ جانە جاڭا كەن ورىندارىن يگەرۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ناقتى ىسكە اسىرىلۋىن ازىرلەۋ جانە قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. بۇگىنگى تاڭدا وندىرىلگەن قازبالاردىڭ سارقىلۋى جانە جوعارى قوسپالاردىڭ بولۋى بايقالادى، بۇل ايتارلىقتاي قاراجات تارتۋدى جانە ءوندىرۋ مەن تازارتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ازىرلەۋدى تالاپ ەتەدى. ول ءۇشىن ينۆەستيسيالاردى تارتۋ ءۇشىن ناقتى شارالار مەن جەڭىلدىكتەر ازىرلەۋ قاجەت.
بۇدان باسقا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا قۇرىلعان ۇلتتىق گەولوگيالىق قىزمەت ءتيىستى قولداۋ مەن وكىلەتتىكتەردى، سونداي-اق عىلىمي-تەحنولوگيالىق ينفراقۇرىلىمدى الۋعا ءتيىس. بۇل باعىتتا «سامۇرىق-قازىنا» قورىمەن بىرلەسكەن جۇمىستى ۇيلەستىرۋدىڭ ماڭىزى كورسەتىلگەن.
سونداي-اق زاماناۋي تەحنولوگيالاردى، ونىڭ ىشىندە جەرۇستى زەرتتەۋلەرىنە قاجەتتى شىعىنداردى ازايتاتىن اەروگەوفيزيكالىق ءتۇسىرىلىمدى پايدالانۋعا نازار اۋدارىلدى. وسىعان بايلانىستى، 30 نەمەسە ودان دا كوپ جىل بۇرىن الىنعان جانە قاعاز فورماتىندا نەمەسە پلەنكالاردا ساقتالعان گەولوگيالىق اقپاراتتى سيفرلاندىرۋ قاجەت. سونىمەن قاتار حالىقارالىق قارجى ۇيىمدارى ءۇشىن سەرتيفيكاتتالعان زەرتحانالىق راستاما قاجەت بولادى.
«ۇكىمەت گەولوگيالىق بارلاۋدى قولداۋعا، ينۆەستيسيالار تارتۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋعا، ىنتالاندىرۋدىڭ جاڭا تەتىكتەرىن ازىرلەۋگە جانە زاڭنامانى ودان ءارى جەتىلدىرۋگە ەرەكشە نازار اۋدارادى. ءبىز، ەڭ الدىمەن، جەر استى ۇلتتىق بايلىعىمىزدى مەملەكەتتىك كومپانيالارعا تاپسىرۋىمىز كەرەك، بارلاۋ جۇرگىزىپ، ونى دامىتىپ، يگەرىپ، سودان كەيىن ينۆەستورلاردى تارتۋىمىز قاجەت. سوندا عانا ونىڭ قۇنى وسەدى جانە مەملەكەت پايدا كورەدى. وسى تەتىكتى كەڭىنەن قولدانۋىمىز كەرەك»، — دەپ اتاپ ءوتتى ولجاس بەكتەنوۆ.
سالاداعى ماسەلەلەردى قاراۋ قورىتىندىسى بويىنشا پرەمەر-مينيستر ءبىرقاتار تاپسىرمالار بەردى:
- گەولوگيالىق بارلاۋعا ينۆەستيسيالار تارتۋ ءۇشىن، ونىڭ ىشىندە «تەرەڭ» قاباتتار كۇردەلى كەن ورىندارىن يگەرۋ كەزىندە پرەفەرەنسيالار بەرۋ جولىمەن ناقتى تەتىكتەر مەن قاجەتتى زاڭنامالىق تۇزەتۋلەر ازىرلەۋ (ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس، ەنەرگەتيكا مينيسترلىكتەرىنە).
- حالىقارالىق ستاندارتتارعا جاۋاپ بەرەتىن تاۋ جىنىستارىن تالدامالىق زەرتتەۋ جونىندەگى مامانداندىرىلعان اككرەديتتەلگەن زەرتحانا قۇرۋ (ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس، ساۋدا جانە ينتەگراسيا مينيسترلىكتەرى مەن «سامۇرىق-قازىنا» قورى).
- ۇلتتىق گەولوگيالىق قىزمەت بازاسىندا عىلىمي ەكولوگيالىق-گەولوگيالىق كلاستەر قۇرۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋ. باستاپقى كەزەڭدە «تاۋ-كەن سامۇرىق» كومپانياسىنىڭ قولدا بار تەحنولوگيالىق مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋ كەرەك. (ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس، ەنەرگەتيكا مينيسترلىكتەرى «سامۇرىق-قازىنا» قورىمەن بىرلەسىپ).
- جىل سوڭىنا دەيىن ءبىرىنشى كەزەكتەگى ماڭىزى بار الاڭداردا اەروگەوفيزيكالىق ءتۇسىرىلىمدى قارجىلاندىرۋدىڭ جانە جۇرگىزۋدىڭ پارمەندى تەتىگىن ازىرلەۋ (ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس مينيسترلىگى ەنەرگەتيكا، سيفرلىق دامۋ جانە قارجى مينيسترلىكتەرىمەن بىرلەسىپ).
- تاريحي دەرەكتەردى سيفرلاندىرۋدى جانداندىرۋ جانە ونىڭ ساقتالۋى بويىنشا ءتيىستى جۇمىستى قامتاماسىز ەتۋ (ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس مينيسترلىگى قارجى، سيفرلىق دامۋ مينيسترلىكتەرىمەن جانە ۇلتتىق گەولوگيالىق قىزمەتپەن بىرلەسىپ).
