Ғаламдық жылыну жер бетіндегі тұщы су тапшылығын ұлғайтып, адамдардың таза суға қолжетімділік қаупін ұлғайта түсуде. Ұзаққа бармай-ақ Қазақстанда да тұщы су қоры азайып, тұрғындар ауыз су тапшылығымен бетпе-бет келіп жатыр. Қазірдің өзінде елде қуаңшылық проблемасы жыл сайын өрши түсуде.
Себебі жерінің басым бөлігі жазық, құрғақ Қазақстан трансшекаралық өзен суына тәуелді.
СУДЫҢ ДА СҰРАУЫ БАР
Елдің оңтүстігі Ауғанстан, Өзбекстан арқылы ағатын Сырдария суына, Қырғызстаннан ағатын өзен-көл суына қарап отыр. Су келмесе елдің оңтүстігін қуаншылық жайламақ. Оның үстіне Ауғанстандағы Көш-Тепа су қоймасы құрылысының қарқынды жүруі Орталық Азиядағы су дағдарысын одан әрі күшейтіп, тапшылықты арттырра түспек. Елдің шығысы да Қытайдан ағатын Ертіс өзеніне қарап отыр. Жыл өткен сайын қара Ертістің суы таязданып, өзен маңын жайлаған елді-мекен тұрғындарының үрейін күшейте түсуде.
Бұл мәселе Қазақстанның болашағы үшін аса маңызды екенін ел басындағылар да өте жақсы түсінеді. ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев түрлі халықаралық экологиялық, жаһандық жылынуды тоқтату бағыттарында трансшекаралық өзен суын өзара тиімді пайдалану қажеттігі туралы түрлі ұсыныстар, пікірлерді айтып жүр. Бұл бағытта Қазақстанда тиісті құжаттар қабылданып, тиісті жұмыстар да атқарылып жатыр.
Атап айтсақ, биыл жыл басында Мәжіліс «Халықаралық су ағындарын кеме жүрмейтін пайдалану түрлерінің құқығы туралы конвенцияны ратификациялау туралы» Заңды қабылданды. Бұл Конвенцияны Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы 1997 жылғы 21 мамырда қабылдаған және ол 2014 жылғы 17 тамыздан бастап күшіне енді. Қазіргі кезде Конвенцияға 37 мемлекет қосылған. Бұл құжатқа Қазақстанмен шекаралас тек Өзбекстан ғана қосылған. Сондықтан трансшекаралық суды өзара тиімді пайдалануда түйінді мәселелер жетерлік... Бізге қазіргі керегі суды үнемдеп пайдаланып үйрену және оның өзіміздің төл мәдениетіміздің бір бөлігі ретінде қалыптастыру.
СУДЫ ҮНЕМДЕУ - УАҚЫТ ТАЛАБЫ
Жалпы суды үнемдеп пайдалануды жапондық және Израиль технологиялары әлемде озық болып саналады. Израильдің егістікті тамшылатып суар технологиясы суды қнемдеуде көп жағынан озық техология екенін көпшілік біледі. Ал жапондықтар болса үнемдеу бойынша бірегей технологияларын үнемі жетілдіруден бір шаршаған емес. Мәселен, жапондық Toto компаниясы адам душқа түскенде су аз мөлшерде құйылса да мол аққандай әсер беретін құралын жасап шығарды. Мұндай сантехникалық құралды паййдаланған кезде суды 35 пайызға үнемдеуге мүмкіндік туған. Сонымен қатар осындай әдіспен су үнемдейтін заманауи унитаздар да жасалды. Бұнымен әлемнің озық елдері тоқтап қалып жатқан жоқ.
ҚАЗАҚСТАНДА ҚАЛАЙ?
Қазақ Үкіметі жыл басында Су ресурстарын басқару жүйесін дамытудың 2024-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасының жобасы қабылдады. Аталған жоба аясында 20 жаңа су қоймасын салу және 15 жұмыс істеп тұрған су қоймасын реконструкциялау, сондай-ақ 14 мың шақырымнан астам ирригациялық каналдар мен гидротехникалық құрылыстарды жаңғырту көзделіп отыр. Фермерлерді су үнемдеу технологияларын қолдануға ынталандыру үшін суару жүйелерін құруға, сондай-ақ тамшылатып және жаңбырлатып суару жабдықтарын сатып алуға арналған шығындарды субсидиялау үлесі 50%-дан 80%-ға дейін ұлғайтылатын болады. Біз енді ғана «судың да сұрауы бар» деген ұлы қағиданың мәнін енді ғана түсініп жатқандаймыз.
Жақында ҚР Үкімет басшысы Олжас Бектенов елдің оңтүстігіне сапармен барып, суды үнемдеудің және суды тиімді пайдалану мәдениетін қалыптастырудың аса маңызды екенін шегелеп айтқандай болды.
«Елде су тапшылығы бар. Тек бізде ғана емес, көрші елдерде де бұл жағдай өте өзекті болып тұр. Сондықтан көрші елдермен келіссөздер жүргізіліп жатыр. Ең бастысы су үнемдеуіміз керек. Су үнемдеу мәдениетін қалыптастыруымыз қажет. Барлық мекеме сол жұмыстарға атсалысуы тиіс», - деді Олжас Бектенов.
Мамандардың есебі бойынша, бір адам тәулігіне шамамен 500 литрге дейін су жұмсайды екен. Бұл өте көп көрсеткіш...
Сондықтан да күнделікті өмірде суды үнемдеу еі жоқ дегенде мынадай қарапайым қағидаларды ұстануымыз керек:
- қажетсіз суды босқа ағызбау;
- тіс жуған кезде кран суын ағызып қоймау
- ыдысты жабық раквинада жуу;
- кір жуған кезде кір жуғыш машинаны толық толтыру;
- ыдысты қолмен жуған кезде ыдыс жууға арналған құралды пайдалану;
- ваннаны суға толтырып жиі шомылмау
Осы сияқты қарапайым ғана күнделікті дағыдылар арқылы да суды үнемдеу мәдениетін қалыптастыруға болады.