Валюта бағамы
  • USD -

    521.9
  • EUR -

    612.5
  • RUB -

    6.59
Суды үнемдеу мәдениетіміздің бір бөлшегіне айналуы тиіс
26 наурыз 2024
Суды үнемдеу мәдениетіміздің бір бөлшегіне айналуы тиіс

Ғаламдық жылыну жер бетіндегі тұщы су тапшылығын ұлғайтып, адамдардың таза суға қолжетімділік қаупін ұлғайта түсуде. Ұзаққа бармай-ақ Қазақстанда да тұщы су қоры азайып, тұрғындар ауыз су тапшылығымен бетпе-бет келіп жатыр. Қазірдің өзінде елде қуаңшылық проблемасы жыл сайын өрши түсуде. 

Себебі жерінің басым бөлігі жазық, құрғақ Қазақстан трансшекаралық өзен суына тәуелді.

СУДЫҢ ДА СҰРАУЫ БАР

Елдің оңтүстігі Ауғанстан, Өзбекстан арқылы ағатын Сырдария суына, Қырғызстаннан ағатын өзен-көл суына қарап отыр. Су келмесе елдің оңтүстігін қуаншылық жайламақ. Оның үстіне Ауғанстандағы Көш-Тепа су қоймасы құрылысының қарқынды жүруі Орталық Азиядағы су дағдарысын  одан әрі күшейтіп, тапшылықты арттырра түспек. Елдің шығысы да Қытайдан ағатын Ертіс өзеніне қарап отыр. Жыл өткен сайын қара Ертістің суы таязданып, өзен маңын жайлаған елді-мекен тұрғындарының үрейін күшейте түсуде.

Бұл мәселе Қазақстанның болашағы үшін аса маңызды екенін ел басындағылар да өте жақсы түсінеді. ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев түрлі халықаралық экологиялық, жаһандық жылынуды тоқтату бағыттарында трансшекаралық өзен суын өзара тиімді пайдалану қажеттігі туралы түрлі ұсыныстар, пікірлерді айтып жүр. Бұл бағытта Қазақстанда тиісті құжаттар қабылданып, тиісті жұмыстар да атқарылып жатыр.

Атап айтсақ, биыл жыл басында Мәжіліс «Халықаралық су ағындарын кеме жүрмейтін пайдалану түрлерінің құқығы туралы конвенцияны ратификациялау туралы» Заңды қабылданды. Бұл Конвенцияны Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы 1997 жылғы 21 мамырда қабылдаған және ол 2014 жылғы 17 тамыздан бастап күшіне енді. Қазіргі кезде Конвенцияға 37 мемлекет қосылған. Бұл құжатқа Қазақстанмен шекаралас тек Өзбекстан ғана қосылған. Сондықтан трансшекаралық суды өзара тиімді пайдалануда түйінді мәселелер жетерлік... Бізге қазіргі керегі суды үнемдеп пайдаланып үйрену және оның өзіміздің төл мәдениетіміздің бір бөлігі ретінде қалыптастыру.

СУДЫ ҮНЕМДЕУ - УАҚЫТ ТАЛАБЫ

Жалпы суды үнемдеп пайдалануды жапондық және Израиль технологиялары әлемде озық болып саналады. Израильдің егістікті тамшылатып суар технологиясы суды қнемдеуде көп жағынан озық техология екенін көпшілік біледі. Ал жапондықтар болса үнемдеу бойынша біре­гей технологияларын үнемі жетіл­діруден бір шаршаған емес. Мәселен, жапондық Toto компаниясы адам душқа түскенде су аз мөлшерде құйылса да мол аққандай әсер беретін құралын жасап шығарды. Мұн­дай сантехникалық құралды паййдаланған кезде суды 35 пайызға үнемдеуге мүмкіндік туған. Сонымен қатар осын­дай әдіспен су үнемдейтін заманауи унитаздар да жасалды. Бұнымен әлемнің озық елдері тоқтап қалып жатқан жоқ.

ҚАЗАҚСТАНДА ҚАЛАЙ?

Қазақ Үкіметі жыл басында Су ресурстарын басқару жүйесін дамытудың 2024-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасының жобасы қабылдады. Аталған жоба аясында 20 жаңа су қоймасын салу және 15 жұмыс істеп тұрған су қоймасын реконструкциялау, сондай-ақ 14 мың шақырымнан астам ирригациялық каналдар мен гидротехникалық құрылыстарды жаңғырту көзделіп отыр. Фермерлерді су үнемдеу технологияларын қолдануға ынталандыру үшін суару жүйелерін құруға, сондай-ақ тамшылатып және жаңбырлатып суару жабдықтарын сатып алуға арналған шығындарды субсидиялау үлесі 50%-дан 80%-ға дейін ұлғайтылатын болады. Біз енді ғана «судың да сұрауы бар» деген ұлы қағиданың мәнін енді ғана түсініп жатқандаймыз.

Жақында ҚР Үкімет басшысы Олжас Бектенов елдің оңтүстігіне сапармен барып, суды үнемдеудің және суды тиімді пайдалану мәдениетін қалыптастырудың аса маңызды екенін шегелеп айтқандай болды.

«Елде су тапшылығы бар. Тек бізде ғана емес, көрші елдерде де бұл жағдай өте өзекті болып тұр. Сондықтан көрші елдермен келіссөздер жүргізіліп жатыр. Ең бастысы су үнемдеуіміз керек. Су үнемдеу мәдениетін қалыптастыруымыз қажет. Барлық мекеме сол жұмыстарға атсалысуы тиіс», - деді Олжас Бектенов.

Мамандардың есебі бойынша, бір адам тәулігіне шамамен 500 литрге дейін су жұмсайды екен. Бұл өте көп көрсеткіш...
Сондықтан да күнделікті өмірде суды үнемдеу еі жоқ дегенде мынадай қарапайым қағидаларды ұстануымыз керек: 

  •  қажетсіз суды босқа ағызбау;
  • тіс жуған кезде кран суын ағызып қоймау
  • ыдысты жабық раквинада жуу; 
  • кір жуған кезде кір жуғыш машинаны толық толтыру;
  • ыдысты қолмен жуған кезде ыдыс жууға арналған құралды пайдалану;
  • ваннаны суға толтырып жиі шомылмау

Осы сияқты қарапайым ғана күнделікті дағыдылар арқылы да суды үнемдеу мәдениетін қалыптастыруға болады.

RELATED NEWS
Көз тимесін, көлік бұйырды! Ермектің 10 миллионы жайлы хикая
18 сәуір 2025
Көз тимесін, көлік бұйырды! Ермектің 10 миллионы жайлы хикая

Адамның пешенесіне жазылған бақтың қай күні, қай сәтте, қай жерден төгіліп түсетінін кім білген? Біреу өмір бойы тырысады да, ештеңе шықпайды. Біреу шай ішіп отырып, шынайы жеңімпаз атанады.

Астаналық Ермек Баимбетов — дәл сондайлардың бірі. Жаңа көлік емес, жаңа үмітке ие болған азамат. Оның бағы — ғаламтордың ар жағынан келген. Ал бақыт — қою, күрең шай үстінде күтіп тұрған.

Бір күні Ермек "Сәтті жұлдыздың" жарнамасын көреді. Біреулер мұндайға селт етпейді. "Бәрібір жолым болмайды" дейді. Ал Ермек... тәуекел етті. Екі билет сатып алды. Бар болғаны — екі билет! Бірі — жай қағаз. Екіншісі — 10 миллион теңгелік алтын құжат болып шықты.

"Кешкі шай үстінде отыр едік. Қоңырау шалынды. «Сіз көлік ұтып алдыңыз», дейді. Ә дегенде алаяқтар шығар деп ойладым. Бірақ билет нөмірін айтты, телефон нөмірін айтты. Сайттан қарап едім — шынымен де мен екенмін..." – дейді өзі.

Кейде сене салу қиын. Әсіресе қазақ сенім мен күмәннің арасында жүреді. Ал Ермектің қуанышы — кейінірек келді. Бастапқыда – тосын, кейін – тұщымды. Ол көлікті емес, оның орнына берілетін 10 миллион теңгені таңдады. Қайда жұмсамақ? Бір бөлігі — әкесінің еміне, қалғаны — несиеге.

Кім не десе де, бұл — бір адамның ғана емес, бір әулеттің жеңісі.

Сәтті жұлдыз – сәтті күннің хабаршысы ма?

«Сәтті жұлдыз» ұлттық лотереясы — соңғы он жылда мыңдаған адамның үмітіне ұшқын берген ұйым. Еліміздің түкпір-түкпіріндегі 200-ден астам сауда нүктесінде армандар билетпен сатылып жатыр десек, асыра айтқандық болмас.

Жеңімпаз көп. Ең үлкен жүлде — 150 миллион теңге. Қызылордадан шыққан қатысушы ұтып алған. Бұл енді қарапайым байлық емес, бір өңірдің жаңалығы.

Ал алда не күтіп тұр? Тағы да пәтер, тағы да көлік!

Қазақ "көп қорқытады, терең батырады" дейді. Көптің ішінен дара шығу оңай емес. Бірақ келесі мүмкіндіктер де дайын тұр:

20 сәуір — пәтер ойнатылады («TeleBingo» ойыны);

30 сәуір — автокөлік ойнатылады («6/49» ойыны);

Джекпот қазірдің өзінде 572 миллион теңге болып тұр! Сандардың өзі сөйлеп тұр.

Міне, осының бірі — «ЛотоНабор Квартира». 5 билеттен тұратын бұл жинақ — пәтерге апарар бес қадам. Әр билет — өз алдына бір мүмкіндік.

Ұтыс жексенбі, 20 сәуірде, сағат 10:00-де, «31 арнада» тікелей эфирде өтеді. Көзбен көріп, көңілмен ұтудың жолы осы.

Жеңіс жеке емес, қоғамға ортақ

Жеңіске жеткен әр теңгенің 10 пайызы — қазақ спортына кетеді. Тағы 10 пайызы — «Қазақстан халқына» қоғамдық қорына аударылады. Демек, біреудің бағы — елге қайырлы. Ойын ойнасаң да, оймен ойнар кезең бұл.

Ермектің жолы болды. Келесіде кім біледі — бағыңыз сізге бұйырып қалуы да ғажап емес. Қайраттан туған қайсарлық пен үміттің арасы кейде бар болғаны екі билет қана.

 

мариалдың ақысы төленген.

 

Пәтер ұтып алған адам кім?
28 сәуір 2025
Пәтер ұтып алған адам кім?

Телефон шырылдады. «Сіз пәтер ұтып алдыңыз» деді. «Алаяқтық емес пе?» деп ойлады. Екі күн бойы сенбеді. Үшінші күні ғана Алматыдағы бас кеңсеге кіргенде барып көз жеткізді. Шын екен. Қағаз жүзінде емес, өмірде.

Бұл – Василийдің хикаясы. Ол – қарапайым еңбек адамы. Еліміздің өндіріс орындарында жиырма жылдан бері вахталық әдіспен жұмыс істеп келеді. Алматыда тұрады. Алыс жол, ауыр жұмыс, ұзақ ауысым – бәрі үйреншікті. Бірақ мына жаңалық оған мүлде үйреншікті емес.

– Лотереяға шамамен екі жылдан бері қатысып жүрмін, – дейді ол. – Аптасына кемі екі рет билет аламын.

Сәті түскен күн – дәл осы апта. Қолына тиген – баспана. Бірақ бұл қуаныш бастапқыда күмәнмен келген.

– Басында шын айтсам, сенбедім. «Скам шығар» деп ойладым. Қазір кім көрінген телефон шалып, алдап-арбайды ғой. Бірақ бірнеше мәрте хабарласты. Кейін өзім келіп көрдім. Міне, сол кезде ғана рас екенін түсіндім, – дейді Василий.

Жеңімпазбен сөйлесіп отырғанда оның сөздерінде бір заңдылық байқалды: үміт үзілмеген. Ол сеніп келген. Сенімінің сыры – сабыр мен тұрақтылық.

– Бұған дейін де үмітімді үзбей, билет алып жүрдім. Қазір сенімім тіпті күшейді. Одан әрі де қатыса берем, – дейді.

Бір қызығы, Василий жеңісі туралы ешкімге айтпаған. Қазір де айтқысы жоқ. «Тыныш өмір сүргің келсе, көпке жария етпе» дейді. Оның бұл сөзі бүгінгі қоғамның бір көрінісі іспетті.

– Ашық айтып, жария еткен дұрыс емес деп ойламаймын. Күнде біреу хабарласып, мазаны алады. Сол үшін ешкімге айтпадым, – дейді ол.

Лотереяға келсек, Василий көбіне TeleBingo мен 5/36 билеттерін сатып алады. Бастапқыда сандарды өзі таңдайтын. Тіпті нумерологияны зерттеп көрген. Бірақ соңғы уақытта бәрін автоматқа тапсырған. Ұтқан нөмір де автоматты түрде таңдалған.

– Бұрын ірі сауда дүкендерінен қағаз билет алатынмын. Соңғы алты айда онлайнға көштім. Ыңғайлы әрі жылдам, – дейді.

Сөз соңында ол барлық қатысушыларға қарапайым, бірақ сенімді кеңес берді:

– Үміт үзбеңіздер. Бәлкім, бір күні сіз де ұтып қаларсыз. Ештеңе де бекер емес.

Танымал қоғам қайраткері айтқандай, «Бақыт – дайын тұрған қақпа. Бірақ оны ашу үшін сенімнің кілті керек». Василий сол кілтті тапты. Енді жаңа өмірдің есігін ашты.

Келесі кезек – Кроссовер!

30 сәуір күні сағат 22:00-де өтетін кезекті тиражда басты жүлде – 282 819 500 теңгеден асады және Кроссовер автокөлігі ойнатылады.

«LOTO 6/49» лотереясының ЛотоЖиын форматында ұсынылған арнайы топтамасы арқылы әр қатысушы бір емес, бірден 6 мүмкіндікке ие болады. Әрбір ЛотоЖиын 6 билеттен тұрады, ал сандар жүйесі кездейсоқ таңдалады. Ұтысқа қатысу онлайн режимде қолжетімді.

Тікелей эфир YouTube желілесіндегі Satty Zhuldyz арнасы арқылы жүргізіледі.

Әлеуметтік жауапкершілік:

Ойыннан түскен табыстың 10%-ы отандық спортты қолдауға, ал тағы 10%-ы «Қазақстан халқына» қоғамдық қорына аударылады.

Мүмкіндік қашан келіп қалатынын ешкім білмейді. Василийге бұйырған бақыт, бәлкім, ертең сіздің есігіңізді қағар!

Жұлдыз киіп келген жігіт немесе 300 миллионның құпиясы
12 мамыр 2025
Жұлдыз киіп келген жігіт немесе 300 миллионның құпиясы

Ол келді. Бірақ бетін көрсетпей келді.
Себебі – жеңісі жай ғана сәттілік емес. Қауіп-қатерімен бірге келген құпия.

Қолындағы ұтыс – үш жүз миллион теңгеге жуық. Долларға шақсаңыз – жарты миллион.
Мұндай сома қазақтың түсіне кірсе, шошып оянады.
Ал мына азамат – оянып тұрып ұтып алған.

Ұлттық лотереяның «LOTO 6/49» лотереясында рекордтық ұтыс иесі атанған Қайрат есімді кәсіпкер – бүгінгі күннің «жұлдызды жеңімпазы». Бірақ ол атаққа емес, қауіпсіздікке жақынырақ. Жеңген сәтте де, жар салған жоқ. Үндемеді.
Үйіндегі әке-шешеге де айтпады. Себебі оларды уайымдатып қойғысы келмеді.

Қайраттың таңдауы түскен тиражды лотерея – «LOTO 6/49».
Ережесі қарапайым: қырық тоғыз нөмірдің ішінен алтысын табасыз. Бірақ сол алты сан дәл келсе – арманыңыз орындалып, өміріңіз өзгеруі мүмкін.

Бұл – жүйелі джекпот. Егер басты ұтысты ешкім ұта алмаса, келесі тиражға қосылады. Сөйтіп, сәт сайын сомма өсіп отырады. Қайраттың жолы сондай бір сәтте ашылды. Және бұл сәт – еліміз үшін рекорд.

Иә, бұл – Тәуелсіз Қазақстан тарихындағы ең ірі лотереялық ұтыс.
Бұған дейін мұндай көлемдегі жүлде тіркелмеген. Демек, Қайрат тек жеңімпаз емес, жаңа кезеңнің статистикасын да бастап берді.

Қарызы көп пе? Көп.
Пандемияда алған қарызы – 150 миллион теңге.
«Соны жабамын», – дейді.
Алып-ұшпайды. Тосын байлықтан тасынып кетпейді.
Қайта, арқалағаны ауыр, айтқаны сабыр.

«Мұндай ұтыс түсті» деген SMS келгенде де сенбепті.
Көңілі үйренгені – бес жүз теңге, бес мың теңге.
Ал мынау – санаға сыймас сан.

Ең бастысы – ол қатысуды тоқтатпайды. «TeleBingo, 5/36, LOTO 6/49 лотереяларына қатысып жүрмін. Тағы да бақ сынаймын», – дейді.
Бұл – жеңген жанның емес, жеңілмеген мінездің сөзі.

Жұлдыз киіп алған жеңімпаз – бүгінгі қоғамның көрінісі.
Қорқақ қоғам. Мақтанудан емес, жария болудан қорқатын заман.
Бақытты жасырып ұстау – жаңа дәстүрге айналды.

Бәлкім, Қайраттың шынайы жеңісі – ақшадан бұрын осы сабыр мен есті қадам болар.

 

**** Мақаланың  ақысы төленген

Біз туралы
ulys.kz — ақпараттық, сараптамалық және танымдық бағыттағы материалдарды береді.
 
Мультимедиялық жоба заман талабына сай жасалған. Қазақстанның ақпараттық нарығын сапалы
контентпен қамтамасыз етуге үлес қосуға бағытталған. Мұндағы сараптамалық, танымдық
мақалалар сан саланы қамтиды. Геостратегия, геоэкономика, геосаясат, халықаралық
қатынастар мен елдің ішкі-сыртқы саясаты, экономика, жаһанда болып жатқан тектоникалық
өзгерістер мен тренд тақырыптар ұлттық мүдде тұрғысынан терең талданып қазақ
оқырмандарына жеткізіледі. Орталық Азия мен Түркі әлеміне ерекше көңіл бөлінеді.