Валюта бағамы
  • USD -

    475.3
  • EUR -

    517
  • RUB -

    5.49
Қ.ТОҚАЕВ: ХАЛЫҚТАН ЖОҒАРЫ ЖӘНЕ ХАЛЫҚТАН БИІК ТҰРҒАН ЕШКІМ ДЕ, ЕШТЕҢЕ ДЕ ЖОҚ
21 желтоқсан 2019
Қ.ТОҚАЕВ: ХАЛЫҚТАН ЖОҒАРЫ ЖӘНЕ ХАЛЫҚТАН БИІК ТҰРҒАН ЕШКІМ ДЕ, ЕШТЕҢЕ ДЕ ЖОҚ

Бүгін Нұр-Сұлтан қаласында Тәуелсіздік сарайында өткен Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің екінші отырысында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт  Тоқаевтың сөйлеген сөзінің толық беріп отырмыз.

 

Құрметті Ұлттық кеңес мүшелері!

Бүгін өздеріңізбен Кеңестің екінші отырысына жиналып отырмыз.

Осы уақыт ішінде айтарлықтай жұмыс атқарылды.

Оның нақты нәтижелері де бар.

Біз бірден тиімді әрі үйлесімді жұмыс істеу үшін күш жұмылдырдық.

Осы орайда, мен мемлекеттік аппаратқа Ұлттық кеңестің жұмысына барынша қолдау көрсетуді тапсырдым.

Бұл жұмысқа Президент Әкімшілігі де тікелей атсалысуда.

Ұлттық кеңестің хатшылығы маған есеп беріп отыр.

Бұл ретте, биліктің диалог орнатуға және реформа жасауға мүдделі екеніне ешкімнің күмәні жоқ деп ойлаймын.

Сіздердің көпшілігіңізбен жеке-дара кездестім.

Ұсыныстарыңызды, бастамаларыңызды мұқият қарастырып, бірқатар өзекті мәселе жөнінде пікір алмастық.

Ұлттық кеңес мүшелері жұмыс барысында қызу пікірталасқа түсіп, маңызды жағдайларды талқылады.

Соның барысында, атап өту керек, бірқатар түйткілді мәселе бойынша ортақ ұстанымға келдік.

Бұл демократияны нығайтуға және қоғамның билікке деген сенімін арттыруға үлкен серпін беретін жұмыс деп санаймын.

Біздің тәжірибеміз халықаралық ұйымдар тарапынан жоғары бағаланып отыр.

Көпшілік оны жауапты әрі сындарлы диалогтың үлгісі ретінде қабылдады.

Ең бастысы, Ұлттық кеңес қоғамның сенімін ақтай алатынын дәлелдеді.

Мұның тағы бір маңызды қыры бар.

Біз сындарлы диалог арқылы жаңа саяси мәдениеттің негізін қалыптастырып жатырмыз.

Соның арқасында, сан алуан пікірлер мен балама көзқарастар, сындарлы ұстаным, жауапкершілік сияқты құндылықтар алдыңғы қатарға шығады.

Мы преодолеваем боязнь альтернативной точки зрения. Власть не считает, что несогласие – это деструктив, общественно опасное явление.

Таким образом, моя формула «разные мнения – единая нация» нашла свое прямое воплощение в Национальном совете общественного доверия.

Это не просто лозунг или идея, а уже реальное действие.

На первом заседании в повестку Национального совета был внесен большой спектр вопросов.

Все предложения и инициативы были взяты в работу. Запущены соответствующие механизмы и процедуры. Работа продолжается.

Уже сейчас имеются очень важные вопросы, по которым мы пришли к единому мнению.

На основе консолидированных решений подготовлен первый пакет реформ. Он будет представлен сегодня на втором заседании Национального совета.

По каждой высказанной членами НСОД инициативе определены исполнители из числа ответственных структур с четкими сроками исполнения.

В то же время в ходе обсуждения было получено немалое количество новых предложений от членов Национального совета, по которым были серьезные дискуссии на уровне моей Администрации и Правительства.

Считаю, что только путем подобных обсуждений мы имеем возможность прийти к оптимально положительному результату.

Здесь важно пресечь возможное лоббирование чьих-либо интересов.

Наша первостепенная задача – это выработка системных, долгосрочных, эффективных мер по актуальным экономическим и политическим вопросам страны. 

Мен «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын жария еттім. Мұны жақсы білесіздер.

Біз өз қызметімізде, ең алдымен, қарапайым азаматтардың сұранысы мен мұң-мұқтажын басшылыққа алуымыз керек.

Халықтан жоғары және халықтан биік тұрған ешкім де, ештеңе де жоқ.

Ұлттық кеңес, бірінші кезекте, қоғамдық диалог пен сенім алаңы ретінде құрылды.

Біз осы сенімді ақтауға тиіспіз.

Әрине, азаматтарды алаңдатқан түйткілді мәселенің бәрін бірнеше айда шешіп тастау мүмкін емес.

Дегенмен, бірқатар мәселе бойынша алға ілгерілеп, шұғыл шешімдер қабылдадық.

Жұмыс жүйелі түрде жүргізіліп келеді.

Оның қарқынын бәсеңдетпейміз.

Көкейтесті мәселенің бірі – Жер және оны тиімді пайдалануға қатысты.

Жақында Ақмола облысына жасаған сапарымда ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді тиімсіз пайдалану жайына назар аудардым.

Бұл бағытта, менің ұстанымым – бекем: Жерді игере алатын адам ғана оның иесі болуға лайық.

Вместе с тем, на практике определить нерационально используемые земли крайне сложно. Поэтому в таком чувствительном вопросе, как право на землепользование, мы не могли принимать поспешных решений.

В то же время в сфере государственного контроля за использованием сельскохозяйственных земель давно назрела острая необходимость внедрения современных методов контроля на основе новейших технологий.

Широкая общественность, в том числе члены Национальной комиссии, отмечали необходимость перехода на космический мониторинг для выявления и изъятия неиспользуемых и нерационально используемых земель.

В октябре я подписал Закон по вопросам регулирования агропромышленного комплекса, предусматривающий проведение дистанционного зондирования земель.

Твердая законодательная основа – это первый шаг. Теперь необходимо проработать возможность использования космических снимков в качестве основания для расторжения договора землепользования с минимизацией контакта проверяемых и инспекторов.

По моему поручению Министерство сельского хозяйства разработало соответствующий приказ.

Вместе с тем, данная работа проводится с учетом всех рисков, в частности, новизны технологии, недостатка информации о качестве земли, актуальности баз данных и так далее.

Министерству сельского хозяйства совместно с Министерством цифрового развития следует закончить все подготовительные работы и провести пилотный проект по космомониторингу земли в ряде областей до 1 мая 2020 года.

Кроме того, мы должны принять иные меры по усилению контроля за рациональным использованием земли. Считаю, что необходимо увеличить базовые налоговые ставки за неиспользуемые земельные участки с 10 до 20 раз.

Требуется также обеспечить сокращение срока неиспользования сельхозземель для принудительного изъятия с текущих двух лет до одного года.

Сонымен бірге, жерді сот арқылы алып қоюдың тиімді және жедел тетіктерін қарастыру маңызды.

Игерілмей жатқан жер телімін қайтарып алу кезінде істі созбалаңға салудың түрлі амал-айласы, өкінішке қарай, орын алатыны болды.

Осындай жағдайда жерді ешкім пайдалана алмай, бос қалады.

Үкімет тиісті құқықтық актілерді жедел қабылдап, игерілмей, бос жатқан жерлерді экономикалық айналымға енгізу шараларын қолға алуы тиіс.

Мемлекет болашағына қатысты мәселе бойынша алауыздыққа жол беруге болмайды.

Біз оң өзгерістерді билік пен қоғамның ортақ келісімі және сындарлы іс-әрекеті арқылы ғана жүзеге асыра аламыз.

Осыны есімізден шығармайық.

Ұлы Абай «...Бірлік – ақылға бірлік» деген.

Бұл ынтымақ пен ықпалдасу жалпы халықтық ырысқа жол ашады деген сөз.

Сондықтан, мен еліміздің ұлтжанды азаматтары мен түрлі қоғам өкілдерін бірлесе жұмыс істеуге шақырамын.

Следующий вопрос – вопрос подотчетности и открытости государственных структур.

И, прежде всего, рациональность и прозрачность расходуемых бюджетных средств.

Высший орган финансового надзора – Счетный комитет на системной основе ведет большую и значимую работу по выявлению финансовых нарушений, неэффективного использования бюджетных средств.

Однако до сих пор результаты его работы не были достоянием широкой общественности.

Поэтому мною принято решение, что начиная с января следующего года Счетный комитет начнет публикацию основных результатов своих аудиторских мероприятий по проверяемым госорганам и организациям.

Далее. Следует обеспечить повышение эффективности и дальнейшей оптимизации квазигосударственного сектора.

Я поддержал идею ввести в составы Советов директоров социально-значимых предприятий квазигосударственного сектора представителей гражданского общества.

По итогам обсуждения с членами Совета Правительством подготовлено решение касательно участия общественников в этой работе.

Они касаются перечня предприятий, статуса общественных деятелей, процедуры отбора кандидатур и так далее.

Правительству предстоит провести все необходимые процедуры отбора и внести кандидатуры на согласование до 1 марта 2020 года.

Кроме того, в дополнение к моему поручению в рамках Послания о сокращении количества предприятий квазигоссектора, а также их зачастую раздутых штатов, необходима работа по снижению экономической вовлеченности действующих госпредприятий в конкурентные рынки.

Это должно быть реализовано через сокращение разрешенных уставных видов деятельности госпредприятий.

Правительством уже предлагается сократить более 100 видов деятельности госпредприятий, это около 30% от действующего перечня.

Вместе с тем, считаю, что необходимо продолжить работу в данном направлении, то есть сократить перечень более значительно, особенно в крупных городах, где конкурентная среда наиболее развита. Правительство должно внести предложения по этому вопросу до 1 апреля 2020 года.

Далее. В своих программных выступлениях, а также в ходе региональных поездок я говорил о недопустимости дискриминации наших граждан со стороны иностранных работодателей. Вы также поднимали этот вопрос.

Поэтому по моему поручению в прошлом месяце была произведена проверка на предмет соблюдения трудового и миграционного законодательства на предприятиях, привлекающих иностранную рабочую силу.

За это время проинспектировано 95 компаний, выявлено 930 фактов нарушений.

Среди них значительную часть составили нарушения касательно выполнения иностранными сотрудниками работы, не соответствующей выданному разрешению, и расхождения полученного образования с занимаемой должностью.

На основе анализа ситуации, проверок компетентных органов и с учетом предложений членов Совета Министерством труда и социальной защиты населения подготовлен ряд изменений.

Во-первых, будет значительно сокращена квота на привлечение иностранной рабочей силы на 2020 год. Сокращение составит около 40% – с 49 тысяч в 2019 году до 29 тысяч в 2020 году.

Во-вторых, все предприятия численностью более 250 человек, привлекающие более 30 иностранных работников, будут охвачены регулярными проверками.

Теперь Минтруд сможет оперативно реагировать на любые нарушения, в том числе диспропорции в оплате труда, социально-бытовых условиях и так далее, не позволяя проблемам накапливаться из года в год.

В-третьих, будут пересмотрены Правила установления квоты на иностранную рабочую силу и Правила выдачи разрешений. Будет предусмотрено сокращение иностранного персонала по 4-ой категории (рабочие специальности), а также ужесточены требования по местному содержанию в кадрах.

В связи с этим Правительству необходимо принять дальнейшие меры по обеспечению трудовой деятельности иностранными гражданами в строгом соответствии с действующим законодательством.

С целью реализации моей предвыборной платформы в качестве пилота в городах Нур-Султан и Алматы был запущен проект «бюджета народного участия».

Принимая во внимание высокую общественную значимость данного начинания, подобная практика с 2020 года будет введена в 55 административных единицах.

В частности, во всех районах городов республиканского значения и столицы, а также в 35 городах областного значения.

В части обеспечения большей вовлеченности граждан в рассмотрение бюджетов центральных органов, Министерство финансов совместно с членами Национального совета создало Рабочую группу по выработке предложений для изменения формата проекта «Гражданский бюджет».

Граждане страны имеют право получать достоверную информацию о распределении бюджетных средств.

Подобный принцип транспарентности должен затронуть все виды финансовых операций, проводимых на территории государства. Нам следует объективно понимать полную картину внешних источников финансирования и заимствования.

Требуется также прекратить спекуляции на предмет чрезмерной задолженности нашей страны перед внешними кредиторами.

В этой связи до 1 апреля 2020 года министерства национальной экономики, финансов и Национальный банк должны разработать Единый реестр внешнего долга в виде оцифрованной базы данных.

Келесі мәселе – ұлттық валюта бағамының тұрақсыздығы.

Бұл біздің кәсіпкерлеріміз бен азаматтарымызды алаңдатып отырған мәселе.

Менің тапсырмам бойынша Ұлттық банк бағам саясатының ашықтығын, сол арқылы оған халықтың сенімін арттыратын тетіктерді әзірледі.

Ұлттық Банк 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап Ұлттық Қор трансферттерінің валюта нарығындағы айырбасын ай сайын және тоқсан сайын жариялап отыруы тиіс.

Сонымен бірге, айырбас кестесі де жарияланады.

Ақша-несие саясатының стратегиясы қабылданады.

Менің Жолдауымда айтылғандай, микро және шағын бизнес табыс салығынан 3 жылға дейін босатылады.

Оларды тексеруге дәл осындай мерзімге мораторий жарияланды.

Мемлекет тарапынан қабылданған шараларға қарамастан, көлеңкелі экономика мәселесі шешімін таппай отыр.

Жалған фирмалар ашып, ақша жымқырудың сан түрлі тәсілдері жойылар емес.

Шын мәнінде, бұған қарсы тиімді күресе алмай келеміз.

Құзырлы органдар көбіне тиісті шараларды дер кезінде қолданбай отыр.

Соның салдарынан кінәсіз кәсіпкерлер де зардап шегеді.

Ал, нағыз ұйымдастырушылар жауапкершіліктен құтылып кетеді.

Сондықтан, заңсыз айналымға қарсы күрес шараларын күшейтіп қана қоймай, бұл істе тың серпіліс жасау керек.

Кеңес мүшелері осы жұмысқа бизнес өкілдерін жұмылдыруды ұсынды.

Өздерінің ықтимал контрагенттерін бағалау және тексеру үшін оларға тиімді құрал беру қажеттігі айтылды.

В связи с этим Правительство совместно с Национальной палатой предпринимателей создаст открытую интегрированную базу данных по субъектам бизнеса.

В результате каждый предприниматель сможет провести проверку своего контрагента.

Наполнение базы данных и классификация предприятий должна проводиться на основе информации налоговых, таможенных, правоохранительных органов.

В ней будут отображаться задолженность по налогам, наличие административных правонарушений и так далее.

В случае, если бизнесмен провел проверку контрагента по данной базе, и он не оказался в так называемой «красной зоне», сделка с данным контрагентом не может быть предметом уголовного преследования до начисления налогов и штрафов.

Если же, согласно базе данных контрагент оказался в «красной зоне» и бизнесмен все равно решил иметь дело с ним, он должен понимать все последствия такого решения.

Это и есть принцип должной осмотрительности.

Данные инициативы должны быть четко отражены в Налоговом кодексе и других законодательных актах.

Следующим шагом должен стать перевод оплаты за крупные транзакции исключительно в безналичный наблюдаемый формат.

Сегодня с развитием банковских технологий добропорядочному гражданину или бизнесу наличные деньги нужны в небольшом количестве.

В то же время доля теневой экономики на рынках недвижимости и реализации автотранспорта составляет около 3 триллионов тенге. Необходимо навести порядок.

Правительству и Нацбанку следует подготовить пакет законодательных поправок, обеспечивающих внедрение безналичного расчета при первичной реализации жилья и автотранспортных средств.

Конечно же, в нем необходимо предусмотреть особенности нашего территориального развития, прежде всего в сельской местности.

Еще одной актуальной повесткой общества остается качество предоставляемых цифровых услуг.

Несмотря на то, что мы создавали  специальные базы данных, закупали дорогостоящие информационные системы, у нас до сих пор в первую очередь требуются документы на бумажном носителе.

Приведу только один пример. Каждый третий гражданин страны управляет транспортным средством, и все водители носят с собой и удостоверение личности, и водительское удостоверение, и технический паспорт, и путевой лист, и еще разного рода документы.

За то, что человек забыл документы дома, наказываем. Только по таким фактам за 11 месяцев наказали около 80 тысяч граждан.

Правительство обязано в ближайшее время разобраться с этой проблемой, при необходимости внести изменения в законодательные акты.

По блоку социальных реформ по-прежнему актуальным остается вопрос введения адресной социальной помощи многодетным семьям.

Перед Правительством стоит четкая задача обеспечить прозрачную и справедливую адресную помощь, прежде всего нуждающимся детям, в том числе из многодетных семей.

Государство должно помогать только тем, кто нуждается.

В этой связи, было принято во внимание предложение общественности и членов Совета не учитывать доходы семьи при выплате в новом формате социальной помощи многодетным семьям.

Действительно, норма об учете индивидуальных доходов сложна в администрировании, влечет негативные социальные последствия (разводы, фиктивные увольнения, забой скота и т.д.) и нередко подвержена коррупции.

Поддержано также предложение касательно обеспечения детей из социально уязвимых слоев населения пакетом гарантированной социальной помощи.

Правительством проделана большая работа, выработаны новые подходы. Подготовлен соответствующий законопроект.

Таким образом, многодетные семьи будут получать государственную поддержку вне зависимости от доходов, а исключительно исходя из количества детей в семье.

Новое государственное пособие многодетным семьям предлагается установить в дифференцированных размерах, кратных к МРП, от 42,5 до 74 тысяч тенге.

Кроме того, детям из малообеспеченных семей будет положен гарантированный социальный пакет.

Дети дошкольного возраста будут обеспечиваться продуктовыми наборами и другими средствами первой необходимости.

Школьники будут получать бесплатное горячее питание в школах, ежедневный бесплатный проезд в школу и обратно, а также школьную форму и учебные принадлежности.

Все это за счет государства.

Осылайша, Атаулы әлеуметтік көмектің қолданыстағы тетіктеріне айтарлықтай түзетулер енгізіледі.

Еңбек етуге ынталандырудың жаңа тәсілдеріне баса мән беріліп, Атаулы әлеуметтік көмекті асыра пайдалану барынша азаяды.

Сонымен қатар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға кешенді әлеуметтік-патронаттық қолдауды күшейту керек деп санаймын.

Білім алуға, жұмысқа орналасуға, тұрғын-үй мәселесін шешуге арналған негізгі талаптар баршаға түсінікті болуы қажет.

Шығыс Қазақстан және Ақтөбе облыстарында бұл мәселені шешуге бизнес өкілдері мен мемлекеттік компанияларды тартуда.

Осы тәжірибені басқа да өңірлерге тарату керек.

Сондай-ақ, мүмкіндігі шектеулі азаматтарға қолдау көрсетудің тиімді жүйесін енгізу қажет.

Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің мәліметіне жүгінсек, Еліміздегі 106 мың мүмкіндігі шектеулі адамның 25 пайызы ғана жұмыспен қамтылған.

Жұмыс берушілер мүмкіндігі шектеулі адамдарды қабылдау үшін арнайы квота бөлуі тиіс. Үкіметке осы міндеттің орындалу барысын қадағалауды тапсырамын.

Орындамаған жағдайда өтемақы төлеу мәселесін қарастыру керек.

Барлық аймақтарда Еңбекпен қамту және әлеуметтік оңалту орталықтары жұмыс істеуі тиіс.

Ақмола, Ақтөбе, Алматы және Батыс Қазақстан облыстары мен Нұр-Сұлтан, Шымкент қалаларында мұндай орталықтар жоқ.

Бұл – үлкен кемшілік, сондықтан ондай орталықтарды қалайда ашуды тапсырамын.

Осы жұмысты мемлекет пен жекеменшіктің әріптестігі арқылы іске асыруға болады.

Сондай-ақ, жұмыс істейтін мүмкіндігі шектеулі адамдарға оңалту көмегін Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорының қаржысы есебінен беру мәселесін қарастыруды ұсынамын.

Тағы бір маңызды мәселе – зейнетақы жүйесін жаңғырту.

Жұмыс берушілердің міндетті
5 пайыздық зейнетақы жарнасын төлеуге қатысты дау-дамай басылар емес.

Мұны 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастау көзделген болатын, алайда әлі күнге дейін баршаға ортақ ұстаным жоқ.

Сондықтан, жұмыс берушілердің міндетті зейнетақы жарнасын енгізу мерзімі кейінге (2023 жылға) шегерілді.

Мен бұған егжей-тегжейлі тоқталмай-ақ қояйын.

Бұл мәселе Ұлттық кеңес мүшелерінің әлеуметтік-экономикалық саладағы басқа да көптеген ұсыныстары сияқты Президент Жолдауының аясында қазірдің өзінде жүзеге асырылып жатыр.

Хотел бы также высказаться по вопросу перехода на латиницу. Тем более, этот вопрос поднимался на заседании Национального совета.

Спешки в этом вопросе допускать нельзя. Требуется тщательно, выверенно, всесторонне проанализировать и проработать все аспекты внедрения нового алфавита.

Предложенные три варианта латиницы оказались несовершенными. Поэтому нужен поистине научный подход к этой проблеме, которую упрощать нельзя.

Речь не идет о простом переложении кириллицы на латиницу, нужна реформа казахского языка, его модернизация.

Ждем авторитетного мнения наших ученых. Еще раз заявляю, что мы реформируем именно казахский язык.

В таком судьбоносном для нации вопросе кампанейщина, легковесность недопустимы!

Жеке кездесулер барысында көтерілген мәселелер бойынша нақты жұмыстар жасалуда.

Солардың көпшілігіне қатысты оң шешім қабылданды және барлығы Ұлттық кеңес хатшылығының бақылауына алынды.

Әлеуметтік саладағы жұмыстармен қатар, саяси жүйені реформалау және жаңғыру мәселесі көпшіліктің назарында.

Билік бұған қатысты сындарлы диалог орнатуға мүдделі.

Осы орайда, біз Ұлттық кеңес мүшелерінің ұсыныстарынан бөлек, мемлекет тарапынан да тың бастамалар көтеріп жатырмыз.

Барлық ұсыныстарды талқылай отырып, ортақ пайымға келеміз деп сенемін.

Ең бастысы, реформалар елді дүрбелеңге салатын емес, тұрақты дамуға бастайтын қадам болуы шарт.

Наряду с важнейшими вопросами повышения качества жизни казахстанцев и усиления социальной политики мы делаем серьезный шаг в области реформирования действующей политической системы.

Некоторые эксперты высказывали мнение, что данная проблематика, мол, уйдет на второй план.

Но мы проявили волю к достижению конкретных результатов в этой крайне чувствительной сфере.

Первый пакет политических инициатив был усилен со стороны именно государства.

Таким образом, ни у кого не должно быть сомнений в необходимости политической модернизации, о чем я говорил в Послании.

При этом реформы должны, конечно, содействовать стабильному развитию нашей страны, а не приводить к потрясениям.

Мы обязаны усиливать созидательную основу политического процесса, чтобы плюрализм стал важным элементом повышения экономического благосостояния и человеческого капитала. 

Поэтому очень важно найти наиболее разумный путь, так называемую «золотую середину», которая обеспечит поступательное развитие нашего государства. Это, в конце концов, требование всего народа.

Исходя из этого, проработан первый пакет политических инициатив. Он состоит из следующих мер.

Во-первых, следует приступить к внедрению уведомительного принципа организации митингов, что соответствует нашей Конституции.

Митинги допустимы, если они не нарушают закон, не нарушают общественный порядок и не мешают покою граждан.

Это моя принципиальная позиция.

Вы ее знаете, мы будем ее закреплять законодательно.

Пришло время для того, чтобы прививать общественному сознанию культуру митингов. И обществу, и государству пора адекватно относиться к публичному выражению позиции. Это неизбежность, и лучше к ней прийти самостоятельно, осознанно, а не вынужденно.

Но надо понимать, что митинги – это не только право, но и ответственность.

В своем Послании в сентябре я уже говорил о необходимости совершенствования законодательства о митингах.

Сегодня на заседании Национального совета хочу сказать, что в рамках исполнения Плана по реализации президентского Послания разработан проект Закона о мирных собраниях.

В нем будут четко определены все формы мирных собраний, установлена компетенция маслихатов по определению специализированных мест, а также такие понятия, как статус организатора, участника и наблюдателя, их права и обязанности.

Речь идет не просто об изменениях в действующий закон, а о концептуально новом законе, который регламентирует вопросы организации и проведения всех форм мирных собраний.

Правительству следует внести проект закона на рассмотрение Парламента.

Екіншіден, саяси партия құру үшін тіркеу кедергілерін азайту.

Қазір саяси партияны тіркеу үшін оның кем дегенде 40 мың мүшесі болуы керек.

Бұл норма ұзақ уақыттан бері сақталып келеді және өткен кезеңнің талабына сай болды.

Енді жаңа саяси жағдайда, бір жағынан, азаматтардың талап-тілектеріне, екінші жағынан, ықтимал тәуекелдерге лайықты үн қатуымыз қажет.

Біздің қоғам партия құрылысының жаңа сапалық кезеңіне өтетіндей дәрежеге жетті.

Сондықтан, тіркеу үшін партия мүшелері санының төменгі шегін екі есеге азайтуды ұсынамын, яғни 20 мыңға дейін. Бұл – айтарлықтай маңызды өзгеріс.

Ол азаматтық белсенділікті арттыруға қосымша мүмкіндік береді. Жалпы, біз партияларға және сайлауға қатысты Заңдарды бірте-бірте өзгертуіміз керек.

В-третьих, в избирательных партийных списках необходимо предусмотреть обязательную 30%-ную квоту для женщин и молодежи.

Мы должны стимулировать активный приход женщин в политику, особенно в законотворческий процесс.

Точно так же мы должны способствовать приходу в Парламент и в местные представительные органы молодежи, о чем убедительно сказал Елбасы на недавнем совещании с активистами партии «Nur Otan».

Они готовы более активно участвовать в общественно-политических процессах. Для молодежи мы должны создавать не только социальные, но и общественно-политические лифты, чтобы передать эстафету Независимости новым поколениям просвещенных патриотов.

Данная норма обяжет политические партии более активно работать с разными социальными группами и учитывать их интересы в своей деятельности.

Төртіншіден, бізге парламенттік оппозиция институты қажет.

Біз жаңа қоғамдық парадигманың басты шарты – балама көзқарастар мен пікірлер екенін түсінуіміз керек.

Соңғы жылдары өз ұстанымдарын ашық білдіріп жүрген белсенді азаматтар бірқатар әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешуге атсалысты.

Біз балама пікірлер мен қоғамдық талқылау тоқыраудың бастауы емес, керісінше, дамудың басты талаптарының бірі екеніне көз жеткіздік.

Сондықтан, Парламенттегі саяси азшылықтың негізін заң жүзінде бекіту қажет.

Бұл үшін «Парламент туралы» заңды саяси азшылыққа кепілдік беретін нормалармен толықтыру қажет.

Мысалы, басқа да партиялардың өкілдері Парламенттегі кейбір комитеттердің төрағасы лауазымдарын иелене алатындай жағдай жасау керек.

Бұл биліктің заң шығару тармағындағы баламалы қызметтің жүйелі жұмысын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

По всем этим инициативам Правительству совместно с Администрацией Президента предстоит подготовить и внести в Парламент соответствующие предложения и законопроекты.

Настало также время для решения вопросов, которые активно поднимались нашими правозащитниками.

Министерству иностранных дел поручается начать процедуру присоединения ко Второму Факультативному протоколу к Международному пакту о гражданских и политических правах.

Мы также сумели достичь разумного компромисса по статье 174 Уголовного кодекса.

Предлагается гуманизировать данную статью – внести изменения в существующую редакцию, более корректно ее изложить.

Например, отказаться от формулировки «возбуждение» и использовать вместо нее более точное юридическое понятие «разжигание».

Такая формулировка позволит четко зафиксировать более справедливое применение данной статьи и снимет основные вопросы по ней.

Помимо этого был подготовлен специальный законопроект, направленный на смягчение финансовых ограничений в отношении лиц, отбывших уголовное наказание по данной статье и имеющих  положительное заключение правоохранительных органов.

В частности, предусмотрены нормы по исключению этих лиц из перечня, ограничивающего права по распоряжению финансами и имуществом.

Кроме того, предлагается позволить им получать минимальный размер ежемесячной заработной платы в расчете на каждого члена семьи и разрешить открывать и вести банковские счета.

Еще один важный вопрос, который давно обсуждается и вызывает жаркие дискуссии в обществе, это статья 130 Уголовного кодекса о клевете.  

На первом заседании Национального совета тоже поднимался этот вопрос. Предлагалось декриминализировать данную статью.

Однако оказалось, что есть и серьезные контраргументы.

Некоторые общественники, даже правозащитники выступают за сохранение этой нормы в Уголовном кодексе, так как речь идет о защите прав человека, сохранении его чести и достоинства.

В свою очередь, ряд государственных органов предлагает внести изменения только в первую часть статьи 130. 

Отмечу, что только по вопросу об изменении статьи 130 Уголовного кодекса было организовано несколько  рабочих обсуждений с участием членов Национального совета и представителей государственных органов. Последнее из них проведено буквально накануне нашего заседания.

На примере дискуссии по данной норме можно видеть, насколько сложно зачастую найти единое решение. Ведь необходимо учесть все моменты – правовые, гуманитарные, этические и международные стандарты.

По итогам анализа всех позиций и нюансов данного вопроса мною принято решение декриминализировать статью 130 Уголовного кодекса и перевести ее в Административный кодекс.

При этом нужно сохранить высокую меру ответственности, чтобы гарантировать права других граждан и защитить их от клеветнических измышлений и нападок.

 

Уважаемые участники заседания!

 

Демократия это огромная ответственность и власти, и граждан.

Демократия должна служить развитию и созиданию, а не разобщенности и развалу.

Запрос на дальнейшие политические преобразования в обществе есть, мы это знаем.

В своей работе мы будем исходить из высших целей развития. Популизму здесь просто не должно быть места.

Ұлттық қоғамдық сенім кеңесі халық алдындағы жауапкершілікті сезініп, ел үмітін ақтауы тиіс.

Реформалар тек реформа үшін жасалмайтынын түсінуіміз керек.

Біз тың бастамаларды жан-жақты ойластырып, нақты нәтижеге қол жеткізуіміз қажет. Бұл – өте маңызды.

Реформалардың басты мақсаты – даму бағытымыздан ауытқымай, оған тың серпін беру. 

Казахстанский патриотизм – это проявление общности интересов, общности судьбы, готовность трудиться, творить во имя процветания нашей Родины.

Казахстанцы призваны осуществить историческую миссию – на своем примере показать, как нужно и можно путем созидательного диалога власти и народа преодолеть любые преграды.

Мы должны сформировать повестку дня в интересах абсолютного большинства граждан.

Мы сильны своим единством.

В то же время единство опирается на многообразие мнений. Известный тезис ООН «Единство в многообразии». Эта концепция очень актуальна применительно к нашей стране.

Билік мемлекетіміздің дамуына, болашағына пайдасы тиетін кез келген оң өзгерістерге дайын.

Ұлттық кеңес осындай жұмыста маңызды рөл атқаруы керек.

Өздеріңіз көріп отырсыздар, бұл жерде ел мен жер тағдырына қатысты аса маңызды, күрделі мәселелер ашық талқыланады.

Кеңесте көтерілген түйткілді мәселелер қоғамда да қызу пікірталасқа түсіп жатыр.

Мұның бәрі халқымыздың саяси әрі құқықтық мәдениетінің артқанын айқын көрсетеді.

Бірақ, мәселе тек саясатта ғана емес.

Көп нәрсе адамдар арасында, отбасында, яғни күнделікті өмірде ұстанатын қарапайым құндылықтарға байланысты.

Шындығын айтқанда, бүгінде адамдар айналадағы толған агрессиядан, текетірестен шаршады.

Сондықтан, жақсылықты молайтуымыз керек, ізгі ниетті болуды үйренуіміз керек.

Мейірімді, рақымды, бекзат болу – орнықты даму мен рухани өрлеудің қозғаушы күші болуы тиіс.

Осы арқылы біз әділ қоғам мен өркениетті мемлекет құра аламыз.

Мақсаттарымызға бір халық болып, ынтымақ пен келісімнің арқасында жетеміз деп сенемін.

Жұмыстарыңызға табыс тілеймін.

Баршаңызға рақмет!

 

 

RELATED NEWS
«ASHYQ ALAŃ» — АЙРЫҚША ЖОБА
05 қыркүйек 2019
«ASHYQ ALAŃ» — АЙРЫҚША ЖОБА

Осы апта қазақ телевизиясы тарихында жөн-жосығы ерек, мəн-мазмұны бөлек ерекше жобаның тұсауы кесілді. Дүйсенбіден бастап «Qazaqstan» Ұлттық арнасынан көрермендерге тікелей  эфирде жол тартқан «ASHYQ ALAŃ» деп аталын қоғамдық-саяси ток-шоуы алғашқы күннен-ақ жарқы етіп шығып, жұртшылықтың ыстық ықыласына бөленді.    

Соңғы жылдары мемлекеттік ақпарат құралдарына бақылаудың күшеюі немесе «орындықшыл» медиа менеджерлердің әсіре сақтығы мемлекет қаржыландыратын ақпарат құралдарына деген сенімге селкеу түсірді. Соның салдарынан жұрт жаппай әлеуметтік желіге көшіп, кім не жазса, соны оқитын болды. Дерек-дәйегі жоқ, бір адамның ой-қиял, болмас-болжамына негізделген ақпараттар легі көрерменнің талғамын таяздатып, ой-жүйесіне салқынын тигізді. Сапалы ақараттар легі тым аз. Сондықтан қазіргі кезде дәстүрлі медиаға әсіресе, мемлекеттен қолдау көріп отырған медиаларға халықтың әлсіреген сенімін қайта күшейтіп, жаңаша форматта түлеу ең басты мақсат болса керек.

Биыл «Qazaqstan» Ұлттық арнасының жаңа маусымға дайындаған 14 жаңа жобасының ішінен «ASHYQ ALAŃ» қоғамдық-саяси ток-шоуы алғашқы күннен-ақ дараланды. Эфирге жол тартқан сәтте биліктің жырын жырлайтын, пропағандалық соқпақтағы көп бағдарламаның бірі болатын шығар деп күмәнмен қарағанымыз да рас. Бірақ, атына заты сай болып, бағдарламада қоғамдық мәселелердің өткір айтылып, бүкпесіз ашық талқылануы көңіл қуантты. Студияның декорациясы мен безендірілуінде де айрықша мəн бар, соны форматпен үйлесім тапқан. Алты спикер қатысатын, тікелей эфирде шығатын, студия көрермендерінің сұрағы мен телефон арқылы қойылатын сауалы бар, ең бастысы-күнде шығатын мұндай бағдарламаны басында көз алдымызға елестете алмағанбыз. 
Көп бағдарламалардың бағын жүргізуші ашып жатады. Бұған дейін бірталай бағдарлама арқылы көрермен көзайымына айналған, көзіне цензураның қамшысы тимеген Нартай Аралбайұлы əдеттегідей "жандырды". Бір сағаттай уақыттың қалай зыр ете қалғанын байқамаппыз. Арасында көреременнің көкейіндегі сауалды қоюға арналған "Ашық микрофоны" да ерекше. Тікелей эфирге көрермендер қоңырау шалып та сауалдарын қойып жатты, Ал скайф арқылы да тиісті адамдармен байланыс орнатылып, эфирден мезетінде көрсетіліп отырды. Тіпті көрермендер көкейдегі сұрақтарын бағдарламаның арнайы ватсап нөмірі арқылы да, бағдарламаның ресми парақшасы арқылы да қоя алатыны сүйсінтті. Аудиториямен байланыста мін жоқ. Бұның бәрі ұжымның, айналып келгенде үлкен дайындықтың жемісі. Ток-шоудың мақсаты - қоғамдағы саяси-әлеуметтік мәселелерді, елдің саяси өміріндегі түйтікілді тақырыптарды көпшілік талқысына салу. Атап айтқанда, ел өміріндегі қоғамдық-саяси, әлеуметтік оқиғалар мен сан саладағы өзекті де өткір мәселелер бағдарлама тақырыбына арқау болып, арнайы шақырылған спикерлер терең талқыға салады. Бұрындары мұндай бағдарламаларды Түркия, Ресей, АКШ, Украина сынды елдердің арналарынан көріп, қызығып қана қоятынбыз. Енді міне, олардан артық болмасақ, кем емес екенімізді көріп қуанып отырмыз.

Бұл «Қазақстан» телерадиокорпорациясының жаңа басшысы Ләззат Танысбайдың әрбірден соң Ақпарат және қоғамдық даму министрі Дәурен Абаевтың үлкен ұтысы. Билік пен халықтың арасындағы диалогты арттырып, өзекті мәселелерді бірге талқылауға жасап отырған нақты қадам. Бағдарлама ары қарай да дамып, жаңа деңгейге көтеріле береріне сенім мол. Жаңа бағдарлама халқымызға қайырлы болып, ұзағынан сүйіндірсін! Төменде «ASHYQ ALAŃ» жобасына қатысты біраз адамның пікірін бергенді жөн көрдік. 

Мұрат ӘБЕНОВ, қоғам қайраткері

Демократиялық өзгерістер елімізде басталғаннын қалай білеміз? 
Оның бір көрінісі - БАҚ жұмыстарының ашықтығынан байқалу керек. Әсіресе, мемлекеттік телеарналарда сөз еркіндігі болса.... 
Бүгін "Қазақстан" арнасында "Ашық Алаң" жаңа пікір алмасу ток-шоу бағдарламасының тұсаукесері өтті! Тікелей эфирде – цензурасыз, монтажсыз шығады екен. Ашық десе ашық түрде пікір айту мүмкіншілігі бар, сөзді, ойды шектемеді. Маған бұл бастама ұнады! Бізге осындай хабарлар көптеп керек. Сол арқылы азаматтардың қоғамдық саяси сауаттылығы жоғарылайды. Билікке де жақсы - қоғамдағы жағдайды өз аузынан бүкпесіз біліп отырады. 
Жұрналист Нартай Аралбайұлы мықты екен, ашық пікір айтуға тартады, өзі тақырыпты жақсы түсінеді, және сын көзқарастарды шектемейді. 
Жаңа жобаға сәттілік тілегім келеді. 
"Қазақстан" арнасына осындай жаңа жобаларды көбірек эфирге шығаруды ұсынамын. Сонда тарап кеткен көрермендер фейсбуктен телеарнаға қайта оралар. Ойын-сауық, өсек-аян, әзіл- сықақ хабарлардан азаматтар шаршағаны қашан... Қоғамға пайдалы өзекті ақпарат керек.

Айгүл ОРЫНБЕК, белгілі блогер, Ұлттық кеңестің мүшесі

Биліктің беті бері қарап жатыр. 
Бұрын осындай үлкен мәселелерді қозғап, шығарған эфирлерімді шығармай қойған жеке телеарналар. Ал ұлттық арна бұл жолы сенсация жасады. "Ашық алаң" бағдарламаны ойлап тапқан, шығарған адамға да үлкен рахмет! Хабардың ертегісін тыңдап шаршаған халық, бүгін экран бетіне жиналды деп ойлаймын! Соңына дейін сенбедім эфирге шығаратынын. Арыстықтардың мәселесі бір эфирмен бітпейді. Бұл тақырыпқа қайта ораламыз "Ашық алаңға " деген үміттемін! Президент Тоқаев шынында да өзгеріске дайын екен....

Мұхамеджан ТАЗАБЕК, «Асыл арна» телеарнасының бас директоры

Нартай Аралбайұлы жүргізетін "Ашық алаңды" түннің бір уағында көріп отырмын... Ынсапты, түсінікті, жан-жақты жақсы бағдарлама болды. Ақырына дейін көрдім. Біраз ой түйдім. Осындай деңгейлі бағдарламалардың жолы болсын!

 

 

Суреттер фейсбуктен алынды.

 

 

УРБАНИЗАЦИЯ – ЭКОНОМИКАНЫҢ МАҢЫЗДЫ ДРАЙВЕРІ
08 сәуір 2019
УРБАНИЗАЦИЯ – ЭКОНОМИКАНЫҢ МАҢЫЗДЫ ДРАЙВЕРІ

Қазір әлем бойынша халықтың негізгі бөлігі қалаға көшіп, ауылдағы тұрғындардың саны азаю үрдісі байқалады. БҰҰ болжамына сәйкес, 30 жылдан кейін әлем халқының 6,2 миллиардтан астамы қалаға шоғырланады. Бұл дегеніңіз,  жер шары тұрғындарының жалпы үлесінің 66 пайызын құрайды.

 

 

Әлемдегі урбанизацияның негізгі трендтері

 

Урбанизацияның мемлекет үшін рөлін түсінудегі ең маңызды факторлардың алғашқысы – оның экономикалық өсімді едәуір ынталандыруында. Атақты әлеуметтанушы, жаһандану үрдісін зерттеуші ғалым Саскиа Сассеннің айтуынша, урбанизация мен ЖІӨ арасында тікелей байланыс бар. Екіншіден, кез-келген мемлекеттегі қала халқының саны 5%-ға артқан сайын жан басына шаққандағы экономикалық белсенділіктің өсімі 10%-ға өсіп отырады. Сонымен қатар, болашақта әлем экономикалары емес, ірі қалалар арасындағы бәсекелестік арта түседі деп жоспарлануда. Үшінші факторды айтатын болсақ, дамыған елдерде халықтың төрттен үш бөлігі қалаларда тұрады: Ұлыбританиядағы урбандалу көрсеткіші 83%, АҚШ-та – 82%, Францияда – 79%, Германияда – 75%-ды құрап отыр. Атақты “Климаттың жаңа экономикасы” атты баяндаманың деректері бойынша, Токио қаласының ЖІӨ-і Испанияның ЖІӨ-нен асады, дәл сол сияқты Лондонның жалпы ішкі өнімі Швецияныкінен озып тұр. БҰҰ өкілдерінің айтуынша, 2030 жылға қарай бар болғаны 600 қалаға әлемжің ЖІӨ өсімінің 60% тиесілі болады. Дегенмен, бұндағы негізі қозғаушы күштер дамушы елдердің қалаларына, қалалық агломерациялары құрайтын болады (Қытай, Африка, Азия).

 

 

Қазақстандағы урбанизация үрдісі

 

Биылғы жолдауда Қазақстанның 2030 жылға дейінгі аумақтық-кеңістіктік дамуының болжамды схемасын әзірлеу  тапсырылды. Бұл еліміздегі урбанизацияның жаңа картасына айналатыны анық. Астана мен Алматының қатарына Шымкенттің қосылуы, ішкі миграцияны реттеуге қатысты әрекеттер – урбанизацияға қатысты тың ұстанымның қалыптасқанын көрсетеді. Бірақ, бұл бағытта бірнеше кедергілер бар. Олар: еліміздегі ірі қалалардың инфрақұрылымы кәсіпорындар мен тұрғындар санының жедел өсіп келе жатқан қарқынына ілесе алмауы мен халықтың қажеттіліктеріне сай келмеуі һәм болашағы жоқ ауылдар санының көбеюі. Осы орайда «урбанизация қазіргі жағдайда несімен маңызды?» деген заңды сұрақ туындайды. Бұл процестің халықтың әл-ауқатын арттыруда қаншалықты маңыздылығы бар?

 

Урбанизацияға қатысты бағдарламалар мен әрекеттер

 

Жалпы елімізде урбанизацияға қатысты бастамалар бұрын да көтерілген. Атап айтар болсақ, Президенттің 2014 жылғы «Қазақстан – 2050» Стратегиясында Қазақстандағы қала халқын 70%-ға жеткізу мақсаты алға қойылған. Одан бөлек, Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі дамуының Стратегиялық жоспарында белгіленген жеті реформаның бірінде “Қуатты аймақтар мен урбанизация” атты арнайы жоспар бар. Осы реформада көрсетілгендей, елдегі урбанизацияның қарқыны мен қалаларды дамыту елдің тұтастай дамуы мен әлеуметтік-экономикалық өсімнің маңызды факторлары болып табылады.

“Қуатты аймақтар мен урбанизация”– бұл әр аймақтың экономикалық тұрғыда өздігінен дамуын ынталандыру және тұрғылықты жеріне қарамастан өмір сапасының теңдігін қамтамасыз етудің алғышарты. Бұл саладағы реформалар әлеуметтік-экономикалық айырмашылықтарды және аймақтар арасындағы дисбалансты азайту мақсатында тек ірі қалаларды қамтып қана қоймай, моноқала статусын иеленген елді мекендерге де қатысты болады.

 

Елдегі урбанизацияның негізгі проблемалары

 

Жоғарыда аталған шараларға қарамастан, елдегі урбанизация науқаны тиісті нәтижелерді бере алмай келеді.  Қазақстандағы урбандалу әлі төмен деңгейде қалуда: 2014 жылы әлемдік урбанизация көрсеткіші бойынша Қазақстан 228 елдің ішінде 140-позицияға жайғасты.

Қазақстанның контекстіне келетін болсақ, Астана мен Алматы еліміздегі жалпы ішкі өнімнің 30 пайыздан астамын қамтамасыз етіп, донор, яғни бюджетке ақша құятын қалалар болып отыр. Бұл тізімге биыл республикалық маңызы бар қала статусын алған Шымкент те қосылуы әбден ықтимал. Өзге әлем елдеріндегідей, бізде де ауыл мен қала халқының арасындағы өмір сапасы және табыс деңгейіндегі айырмашылықтар айқын байқалады. Бұл айырмашылықтың әлі де ұлғаю ықтималдығы бар: ауылдағы еңбек өнімділігінің төмен болуы, ауыл шаруашылығындағы инфрақұрылымның жетік дамымауы, ауылдағы өндірушілер үшін облыс орталықтарындағы негізгі тұтыну нарығынан алыс орналасуы және де климаттық жағдайлар себеп болуда. Осы орайда, Қазақстан үшін халықты қалаларға көшуін ынталандыру мен қалаларды дамыту өзектілігі туындап отыр.

Қазіргі кезде Қазақстан халқының 57 проценті қалада шоғырланған. Еліміздің ЖІӨ-нің 95 процентін қала өндіретін болса, небәрі 5%-ы ауылға тиесілі. Бұл – еліміз үшін ауқымды урбанизацияның қажеттілігін көрсететін тағы бір көрсеткіш. Миллион тұрғыны бар және одан асып кететін үш қала қарқынды “ресипиентке”, яғни қабылдаушыға айналуда: соңғы деректер бойынша Алматыда халық саны 1 900 000-ға жуықтаса, Астанада 1 047 000 адам, Шымкентте 1 005 000 тұрғын тұрады.

Елдегі соңғы 10 жыл ішіндегі урбанизацияны талдайтын болсақ, қала мен ауыл халқының үлесі жалпылама және өңірлік деңгейді өзгерістерге ұшырады. 2009 жылға қарағанда қала халқының саны 4,4 процентке артты. Өңірлердің көрсеткішімен алатын болсақ, урбанизация еліміздің көптеген облысында жүрді, тек біраз бөлігінде ғана қала халқының азаюы байқалады.

Еліміздің кей аймақтары урбандалуы бойынша республикалық орта көрсеткіштен төмен нәтижелерді көрсетуде.  2018 жылдың 1-шілдесіндегі дерекке сүйенсек, ең аз урбандалған өңір – жақында құрылған Түркістан облысы (қала халқының саны 19,5%.-ды құрайды). Сондай-ақ, урбандалу көрсеткіші төмен өңірлерге Алматы облысын (қала халқының үлесі 22,7%), Жамбыл облысын (39,7%) және Маңғыстау облысын (40,5%) жатқызуға болады.  Осы орайда, қала халқының өсімін қамтамасыз ету үшін Қазақстанға оңтайлы және қолайлы урбанизация моделін әзірлеудің маңызы арта бермек. Жоғарыда аталған бағдарлама аясында бірқатар факторлар ескерілуі қажет.

 

Қорытынды

Урбанизация Қазақстан үшін сөзсіз адами капитал мен әл-ауқаттың дамуын қамтамасыз етуші құралдардың бірі. Урбандалған ортада қалаға тән өзіндік ерекше мәдениет қалыптасады, халықтың әлеуетін дамытуға барлық жағдай жасалады және жаңа технологияларға, жаңа кәсiп түрлеріне бейімделу тез жүреді. Сондықтан дамыған елдердегідей орасан зор өндірістік қуат, ақпараттық, инновациялық және әлеуметтік-экономикалық әлеует шоғырланған мегаполистер мемлекеттік байлықтың негізгі өсімін қамтамасыз ету Қазақстан үшін де маңызды. Осы орайда, біздің елді сапалы урбанизацияны жүргізуге аса мән беруіміз қажет:

Біріншіден, қалалар құрылысы мен елді мекендерді дамыту барысында азаматтардың мүддесін ескеру қажет. Халықтың денсаулығын және жайлылығын барлығынан жоғары қою. Ол үшін барша қала тұрғындарына тиесілі қалалық тіркеуге тұруды жеңілдету, әлеуметтік қызмет көрсету жүйесін жетілдіру қажет.

Екіншіден, қалалар құрылымын оңтайландырып, ғылымды дамытуға барша қалалық ресурстарды жұмылдыру. Ірі елді мекендердегі құрылысқа арналған және ауыл шаруашылығы мақсатына пайдаланылатын жерлерді қатаң бақылауға алу қажеттілігі де бар.

Бастысы, Президент жүктеген міндетті жүзеге асырудағы маңызды мәселелердің бірі жалған урбанизацияға, яғни тек қалалық территорияларды үлкен көлемде кеңейтіп, оны бос қалдыруға жол бермеу. Үкімет тарапынан агломерациялар құруда толықтай бақылаудың болуы қажет.

 

 

Исатай МИНУАРОВ, социолог

 

ЭМОЦИОНАЛДЫҚ ИНТЕЛЛЕКТІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
08 сәуір 2019
ЭМОЦИОНАЛДЫҚ ИНТЕЛЛЕКТІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Эмоционалдық интеллект (ағыл. emotional intelligence) – заман талабы ма, әлде сәнді тренд пе? Жалпы төртінші өнеркәсіптік революциядан не күтуге болады? Жаһандану үрдісі аждаһа ма, әлде қазіргі қоғамның мүмкіндігі мен дамуының ұйытқысы ма? Бұған байланысты көптеген зерттеулер мен тәжірибелік өлшемдер жасалуда.

Дамыған тұлғаның психологиялық денсаулығының басты көрсеткіші - осы эмоционалдық интеллект феномені. Жалпы жан мен ойдың тоғысу мәселесіне тарихи көз жүгіртер болсақ ежелгі грек, шығыс философтарының еңбектерінен кездестіруге болады. Қазіргі заманғы ғылымда, XX ғасырдың 90-шы жылдары американдық Питер Соловей және Джон Майер  атты зерттеушілер эмоционалдық интеллект ұғымын енгізді. Сол кездерден бастап тұлғаның осы қасиеттін дамыту үшін көптеген тренингтік бағдарламалар, тесттер жеке коучингтік және психологиялық кеңес кешендері ойлап табылды. Себебі, эмоционалдық интеллектісі дамыған қызметкерлердің жұмыс тиімділігі артық, ұжымдағы психологиялық ахуал  жағымды екендігін американдықтар тез түсінді.

2015 жылғы Бүкіләлемдік экономикалық Давос форумының есебінде, 2020 жылы өзекті болатын 10 машықты анықтаған болатын. Солардың қатарында эмоционалдық интеллект те бар. Бұл интеллектінің (парасаттың) түрі туралы соңғы жылдары әсіресе, осы экономикалық форумнан кейін, естімеген адам кемде кем. Бірақ, көбісі интелектінің бұл түрі туралы толыққанды түсініктен алшақ. Сондықтан, эмоционалдық интеллект туралы сөз қозғауды жөн көрдік. 20 ғасырдың 90-шы жылдары жарық көрген, Майер-Саловей-Карузо моделінде эмоционалдық (әлеуметтік) интеллект 4 құрама бөліктен тұрады:

  1. Басқа адамдар мен өзінің эмоцияларын, сырт бейнеге қарап, ым-ишара мен жүріс-тұрысқа ден қоя отырып тани білуі - эмоцияларды қабылдай білу қабілеті деп аталады.

Біздің ойымызша бұған сәйкес келетін  қазақтың мақалы, - «Көз бен қол - көңілдің жалшысы».

 

  1. Эмоцияның – көбіне санамен реттелмейтін, ұйытқы (мотивациялық) факторы бола отырып, шығармашылық пен ойлау қабілеттеріне тигізетін оң әсерін - шабыт десе де болады.  Мұқағали Мақатаевтың мына жолдары соған дәлел іспетті:

Шау тартып қалыпсың-ау, қайран шабыт!

Жүруші ең кейбір жерде ойран салып,

Жүруші ең кейбір жерде сайран салып,

Шау тартып қалыпсың-ау қайран шабыт!

………………………………………………….

Шау тартып барасың-ау, шарық-құсым,

Тояттап әлде жемге қарықпысың?

Бар, ұшшы!

Босатайын тұғырыңнан,

Шау тартпа!

Шынымен сен шабытпысың!?

 

  1. Эмоциялардың арасындағы байланысты анықтау, ой мен сезім арасындағы байланысты түсіну, терең күрделі (екіұшты, амбивалентті) эмоцияларды ажырату - эмоцияларды тани білу қабілеті деп аталады.

Бұған сәйкес мақал, - «Ымды білеген дымды білмейді».

 

  1. Қойылған мақсатқа сәйкес, ырықты түрде  өз эмоцияларын тудырып, реттеп, бағыттай білу қабілетін -  эмоцияларды басқару, деп атайды.

Бұған сәйкес қазақтың мақалы- «Сабыр түбі сары алты», «сарғайған жетер мұратқа, сабырсыз қалар ұятқа», десек те болатын сияқты.

 

 

Эмоционалдық интеллектінің жоғарыда суреттелген моделі қазіргі кездегі әлемдегі ең танымал концепция. Себебі, түсінуге де оңай, ең бастысы тәжірибелік пайдасы ұшан-теңіз. Көптеген зерттеулердің нәтижесінде анықталғандай қоғам үшін бұл фактордың экономикалық (миллиардтаған шығын әкелуі) және әлеуметтік (ажырасу, суицидтің белең алуы) мәні зор! Халық, қазіргі таңда өзінің эмоционалдық парасатын дамытуға ден қоймаса, психологиялық даму мәдениетін қолға алмаса болашақ бұлыңғыр, көңіл пәс. Сондықтан, заманауи қазақ қоғамында да әсіресе, жаңа қалыптасып келе жатқан тұлғаның (бозбала мен жасөспірімдерде) әлеуметтену деңгейіне жаһандану үрдісінің өнімдері кері әсерін тигізуде.

Олар: деструктивті ақпараттың қолжетімдігі және тікелей әсері; тұлғааралық қарым-қатынастың онлайн форматқа ауысуы; әртүрлі өмірге қажетті табиғи тәжірибенің азаюы; ата-ана тарапынан жалпы қауіптердің күшеюі әсерінен гипербақылаудың күшеюі және басқа өзекті мәселелер. Осы жайттардың тікелей және жанама әсерлерінің негізінде жас тұлғаның эмоционалдық интеллектісінің дамуына кері әсер белең алуда. Тіпті, ересек адамдарда бұл қабілеттердің дамуының кенже қалуы - стресстік жағдайларға төтеп бере алмауына, өмірлік қиын-қыстау жағдайларға психологиялық регрессиямен (кері дамумен) жауап беруіне, деструктивті дағдылардың пайда болуы мен психикалық және психологиялық күйзелістерге жиі ұшырауына әкеліп соғуда.

Қазіргі таңда эмоционалдық интеллектінің маңыздылығы күн санап артуда. Сондықтан біздің қоғамдағы эмоционалдық интеллектіні дамытудың ұлттық кешенді бағдарламаларын жасау, ал адамдардың оқып-тануға, білікті психологтардың кеңесі мен тренингтері арқылы дамуына бет бұруы маңызды.

 

 

 

Ерлан МҰСТАФА, Бизнес-тренер, психолог

Біз туралы
ulys.kz — ақпараттық, сараптамалық және танымдық бағыттағы материалдарды береді.
 
Мультимедиялық жоба заман талабына сай жасалған. Қазақстанның ақпараттық нарығын сапалы
контентпен қамтамасыз етуге үлес қосуға бағытталған. Мұндағы сараптамалық, танымдық
мақалалар сан саланы қамтиды. Геостратегия, геоэкономика, геосаясат, халықаралық
қатынастар мен елдің ішкі-сыртқы саясаты, экономика, жаһанда болып жатқан тектоникалық
өзгерістер мен тренд тақырыптар ұлттық мүдде тұрғысынан терең талданып қазақ
оқырмандарына жеткізіледі. Орталық Азия мен Түркі әлеміне ерекше көңіл бөлінеді.