Қазақстандық қоғамда атом электр станциясын салу мәселесі бірнеше жылдан бері белсенді талқыланып келеді. АЭС Қазақстанның технологиялық дамуына әсер етеді, сондай-ақ энергетикалық тиімділікті тұрақтандырып, экономиканың сан түрлі саласында ғылыми-техникалық прогрессті жеделдетуге септеседі, елдің инновациялық әлеуетінің артуына да ықпал етуі мүмкін.
Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің (МАГАТЭ) сарапшылары энергетикалық қауіпсіздік тұрақты экономикалық өсімді қамтамасыз етумен қатар халықтың әл-ауқатын жақсартуда маңызды рөл ойнайтынын атап өтеді. Атом энергетикасы климаттың өзгеруінің жағымсыз әсерін азайтады, таза және сенімді энергияға қолжетімдікті арттырады. Бүгінгі таңда атом қуаты әлемдік энергия балансының едәуір бөлігін құрайды және алдағы онжылдықтарда оны пайдалану үлесі өседі деп күтілуде.
Қазақстан энергетикалық қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін атом электр станциясының құрылысына иек артуды көздеп отыр. Көмір мен газ сияқты күнделікті тұтынатын қуат көздері ауаға парниктік газ бөледі.
- Үкіметтің мәлімдеуінше, болашақта ҚР электр қуатының тапшылығы білінеді, ал атом электр станциясы бұл мәселені шешеді. Сонымен қоса елімізде энергетикалық кешендердегі жабдықтардың тозуы 70%-дан асады. Әлем елдері мен ЕО-ның көміртегі бейтараптығы саясатына байланысты Қазақстанға көмірсутек шикізатын тұтынатын энергетикалық станцияларды салуға тыйым салынады. Сондықтан ҚР атом энергетикасын дамыту және атом станциясын салу барлық санаттағы тұтынушыларды, оның ішінде өнеркәсіптік кәсіпорындар мен халықты үздіксіз электр энергиясымен қамтамасыз ету үшін ең қолайлы нұсқа болып табылады, - деп жазады "Қазақстандағы МК" газетінің редакциясы
Елімізде АЭС салу энергетика кешенін әртараптандыруға және қазба отындарына тәуелділікті азайтуға көмектеседі. Сондай-ақ, елде уранның бай қоры бар, бұл атом энергетикасын дамытуды экономикалық тұрғыдан тиімді етеді. АЭС ұзақ мерзімге тұрақты энергиямен қамтамасыз етуге қабілетті, бұл өнеркәсіптің өсуі мен урбанизация жағдайын да өзіндік әсер етері сөзсіз.
Қазақстанда АЭС пайдалануға берілген сәттен бастап тиісті қызмет көрсету және қосымша пайдалану шартымен 60 жылдан 80 жылға дейінгі кезеңге электр энергиясын өндіруді қамтамасыз ете алады. АЭС жұмысы экономиканың бірқатар негізгі салаларының технологиялық дамуына әсер етеді. Сарапшылар Қазақстанда атом энергетикасын дамыту оң әсер ететін алты саланы атайды.
1. Энергетикалық инфрақұрылымды дамыту
Атом электр станциясының құрылысы елдің энергетикалық жүйесінің тұрақтылығы мен тәуелсіздігін едәуір арттыра алады. Электр тапшылығы жағдайында, әсіресе ірі энергиямен жабдықтау орталықтарынан алыс аймақтарда атом станциялары тұрақты энергия көзіне айналуы мүмкін. Бұл электр желілерін кеңейтуге және жаңартуға, сондай-ақ электр жүйелерінің озық технологияларын енгізуге әкеледі.
2. Байланысты салаларындағы инновациялар
АЭС-пен байланысты жобалар технологиялық құзыреттіліктің жоғары деңгейін талап етеді. АЭС машина жасау, электроника, ақпараттық технологиялар және қауіпсіздік жүйелері сияқты салалардың дамуын ынталандырады. Мысалы, құрылыс компаниялары радиациялық жүктемелерге төзімділікке ықпал ететін жаңа материалдар мен технологияларды пайдаланатын болады, ал IT-сектор мониторинг пен басқару үшін мамандандырылған жүйелерді әзірлейтін болады.
3. Ғылыми және техникалық әлеуетті дамыту
Атом энергетикасы жобалары ядролық физика, инженерия, экология және басқа да пәндер бойынша кадрлардың жоғары біліктілігін талап етеді. Бұл жоғары білім беруді, ҒЗИ мен зерттеу орталықтарын дамытуға итермелейді, бұл өз кезегінде елдің ғылыми әлеуетін нығайтады. Халықаралық мамандармен тәжірибе алмасу бойынша бағдарламаларды дамытуға болады, бұл Қазақстанның жаңа технологиялар мен стандарттарға бейімделуін жеделдетеді.
4. Экологиялық технологиялар және қалдықтарды басқару
АЭС пайдаланудың маңызды бөлігі радиоактивті қалдықтардың қауіпсіздігі мен жұмыс істеуін бақылау болып табылады. Экологиялық қауіпсіздік инновацияларын ынталандыру қалдықтарды қайта өңдеу мен жоюдың жаңа әдістерін әзірлеуге, сондай-ақ басқа салаларда таза және қауіпсіз өндіріс технологияларын енгізуге әкелуі мүмкін.
5. Халықаралық технологиялар трансфері
АЭС салу және пайдалану озық технологиялардың трансферіне ықпал ететін Росатом немесе батыс компаниялары сияқты халықаралық серіктестерді тартуды талап етеді. Бұл үдеріс Қазақстанның әлемдік технологиялық қоғамдастыққа кірігуін жеделдетіп, заманауи стандарттар мен тәжірибелерді енгізуі мүмкін.
6. Энергетикалық секторды әртараптандыру
Бүгінде Қазақстан негізінен қазба отынына, әсіресе көмірге тәуелді. Атом энергетикасын дамыту энергия секторын әртараптандыруға көмектеседі, оны әлемдік мұнай мен газ нарығындағы өзгерістерге төзімді етеді. АЭС құрылысы сонымен қатар елдегі көміртегі бөлінісін азайтуға және жасыл энергия көздеріне көшуді жеделдетуге ықпал етуі мүмкін.
