Валюта бағамы
  • USD -

    512.5
  • EUR -

    585
  • RUB -

    6.39
Қазақ тудың құлауын жаман ырымға санаған - ғалым
Ақорда 04 маусым 2024
Қазақ тудың құлауын жаман ырымға санаған - ғалым

Бүгін – Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздер күні. 1992 жылдың 4 маусымында Қазақстанның жаңа Мемлекеттік рәміздері туралы заң қабылданып, алғаш рет бекітілді. Бұл күн ел тарихында жаңа мемлекеттік рәміздер күні ретінде тойланып келеді. Осы ретте Ulys тілшісі Мемлекеттік рәміздердің бірі туға қатысты қызықты деректерге шолу жасап көрді.

Қазақстан туы – ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тік бұрышты көгілдір түсті мата. Тудың сабының тұсында ұлттық өрнек тік жолақ түрінде нақышталған. Күн, оның шұғыласы, қыран және ұлттық өрнек бейнесі алтын түстес.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік туының авторы — Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері Шәкен Ниязбеков.

Еліміздің мемлекеттік туын жасаумен 600 адам шұғылданып, комиссия қарауына 1200 рәміздер нұсқасы ұсынылған екен. 

Мемлекеттік тудың айналасында 32 күн сәулесі бар.

Тәртіп бойынша ту үнемі оң жаққа қарай желбіреуі керек.

Қазақстанның мемлекеттік туы елдің маңызды мекемелерінде, атап айтқанда ҚР Президентінің резиденциясында, Парламенттің, Үкіметтің, министрліктердің, ҚР Үкіметі құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, ҚР Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың және юасқа мемлекеттік ұйымдардың ғимараттарында, үнемі ілулі тұруы қажет.

2020 жылы ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Мемлекеттік туды балкондарға ілуге рұқсат беруді ұсынды.

«Парламенттің бірқатар депутаты мен патриот азаматтардың еліміздің Мемлекеттік рәміздерін, атап айтқанда ҚР Мемлекеттік Туын кеңінен қолдану туралы ұсынысын қолдаймын. Қолданыстағы заңнамада Туымызды пайдалануға қатысты шектеулер бар. Мысалы, пәтерлердің балконына немесе үйлердің қабырғасына Ту ілуге тыйым салынған. Заңнамалық және нормативтік актілерді, ең алдымен, Мемлекеттік рәміздерді пайдалану қағидаларын қайта қарау қажет», - деген болатын Президент.

Президенттің осы тапсырмасына орай, сол кездегі Мәдениет және спорт министрлігі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 27 қарашадағы №801 қаулысымен Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын, Мемлекеттік Елтаңбасын және олардың бейнелерін, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің мәтінін пайдалану (орнату, орналастыру) қағидаларына өзгерістер енгізілді. Нәтижесінде Мемлекеттік Туды пайдалану аясы заңнамалық тұрғыда кеңейтілді.

Қазақстандықтар Туды тәуліктің қараңғы уақытында жарық құралдарын қолданбай пайдалана алады. Бұрын бұған тыйым салынып келген болатын.

Ту – мемлекеттің егемендік пен біртұтастықты білдіретін басты рәміздерінің бірі. Ту ежелден елдің халқын біріктіру және оны белгілі бір мемлекеттік құрылымға сәйкестендіру міндетін атқарып келеді.

«Мемлекеттің туы есебінде сол кезеңде жоғары билікке ие болып, тақта отырған әулеттің туы қызмет жасайды. Қазақтың төре әулеті туралы деректердің ішінде Құрбанғали Халид шежі­ресінде ту туралы мәліметтер молынан кездеседі. Төрелердің ту бойынша жіктелуі шамасы ерте заманнан сақталған салттардың бірі. Деректерде «Сарай хандары – қызыл, Шағатай әулеті – ақ, Үгедей әулеті – көк тумен дараланып, кейіннен бұл жағдай ұмытылған» делінеді. Жауынгерлік тудың түсі бойынша жіктелу, реттелу төрелер әулетіне қандас туыстыққа негізделген генеалогиялық жүйеден жоғары тұруға мүмкіндік береді. Қашанда ұлыстық жүйе мен генеалогиялық құрылым арасында өмір сүрген қазақ қоғамы мемлекет өміріне қауіп-қатер орнаған уақытта бір тудың астына жиналуға күш салатыны осыдан», - дейді ғалым Жамбыл Артықбаев.

Ғалымның жазуынша тудың қан майданда құлауы жаман ырым саналған.

«Қазақтың жауынгерлік заманында тудан бөлек «байрақ», «жалау» сияқты рәміздер де қолданылған, бірақ бұл әскери өмірдің белгілері төре мен қара арасына бірдей. Байрақты батырлар да аттың құйрығын, түсті матадан әртүрлі шашақ, өздерінің табынатын киетектерін (тотем) ағаш сапқа орнатып өздерімен бірге майданда алып жүреді. Сүйінбай ақынның «Бөрілі менің байрағым, Бөрілі байрақ көтерсе, Қозып кетеді қайдағым» деген сөзінің мәнісін жаугершілік кезінде майдан даласында жаумен жағаласқан адам ғана түсінеді. Егер ту Тәңірінің өзіне жол ашса, байрақ – жауынгер ру қауымдарының қасиетті киетектерін көмекке шақыратын байланыс құралы», - дейді ғалым.

Қазіргі кезде елде қаралы күн жарияланса, мемлекеттік ту төмен түсіріледі.

Мемлекеттік туды қандай жағдайда қолдануға рұқсат етілмейді?

  1. Мемлекеттік жалаулар болса да, адамға немесе затқа Құрмет белгісі ретінде жалауды төмендетуге,
  2. Апат сигналын беруді қоспағанда, оны кантонмен төмен қоюға;
  3. Туды орналастырған оның аумағында орналасқан заттарға (жерді, еденді, суды) туды оларға тигізетіндей етіп орнатуға;
  4. Тудың бағанын көлденеңінен көтеру (ту әрдайым бұрышта болуы керек);
  5. Туды орналастырған кезде оны зақымдануына немесе кірлеуіне;
  6. Туға бірдене жазу және (немесе) сурет салуға;
  7. Тумен бір нәрсені орауға;
  8. Төсек-орын және драпировка ретінде пайдалануға;
  9. Тның бейнесін бір рет пайдаланылатын майлықтарға, қораптарға және басқа заттарға басып шығаруға рұқсат етілмейді.

 

RELATED NEWS
Көз тимесін, көлік бұйырды! Ермектің 10 миллионы жайлы хикая
18 сәуір 2025
Көз тимесін, көлік бұйырды! Ермектің 10 миллионы жайлы хикая

Адамның пешенесіне жазылған бақтың қай күні, қай сәтте, қай жерден төгіліп түсетінін кім білген? Біреу өмір бойы тырысады да, ештеңе шықпайды. Біреу шай ішіп отырып, шынайы жеңімпаз атанады.

Астаналық Ермек Баимбетов — дәл сондайлардың бірі. Жаңа көлік емес, жаңа үмітке ие болған азамат. Оның бағы — ғаламтордың ар жағынан келген. Ал бақыт — қою, күрең шай үстінде күтіп тұрған.

Бір күні Ермек "Сәтті жұлдыздың" жарнамасын көреді. Біреулер мұндайға селт етпейді. "Бәрібір жолым болмайды" дейді. Ал Ермек... тәуекел етті. Екі билет сатып алды. Бар болғаны — екі билет! Бірі — жай қағаз. Екіншісі — 10 миллион теңгелік алтын құжат болып шықты.

"Кешкі шай үстінде отыр едік. Қоңырау шалынды. «Сіз көлік ұтып алдыңыз», дейді. Ә дегенде алаяқтар шығар деп ойладым. Бірақ билет нөмірін айтты, телефон нөмірін айтты. Сайттан қарап едім — шынымен де мен екенмін..." – дейді өзі.

Кейде сене салу қиын. Әсіресе қазақ сенім мен күмәннің арасында жүреді. Ал Ермектің қуанышы — кейінірек келді. Бастапқыда – тосын, кейін – тұщымды. Ол көлікті емес, оның орнына берілетін 10 миллион теңгені таңдады. Қайда жұмсамақ? Бір бөлігі — әкесінің еміне, қалғаны — несиеге.

Кім не десе де, бұл — бір адамның ғана емес, бір әулеттің жеңісі.

Сәтті жұлдыз – сәтті күннің хабаршысы ма?

«Сәтті жұлдыз» ұлттық лотереясы — соңғы он жылда мыңдаған адамның үмітіне ұшқын берген ұйым. Еліміздің түкпір-түкпіріндегі 200-ден астам сауда нүктесінде армандар билетпен сатылып жатыр десек, асыра айтқандық болмас.

Жеңімпаз көп. Ең үлкен жүлде — 150 миллион теңге. Қызылордадан шыққан қатысушы ұтып алған. Бұл енді қарапайым байлық емес, бір өңірдің жаңалығы.

Ал алда не күтіп тұр? Тағы да пәтер, тағы да көлік!

Қазақ "көп қорқытады, терең батырады" дейді. Көптің ішінен дара шығу оңай емес. Бірақ келесі мүмкіндіктер де дайын тұр:

20 сәуір — пәтер ойнатылады («TeleBingo» ойыны);

30 сәуір — автокөлік ойнатылады («6/49» ойыны);

Джекпот қазірдің өзінде 572 миллион теңге болып тұр! Сандардың өзі сөйлеп тұр.

Міне, осының бірі — «ЛотоНабор Квартира». 5 билеттен тұратын бұл жинақ — пәтерге апарар бес қадам. Әр билет — өз алдына бір мүмкіндік.

Ұтыс жексенбі, 20 сәуірде, сағат 10:00-де, «31 арнада» тікелей эфирде өтеді. Көзбен көріп, көңілмен ұтудың жолы осы.

Жеңіс жеке емес, қоғамға ортақ

Жеңіске жеткен әр теңгенің 10 пайызы — қазақ спортына кетеді. Тағы 10 пайызы — «Қазақстан халқына» қоғамдық қорына аударылады. Демек, біреудің бағы — елге қайырлы. Ойын ойнасаң да, оймен ойнар кезең бұл.

Ермектің жолы болды. Келесіде кім біледі — бағыңыз сізге бұйырып қалуы да ғажап емес. Қайраттан туған қайсарлық пен үміттің арасы кейде бар болғаны екі билет қана.

 

мариалдың ақысы төленген.

 

Пәтер ұтып алған адам кім?
28 сәуір 2025
Пәтер ұтып алған адам кім?

Телефон шырылдады. «Сіз пәтер ұтып алдыңыз» деді. «Алаяқтық емес пе?» деп ойлады. Екі күн бойы сенбеді. Үшінші күні ғана Алматыдағы бас кеңсеге кіргенде барып көз жеткізді. Шын екен. Қағаз жүзінде емес, өмірде.

Бұл – Василийдің хикаясы. Ол – қарапайым еңбек адамы. Еліміздің өндіріс орындарында жиырма жылдан бері вахталық әдіспен жұмыс істеп келеді. Алматыда тұрады. Алыс жол, ауыр жұмыс, ұзақ ауысым – бәрі үйреншікті. Бірақ мына жаңалық оған мүлде үйреншікті емес.

– Лотереяға шамамен екі жылдан бері қатысып жүрмін, – дейді ол. – Аптасына кемі екі рет билет аламын.

Сәті түскен күн – дәл осы апта. Қолына тиген – баспана. Бірақ бұл қуаныш бастапқыда күмәнмен келген.

– Басында шын айтсам, сенбедім. «Скам шығар» деп ойладым. Қазір кім көрінген телефон шалып, алдап-арбайды ғой. Бірақ бірнеше мәрте хабарласты. Кейін өзім келіп көрдім. Міне, сол кезде ғана рас екенін түсіндім, – дейді Василий.

Жеңімпазбен сөйлесіп отырғанда оның сөздерінде бір заңдылық байқалды: үміт үзілмеген. Ол сеніп келген. Сенімінің сыры – сабыр мен тұрақтылық.

– Бұған дейін де үмітімді үзбей, билет алып жүрдім. Қазір сенімім тіпті күшейді. Одан әрі де қатыса берем, – дейді.

Бір қызығы, Василий жеңісі туралы ешкімге айтпаған. Қазір де айтқысы жоқ. «Тыныш өмір сүргің келсе, көпке жария етпе» дейді. Оның бұл сөзі бүгінгі қоғамның бір көрінісі іспетті.

– Ашық айтып, жария еткен дұрыс емес деп ойламаймын. Күнде біреу хабарласып, мазаны алады. Сол үшін ешкімге айтпадым, – дейді ол.

Лотереяға келсек, Василий көбіне TeleBingo мен 5/36 билеттерін сатып алады. Бастапқыда сандарды өзі таңдайтын. Тіпті нумерологияны зерттеп көрген. Бірақ соңғы уақытта бәрін автоматқа тапсырған. Ұтқан нөмір де автоматты түрде таңдалған.

– Бұрын ірі сауда дүкендерінен қағаз билет алатынмын. Соңғы алты айда онлайнға көштім. Ыңғайлы әрі жылдам, – дейді.

Сөз соңында ол барлық қатысушыларға қарапайым, бірақ сенімді кеңес берді:

– Үміт үзбеңіздер. Бәлкім, бір күні сіз де ұтып қаларсыз. Ештеңе де бекер емес.

Танымал қоғам қайраткері айтқандай, «Бақыт – дайын тұрған қақпа. Бірақ оны ашу үшін сенімнің кілті керек». Василий сол кілтті тапты. Енді жаңа өмірдің есігін ашты.

Келесі кезек – Кроссовер!

30 сәуір күні сағат 22:00-де өтетін кезекті тиражда басты жүлде – 282 819 500 теңгеден асады және Кроссовер автокөлігі ойнатылады.

«LOTO 6/49» лотереясының ЛотоЖиын форматында ұсынылған арнайы топтамасы арқылы әр қатысушы бір емес, бірден 6 мүмкіндікке ие болады. Әрбір ЛотоЖиын 6 билеттен тұрады, ал сандар жүйесі кездейсоқ таңдалады. Ұтысқа қатысу онлайн режимде қолжетімді.

Тікелей эфир YouTube желілесіндегі Satty Zhuldyz арнасы арқылы жүргізіледі.

Әлеуметтік жауапкершілік:

Ойыннан түскен табыстың 10%-ы отандық спортты қолдауға, ал тағы 10%-ы «Қазақстан халқына» қоғамдық қорына аударылады.

Мүмкіндік қашан келіп қалатынын ешкім білмейді. Василийге бұйырған бақыт, бәлкім, ертең сіздің есігіңізді қағар!

Жұлдыз киіп келген жігіт немесе 300 миллионның құпиясы
12 мамыр 2025
Жұлдыз киіп келген жігіт немесе 300 миллионның құпиясы

Ол келді. Бірақ бетін көрсетпей келді.
Себебі – жеңісі жай ғана сәттілік емес. Қауіп-қатерімен бірге келген құпия.

Қолындағы ұтыс – үш жүз миллион теңгеге жуық. Долларға шақсаңыз – жарты миллион.
Мұндай сома қазақтың түсіне кірсе, шошып оянады.
Ал мына азамат – оянып тұрып ұтып алған.

Ұлттық лотереяның «LOTO 6/49» лотереясында рекордтық ұтыс иесі атанған Қайрат есімді кәсіпкер – бүгінгі күннің «жұлдызды жеңімпазы». Бірақ ол атаққа емес, қауіпсіздікке жақынырақ. Жеңген сәтте де, жар салған жоқ. Үндемеді.
Үйіндегі әке-шешеге де айтпады. Себебі оларды уайымдатып қойғысы келмеді.

Қайраттың таңдауы түскен тиражды лотерея – «LOTO 6/49».
Ережесі қарапайым: қырық тоғыз нөмірдің ішінен алтысын табасыз. Бірақ сол алты сан дәл келсе – арманыңыз орындалып, өміріңіз өзгеруі мүмкін.

Бұл – жүйелі джекпот. Егер басты ұтысты ешкім ұта алмаса, келесі тиражға қосылады. Сөйтіп, сәт сайын сомма өсіп отырады. Қайраттың жолы сондай бір сәтте ашылды. Және бұл сәт – еліміз үшін рекорд.

Иә, бұл – Тәуелсіз Қазақстан тарихындағы ең ірі лотереялық ұтыс.
Бұған дейін мұндай көлемдегі жүлде тіркелмеген. Демек, Қайрат тек жеңімпаз емес, жаңа кезеңнің статистикасын да бастап берді.

Қарызы көп пе? Көп.
Пандемияда алған қарызы – 150 миллион теңге.
«Соны жабамын», – дейді.
Алып-ұшпайды. Тосын байлықтан тасынып кетпейді.
Қайта, арқалағаны ауыр, айтқаны сабыр.

«Мұндай ұтыс түсті» деген SMS келгенде де сенбепті.
Көңілі үйренгені – бес жүз теңге, бес мың теңге.
Ал мынау – санаға сыймас сан.

Ең бастысы – ол қатысуды тоқтатпайды. «TeleBingo, 5/36, LOTO 6/49 лотереяларына қатысып жүрмін. Тағы да бақ сынаймын», – дейді.
Бұл – жеңген жанның емес, жеңілмеген мінездің сөзі.

Жұлдыз киіп алған жеңімпаз – бүгінгі қоғамның көрінісі.
Қорқақ қоғам. Мақтанудан емес, жария болудан қорқатын заман.
Бақытты жасырып ұстау – жаңа дәстүрге айналды.

Бәлкім, Қайраттың шынайы жеңісі – ақшадан бұрын осы сабыр мен есті қадам болар.

 

**** Мақаланың  ақысы төленген

Біз туралы
ulys.kz — ақпараттық, сараптамалық және танымдық бағыттағы материалдарды береді.
 
Мультимедиялық жоба заман талабына сай жасалған. Қазақстанның ақпараттық нарығын сапалы
контентпен қамтамасыз етуге үлес қосуға бағытталған. Мұндағы сараптамалық, танымдық
мақалалар сан саланы қамтиды. Геостратегия, геоэкономика, геосаясат, халықаралық
қатынастар мен елдің ішкі-сыртқы саясаты, экономика, жаһанда болып жатқан тектоникалық
өзгерістер мен тренд тақырыптар ұлттық мүдде тұрғысынан терең талданып қазақ
оқырмандарына жеткізіледі. Орталық Азия мен Түркі әлеміне ерекше көңіл бөлінеді.