Sheteldegi qandastar arasynda qara úzip júrgen talaı talant bar. Solardyń biri Mońǵolıa elinde turatyn jas palýan — Serik Berdimuratuly. Qazaqstandaǵy jarystarǵa jıi qatysyp, jarqyrap kórinip kele jatqan sportshyny muqym qazaq jaqsy tanıdy. Endi mine, KAZNEWS.MN saıtynyń jazýynsha, búgin Ýlaanbaatar qalasynda sambodan eresekter arasynda ótken Mońǵolıa birinshiliginde óz salmaǵynda chempıon atanǵan.

Ótken apta ǵana dzúdo kúresinen Selenge aımaǵynyń Súhbaatar qalasynda erler men áıelder arasyndaǵy ótken Mońǵolıa  chempıonatynda 100 keli salmaqta beldesken Serik Berdimuratuly qarsylas shydatpaı altyn medal alǵan bolatyn. Serik Berdimuratuly jartylaı fınalda 2017, 2018 jylǵy el chempıony G.Altanabaganadan basym túsip, fınaldyq kezdesýde qarsylasy D.Serennámdy aıaqtan ilip shalý ádisi boıynsha vazarı upaıymen jeńgen edi. Al búgin mine, sambodan Mońǵolıa chempıony atandy. Esterińizge sala ketsek, Serik Berdimuratuly sambodan eresekter arasynda úshinshi ret el chempıony atanyp otyr. Ol, buǵan deıin 2014, 2017 jyldary chempıon bolǵan edi. Al dzúdo kúresi boıynsha Serik Berdimuratuly 100 keli salmaq boıynsha el birinshiliginiń 2017 jyly qola júldesine ıe bolǵan bolatyn. Osylaısha, ol Baıan-Ólgıı sport tarıhynda alǵash ret dzúdodan eresekter arasynda El chempıony atandy. Eki aptada eki salmaq boıynsha Mońǵolıa chempıony atanǵan qazaq balasyna ázirshe teń keler qarsylas joq.

Búgin «Otandastar» Qory birinshi vıse-prezıdenti Talǵat Adýov pen Halyqaralyq baǵdarlamalar ortalyǵynyń prezıdenti Janbolat Meldeshov kezdesti. Taraptar bilim salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıdy. Bul týraly qordyń baspasóz qyzmeti aqparat taratty.

DIDAR BOLAT – «OTANDASTAR» QORY PREZIDENTİNİŃ KEŃESSHİSİ:  «Bolashaq» – stýdent jastardy Qazaqstanǵa jáne kerisinshe Qazaqstannan sheteldik joǵary oqý oryndaryna tartatyn negizgi uıymdardyń biri. Osyny negizge ala otyryp, biz kúsh biriktirgeli otyrmyz. Mundaǵy maqsat – shetelde turatyn qandastarymyzdyń qalaýynsha Qazaqstanda nemese sheteldiń áıgili joǵary oqý oryndarynda bilim alý múmkindigin qamtamasyz etý».

Jaqyn kúnderi «Otandastar» qory men Halyqaralyq baǵdarlamalar ortalyǵy ókilderiniń Mońǵolıa, Ózbekstan jáne Reseı Federasıasyna birlesken sapar jasaıdy.  Olar sheteldegi qandastarmen, dálirek mektep oqýshylarymen kezdesip, Qazaqstanda jáne sheteldik jetekshi joǵarǵy oqý oryndarynda bilim alý múmkindikteri jaıly aqparattandyratyn bolady.

DIDAR BOLAT – «OTANDASTAR» QORY PREZIDENTİNİŃ KEŃESSHİSİ:  «Kelesi aıda biz Mońǵolıaǵa, 120 myńǵa jýyq qazaq turatyn Baıan-Ólgeı aýdanyna attanamyz. Ondaǵy qandastarymyzdyń shamamen bir jarym myńy - bıylǵy mektep bitirýshi túlekter. Iaǵnı qazaqstandyq bilim ordalaryna túse alatyn áleýetti stýdentter. Máselen, ótken jyly Ózbekstannan Qazaqstanda bilim alýǵa 12 myń bala kelse, onyń 5 myńǵa jýyǵy – etnıkalyq qazaqtar. Olarǵa yńǵaıly tıimdi jaǵdaıdyń barlyǵy jasaldy. Aqtóbe ýnıversıteti bir jyl boıy tegin oqý múmkindigin usyndy. Mundaı baǵdarlamalar bizde kóp, tek qandastarymyzǵa aqparat kóp jaǵdaıda jetpeı jatady. Biz osy aqparattandyrý baǵytynda jumys isteıtin bolamyz».

«Otandastar» qory 2017 jyly Elbasynyń Dúnıejúzi qazaqtarynyń V-shi quryltaıynda aıtqan tikeleı tapsyrmasymen qurylǵan bolatyn. Qor qandastardy tarıhı otan tóńireginde birlestirýdi maqsat tutady. Jumys josparyndaǵy basym baǵyttarynyń biri – bilim salasy.

«Otandastar» Qory men Dúnıejúzi qazaqtary qaýymdastyǵynyń uıymdastyrýymen Astanada qoǵamdyq talqy ótti. «Shetelden kelgen qandastarymyzdyń búgingi jaǵdaıy» taqyrybyndaǵy sharaǵa elge oralǵan qandastar, jýrnalıser, kásipkerler jáne qoǵam belsendileri qatysty.

«Otandastar» Qorynyń Vıse-prezıdenti Mádı Manatbekulynyń jetekshiligimen ótken jıyn barysynda Atajurtqa oralǵan qandastarymyzdyń máseleleri talqylanyp, olardy sheshýge baǵyttalǵan birqatar usynystar aıtyldy. Jıyndy Dúnıejúzi qazaqtary qaýymdastyǵy tóraǵasynyń birinshi orynbasarynyń keńesshisi Muhıt İzbanov ashyp berdi.

MUHIT IZBANOV – DQQ TÓRAǴASYNYŃ BİRİNSHİ ORYNBASARYNYŃ KEŃESSHİSİ: «Otandastarymyzǵa kóshi-qon zańyn, olardyń quqyq-mindetterin túsindirý jumystaryna basa nazar aýdarý kerek. Bilmestikten sergeldeńge salynyp júrgen qandastarymyz kóp. Árıne, ótken jylǵy quryltaıdan beri birshama ózgerister oryn aldy. Oralman statýsyn alý úshin endi otandastarymyz burynǵydaı myń san qujat jınap áýre bolmaıdy. Birshama jeńildetildi, bes-aq qujatpen shekteletin boldy. Quryltaıda oralmandardyń sheteldegi zeınetaqy ótilderi eseptelmeý máselesi de kóterilgen edi. Jaqynda onyń da sheshimi tabyldy, 27 jeltoqsanda Elbasy jarlyqqa qol qoıyp, endi esepteletin boldy. Dese de, áli kúnge nazarymyzdy talap etetin máseleler kóp. Óz oıym, shetelden elge oralǵan qazaqtardyń ómirin jeńildetý úshin bólek mekeme bolýy kerek dep esepteımin».

Al «Zerdeli» zıatkerlik ortalyǵynyń negizin qalaýshy Yrysbek Máýit elge oralǵan jetkinshekterge arnalǵan ınternat negizindegi beıimdelý ortalyqtaryn kóptep qurý qajet dep sanaıdy. Sebebi, balalar qazaq tili men qoldanystaǵy kırıll jazýyn meńgerýi, jańa ortaǵa úılesýi, beıimdelýi barysynda qatty qınalady. Qazirgi ýaqytta «Zerdeli» zıatkerlik ortalyǵyna «shetelden qonys aýdarǵan azamattardy beıimdeý ortalyǵy» statýsyn alýǵa nıetti eken. Sebebi, kúni búginge deıin ortalyq shetelden kelgen 2000-nan astam oqýshyny mektepter men joǵary oqý oryndaryna daıyndaǵan.

YRYSBEK MÁÝİT – «ZERDELİ» ZIATKERLİK MEKTEBİNİŃ NEGİZİN QALAÝSHY: «Qazir bizdiń ortalyqta Qytaıdan kelgen 200-den astam bala oqıdy. Olar qazaq, orys, aǵylshyn tilderinen jáne matematıkadan qosymsha daıyndaqtarǵa qatysady. Taǵy bir másele bar. Ol qandastarymyzdyń balalary kámelet jasqa deıin mindetti túrde ata-anasymen birge kelýi kerek degen zańǵa qatysty. Áıtpese, balalar vızasynyń merzimin uzarta almaıdy, sáıkesinshe Qazaqstanda uzaq tura almaıdy. Biraq, kóp balalardyń ata-anasymen birge kelýge múmkindigi joq. Shetelde turatyn ata-ana da munda balasyn ákelýge nıetti bolǵanymen, ony qaldyryp ketetin jeri joq. Osy rette, sheteldik balalarǵa arnalǵan ınternat-mektepter ashý kerek dep esepteımin. Memleket tarapynan osyǵan ruqsat berilip, balalarǵa jaýapkershilik alyný kerek. Sonda bir jaǵy oqytý, bir jaǵy beıimdeý prosesi oryn alady. Bir otbasyn kóshirýge ketetin aqshaǵa on balany ákelip oqytqan artyq deýge negiz bar. Nátıjesinde, kelgen qandastarymyzdyń arasynan Qazaqstan úshin qundy, myqty mamandar shyǵady».

Jýrnalıs Ernat Qashqynovtyń aıtýynsha, Atajurtyna kelgen jetkinshekterdiń elde bilim alýyna jastary azaıyp jatqan aýyldy jerler qyzyǵýshylyq tanytady.   

ERNAT QASHQYNOV – JÝRNALIS, AÝDARMASHY: «Sheteldegi qazaqqa Otan kerek. Al óz elimizdegi qazaqqa qazaq kerek. Osy ekeýin ushtastyrýǵa bolady dep oılaımyn. Men ózim Qaraǵandy oblysy Aqtoǵaı aýdanynyń týmasymyn. Sol jaqta úsh selolyq okrýgtyń ákimi jaqynda menimen habarlasty. Biz bardyq. Narmanbet, Jámshi jáne Qaratal degen aýyldar eken. Osy aýyldarda balalar sany azaıyp ketken toǵyz, on bir jyldyq mektepter bar. Jergilikti bıliktiń múddesi – sol mektepterdi japtyrmaý. Olarǵa bala kerek, qazaq tappaı otyr. Aýylǵa kóship kelgen adamdarǵa turatyn daıyn úıler bar. Taǵy bir aıta keterligi, atalǵan aýyldardyń jeri mal sharýashylyǵyna arnalǵan shuraıly kelgen. Sáıkesinshe, kásip te júrgizýge bolady. Osy máseleni respýblıkalyq deńgeıde zertteý kerek. Sebebi, qazaqqa suranyp turǵan jerler kóp».

Atajurtqa kúni keshe oralǵan Qýanysh İlıas ózge eldegi qandastardyń ádebı, mádenı, tarıhı eńbekterin saqtap qalý máselesine toqtaldy. Aqyn qandastarymyzdyń rýhanı murasynyń elektrondyq nusqasyn jasaqtaýdy usyndy.

QÝANYSH İLIAS – AQYN: «Meniń Qytaıdan kóship kelgenime eki-aq aı boldy. Otbasymnyń kóshkenine jarty jyl. Kóshi-qon máselesine qatysty aıtar bolsaq, biz tek adamdy ǵana ákele alamyz. Mal qalyp qoısa, mal satyp ala alamyz. Jer qalsa,  jerdi de alýǵa, óndirýge bolady. Biraq, sol jerge sińip ketken terimizdi, ol jerge jaratqan mádenıetimizdi, kórkem ónerimizdi, tańbaly tastan bastalatyn tarıhymyzdy, biz, ókinishke qaraı, ákele almaımyz. Bizdiń sórede turǵan qanshama tarıhı, mádenı, ádebı kitaptarymyz kelmeske ketti. Tarıhı otannan ketkenimizge úsh ǵasyr tolǵan qazaqtarmyz. Bizdiń kóz jasymyzdan, saǵynyshymyzdan týǵan, sol jerdegi búkil qazaqqa azyq bolatuǵyn úlken ádebıet, mádenıet qory, shejire qalyptasty. Osy nárseniń barlyǵy saıasat qurbany boldy dep qarap otyrýǵa tıisti emespiz dep esepteımin. Úlken qordyń elektrondy nusqasyn jasaý sıaqty jumystardy uıymdastyrsaq ta, qundylyqty qalaı da qutqaryp qalý kerek».

Jıyn barysynda aıtylǵan utymdy pikirler men usynystar «Otandastar» Qory men Dúnıejúzi qazaqtary qaýymdastyǵynyń birikken qyzmetinde eskeriletini aıtyldy.