«Taza Qazaqstan» road-estafetasynyń İİ-shi kúninde vandalızmmen kúres jalǵasyn tapty, dep habarlaıdy Ulys.

«AMANAT» partıasy janyndaǵy «Jastar Rýhy» jastar qanatynyń bastamasymen «Taza Qazaqstan» jalpyulttyq naýqany aıasyndaǵy road-estafeta jalǵasýda.

Búgin road-estafetanyń ekinshi kúninde Astanadan shyqqan aldyńǵy top pen Qaraǵandy belsendileri «Spassk» memorıaldyq kesheniniń aýmaǵyn qoqystan jáne vandalızm izderinen tazartty. Olar Aqsý-Aıýly men Shet aýdanynyń aýmaǵyn júrip ótip, Balqashqa qaraı bet aldy. 

«Jastar Rýhy» jastar qanatynyń tóraǵasy Aqerke Iskanderova road-estafeta aıasynda jan-jaqty jumys júrgiziletinin aıtty. 

«Búgin road-estafetanyń ekinshi kúninde qoqyspen birge vandalızmmen kúresýdemiz. Qaraǵandy-Balqash baǵytynda kezdesken eskertkishterdi de retke keltirýdemiz. Ózderińiz bilesizder, vandaldyq áreketterdiń jıilep ketýine baılanysty qylmystyq kodekske arnaıy bap engizilip, quqyq buzýshylyqtardy jazalaý sharalary kúsheıtildi. Bul vandaldarmen kúreste qoldanylatyn jaqsy tásilge aınaldy. Byltyr qazan aıynda bastaý alǵan vandalızmmen kúres respýblıkalyq aksıasy road-estafetada da kórinis tabýda. Aýa-raıynyń qolaısyzdyǵyna qaramastan belsendilerdiń kóńil-kúıi jaqsy. Keshe Astana-Qaraǵandy tas jolynda 1 kúnniń ózinde 13 tonna qoqys jınadyq. Avtokólikpen jol boıynda ketip bara jatqanda qoqystar kózge kórinbeıdi. Al shyn máninde qorshaǵan ortamyzda qoqys óte kóp. Sondyqtan jastar atynan barlyǵyńyzdy tazalyqqa, sanaly ekologıalyq orta qurýǵa shaqyramyn», - dedi ol óz sózinde.

Jastarǵa Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty Jarqynbek Amantaıuly qosylyp, vandalızmge ushyraǵan eskertkishterdi olarmen birge retke keltirdi.   

«Aksıanyń paıdasy zor. Mysaly kúni keshe 3 qap qoqys jınadym. Búgin jastardyń qataryna qosyldym. Vandaldardan keıingi qalǵan izdi joıyp, tas joly aýmaǵy men oǵan qarasty aımaqtardy qoqystardan tazartýdamyz. Sondaı-aq Aqsý-Aıýly halqymen de kezdesip úlgerdik», - dedi Jarqynbek Amantaıuly. 

Depýtat Aqsý-Aıýlyda azamattardy qabyldap, halyqtyń ózekti máselelerine qulaq asty.

Sondaı-aq belsendiler Qaraǵandy-Balqash tas joly men onyń aýmaǵyn qoqystan tazartyp, suryptaýda. Jınalǵan qoqys qaptarǵa suryptalyp, «QazAvtojol» mashınalaryna tıelip, qoqys polıgondaryna shyǵarylady.  Qatty qaldyqtar «Qazaqstannyń qaıtalama shıkizat óńdeýshiler qaýymdastyǵy» basqarmasynyń qoldaýymen qaıta óńdeýge jiberiletin bolady. 

«Óte jaqsy bastamanyń kýágeri bolyp otyrmyz. Ekologıamyz úshin qoqysty suryptaý óte mańyzdy. Ózderińiz biletindeı, damyǵan elder turmystyq qaldyqtardy qaıtadan óńdep, barynsha kádege jaratýda. Bul úrdis bizge de asa qajet. Suryptaý – qoqys kólemin azaıtýǵa, tabıǵı resýrstardy únemdeýge jáne eldegi ekologıalyq jaǵdaıdy jaqsartýǵa múmkindik beredi. Sondyqtan Jastar qanatynyń bul bastamasyna biz qýana qoldaý bildirýdemiz», - deıdi qaýymdastyq tóraǵasy Batyrbek Áýbákirov.

Eske sala keteıik, byltyr 20 qazanda «Jastar Rýhy» jastar qanaty Qazaqstannyń tarıhı, mádenı jáne tabıǵı murasyn vandalızmnen saqtaýǵa baǵyttalǵan respýblıkalyq aýqymdy aksıany bastady. 2500-den astam «Jastar Rýhy» belsendisi men volonteri 500-den asa tarıhı, mádenı eskertkishterdi tazartty. Aksıa barysynda «Tańbaly tas» petroglıfterin, «Aqbaýyr» shatqalyn, Sh. Qudaıberdiulynyń, S. Seıfýllınniń, Bógenbaı batyr, Kenesary han eskertkishterin, «Tekturmas» kesenesin, «Ybyqty saı» shatqalyn, Qoja Ahmet Iassaýı kesenesi mańyndaǵy  qorǵanyn, «Shaqpaq ata», «Sultan Úpi», «Qaraman ata» jerasty meshitterin qoqystar men jazýlardan tazartty. Aksıa kúni búginge deıin respýblıkanyń barlyq aımaqtarynda jalǵasýda.

Jambyl aýdany Ernazar aýylynyń kelinderi arasynda «Eń taza aýla» konkýrsy uıymdastyrylady, dep habarlaıdy  Ulys.

Búginde daryndy mektep oqýshylary da «Taza Qazaqstan» aksıasyna óz úlesterin qosýda. Bul kúni Taraz qalasy bilim bóliminiń tehnıkalyq shyǵarmashylyq ortalyǵynyń 600-den astam tárbıelenýshisi qoqys qaldyqtarynan jasaǵan qolóner buıymdaryn kópshilik nazaryna usynady.

Máselen, ortalyq shákirtteri ustazdarymen birge jınalǵan qoqys qaldyqtarynan 200-den asa túrli kartına, qýyrshaqtar men ydystar ázirlegen. Oqýshylar mundaı jumystardy aldaǵy ýaqytta da jalǵastyrýdy kózdep otyr.

Sonymen qatar bilim berý uıymdarynyń jas ǵalymdary ekologıany jaqsartyp, adamdardyń turmys-tirshiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan jobalar ázirlegen. Atap aıtqanda, Taraz qalasy №7 mektep-gımnazıasynyń oqýshysy D.Tarasenkonyń «Jaıaý júrginshiler ótkelderiniń qaýipsizdigin arttyrý», Merki aýdany M.Áýezov atyndaǵy mektep-lıseıiniń oqýshysy J.Jeńisqannyń «Taza qala sizden bastalady», Jýaly aýdany Á.Bókeıhan atyndaǵy №15 mektep-lıseıiniń oqýshysy A.Ońdasynnyń «Aqyldy Eso-jylyjaı», Merki aýdany №44 mektebiniń oqýshylary A.Erkinqyzy men Ó.Eńsebektiń «Ekinshi ómir syıla!» atty qoqys óńdeıtin zaýyt jobalary «Kóne Taraz» etno-mádenı keshenindegi «Kórme» zalynda tanystyrylady.

Jambyl aýdany Ernazar aýylynyń kelinderi arasynda «Eń taza aýla» konkýrsy uıymdastyrylady. Baıqaýǵa 35 jasqa deıingi 9 kelin qatysady. Konkýrstyń maqsaty – tazalyqty saqtaý, turǵyndar arasynda ekologıalyq mádenıetti qalyptastyrý, halyqtyń birligin, tatýlyǵyn arttyryp, urpaqtar sabaqtastyǵyn jarasymdy jalǵastyrý.

Arnaıy qurylǵan komısıa konkýrsqa qatysýshylardyń jumystaryna baǵa berip, jeńimpazdardy syılyqtarmen marapattaıdy.

Sondaı-aq oblystyń barlyq aýdanynda «Eń taza kóshe», «Eń taza aýla», «Eń belsendi volonter» konkýrstary ótkiziledi. Atap aıtqanda, Baızaqta «Eń úzdik volonter», Sarysý, Qordaı aýdanynda «Eń úzdik aýla», T.Rysqulovta «Eń belsendi turǵyn», Talasta «Eń úzdik kóshe», Shýda «Eń úzdik aýla sypyrýshy» konkýrsy uıymdastyrylady.

Sonymen qatar volonterlerdiń, belsendi azamattardyń, turǵyndardyń qatysýymen Taraz qalasy men aýdandarda senbilikter, tazalyq jumystary ótkiziledi. Atap aıtqanda, Taraz qalasyndaǵy «Mamyr» saıabaǵynda 200-den astam qala turǵynynyń qatysýymen sanıtarlyq-tazalyq jumystary, Talas ózeniniń boıynda, Aısha bıbi kóshesinde tazalyq jumystary, B.Momyshuly kóshesindegi aıaldamalardy boıaý, jýý jumystary, «Uly dala» shaǵyn aýdanynda «Bizdiń aýla» atty tazalyq jumysy, «Qarasý» shaǵyn aýdanyndaǵy «Áýlıe bulaq» kanalyn tazalaý jumystary júrgiziledi.

Osyndaı aksıalar barlyq aýdanda uıymdastyrylady. Atap aıtqanda, Baızaq aýdanynyń ortalyq saıabaǵynda, Jambyl aýdany Aısha bıbi kesenesiniń mańynda, Qordaı aýdanynyń ortalyǵynda, Merki aýdanynda «Sypataı batyr», Sarysý aýdanynda «Shoqaı Datqa» keseneleriniń mańynda, Shý qalasy temirjolshylar saıabaǵynda ótedi.

2024 jyly óńirdegi jól jóndeý jumystaryna 23,1 mlrd teńge bólindi. 469,6 shaqyrym jol jóndeý jumystary atqarylady. Onyń ishinde, 155,3 shaqyrym jergilikti mańyzy bar avtojol, 286,2 shaqyrym eldi meken kósheleri men 28,1 shaqyrym jaıaý júrginshiler joly. Taraz qalasynda 140 shaqyrymnan asa jol ortasha jóndeýden ótedi. Onyń ishinde 67,8 shaqyrymdy quraıtyn 117 kóshe, 20,2 shaqyrym jaıaý júrginshiler joly, 73,8 shaqyrym bolatyn shaǵal joldy jóndeý josparlanǵan.

Eske sala keteıik, «Taza Qazaqstan» aksıasy bastalǵannan beri óńirde 1 770 senbilik ótip, oǵan 220 myń adam qatysty.

Nátıjesinde 60 tarıhı-mádenı eskertkish, 143 saıabaq pen skver, 816,6 shaqyrym kanaldar men aryqtar, 3,1 myń shaqyrym kóshe men 109,1 myń aýla tazartyldy. 11,4 myń tonna qoqys shyǵaryldy. 60 myńǵa jýyq kóshet otyrǵyzylyp, 49 sýburqaq iske qosyldy.

2024 jylǵa abattandyrý, kógaldandyrý jáne sanıtarlyq tazalaý jumystaryna jalpy 10,3 mlrd teńge qarastyrylǵan.

Aksıa jyl sońyna deıin jalǵasyp, turǵyn úıler, joldar, demalys saıabaqtary abattandyrylyp, jóndeletin bolady.

Respýblıkalyq ekologıalyq «Taza Qazaqstan» aksıasy Túrkistan oblysynda qarqyndy júrýde. Aksıa aıasynda búgin Arys qalasynda senbilik ótip, sharaǵa qalalyq máslıhattardyń depýtattary, memlekettik mekemelerdiń qyzmetkerleri, eńbek ujymdarynyń ókilderi, qala jastary atsalysty.

Ekobelsendiler aǵash túpterin áktep, jasyl jelektiń túpteri men jol jıekterin aramshópterden tazalady. «Taza Qazaqstan» aksıasynyń basty maqsaty – úıimiz ben týǵan jerimizdi taza ustaý, qoqys shashpaý, halyq arasynda ekologıalyq saýattylyqty arttyrý, ekologıalyq mádenıetti saqtaýdy úıretý.

«Taza Qazaqstan» aksıasy bastalǵan sáýir aıynan beri Túrkistan oblysy boıynsha oblystaǵy 2500-den astam bilim berý uıymdarynda (1421 balabaqsha, 1052 mektep, 50 kolej) ekologıalyq mádenıetti qalyptastyra otyryp, otansúıgishtikke, tabıǵatty qorǵaýǵa, halyqty qorshaǵan ortany lastamaýǵa úıretý.

Balalardy tabıǵatqa uqypty qaraýǵa tárbıeleıtin 2000-ǵa jýyq ashyq sabaq, 650 kezdesý, 960 dóńgelek ústel ótkizilgen. Aksıa aıasynda oblysta medısınalyq nysandardyń aýmaǵynda 10 957 dana túp aǵashtary otyrǵyzylyp, 61 842 aǵash túpterine ákteý jumystary júrgizildi.

Sondaı-aq, oblys aýmaǵynda ornalasqan týrısik nysandar aýmaqtaryna sanıtarlyq tazalaý jumystaryn uıymdastyrý boıynsha ázirlengen jol kartasyna sáıkes, Q.Iasaýı kesenesi, Otyrar qalashyǵy, Úkash-ata Kesenesi, «Shaǵa» týrısik – rekrasıalyq ortalyǵy, «Aqmeshit» jerasty úńgiri, «Domalaq ana» kesenesi men bulaǵy, Bıbi márıam kesenesi, Shahan ata kesenesi, Úkasha Ata kesenesi, Gaýhar ana kesenesi, Arys mýzeı ǵımaraty, Shammat Ishan mýzeıi, Erýbaev mýzeıi syndy kıeli jáne tarıhı oryndarda tazalyq aksıalary uıymdastyryldy.

Sonymen qatar, Túrkistan oblysy Volonterlik uıymdardyń bastamasymen «Jas Túrkistan» eriktiler asosıasıasy qurylyp, «Bul seniń óńiriń» aksıasy negizinde tımbıldıng ótti.

Jastar «Taza Alem» ulttyq jobasy boıynsha «Qorshaǵan ortany taza ustaý - árbir azamattyń boryshy» taqyryby aıasynda jazǵy shomylý maýsymdaǵy ózen, kól mańdaryn tazalaýda.

Oblysqa qarasty aýdan, qalalarda «Taza Jaǵajaı», «Óz ómiriń - óz qolyńda» taqyryby aıasynda, shomylý maýsymyndaǵy qaýipsizdiktiń aldyn alý maqsatyndaǵy únparaqshalar taratylýda. «Eko volonter» atty erikti jastar kıeli ólkeler men ózen, taýlarda qoqys izdeý saıysy ótti.

Aksıaǵa atsalysyp júrgen Qazaqstan halqy Assambleıasynyń oblystyq 11 etno mádenı birlestikter músheleri ár senbi kúni aýmaqtyq senbilikterge belsene qatysyp keledi.

Etnostar kóp ornalasqan Saıram, Saýran, Jetisaı, Maqtaral, Keles,Tólebı aýdandarynda Assambleıa jastary «Birligimiz jarasqan» taqyrybynda plogıng saıystary arqyly aınalany tazartý aksıalaryn dástúrli túrde ótkizýde. Saıram aýdanynda «Qoqystan qundy zattar jasaý ıdeıalary» júzege asyrylýda.

«Generation» qoǵamdyq birlestigi Saıram aýdanyndaǵy bilim berý uıymdarymen birlesken 36 ekologıalyq aksıa ótkizdi. Atalǵan aksıa boıynsha 15 tonnaǵa jýyq qaıtalama shıkizat satyp alynyp, qaıta óńdeýge jiberildi. Bul rette, qoqysty arnaıy jerge aparýdyń qajeti joq, bul óz kezeginde ony aparatyn jol men jergilikti aımaqtardy taza ustaýǵa óz septigin tıgizýde.

Topyraq sýlaryn qorǵaý jáne jerdiń tozýymen kúresý maqsatynda Tólebı aýdany, Lengir qalasynda ornalasqan múgedek balalardyń mektep-ınternaty úshin ekosantýalet qurylysyn júrgizý josparlanýda.

Oblysta ekologıalyq baǵytta 4 úkimettik emes uıym jumys jasaıdy. «Ógem» qoǵamdyq birlestigin tarapynan tabıǵı aımaqty saqtap qalý maqsatynda ekoagrotýrızmdi damytý boıynsha jańa joba iske asýda. Atalǵan joba óńirge kelgen týrıserge «jasyl» tehnologıalardy kúndelikti ómirge endirý boıynsha sheber-synyptar kórsetilip, demoýchaskelerde 16 saıahat júrgizildi. Tabıǵı jolmen energıa kózin ashyp, óńirdiń ekologıalyq jaǵdaıyn jaqsartý boıynsha da birqatar sharalar atqaryldy. «Ógem», «EKO-Atameken» qoǵamdyq birlestikteri Saıram-Ógem, Qarataý qoryqtaryndaǵy tabıǵatty qorǵaý maqsatynda 7 ekoaksıa ótkizip, jergilikti turǵyndar men týrıserdiń ekologıalyq mádenıetin qalyptastyrýda úlesi erekshe boldy.

Aldaǵy ýaqytta «Qazavtojol» Ulttyq kompanıasy» AQ arqyly Túrkistan oblysy aımaǵynda ornalasqan aqyly avtojoldardyń baqylaý beketterinen ótken avtokólik ıelerine «Qurmetti jol júrgizýshi, tazalyq saqtap, jol boıynda qoqys tastamaýlaryńyzdy suraımyz! Bul – bizdiń Qazaqstan, bul – Taza Qazaqstan!» mátindi SMS-habarlamalardy jiberý josparlanýda. Oblys ákimi Darhan Satybaldynyń bastamasymen «Úlgili aýyl» oblystyq baıqaýy bastaý aldy. Bul óz kezeginde «Taza Qazaqstan» ekologıalyq aksıasynyń jalǵasy bolyp tabylady.

Baıqaý eki kezeńnen turady: 1-kezeń – aýdandyq, ıaǵnı oblystaǵy 15 aýdan, qalada baıqaýdyń aýdandyq kezeńin ótkizý úshin arnaıy komısıalar qurylyp, 1 qyrkúıekke deıin qujattar qabyldanady. Jeńimpaz aýyldar oblystyq komısıaǵa usynylyp, 1 qarashaǵa deıin «Úlgili aýyl» jeńimpazy anyqtalady. Ekologıalyq aksıany tabysty júzege asyrǵan aýyldar arasynan jeńip shyqqan júldegerge bir áleýmettik nysan salynady. Biregeı joba «TurkistanTV» telernasy efırinde «Úlgili aýla» telejobasy arqyly nasıhattalýda.

Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes, osy baǵyttaǵy jumystar bir rettik aksıa emes, elimizdi kógaldandyrý jáne abattandyrý baǵytyndaǵy turaqty túrde iske asyrylatyn jumystar bolyp jalǵasyn tabatyn bolady.