Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstriniń orynbasary – Syrtqy ister mınıstri Murat Nurtileý Astanaǵa resmı saparmen kelgen Ulybrıtanıa jáne Soltústik Irlandıa Qurama Koróldiginiń Syrtqy ister, Dostastyq jáne halyqaralyq damý mınıstri Devıd Kemeronmen kelissózder ótkizdi. Bul týraly SİM habarlady.

Kezdesý barysynda taraptar ekijaqty, óńirlik jáne halyqaralyq yntymaqtastyqtyń ózekti máselelerin, sondaı-aq Qazaqstan men Ulybrıtanıa arasyndaǵy qarym-qatynastarynyń barlyq aýqymyn jandandyrý sharalaryn talqylady.

M.Nurtileý sońǵy jyldary ártúrli salalardaǵy áriptestiktiń údemeli tereńdeýine yqpal etken vedomstvoaralyq jáne parlamentaralyq baılanystardyń joǵary serpinin quptady jáne eki eldiń syrtqy ister mınıstrlikteri deńgeıindegi dıalogty odan ári keńeıtýge daıyn ekenin rastady.

17 qańtarda Eýropalyq Parlament depýtattary «Eýropalyq Odaqtyń Ortalyq Azıa boıynsha Strategıasy: seriktestikti nyǵaıtýdyń jańa múmkindikteri» atty qararyn qabyldaýǵa daýys berdi.
 
Tıisti mamandardyń aıtýynsha, qujat «jahandyq jáne óńirlik geosaıası ózgerister kontekstinde Eýropalyq Odaq pen Ortalyq Azıanyń neǵurlym tyǵyz yntymaqtastyǵynyń múmkindikteri men problemalaryn qarastyrý» maqsatynda ázirlengen.

Bul qarar týraly QR Parlamenti Májilisiniń depýttary ne deıdi? Osy rette Ulys óz oqyrmandaryna birneshe depýtattyń pikirin jınaqtap bergendi jón sanaıdy.

Parlament depýtaty Aıgúl Quspan halyqaralyq mańyzdy qararǵa qatysty mynadaı pikir aıtty.

«Qujatta eýropalyq parlamentshiler EO elderin «geostrategıalyq mańyzdylyǵyn» eskere otyryp, Ortalyq Azıa memleketterimen ózara is-qımyldy jandandyrýǵa shaqyrady. Eýropalyq Parlament OA elderimen parlamentaralyq baılanystardy damytýǵa járdemdesýge daıyn ekendigin bildirdi. Parlamentter jelisi boıynsha Qazaqstan men Eýroodaq arasyndaǵy yntymaqtastyq belsendi damyp keledi.

Atap aıtqanda, EO Syrtqy ister komıtetiniń tóraǵasy, Eýropalyq Halyq Partıasynyń Vıse-prezıdenti Devıd Makallıster bastaǵan delegasıasy Qazaqstanǵa 2023 jylǵy tamyzda keldi.

SİM-degi kezdesý barysynda eýropalyq áriptesim Qazaqstan men Eýropalyq Odaq arasyndaǵy saıası dıalogtyń ózekti jaı-kúıine joǵary baǵa berdi, sondaı-aq ekijaqty jáne óńirlik yntymaqtastyqtyń basym baǵyttary boıynsha qarqyndy ózara is-qımyldy quptady. «Qazaqstan Eýroodaqtyń aımaqtaǵy senimdi jáne turaqty seriktesi, keń Azıaǵa qaqpa ashatyn ról atqarady. Ortalyq Azıa Eýropa úshin mańyzdy. Al Eýropa Ortalyq Azıa úshin mańyzdy», - dedi sol kezde eýropalyq saıasatker...

Eýropalyq depýtattar daıyndaǵan jańa baıandama Eýroparlamenttiń Qazaqstan men Eýroodaq arasyndaǵy ózara is-qımyldyń keń spektrin damytýda asa mańyzdy ról atqara alatynyn, sondaı-aq elimizdiń Ortalyq Azıadaǵy óńirlik yntymaqtastyqty damytý jónindegi kúsh-jigerin qoldaı alatynyn kórsetti», - dep jazdy Aıgúl Quspan.

Al taǵy bir Májilis depýtaty Aıdos Sarym bul qarardyń burynǵyǵa qaraǵanda ózgeshe ekenin tilge tıek etedi.

«Ótken jyldardaǵy uqsas qujattarmen salystyrǵanda, 2024 jylǵy Ortalyq Azıa boıynsha EO qarary óziniń sıpatymen erekshelenedi.
Munda alǵash ret Ortalyq Azıa kelesideı óńir retinde qarastyrylady: 1) óziniń óńirlik biregeıligin – qazirgi zamanǵy halyqaralyq jáne óńirlik qatynastardyń jekelegen máseleleri boıynsha táýelsiz ustanymdaryn oıdaǵydaı qalyptastyrǵan; 2) saýdada, ınvestısıalarda, bızneste jáne ınovasıalarda óńirlik múmkindikterdi biriktirgen.
Eýropalyq parlament Eýropalyq Odaq pen Ortalyq Azıa úshin jahandyq jáne óńirlik syn-qaterler men qaýipterdiń uqsastyǵyn moıyndaıdy, bul uzaq merzimdi, qurylymdyq jáne ózara tıimdi yntymaqtastyq úshin jańa múmkindikter týǵyzady.
Osyǵan baılanysty Eýropanyń zań shyǵarýshy organy Eýropalyq Odaqty «geostrategıalyq mańyzdylyǵyn» eskere otyryp, Ortalyq Azıamen ózara is-qımyldy jandandyrýǵa jáne saıasat pen ekonomıka salasyndaǵy yntymaqtastyqty keńeıtý arqyly Ortalyq Azıa memleketterimen strategıalyq áriptestikti ilgeriletýge shaqyrady», - deıdi Aıdos Sarym.

Depýtat óz sózin Eýropalyq Odaqtyń Ortalyq Azıa memleketterimen ózara is-qımylynyń qajettiligine qatysty Eýropalyq parlamentshilerdiń úndeýin tek qana quptaýǵa bolatyndyǵyn sózinde anyq aıta kele bylaı deıdi.
«...Sonymen birge, biz «saıası qýdalaý» jáne «saıası tutqyndar» dep atalatyn másele boıynsha kelispeıtinimiz anyq.
Qazaqstan zańnamasynda oǵan sáıkes elimizdiń azamattary qandaı da bir saıası kózqarastary úshin qýdalanatyn birde-bir jarlyq, birde-bir zań jáne normatıvtik qujat joq. Elde Konstıtýsıamen senzýraǵa tyıym salynady.
Kerisinshe, reformalar adam quqyqtaryn qorǵaý júıesin, oı bildirý men jınalys bostandyǵyn nyǵaıtty. Parlament belsendi saıası pikirtalastar men halqymyz úshin mańyzdy máseleler boıynsha polárlik pikir bildirý alańyna aınalýda. Zań Ústemdigi qaǵıdaty - sot júıesiniń táýelsizdigi men kásibıligi dáıekti túrde nyǵaıtylýda.
Qazaqstannyń aldynda turǵan basty mindet-Zań Ústemdigi mádenıetin nyǵaıtý. Zań men tártiptiń dıktatýrasy Zańnyń barlyǵyna birdeı qoldanylýyn qamtamasyz etý kerek – eshkim budan tys qalmaýy kerek. Qazaqstan osyǵan umtylady jáne osy baǵytta kún saıyn jumys isteıdi»,- deıdi A.Sarym.

Brússelde Eýroodaqtyń Ortalyq Azıa boıynsha jańa strategıasy tanystyryldy. 17 betten turatyn qujat «Eýro Odaq pen Ortalyq Azıa: bekem áriptestik úshin jańa múmkindikter» dep atalady. Atalǵan halyqaralyq uıym alǵashqy strategıasyn 2007 jyly qabyldaǵan bolatyn. Odan beri de biraz ýaqyt ótti, geosaıası ahýal da qatty ózgerdi, Ortalyq Azıa aımaǵynyń mańyzy da arta tústi. Sondyqtan, aımaq elderimen baılanysqa jańa kózqaras, jańasha qadam jasaý kerek boldy. Eki jyl ishinde EO dıplomattary men aımaq elderiniń mamandary qujatty daıyndaýǵa belsendi túrde atsalysyp, jańa ıdeıalar men sony mazmundy usynystar joldady. Jańa strategıa Ortalyq Azıa men EO yntymaqtastyǵyn jańa deńgeıge shyǵararyna senim mol. Jańa qujatty EO Keńesi maýsym aıynda maquldap, 7 shildede Bishkekte ótetin Ortalyq Azıa elderiniń Syrtqy ister mınıstrlerimen kezdesýde EO dıplomatıasynyń basshysy Federıka Mogerını resmı túrde tanystyrady dep josparlanǵan.