13 jeltoqsanda Almaty qalasynda qazaq qalamgerleriniń qara shańyraǵy Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń 90 jyldyǵyna arnalǵan saltanatty shara ótti. Odaqtyń mereıtoıy – jazýshylar úshin ǵana emes, barsha kózi qaraqty qaýym úshin tarıhı máni zor oqıǵa.
Saltanatty jıynǵa Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik keńesshisi Erlan Qarın, Mádenıet jáne aqparat mınıstri Aıda Balaeva, TÚRKSOI halyqaralyq uıymynyń bas hatshysy Sultan Raev, Eýrazıa Jazýshylar odaǵynyń prezıdenti Ýfýk Týzman qatysty.
Memlekettik keńesshi Erlan Qarın Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń Odaqtyń 90 jyldyǵyna oraı joldaǵan quttyqtaý hatyn oqyp berdi. Memleket basshysynyń hatynda «Jazýshylar odaǵy – rýhanıatymyzdyń altyn dińgegi. Bul uıym qalamgerlerimizdiń kásibı qaýymdastyǵy retinde tól ádebıetimiz ben mádenıetimizdi órkendetýge jáne ony álemge tanytýǵa zor yqpal etedi. Sóz óneriniń qarashańyraǵyn ulttyq biregeıligimizdiń berik tuǵyry deýge bolady. Qazir biz ulttyń jańa sapasyn qalyptastyryp jatyrmyz. Ozyq oıly urpaq tárbıeleý isinde zıaly qaýym aıryqsha ról atqarýy kerek. Osy jaýapkershilikti tereń sezinip, adamgershilik qundylyqtardy keńinen dáriptep júrgen barsha qalamgerlerge shynaıy rızashylyǵymdy bildiremin» delingen.
Saltanatty jıynǵa arnaıy kelgen Qyrǵyz Respýblıkasy Prezıdentiniń keńesshisi Arslan Qoıshıev Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti Sadyr Japarovtyń quttyqtaýyn jetkizdi.
***
Ulttyq ádebıetti qoldaý máselesi udaıy Memleket basshysynyń basty nazarynda.
2023 jyly Qasym-Jomart Toqaevtyń qoldaýymen «Qazaqstannyń Halyq jazýshysy» ataǵy qaıtaryldy.
Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń 90 jyldyǵyna oraı joldaǵan quttyqtaý hatynda Qasym-Jomart Kemeluly «Ádebıet – oıymyzdyń tereńdigi men rýhymyzdyń asqaqtyǵyn aıǵaqtaıtyn uly qazyna. Ony zaman talabyna saı damytý – qalamger qaýymnyń ǵana emes, memleketimizdiń aldynda turǵan mańyzdy mindettiń biri» dep atap ótti.
Memleket basshysy óziniń qalamgerlerge joldaǵan quttyqtaý hatynda aqyn-jazýshylardyń ultty uıystyrý jolynda qaltqysyz qyzmet etip júrgenin atap kórsetken. «Aǵa býyn negizin qalaǵan osy ulaǵatty dástúr úzdiksiz jalǵasyp keledi» delingen hatta.
***
Ǵasyrǵa jýyq tarıhy bar Qazaqstan Jazýshylar odaǵy – ultymyzdyń rýhanı kemeldenýine zor úles qosqan, san ǵasyrlyq mádenı muramyzdy jańǵyrtyp, óleń men jyrdyń kıeli besigin terbep kele jatqan shyǵarmashylyq ortalyq.
Qazirgi tańda Jazýshylar odaǵy – 1015 múshesi bar elimizdegi eń iri shyǵarmashylyq birlestikterdiń biri.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev buǵan deıin «Jazýshylar odaǵy – ulttyq ıntellıgensıanyń basyn qosyp otyrǵan qara shańyraq» dep osynaý tarıhy tereń uıymǵa joǵary baǵa bergen.
Odaqtyń 90 jyldyǵyna mereıtoıǵa alys-jaqyn sheteldik qonaqtar – TÚRKSOI halyqaralyq uıymynyń bas hatshysy, Eýrazıa Jazýshylar odaǵynyń tóraǵasy, TMD jáne Eýropa elderiniń Jazýshylar odaqtarynyń tóraǵalary, Shvesıa, Reseı, Túrkıa, Qytaı, Ázirbaıjan, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Mońǵolıa, Tatarstan, Bashqurtstan elderinen kelgen mádenıet pen ádebıet ókilderi, sondaı-aq elimizdiń túkpir-túkpirinen kelgen aqyn-jazýshylar, zıaly qaýym men otandyq bıznes ókilderi qatysyp, olardyń barlyǵy derlik sóz sóılep, quttyqtady.
Jazýshylar odaǵynyń 90 jyldyǵyna arnalǵan saltanatty jıynda «Ádebıet – rýhanı damýdyń qozǵaýshy kúshi, qoǵam turaqtylyǵynyń kepili» taqyrybynda baıandama jasaǵan Odaqtyń qazirgi tóraǵasy Mereke Qulkenov «Búginde biz Ádiletti Qazaqstanǵa qadam bastyq. Qazirgi qazaq ádebıeti de jańarý ústinde dep nyq senimmen aıta alamyz. Tyń da tosyn taqyryptar, jańa janrlar, sony stılder, ambısıasy zor avtorlar ádebı proseske jańasha serpin berýde» dep atap ótti.
***
Alys-jaqyn shetelden kelgen qonaqtar Jazýshylar odaǵynyń 90 jyldyq mereıtoıymen quttyqtap, sóz sóıledi.
Halyqaralyq TÚRKSOI túrkitildes mádenıeti uıymynyń bas hatshysy Sultan Raev:
«...Jazýshylar Odaǵynyń tarıhy tereń jáne onyń shyǵarmashylyq joly qazaq ádebıetiniń altyn qoryna aınaldy. Osy 90 jyl ishinde sizderdiń qalamdaryńyzdan týǵan shyǵarmalar kóptegen urpaq úshin rýhanı azyqqa aınaldy. Ulttyń mádenıeti men tarıhyn, salt-dástúrin, tutastyǵyn qalammen órnektep, tek qazaq jurtyna ǵana emes, álemge de tanyttyńyzdar.
TÚRKSOI uıymy Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń shyǵarmashylyǵyna úlken qurmetpen qaraıdy. Sizderdiń týyndylaryńyzdyń túrki halyqtarynyń ádebıeti men mádenıetine qosqan úlesi zor. Ádebıet – halyqtar arasyndaǵy kópir, al sizder sol kópirdi myqtap baılanystyryp, túrki áleminiń rýhanı birligin qalyptastyrýǵa óz úlesterińizdi qosyp kele jatyrsyzdar. Bul 90 jyldyq mereıtoı – tek Qazaqstannyń ádebıeti úshin emes, búkil túrki álemi úshin úlken jetistik».
Qyrǵyz Respýblıkasy Ulttyq Jazýshylar odaǵynyń Tóraǵasy Qanybek Imanalıev:
«...Álem ádebıetiniń qazynasyn baıytqan rýhanı álemde qazaq ádebıetiniń alar orny erekshe. San ǵasyrlyq qazaq epostarynan keıin qazaq jazba ádebıetiniń de juldyzy jarqyrap, álemge tanylǵan uly qalamgerlerdi týdyrdy!
Qazaq jazba ádebıetiniń basynda turǵan Abaı Qunanbaevtyń esimin bul kúnde kim bilmeıdi!
Kemeńger jazýshy Muhtar Áýezov «Abaı joly» romanynda uly dalanyń uly perzentiniń dańqty ómir jolyn ǵana emes, ótken dáýirdegi búkil qazaq halqynyń ómir saltyn kórkem sýrettep, keler urpaqqa jetetin ólmes shyǵarmaǵa aınaldyryp, máńgilik mura etip qaldyrǵanyn maqtanyshpen aıtamyz».
Tatarstan Jazýshylar odaǵynyń tóraǵasy Rkaıl Zaıdýllın:
«...Qazaqstan men Tatarstan arasyndaǵy dostyq pen kásibı qarym-qatynas ta ejelden berik ornaǵan. Biz Qazaqstandaǵy ádebı keshterge belsene qatysamyz, qazaq elindegi rýhanı jıyndardy jaqsy kóremiz jáne qazaq qalamgerlerin óz elimizde qýana qarsy alamyz. Biz – qanymyzben de, janymyzben de bir týǵan aǵaıyndy ultpyz, júregimizdiń qyly árdaıym birge jyrlaıdy. Bul birligimiz – bizdiń ortaq tarıhymyz ben búgingi baýyrlas ádebıetimizdiń zańdy nyshany».
***
Uıymnyń 90 jyldyǵyna arnalǵan saltanatty sharanyń aıasynda ádebı jáne qoǵamdyq mańyzy zor syılyqtar tabystaldy. Atap aıtqanda, Halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵymen TÚRKSOI halyqaralyq uıymynyń Bas hatshysy Sultan Raev, Ázirbaıjan Jazýshylar odaǵynyń Tóraǵasy Anar Rzaev, Túrkıa Jazýshylar odaǵynyń Tóraǵasy Mýsa Kazym Aryjan, Qyrǵyzstannyń El jazýshysy Arslan Qoıshıev, Ózbekstannyń Halyq jazýshysy Ýsmankýl Azımov marapattaldy.
Memlekettik keńesshiniń úsh tóraǵany bóle-jarmaı birdeı qurmet kórsetip, shapan jabýy - qalamgerler arasyndaǵy birliktiń sımvoly.
«Qazaqstannyń Qurmetti jazýshysy» ataǵy Eýrazıa Jazýshylar odaǵynyń prezıdenti Ýfýk Týzmanǵa, Ázerbaıjan Jazýshylar Odaǵynyń hatshysy, aqyn Rashad Majıtovke, Shved jazýshysy, ádebıet zertteýshisi Paýel Frııeske, Qyrǵyz Respýblıkasy Ulttyq Jazýshylar odaǵynyń Tóraǵasy Qanybek Imanalıevke, Tatarstan Jazýshylar odaǵynyń Tóraǵasy Rkaıl Zaıdýllınge, aqyn Nurlanbek Qalybaevqa, Ózbekstan Jazýshylar odaǵy Tóraǵasynyń orynbasary Majıd Gaıratqa, Bashqurtstan Jazýshylar odaǵynyń Tóraǵasy Aıgız Baımýhametovke, Reseı jazýshysy Andreı Reızvyhke, Iakýtıa Jazýshylar odaǵynyń Tóraǵasy, «Cholbon» jýrnalynyń bas redaktory Gavrıl Androsovqa, Chývash Respýblıkasy Jazýshylar odaǵy basqarma tóraǵasynyń orynbasary Vasılıı Zaharovqa tabystaldy.
Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń «Asyl sóz» ádebı syılyǵy poezıa nomınasıasy boıynsha Baıbota Qoshym-Noǵaıǵa, al proza nomınasıasy boıynsha Tursynjan Shapaıǵa buıyrdy.
Sonymen qatar, ádebıet pen rýhanıattyń damýyna qoldaý kórsetip júrgen mesenattarǵa beretin «Atymtaı Jomart» medalimen bir top kásipkerler marapattaldy.
