Valúta baǵamy
  • USD -

    514.3
  • EUR -

    587
  • RUB -

    6.23
QASYM-JOMART TOQAEV: REFORMANY TEK REFORMA ÚSHİN JÚRGİZÝGE JOL BERİLMEIDİ
03 qyrkúıek 2019
QASYM-JOMART TOQAEV: REFORMANY TEK REFORMA ÚSHİN JÚRGİZÝGE JOL BERİLMEIDİ

Búgin  Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev memleket basshysy bolǵaly beri alǵash ret halyqqa joldaýyn jasady. «SYNDARLY QOǴAMDYQ DIALOG –QAZAQSTANNYŃ TURAQTYLYǴY MEN ÓRKENDEÝİNİŃ NEGİZİ» dep atalatyn joldaýdyń qazaq tilindegi tolyq nusqasyn nazarlaryńyzǵa usynamyz. 

 

 

SYNDARLY QOǴAMDYQ DIALOG –QAZAQSTANNYŃ TURAQTYLYǴY MEN ÓRKENDEÝİNİŃ NEGİZİ

 

Qurmetti otandastar!

Qurmetti depýtattar, úkimet músheleri!

 

Barshańyzdy jańa parlamenttik maýsymnyń bastalýymen  quttyqtaımyn!

Biz elimizdiń jańa tarıhyndaǵy mańyzdy beleske jaqyndap kelemiz.

Otyz jylǵa jýyq ýaqyt buryn halqymyz óziniń Táýelsizdigin jarıalap, babalarymyzdyń ǵasyrlar boıy ańsaǵan armanyn oryndady.

Osy ýaqyt ishinde Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń basshylyǵymen elimiz álemdegi bedeldi ári ornyqty memleketke aınaldy.

Baıandy birligimizdiń arqasynda táýelsizdigimizdi nyǵaıtyp, halqymyzdyń jaǵdaıyn jaqsartýǵa jol ashtyq.

Bul jasampazdyq pen ilgerileý, beıbitshilik pen kelisim kezeńi boldy.

Elimizdiń damý jolyn búkil álem moıyndap, Qazaqstandyq, ıaǵnı  Nazarbaev modeli dep atady.

Qazir bizge Táýelsizdiktiń jetistikterin eselep, elimizdi damýdyń jańa sapaly kezeńineshyǵarý múmkindigi berilip otyr.

Biz buǵan Elbasy saıasatynyń sabaqtastyǵyn saqtap, júıeli reformalar júrgizý arqyly qol jetkize alamyz.

Ózderińizge belgili, osynyń bári meniń saılaý aldyndaǵy baǵdarlamama negiz boldy.

Qazir memlekettik organdar ony júzege asyrý úshin tıisti jumystar júrgizýde.

Men halyqqa bergen ýádelerimdi mindetti túrde oryndaımyn.

Biz óz jumysymyzda Elbasy usynǵan Bes ınstıtýsıonaldy reforma men Ult Josparyntolyqqandy júzege asyrý qajettigin basty nazarda ustaýymyz kerek.  

Elbasymyzdyń bastamasymen qurylǵan Jańǵyrtý jónindegi Ulttyq komısıanyńjumysyn qaıta jandandyrý qajet.

Endi ortaq mindetterimizdi jáne saılaýaldy baǵdarlamamdy iske asyrýǵa qatysty oı-pikirlerime toqtalaıyn.

 

I. ZAMAN TALABYNA SAI TIİMDİ MEMLEKET.

Men ýáde etken saıası jańǵyrý úderisi azamattarymyz ben memleketimizdiń múddelerine sáıkes, birtindep úzdiksiz júzege asyrylatyn bolady.

Negizsiz, júıesiz saıası yryqtandyrý eldiń ishki saıası ahýalynyń turaqsyzdyǵyna, tipti memlekettilikten aıyrylýǵa ákelip soǵatynyn álem elderiniń tájirıbesinen kórip otyrmyz.

Sondyqtan biz saıası reformalardy «asyǵystyqqa salynbaı», kerisinshe, kezeń-kezeńimen, tabandy túrde jáne jan-jaqty oılastyryp júzege asyratyn bolamyz.

Elimizdiń qoǵamdyq-saıası ómirin jańǵyrtpaı, tabysty ekonomıkalyq reformalardy iske asyrý múmkin emes. Bul – bizdiń ustanatyn basty qaǵıdatymyz.

«Kúshti Prezıdent – yqpaldy Parlament – esep beretin Úkimet».

Biz bul maqsatqa áli de jete qoıǵan joqpyz. Sondyqtan osy baǵyttaǵy jumysqa bar kúsh-jigerimizdi salýymyz qajet.  

Saıası júıeniń bul formýlasy memleket turaqtylyǵynyń negizi sanalady.

Azamattardyń barlyq syndarly ótinish-tilekterin jedel ári tıimdi qarastyratyn «Halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyn iske asyrý – bárimizge ortaq mindet.

Bılik pen qoǵam arasynda turaqty dıalog ornatý arqyly ǵana qazirgi geosaıası ahýalǵa beıimdelgen úılesimdi memleket qalyptastyrýǵa bolady.

Sondyqtan azamattyq qoǵamǵa qoldaý kórsetip, onyń áleýetin nyǵaıta túsý kerek. Sondaı-aq, asa mańyzdy jalpy memlekettik mindetterdi sheshý úshin talqylaý jumystaryna azamattyq qoǵamnyń múmkindikterin keńinen qoldaný qajet.  

Osy maqsatpen biz belgili qoǵam ókilderin qamtıtyn Ulttyq qoǵamdyq senim keńesinqurdyq. Bul keńes rotasıalyq tártippen jumys isteıdi.

Aldaǵy ýaqytta bizge mynadaı sharalardy júzege asyrý kerek.

Birinshi. Partıa qurylysy úderisin jalǵastyrý.

Kóshbasshymyz jáne partıa Tóraǵasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń arqasynda «Nur Otan» partıasy elimizdiń jetekshi saıası uıymyna júkteletin kúrdeli ári jaýapty mindetterdi dáıekti túrde iske asyryp keledi.

Biz qoǵam ıgiligi úshin syndarly saıasat júrgizip kele jatqan basqa da saıası partıalarmen jáne qozǵalystarmen yntymaqtastyqta jumys isteýimiz qajet.

Qoǵamdy tolǵandyryp otyrǵan negizgi máseleler kóshede emes, Parlamentte jáne azamattyq dıalog aıasynda talqylanyp, sheshimin tabýy tıis.

Depýtattar Úkimetke ózekti máselelerge qatysty saýaldaryn joldap, naqty sharalar qabyldaýdy talap ete otyryp, ózderine berilgen zańdy quqyqtaryn paıdalanýy qajet.

Zań shyǵarýshy jáne atqarýshy bılik arasyndaǵy qarym-qatynas jasandy tartysqa emes, iskerlik sıpatqa, ózara qurmetke negizdelýi tıis.

Memleket basshysy retinde elimizde kóppartıalyqty, saıası básekelestikti jáne oı-pikirdiń san alýandyǵyn damytýǵa yqpal etýdi óz mindetim dep sanaımyn.

Bul saıası júıe turaqtylyǵynyń uzaq bolýy úshin mańyzdy.

Aldaǵy Parlament Májilisi men máslıhattar saılaýy elimizdegi kóppartıalyq júıeniń damýyna oń yqpal etýi tıis.

Ekinshi. Halyqpen tıimdi keri baılanys ornatý.

Qoǵamdyq dıalog, ashyqtyq, adamdardyń muń-muqtajyna jedel nazar aýdarý memlekettik organdar qyzmetiniń negizgi basymdyqtary sanalady.

Prezıdent Ákimshiliginde azamattardan kelip túsken ótinishterdi memlekettik organdardyń sapaly qaraýyn qadaǵalap, jedel sharalar qabyldaıtyn bólim quryldy.

Kóp jaǵdaıda azamattarymyz ortalyq jáne jergilikti organdar basshylarynyń qulyqsyzdyǵy men «beıqamdyǵyna» baılanysty Prezıdentke júginýge májbúr bolady.

Belgili bir saladaǵy sheshimderdiń ádiletsizdigine qatysty joldanatyn kóptegen shaǵymdar naqty memlekettik organda nemese aımaqta kúrdeli túıtkilder bar ekenin kórsetedi. Endi bul máselege dál osy turǵydan qarap, tıisti sheshimder qabyldaǵan jón.

Memlekettik qyzmetshiler jumysynyń tıimdiligin arttyrý maqsatynda arnaıy daıyndyǵy bar jas kadrlardy tartý qajet. Sonymen birge 2020 jyldan bastap biz memlekettik qyzmetshilerdiń sanyn birtindep qysqartýǵa kirisip, únemdelgen qarajatty neǵurlym paıdaly qyzmetkerlerdi yntalandyrýǵa jumsaımyz.

2024 jylǵa qaraı memlekettik qyzmetshilerdiń jáne ulttyq kompanıalar qyzmetkerleriniń sanyn 25 paıyzǵa qysqartý qajet.

ÚshinshiMıtıńter týraly zańnamany jetildirý.

Konstıtýsıaǵa sáıkes azamattarymyzdyń óz oıyn erkin aıtýǵa quqyǵy bar. 

Eger beıbit aksıalar zańnyń sheńberinen shyqpaıtyn jáne azamattarymyzdyń tynyshtyǵyn buzbaıtyn bolsa, buǵan túsinistikpen qarap, jıyndardy ótkizý úshin arnaıy oryn bólý qajet. Mundaı oryndar qalanyń shetinde bolmaýy tıis.

Alaıda, zańǵa qaıshy jáne buzaqylyq áreketterge shaqyratyn úndeýlerge zań sheńberinde tosqaýyl qoıylady.

Tórtinshi. Qoǵamdyq kelisimdi nyǵaıtý.

Áleýmettik jáne etnıkalyq toptar arasyndaǵy kelisim – búkil qoǵamnyń birlesken eńbeginiń nátıjesi.

Osyǵan oraı, saıası úrdisterdi saralap, birligimizdi nyǵaıta túsý úshin naqty sharalar qabyldaý kerek.

Qazaq halqynyń memleket quraýshy ult retindegi rólin bekemdep, etnosaralyq tatýlyq pen dinaralyq túsinistikti qalyptastyra berýimiz qajet.

Bizdiń ustanymymyz: «El birligi – onyń áralýandyǵynda!».

Elimizdegi etnıkalyq toptardyń tili men mádenıetin damytýǵa jaǵdaı jasaı beremiz.

Qazaq tiliniń memlekettik til retindegi róli kúsheıip, ultaralyq qatynas tiline aınalatyn kezeńi keledi dep esepteımin.

Biraq mundaı dárejege jetý úshin bárimiz dańǵaza jasamaıjumyla jumys júrgizýimiz kerek.

Sondaı-aq, til úlken saıasattyń quraly ekenin de umytpaǵan jón.

Belsendi azamattyq qoǵam qurý úshin úkimettik emes uıymdardyń bedelin arttyrý qajet dep sanaımyn.

Sondyqtan, jaqyn arada Azamattyq qoǵamdy damytýdyń 2025 jylǵa deıingitujyrymdamasyn ázirlep, qabyldaýymyz kerek.

Keler jyly atalyp ótetin  mańyzdy mereıtoılar men eleýli oqıǵalarǵa daıyndyq jumystary bastaldy.

Endigi jyly bárimiz
Ál-Farabıdiń  1 150 jyldyq, Abaı Qunanbaıulynyń 175 jyldyq mereıtoılaryn atap ótemiz.

Mereıtoı barysynda ysyrapshyldyqqa jol bermeı, ǵulama tulǵalarymyzdyń eńbekterin halyq arasynda dáripteýimiz kerek.

Sondaı-aq, eń mańyzdy merekege –  Táýelsizdiktiń 30 jyldyǵyna baılanysty tıisti
is-sharalardy iske asyrýymyz qajet.

El ómirindegi osyndaı eleýli oqıǵalar jas urpaqty naǵyz otanshyldyqqa tárbıeleýge jol ashady dep senemin.

 

II. AZAMATTARDYŃ QUQYQTARY MEN QAÝİPSİZDİGİN QAMTAMASYZ ETÝ.

Sot jáne quqyq qorǵaý júıesindegi kúrdeli reformalar – azamattarymyzdyń quqyqtaryn qorǵaýdyń jáne olardyń qaýipsizdigin kúsheıtýdiń negizgi faktory.

Sot sheshimderiniń sapasyn arttyrý úshin birqatar mańyzdy sharalardy júzege asyrý qajet.

Sýdıalardyń zańdy jáne ishki senimdi basshylyqqa alyp, sheshim shyǵarý quqyǵy myzǵymas sıpatqa ıe.

Degenmen, sot sheshimderin muqıat taldaý jumysyn jolǵa qoıyp, biryńǵaı sot tájirıbesin ornyqtyrý qajet.

Azamattarymyz jarıa-quqyqtyq daýlarda bılik organdarynyń sheshimderi men áreketterine qatysty shaǵym túsirý kezinde kóp jaǵdaıda teńsizdik ahýalynda qalyp jatady.

Olardyń múmkindikterin memlekettik apparattyń resýrstarymen salystyrýǵa kelmeıdi.

Sondyqtan osyndaı teńsizdikterdi boldyrmaý maqsatynda daýlardy sheshýdiń erekshe tetigi retinde ákimshilik ádilet qurylymyn engizý qajet.

Budan bylaı daýlardy sheshý barysynda sot qosymsha aıǵaqtar jınaý bastamasyn kóterýge quqyly.

Atalǵan dáleldemelerdi jınaqtaý mindeti jeke azamatqa nemese bızneske emes, memlekettik organǵa júkteletin bolady.

Zańnamadaǵy barlyq qarama-qaıshylyqtar men dúdámal tustar azamattardyń múddelerin eskere otyryp, túsindirilýi tıis.

Kelesi bir mańyzdy máselege toqtalaıyn.  

Biz shamadan tys qýdalaý sharalary men sot tóreliginiń qatań jazalaý tájirıbesinen bas tarttyq. Alaıda, elimizde aýyr qylmystardyń sany azaımaı tur.

Biz zańnamamyzdy izgilendirý isine kóbirek mán berip, azamattardyń negizgi quqyqtarynnazardan tys qaldyrdyq.  

Jynystyq zorlyq-zombylyq, pedofılıa, esirtki taratý, adam saýdasy, áıelderge qatysty turmystyq zorlyq-zombylyq jáne basqa da aýyr qylmystarǵa, ásirese, balalarǵa qatysty qylmystarǵa qoldanylatyn jazany shuǵyl túrde qataıtý qajet. Bul máseleni sheshýdi Parlamentke jáne Úkimetke tapsyramyn.

Sońǵy ýaqytta bolǵan qaıǵyly oqıǵalar uıymdasqan qylmystyń taǵy bir túri – brakonerlik problemasynyń betperdesin ashty.

Búginde brakonerler saqadaı-saı jabdyqtalyp, qarýlanǵan jáne ózderiniń jazalana qoımaıtynyna senimdi. Bıyldyń ózinde janýarlar álemin qorǵap júrgen eki ınspektor brakonerlerdiń qolynan qaza tapty.

Jaqynda Shyǵys Qazaqstan oblysyndaǵy Marqakól kólinde brakonerlerdiń qylmystyq toby ustaldy.

Bul tek bir ǵana mysal, alaıda brakonerliktiń tamyry tereńge jaıylǵan, sonyń ishinde bul quqyq qorǵaý organdarynyń salǵyrttyǵynan bolyp otyr. Brakonerler ulttyq baılyǵymyz – tabıǵatymyzǵa aıaýsyzdyqpen orny tolmas zıan keltirýde.

Úkimetke eki aı ishinde tıisti zańnamany qataıtý úshin shuǵyl sharalar qabyldaýdy tapsyramyn.

Sybaılas jemqorlyqpen jan-jaqty kúresý máselesi kún tártibinen túsken joq.

Ortalyq jáne jergilikti organdardyń normatıvtik quqyqtyq aktilerine sybaılas jemqorlyqqa qarsy saraptama júrgizý  isin qaıta qalpyna keltirý qajet.

Buǵan sarapshylar men qoǵam ókilderi de atsalysýy tıis.

Sybaılas jemqorlyqqa qatysty qylmys jasalǵan mekemeniń birinshi basshysynyń jaýapkershiligin zańnamalyq jáne normatıvtik turǵydan naqty belgileý kerek.

Sondaı-aq, zańsyz jáne arandatýshylyq áreketterge barǵany úshin sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl organdarynyń qyzmetkerlerin qatań jazalaý kerek. Ondaı qyzmetkerlerge tergeý salasynda oryn joq.   

Kinásizdik prezýmpsıasy qaǵıdaty tolyq kólemde saqtalýy tıis.

Quqyq qorǵaý júıesin tolyq reformalaý – asa mańyzdy mindetterdiń biri.

Polısıanyń memlekettik kúshtik qurylymyndaǵy beınesi birte-birte ózgerip, qaýipsizdikti qamtamasyz etý úshin azamattarǵa qyzmet kórsetetin organǵa aınalady.

Eń aldymen, 2020 jyldyń aıaǵyna deıin Ákimshilik polısıa komıtetiniń jumysyn qaıta uıymdastyrý qajet. Muny naýqanshyldyqqa aınaldyrmaı, sapaly júrgizgen jón.

Polıseıler jumysynyń tıimdiligi polısıa qyzmetiniń bedeldi bolýyna baılanysty.

İshki ister mınıstrligin reformalaýǵa aldaǵy úsh jyl ishinde 173 mıllıard teńge bólinedi.

Bul qarajat eńbekaqyny kóbeıtýge, baspanany jalǵa alýǵa, halyqqa qyzmet kórsetý qaǵıdaty boıynsha polısıanyń zamanaýı front-ofısterin ashýǵa jumsalady.

Azamattardy tabıǵı qubylystar men tehnogendik sıpattaǵy apattardan qorǵaýmáselesine basa mán beriledi.

Ókinishke qaraı, mundaı apattar bizdiń elimizde ǵana emes, búkil álemde jıilep ketti.

Bul salada kásibı mamandar jumys isteýi kerek.

Úkimetke azamattyq qorǵanys salasy qyzmetkerleriniń eńbekaqysyn İshki ister organdaryn reformalaý úshin beriletin qarajat esebinen kóbeıtýdi jáne osy maqsatqa sáıkes shamamen 40 mıllıard teńge bólýdi tapsyramyn.

Bizdiń aldymyzda jańa tujyrymdama negizinde tegeýrindi ásker qalyptastyrý mindeti tur.

Arysta bolǵan oqıǵalar Qarýly Kúshterde túıtkildi máseleler qordalanyp qalǵanyn kórsetti.

Áskerge jumsalatyn shyǵystardy rettep, osy saladaǵy qarjy júıesin jáne jalpy tártipti nyǵaıtatyn kez keldi.

Sonymen birge áskerı qyzmettiń bedelin arttyryp, Qarýly Kúshterdiń materıaldyq bazasyn nyǵaıtý qajet.

Otanyna adal, kásibı turǵydan daıyndalǵan ofıserleri men áskerı qyzmetshileri bar armıamyz jańa geosaıası jaǵdaılarda el qaýipsizdigine qaýip tóndiretin qaterlerge toıtarys berýge daıyn bolýy kerek.

 

III. QARQYNDY DAMYǴAN JÁNE INKLÚZIVTİ EKONOMIKA.

Qazaqstan ekonomıkasy jahandyq sıpattaǵy qıyndyqtarǵa qaramastan alǵa ilgerilep keledi.

Jyl basynan beri onyń ósimi ortasha álemdik kórsetkishten joǵary boldy.  

Eger qajetti qurylymdyq ózgeristerdi júzege asyrsaq, 2025 jylǵa qaraı ishki jalpy ónimniń jyl saıynǵy turaqty ósimin 5 paıyzǵa jáne odan da joǵary deńgeıge jetkizýge bolady.

Ekonomıkanyń damýyna tyń serpin berý úshin Úkimet pen Prezıdent Ákimshiligi otandyq jáne sheteldik sarapshylardyń barlyq jumystaryn muqıat saralaýy qajet.   

Elbasy usynǵan 2050 jylǵa deıingi uzaq merzimdi damý strategıasyna jáne Ult Josparyna sáıkes birqatar qurylymdyq mindetterdi iske asyrýymyz kerek.

Birinshi. Shıkizatqa baılanǵan mentalıtetten bas tartyp, ekonomıkany ártaraptandyrý.    

«Bilim ekonomıkasy», eńbek ónimdiligin arttyrý, ınovasıany damytý, jasandy ıntellekti jahandyq damýdyń negizgi faktorlaryna aınaldy. 

Indýstrıalandyrýdyń úshinshi besjyldyǵyn júrgizý barysynda jiberilgen barlyq qatelikterdi, olqylyqtardy eskerýimiz kerek.

Bul máseleler boıynsha meniń barlyq tapsyrmalarymdy, eskertpelerimdi Úkimet tolyq oryndaýǵa mindetti.

Eńbek ónimdiliginiń naqty ósimin kem degende 1,7 esege arttyrýymyz kerek.

Elimizdi óńirdegi kóshbasshy retinde tanytyp, Ortalyq Azıadaǵy bedelimizdi arttyrý – strategıalyq mindet.

Bul – Elbasy aıqyndaǵan saıası baǵyt-baǵdarymyz.

Ekinshi. Kvazımemlekettik sektordyń qaıtarymyn arttyrý.

Bizdiń memlekettik kompanıalar iri konglomerattarǵa aınaldy. Biraq olardyń halyqaralyq básekege qabilettiligi kúmán týdyrady.

Memlekettiń ekonomıkaǵa orynsyz aralasýyn azaıtý maqsatymen kvazımemlekettik kompanıalar qurýǵa moratorıı engizý jóninde sheshim qabyldadym. 

Biz Ulttyq ál-aýqat qory qurylǵan 14 jyl ishinde halyqtyń ál-aýqatyn arttyrýǵa Qordyń naqty qandaı úles qosqanyn bilýimiz kerek.

Úkimet Esep komıtetimen birlesip, úsh aıdyń ishinde memlekettik holdıńter men ulttyq kompanıalardyń tıimdiligin anyqtaý úshin taldaý júrgizýi tıis.

Kvazımemlekettik kompanıalar kóp jaǵdaıda ózara básekege túsedi.

Turǵyn úı saıasaty salasynda bir mezette 7 memlekettik operator jumys isteıdi. Bul tek ortalyq deńgeıdegi ahýal! 

Memlekettik kompanıalardyń sanyn qysqartýǵa bolady jáne solaı etý kerek.

Biraq, strategıalyq sektorlarda jumys isteıtin memlekettik kompanıalardyń qyzmetine muqıat bolǵan jón.

Ondaı kompanıalar memleket baqylaýynda bolýy tıis.

Áıtpese, memlekettik monopolıserdiń ornyna jeke monopolıser paıda bolyp, sonyń saldarynan zardap shegýimiz múmkin.  

Úkimet baǵa belgileý jáne tarıfter máselesimen júıeli ári naqty aınalysýy kerek.

Bul tabıǵı monopolıserdiń taýarlaryna da, kórsetetin qyzmetterine de qatysty.

Elimizde azyq-túlik pen kıim-keshekten bastap, túrli qyzmetterge deıin baǵanyń joǵary ekeni jasyryn emes.   

Mysaly, suranysy joǵary baǵdarlar boıynsha negizgi áýe tasymaldaýshy belgileıtin bıletterdiń quny nege sonsha qymbat?! Onyń baǵasy Eýropaǵa qaraǵanda 30 paıyzǵa artyq. Bizdiń áýejaıda kórsetiletin qyzmetter qunynyń salystyrmaly túrde joǵary bolýyn qalaı túsindirýge bolady?

Qazaqstan áýejaılarynda janarmaı sheteldik tasymaldaýshylar úshin qymbat baǵaǵa, al otandyq tasymaldaýshylarǵa arzanǵa satylatyny nelikten?

Sonyń saldarynan Qazaqstannyń avıasıa salasy halyqaralyq básekege qabilettiliginen aıyrylyp, tranzıttik áleýetimiz tómendep ketti.

Tıisti mınıstrlik pen vedomstvolardyń salǵyrttyǵyna baılanysty temir jol bıletteriniń tapshylyǵy qoldan jasalyp otyr.

Bul salalarda tez arada tártip ornatý kerek.  

Bizdiń maqsatymyz – memlekettiń turaqtandyrýshy rólin saqtaı otyryp, naryqtyq ınstıtýttar men qurylymdardyń tolyqqandy damýyn qamtamasyz etý.  

Osy rette, «qarapaıym zattar ekonomıkasyn» esten shyǵarmaǵan jón. Bul – bizdiń jumysymyzdyń basym baǵyty.

 Úshinshi. Tıimdi shaǵyn jáne orta bıznes – qala men aýyldy damytýdyń berik negizi.

Shaǵyn, ásirese, mıkrobıznes elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne saıası ómirinde mańyzdy ról atqarady.

Atap aıtqanda, eń aldymen, aýyl turǵyndaryna turaqty jumys beredi, jumyssyzdyqty azaıtady. Sonymen qatar, salyq bazasyn qurap, jergilikti búdjetti nyǵaıtady.

Sondaı-aq, jappaı kásipkerlikti damytý sanaǵa sińgen paternalıstik pıǵyl men masyldyqtan arylýǵa múmkindik beredi.

Sondyqtan memleket aldaǵy ýaqytta da bızneske qoldaý kórsete beredi.

Bul maqsatqa Ulttyq qordan 100 mıllıard teńgege jýyq qarjy bólindi.

Biraq sarapshylardyń pikirinshe, qarjylaı qoldaýdyń ıgiligin jergilikti bılikpen baılanysy bar sharýashylyqtar ǵana kórip otyr. 

Shyn mánisinde, jańa jobalar boıynsha kompanıalar qurylyp, jumys oryndary ashylýy kerek edi.

Bul «qarapaıym zattardyń ekonomıkasyna» tikeleı baılanysty.

Biraq, jergilikti ákimder uıymdastyrý jumystaryn talapqa saı oryndamaǵan.

Sonyń saldarynan salyq jáne zeınetaqy tólemderin arttyryp, jergilikti búdjetti nyǵaıtýǵa jaǵdaı jasalyp otyrǵan joq.

Osyǵan oraı, Esep komıtetine jáne Qarjy mınıstrligine qarajattyń jumsalýyn qatań baqylaýǵa alýdy tapsyramyn.

Elimizde kásipkerlikti damytýdyń úlgi bolarlyq mysaldary jetkilikti. Biz shaǵyn kásipkerlikti búkil qoǵam bolyp qoldaýymyz kerek.

Úkimetke mıkro jáne shaǵyn bıznes salasyndaǵy kompanıalardy tabysqa salynatyn salyqtan úsh jylǵa bosatý úshin zańnamalyq baza ázirleýdi tapsyramyn.

Zańnamaǵa engiziletin tıisti túzetýler 2020 jyldan bastap kúshine enýi kerek.

2020 jylǵy qańtardan bastap, mıkro jáne shaǵyn bıznes sýbektilerine tekseris júrgizýge úsh jylǵa tyıym salý týraly sheshimim kúshine enedi.

Biz bıznestiń adal ári zańǵa sáıkes júrgiziletinine senemiz. Bıznes ókilderi tutynýshylar men azamattar aldynda jaýapty bolýy tıis.

Moratorıı kezeńinde ózin-ózi retteý, qoǵamdyq baqylaý tetikterin jandandyrý kerek.

Bıznes ókilderi sanıtarlyq-epıdemıologıalyq saladaǵy normalar men erejelerdi buzatyn bolsa, ondaı kompanıalar jabylyp, ıeleri jaýapkershilikke tartylady.

Osylaısha, shaǵyn bızneske túsetin aýyrtpalyqty azaıtamyz.

Sonymen qatar bıznes ókilderi quqyq qorǵaý jáne tekserýshi organdardyń is-áreketine baılanysty kóptegen qıyndyqqa tap bolýda. 

Shaǵyn jáne orta bızneske qatysty reıderlik áreketter jıilep ketti.   

Bul másele jónindegi ustanymym  belgili: bıznestiń, ásirese shaǵyn jáne orta bıznestiń damýyna kedergi keltiretin áreketter memleketke qarsy qylmys dep tanylýy tıis.

Osyǵan oraı zańnamalyq sıpaty bar qosymsha sharalar qabyldaý qajet. Parlament pen Úkimet osy máseleni sheshý joldaryn usynýy kerek.

Sonymen qatar kóleńkeli ekonomıkaǵa qarsy is-qımyldy kúsheıtip, kapıtaldy syrtqa shyǵarýǵa, salyq tóleýden jaltarýǵa qarsy kúresti jandandyrý qajet. 

Shaǵyn jáne orta bızneske memleket tarapynan qarjylaı qoldaý kórsetý júıesin jańa jobalarǵa basymdyq bere otyryp, qaıta qurý qajet.

Úkimetke «Bıznestiń jańa jol kartasy»  aıasynda osy maqsatqa sáıkes aldaǵy úsh jyl ishinde qosymsha 250 mıllıard teńge bólýdi tapsyramyn.   

Áleýmettik baǵyttarǵa – otbasy bıznesin qurýǵa, eń aldymen, kóp balaly jáne jaǵdaıy tómen otbasylarǵa basa mán bere otyryp, bızneske qoldaý kórsetýdiń jańa tásilderin engizý kerek.

Týrızmdi, ásirese ekotýrızm men etnotýrızmdi damytýǵa ekonomıkanyń mańyzdy salasy retinde basa mán berý qajet.  

Altyn Ordanyń 750 jyldyǵyn tól tarıhymyzǵa, mádenıetimiz ben tabıǵatymyzǵa týrıser nazaryn aýdarý turǵysynan atap ótken jón.

Týrızmdi damytý úshin qajetti ınfraqurylym júrgizýdi, sonyń ishinde jol salyp, bilikti mamandar daıyndaýdy qamtamasyz etý qajet. 

Tórtinshi. Ulttyq bızneske halyqaralyq naryqtarda qoldaý kórsetý. 

Óz ónimin eksportqa shyǵaratyn kompanıalarǵa memlekettik qoldaý kórsetýdiń tıimdiligin barynsha arttyrý kerek.

Men, eń aldymen, orta bıznes týraly aıtyp otyrmyn

Bizde kásipkerlerdiń osy tobyna arnalǵan naqty memlekettik qoldaý sharalary joq. Bul, ásirese, ónimdi satý isine qatysty.

Úkimetke memlekettik ındýstrıalyq-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasy aıasynda ónimdiligi joǵary orta bızneske qoldaý kórsetýdiń keshendi sharalaryn ázirleýdi tapsyramyn. Sonyń ishinde salyqtyq, qarjylyq, ákimshilik yntalandyrý máseleleri kózdelýi tıis.

Shetelden tikeleı ınvestısıa tartý jumystaryn barynsha jandandyrý qajet. Onsyz aldaǵy ýaqytta ekonomıkalyq ósim rezervi shekteýli bolady. Bul – atqarýshy bılik basymdyq berýi tıis mindetterdiń biri.

Qazaqstannyń 2025 jylǵa deıingi strategıalyq damý jospary aıasynda árbir sala men óńir úshin naqty maqsatty kórsetkishter belgilengen.  

Memlekettik organdar, ásirese, óńir ákimderi sol kórsetkishterge qol jetkizýge tikeleı jaýapty bolady.

Qazaqstan sıfrlyq ekonomıkany damytýdy kózdep otyr. 

Osyǵan oraı kóp jumys atqarýymyz kerek.

Bizdiń mindetimiz – aqparattyq komýnıkasıalyq ınfraqurylymnyń damý deńgeıi boıynsha óńirdegi kóshbasshylyqty nyǵaıtý.

Úkimet zańnamany 5G, «Aqyldy qalalar», «Úlken derekter», blokcheın, sıfrlyq aktıvter, jańa sıfrlyq qarjy quraldary sıaqty tyń tehnologıalyq qubylystarǵa beıimdeý qajet.

Qazaqstan tehnologıalyq seriktestik ornatý, málimet ortalyqtaryn qurý jáne ornalastyrý, málimetter tranzıtin damytý, sıfrlyq qyzmetterdiń jahandyq naryǵyna qatysý úshin ashyq ıýrısdıksıa retinde ózindik brendke aınalýy tıis.

Úkimet «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń qyzmetine qoldaý kórsete berýi kerek. Bul qurylym, shyn máninde, konstıtýsıalyq mártebege ıe boldy. Halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń Nazarbaev Ýnıversıtetimen birlesip, zamanaýı sıfrlyq tehnologıalardy damytý alańy aınalýyna tolyq múmkindigi bar.

BesinshiDamyǵan agroónerkásip kesheni.

Aýyl sharýashylyǵy – bizdiń negizgi resýrsymyz, biraq onyń áleýeti tolyq paıdalanylmaı otyr.

El ishinde ǵana emes, shetelde de suranysqa ıe organıkalyq jáne ekologıalyq taza ónim óndirý úshin zor múmkindikter bar.  

Biz sýarmaly jer kólemin kezeń-kezeńmen 2030 jylǵa qaraı 3 mıllıon gektarǵa deıin ulǵaıtýymyz kerek.  

Bul aýyl sharýashylyǵy óniminiń kólemin 4,5 ese arttyrýǵa múmkindik beredi. 

Saýda jáne ıntegrasıa, aýyl sharýashylyǵy mınıstrlikteri fermerlerge óz ónimin syrtqa shyǵaryp satý úshin barynsha qoldaý kórsetýi tıis.

Osyǵan oraı Úkimetke tıisti tapsyrma berildi. Bul – mańyzdy mindet.

Aýyl sharýashylyǵy ónimin eksporttaý isinde shıkizatqa negizdelýden bas tartý kerek.

Ónim óńdeıtin kásiporyndar áleýetiniń 40 paıyzy ǵana paıdalanylyp otyrǵanyna qaramastan, onyń kólemi 70 paıyzǵa jetti.

Aýyl sharýashylyǵyna shetelden ınvestorlar tartý – mańyzdy mindet. Kelissózder júrgizilip jatyr. Úkimet naqty nátıjege qol jetkizýi kerek.    

Jurtshylyqty tolǵandyryp júrgen jer máselesine arnaıy toqtalǵym keledi.

Memleket basshysy retinde taǵy da málimdeımin: jerimiz sheteldikterge satylmaıdy. Oǵan  jol berilmeıdi.

Bul másele boıynsha qaýeset taratýdy doǵarý kerek. Biraq jerdi tıimdi paıdalanýdy qamtamasyz etý – bizdiń mindetimiz.

Jer resýrstaryn tıimsiz paıdalaný máselesi óte ózekti bolyp otyr.

Jerge salynatyn tikeleı salyqtar deńgeıiniń tómendigi jaǵdaıdy kúrdelendire tústi.

Memleketten jerdi tegin jalǵa alý quqyǵyna ıe bolǵandardyń kópshiligi jerdi ıgermeı, bosqa ustap otyr.

Elimizde «shóp qoryǵan ıttiń» kebin kıgen «latıfýndıser» kóbeıip ketti.

Paıdalanylmaı jatqan aýyl sharýashylyǵy jerlerin qaıtaryp alatyn kez keldi. Jer – bizdiń ortaq baılyǵymyz jáne ony kim ıgerse, soǵan tıesili bolýy tıis.

Úkimet pen Parlament osy túıtkildi retteýdiń tıimdi joldaryn usynýy kerek.

Bul – óte mańyzdy másele. Muny sheshpeı, otandyq agroónerkásip kesheniniń sapaly damýy múmkin emes.

Búginde et óndirisin ulǵaıtý máselesi analyq mal basynyń problemasyna tirelip turǵan joq, kerisinshe fermerlerge jem-shóp daıyndaıtyn jerlerdiń jetispeýshiligine baılanystybolyp otyr.

Jem-shóppen qamtamasyz etý kórsetkishi 60 paıyzdan tómen.

Aýyl turmysynyń sapaly bolýyn qamtamasyz etpeı, aýyl sharýashylyǵynyń ónimdiligin arttyrý múmkin emes.

Biz Elbasynyń «Aýyl – El Besigi» arnaıy jobasyn júzege asyrýdy jalǵastyramyz.

Biz shaǵyn eldi mekenderdi damytýǵa qatysty óte kúrdeli máseleni sheshýimiz qajet.

Óńirlik standarttar ázirlendi. Endi olardy úsh myńnan astam negizgi jáne qanattas aýyldyq eldi mekenderge engizý qajet.

Úkimetke «Aýyl – El Besigi» jobasyn júzege asyrý úshin bıyl bólingen 30 mıllıard teńgege qosymsha aldaǵy úsh jyl ishinde 90 mıllıard teńge bólýdi tapsyramyn.   

Bul qarajat kólik, aýyz sý jáne gazben qamtamasyz etý sıaqty ınfraqurylymdyq máselelerdi sheshýmen qatar, mektep, aýrýhana, sport alańdaryn salýǵa jáne jóndeýge jumsalady.

Qarjynyń jumsalýy barlyq memlekettik organdardyń qatań baqylaýynda bolýy tıis.

Altynshy. Ádiletti salyq salý júıesi jáne tıimdi qarjylyq retteý.

Jalpy ishki ónim men halyq tabysynyń artýyna qaramastan, qoǵamdaǵy múliktik jiktelý úderisi saqtalyp otyr, tipti kúsheıip barady.

Bul – alańdatarlyq faktor. Sondyqtan oǵan erekshe nazar aýdarý kerek.   

Ulttyq tabystyń ádil bólinýine basa mán bere otyryp, salyq júıesin jańǵyrtý qajet dep sanaımyn.

Úkimet áleýmettik tólemder kóleminiń artyp kele jatqanyna da nazar aýdarýy tıis.

Bir jaǵynan, bul alymdar áleýmettik jáne zeınetaqy júıesiniń turaqtylyǵyn qamtamasyz etedi. Biraq, jumys berýshiler jumys oryndaryn ashýǵa jáne eńbekaqyny artyrýǵa múddeli bolmaı qala ma degen qaýip bar.

Kóleńkeli bıznes beleń alady.

Sondyqtan Úkimetke 5 paıyzdyq qosymsha zeınetaqy tólemin engizý máselesin 2023 jylǵa deıin shegerýdi tapsyramyn. Keıin bul máselege qaıta oralamyz.  

Osy ýaqyt ishinde Úkimet, bıznes ókilderi men sarapshylar máseleni sheshýdiń joldaryn qarastyryp, bolashaq zeınetkerlerdiń de, jumys berýshilerdiń de múddelerin eskere otyryp, ortaq sheshimge kelýi tıis.

Úkimet Salyq kodeksinde qarastyrylmaǵan barlyq tólemderge tyıym salýy qajet. Bul, shyn mánisinde, qosymsha salyqtar.

Qazirgi salyq júıesiniń sapasyn arttyrý – óz aldyna bólek másele.

Mundaı jaǵdaı kompanıalardy óz ınvestısıasyn adamı kapıtalǵa, eńbek ónimdiligin arttyrýǵa, tehnıkalyq turǵydan qaıta jabdyqtaýǵa, eksportqa salýǵa yntalandyrýy tıis.

Qolma-qol aqshasyz tóleý júıesin jappaı engizý kerek. Bul úshin tejeýshi faktordyń biri sanalatyn bankterdiń joǵary ústeme alymyn joıý qajet. Sondaı-aq, tıisti retteý erejelerine sáıkes banktik emes tólem júıesin belsendi damytý kerek. Bul segment qarapaıym ári tartymdy bolǵanymen, aqsha jymqyrýdyń jáne elimizden kapıtal shyǵarýdyń kózine aınalmaýy tıis.

Ulttyq bank osy salaǵa naqty baqylaý ornatýy qajet.

Kelesi másele. Shıkizattyq emes ónimniń eksportyna qoldaý kórsetý úshin qosymsha qun salyǵyn qaıtarýdyń qarapaıym ári jyldam tártibin qoldaný máselesin qarastyrý kerek.

Ekonomıkamyzdyń óte túıtkildi máseleleriniń biri – kredıt berý kóleminiń jetkiliksizdigi. Sońǵy bes jyl ishinde zańdy tulǵalarǵa, sondaı-aq shaǵyn jáne orta bızneske berilgen kredıttiń jalpy kólemi 13 paıyzdan asa qysqarǵan.

Ekinshi deńgeıdegi bankter qaryz alýshylar ishinde senimdileriniń az ekenin syltaýratyp, kredıt qarajatynyń qunyn shamadan tys arttyryp jiberedi.

Árıne, qaryz alýshylardyń sapasyna qatysty másele bar. Biraq, jaýapkershilikti basqaǵa artyp, tek qana jeńildiń astymen júrýge bolmaıdy.

Men bul máselege qatysty Úkimet pen Ulttyq bank úılesimdi ári tıimdi jumys júrgizedi dep oılaımyn.

Taǵy bir másele – halyqtyń, ásirese áleýmettik turǵydan álsiz toptardyń tym kóp nesıe alýy. Munyń ózi shuǵyl sharalar qabyldaýǵa alyp keldi. Sizder bul jóninde bilesizder.

Bul másele áleýmettik jáne saıası túıtkilderge ulasty.

Sondyqtan, Úkimet pen Ulttyq bankke eki aı ishinde mundaı jaǵdaıdyń qaıtalanbaýyna kepildik beretin tetikterdi engizý úshin daıyndyq júrgizýdi tapsyramyn.

Aqsha-kredıt saıasaty tıimdiliginiń jetkiliksizdigi elimizdiń ekonomıkalyq damýyn tejeıtin sebeptiń biri bolyp otyr.

Ekinshi deńgeıdegi bankterdiń bızneske kredıt berý isiniń qolaıly ári uzaq merzimdi bolýyn qamtamasyz etý kerek.

Jyl sońyna deıin Ulttyq bank ekinshi deńgeıdegi bankterdiń aktıvteriniń sapasynatáýelsiz baǵalaý júrgizý jumysyn aıaqtaýy qajet.

Jetinshi. Ulttyq qordy tıimdi paıdalaný máselesi.

Ulttyq qor qarajatynyń aǵymdaǵy máselelerdi sheshýge jumsalýyn qysqartý qajet.   

Bul – keleshek urpaqtyń qarjysy.

Ulttyq qordyń transfertteri básekege qabiletti ekonomıkany qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan baǵdarlamalardy jáne jobalardy júzege asyrý úshin ǵana bólinýi kerek.

Kepildendirilgen transfert kólemi 2022 jyldan bastap birte-birte 2 trıllıon teńgege deıin azaıýy tıis. 

Qor qarjysyn paıdalanýdyń anaǵurlym tıimdi ınvestısıalyq saıasatyn júrgizgen jón.

Úkimetke Ulttyq Bankpen birlesip, jyl sońyna deıin Ulttyq qordyń qarjysyna ıelik etýdi jetildirý úshin naqty usynystar ázirleýdi tapsyramyn.

Segizinshi. Eńbekaqy tóleý deńgeıin arttyrý.

Ken óndirý salasyndaǵy iri kásiporyndardyń tabysy artqanmen azamattarymyzdyń jalaqysy aıtarlyqtaı óspegenin kórip otyrmyz. 

Halyqtyń áleýmettik jaǵdaıy týraly aıtylyp otyrǵandyqtan, Úkimet bul máselede tabandylyq tanytýy kerek.

Úkimetke eńbekaqy tóleý qoryn arttyrý úshin jumys berýshilerdi yntalandyrý máselesin pysyqtaýdy tapsyramyn. 

 

İV. ÁLEÝMETTİK JAŃǴYRÝDYŃ JAŃA KEZEŃİ.

Elimizdiń búdjeti eki negizgi maqsatqa baǵyttalýy tıis – ekonomıkany damytý jáne áleýmettik máselelerdi sheshý.

Áleýmettik salada mynadaı baǵyttarǵa basa mán berý kerek.

Birinshi. Bilim berý sapasyn jaqsartý.

Bizdiń elimizde eńbek resýrstarynyń balansyn  esepke alýdyń tıimdi ádistemesi áli kúnge deıin ázirlengen joq.

Shyn máninde, mamandar daıarlaýdyń otandyq júıesi naqty eńbek naryǵynan tys qalǵan.

Jyl saıyn 21 myńǵa jýyq mektep túlegi kásibı jáne joǵary oqý oryndaryna túse almaı qalady.

Jastardyń bul toby jumyssyzdar men margınaldardyń negizin quraıdy. Olar amalynyń joqtyǵynan qylmystyq jáne ekstremıstik aǵymdardyń yqpalyna túsýde.

Biz oqýshylardyń qabiletin aıqyndap,  kásibı baǵyt-baǵdar berý saıasatyna kóshýimiz qajet.

Bul saıasat orta bilim berýdiń ulttyq standartynyń negizi bolýy tıis.

Ekonomıkamyzda tehnıka salasynyń mamandaryna suranys óte joǵary, biraq múmkindikter az. Kásiporyndar tıisti mamandardy shetelden shaqyrýǵa májbúr. Osyndaı keleńsiz jaǵdaıdy jedel túzetýimiz kerek.

Qala men aýyl mektepteri arasyndaǵy orta bilim sapasy alshaqtap barady.

Negizgi másele – aýyldyq jerlerdegi bilikti pedagog kadrlardyń tapshylyǵy. 

Sondyqtan, «Dıplommen – aýylǵa» baǵdarlamasynyń aıasyn keńeıtip, jumysty jańa deńgeıde jalǵastyrýymyz qajet. Úkimetke kelesi jyldan bastap osy baǵdarlamany qarjylandyrýdy
20 mıllıard teńgege jetkizýdi tapsyramyn.

Daryndy aýyl jastaryn iriktep, otandyq jáne sheteldik joǵary oqý oryndaryna daıyndaý kerek.

Az qamtylǵan jáne kóp balaly otbasylardy qoldaý úshin Úkimetke Daryndy balanyń qabiletin damytýdyń jol kartasyn ázirleýdi tapsyramyn.

Úkimet pen ákimder osyndaı balalardyń úıirmeler men ortalyqtarǵa, jazǵy lagerlerge barýy úshin múmkindik jasaýy kerek. 

Endi joǵary bilimniń sapasyna jeke toqtalǵym keledi.

Óz túlekterin jumyspen qamtý jaǵynan elimizdegi joǵary oqý oryndarynyń jartysy ǵana 60 paıyzdyq deńgeıge qol jetkizip otyr.

Sondyqtan olardyń sanyn qysqartý máselesin qaraý kerek.

Tereń bilim berýdiń ornyna dıplom satýmen aınalysqan ýnıversıtetterimiz bar ekeni dejasyryn emes.

Birinshi kezekte solarǵa tyıym salý arqyly biz oqý oryndaryndaǵy bilim berý sapasyn arttyrýǵa kúsh salamyz.

Bilim salasyna qatysty taǵy bir másele – qarjylandyrýdyń birkelki bolmaýy jáne óńirlik basqarýdyń qazirgi júıesiniń tıimsizdigi.        

Bilim bólimderin basqarý jáne búdjet qarjysyn ákimshilendirý fýnksıalaryn aýdandyq deńgeıden oblystyq deńgeıge berý kerek.   

Bilim berýdiń barlyq deńgeıinde derbes qarjylandyrý tártibin engizý qajet.

Taǵy bir ózekti másele. Bul – oqýlyq sapasynyń tómendigi.

Oqýshylardy sapaly oqýlyqtarmen qamtamasyz etý ­– tıisti mınıstrliktiń tikeleı mindeti.

Muǵalimder men oqytýshylardyń áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartpasaq, bul sharalar júzege asa qoımaıdy. 

Sondyqtan, men Tamyz konferensıasynda aldaǵy tórt jyl ishinde muǵalimderdiń eńbek aqysyn eki ese arttyrýdy tapsyrdym. Bul – kelesi jyldan bastap ustazdardyń jalaqysy 25 paıyzǵa ósedi degen sóz.

Ǵylym salasyndaǵy ahýal erekshe nazar aýdarýdy talap etedi. Biz ǵylymsyz elimizdiń damýyn qamtamasyz ete almaımyz.

Otandyq ǵylym júıesi qanshalyqty sapaly ári tıimdi? Bul  – basqa másele.

Úkimet atalǵan máseleni ǵylymı zertteýlerdiń deńgeıin kóterý jáne olardy tájirıbede qoldaný turǵysynan qarastyrǵany jón.

Ekinshi. Otbasy jáne bala ınstıtýtyn qoldaý, ınklúzıvti qoǵam qurý.

Bala quqyǵyn qorǵaý jáne turmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy is-qımyl máselesine basymdyq berýimiz qajet.

Jasóspirimder arasynda kóbeıip ketken sýısıd máselesimen maqsatty túrde aınalysý kerek.

Biz zorlyq-zombylyqtan zardap shekken balalar men olardyń otbasyn qorǵaý jóninde tolyqqandy baǵdarlama ázirleýimiz qajet.

Qamqorlyǵynda múmkindigi shekteýli balalary bar otbasylarǵa erekshe kóńil bólinýi tıis. Tek resmı statısıka boıynsha 80 myńnan astam bala múgedektigine baılanysty esepte tur.

Úkimet BSP dıagnozy bar balalarǵa medısınalyq jáne áleýmettik qoldaý kórsetýdi jaqsartý úshin sharalar qabyldaýy kerek.

Balalarǵa qoljetimdi bolýy úshin shaǵyn jáne ortasha ońaltý ortalyqtarynyń jelisin keńeıtý qajet.

Biz erekshe qajettilikteri bar adamdar úshin birdeı múmkindik jasaýǵa mindettimiz.

Men bul týraly ózimniń saılaý aldyndaǵy baǵdarlamamda aıttym. Úkimetke endi osy maqsatqa úsh jyl ishinde kem degende 58 mıllıard teńge bólýdi tapsyramyn.

Halyqtyń densaýlyǵyn jaqsartý máselesi aıryqsha nazar aýdarýdy talap etedi.

Barlyq jastaǵy el azamattary arasynda buqaralyq sportty damytý mańyzdy.

Sport ınfraqurylymynyń balalar úshin barynsha qoljetimdi bolýyn qamtamasyz etý kerek.

Buqaralyq dene shynyqtyrýdy órkendetý isi jańa chempıondar shyńyna shyǵatyn pıramıdaǵa aınalýy tıis. Bul salaýatty ári belsendi jastardyń, túptep kelgende, qýatty ulttyń negizin qalyptastardy.

Osy baǵdardy zańnamalyq turǵydan qamtamasyz etý, sondaı-aq Buqaralyq sportty damytý jónindegi keshendi jospar qabyldaý qajet.  

2020 jyl «Volonter jyly» dep jarıalandy. Eriktiler qyzmetine azamattardyń, ásirese jastardyń, stýdentter men oqýshylardyń qatysý aıasyn keńeıtý, olardyń boıynda belsendi ómirlik ustanymdarǵa qatysty daǵdy qalyptastyrý – mańyzdy mindet.

Bul – azamattyq qoǵamdy nyǵaıtý jónindegi jumysymyzdyń mańyzdy quramdas bóligi.

Úshinshi. Medısınalyq qyzmet kórsetýdiń sapasy men qoljetimdiligin qamtamasyz etý.

Bul jerde halyqtyń densaýlyǵyna baılanysty, ásirese, ana men sábı ólimine qatystykórsetkishterdiń óńirlik teńgerimsizdigi aıqyn kórinedi.

Degenmen, bul kórsetkish tómendep keledi. Biraq áli de joǵary, sondaı-aq  damyǵan elderdiń deńgeıinen aıtarlyqtaı kóp.

Úkimet ár óńir boıynsha medısınadaǵy naqty dertter toptamasy jóninde basymdyqtar tizimin jasap, sonyń negizinde búdjetten qarjy bólýi qajet.  

2020 jylǵy 1 qańtardan bastap Qazaqstanda mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý júıesi iske qosylady.

Árqaısysyńyzǵa myna nárseni aıtqym keledi: memleket tegin medısınalyq kómektiń kepildendirilgen kólemin saqtaıdy. Ony qarjylandyrýǵa aldaǵy úsh jyl ishinde 2,8 trıllıonnan astam teńge bólinedi.

Mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrýdyń júzege asyrylýy medısınalyq qyzmet kórsetýdiń sapasy men qoljetimdiligin jaqsartýǵa baǵyttalǵan.

Úshjyldyq búdjet aıasynda densaýlyq saqtaý júıesin damytýǵa qosymsha 2,3 trıllıonnan astam teńge bólinedi.

Úkimet áleýmettik medısınalyq saqtandyrý júıesiniń bedeline taǵy da nuqsan keltirmeý úshin ony júzege asyrý máselesine zor jaýapkershilikpen qaraýy qajet.

Bizdiń qatelesýge quqymyz joq.

TórtinshiMádenıet qyzmetkerlerin qoldaý.

Biz mádenıet salasynda jumys isteıtin azamattarǵa jetkilikti túrde kóńil bólmeı otyrmyz.

Bul – eń aldymen, kitaphana, mýzeı, teatr qyzmetkerlerine qatysty másele.

Olardyń eńbekaqysy sońǵy jyldary múlde kóbeıgen joq.

Sonyń saldarynan mádenıet qyzmetkerleri, ásirese jas mamandar jeńildigi bar turǵyn úı baǵdarlamalaryna qatysa almaıdy.

Mundaı ahýal osy kásiptiń bedelin túsirip, laıyqty kadrlardyń tapshylyǵy aıqyn sezilýde.

Kelesi jyldan bastap Úkimet mádenıet qyzmetkerleriniń eńbekaqysyn kóbeıtýi tıis.

Sondaı-aq, bilim berý jáne densaýlyq saqtaý salalaryndaǵy mindetti áleýmettik jeńildikter mádenıet salasynyń ókilderine de berilýi kerek.

Besinshi. Áleýmettik kómek kórsetý júıesin odan ári damytý.

Memleket muqtaj jandarǵa kómek kórsetý úshin barlyq qajetti sharalardy qabyldaýda.

Alaıda, birqatar sheshimder jan-jaqty saraptalmaı qabyldandy. 

Nátıjesinde bul paternalıstik pıǵyldyń aıtarlyqtaı artýyna ákep soqtyrdy. Sońǵy 5 jylda Qazaqstanda ataýly áleýmettik kómek alatyndar sany 77 myńnan 1,4 mıllıonnan astam adamǵa artqan.

Áleýmettik kómekke búdjetten bólinetin qarajat kólemi 2017 jyldan beri 17 ese kóbeıdijáne odan da arta tústi.

Basqasha aıtqanda, jumys istegisi kelmeıtin adamdar nemese áleýmettik kómek alý úshin ózderiniń tabysyn jasyratyndar kóbeıdi. Jaǵdaıy bar otbasylardyń áleýmettik kómek alatyny týraly derekter buǵan deıin buqaralyq aqparat quraldarynda jarıalanǵan bolatyn.

Taǵy da atap ótemin. Konstıtýsıa boıynsha bizdiń elimiz – áleýmettik memleket. Sondyqtan memleketimiz azamattar aldyndaǵy mindetterin oryndaýy tıis.

Úkimet óz jumysynda osy qaǵıdatty basshylyqqa alýǵa mindetti. Al, rezervterdi tıimsiz shyǵyndardy azaıtý jáne tabysty arttyrý esebinen qalyptastyrý qajet.

Mundaı rezervterdiń bar ekeni sózsiz. Qarjy mınıstrligi tabysty arttyrý úshin jumys júrgizýde. Alaıda, qosymsha kúsh jumsaý kerek. Máselen, keden isine qatysty.

Elbasy «Nur Otan» partıasy Saıası keńesiniń otyrysynda memlekettik satyp alýlar úderisin retke keltirý máselesine erekshe mán berdi. Qarjy mınıstrligi memlekettik satyp alýdy ońtaılandyrýmen aınalysyp jatyr, biraq zańnamalyq sıpattaǵy sharalar qajet.

Memlekettik satyp alýdyń áleýeti zor (keıbir esepteýler boıynsha, jylyna 400 mıllıard teńgege deıin jetedi). Bul qarjyny ózekti áleýmettik máselelerdi sheshýge jumsaýǵa bolady.

2018 jyly memlekettik satyp alý kólemi 4,4 trıllıon teńgeni qurady, sonyń 3,3 trıllıon teńgesi nemese 75 paıyzy básekeden tys tásilmen bir kózden alý arqyly jumsalǵan.  

Sheneýnikter men túrli deldaldardy paıdaǵa keneltip otyrǵan bul tabys kózin jabatyn kez keldi.

Ataýly áleýmettik kómekke qaıta oralaıyq. Úkimet ony bólý tártibin retteýi kerek. Bul júıe ashyq ári ádiletti bolyp, adamdardy beıqamdyqqa emes, eńbek etýge yntalandyrýy tıis. Kómek, negizinen, jumys isteıtinderge berilýi tıis.

Sonymen birge, az qamtylǵan otbasylardyń balalaryna qamqorlyq kórsetý kerek. Olar úshin kepildendirilgen áleýmettik kómekti engizý qajet. Bul degenimiz – mektep jasyna deıingi balalarǵa únemi qoldaý kórsetý, barlyq oqýshyǵa tegin ystyq tamaq berý, olardy oqý quraldarymen jáne mektep formasymen qamtamasyz etý, medısınalyq, sonyń ishinde stomatologıalyq kómek alý jáne qoǵamdyq kólikterde júrý shyǵyndaryn óteý.

Osyǵan qatysty sheshimderdiń barlyǵy 2020 jylǵy 1 qańtardan bastap kúshine enýi tıis.

Úkimet «Atameken» ulttyq kásipkerler palatasymen birlesip bir aı ishinde kóp balaly analardy mıkro- jáne shaǵyn bızneske jumyldyratyn, sonyń ishinde úı jaǵdaıynda kásippen aınalysatyndardy da qamtıtyn arnaıy baǵdarlama ázirleýi qajet.

AltynshyElimizdiń zeınetaqy júıesin damytý salasyna erekshe toqtalǵym keledi. Munda da qordalanyp qalǵan máseleler jetkilikti.

Qazirgi kezde zeınetaqy jınaǵynyń jetispeýshiligi onsha sezilmeıdi. Alaıda, 10 jyldan keıin jaǵdaı ózgerýi múmkin. Jumys istep, zeınetaqy qoryn tolyqtyryp jatqan azamattar sany azaıady. Al, zeınetkerler sany arta túsedi.

Bul rette, zeınetaqy aktıvinen túsetin ınvestısıalyq tabys pen jınaq deńgeıi tómen bolyp qala bermek.

Sondyqtan Úkimet Ulttyq bankpen birlesip, zeınetaqy júıesiniń tıimdiligin arttyrý úshin naqty jumys júrgizýi kerek.

Qazir jumys istep júrgen adam óziniń zeınetaqy jınaǵyn tek zeınetke shyqqannan soń ǵana paıdalana alady.

Biraq olardyń bul qarajatty zeınetke shyqqanǵa deıin paıdalanǵysy keletini túsinikti jaǵdaı.

Jumys isteıtin azamattar ózderiniń zeınetaqy jınaǵynyń bir bóligin belgili bir maqsatqa, sonyń ishinde baspana satyp alýǵa nemese bilim alý úshin paıdalaný máselesinjyl sońyna deıin pysyqtaýdy Úkimetke tapsyramyn.

Shyǵyndardy ońtaılandyrý jáne aktıvterdi ınvestısıalyq basqarý sapasyn jaqsartý maqsatymen Úkimetke ortaq áleýmettik qor qurý jáne biryńǵaı áleýmettik tólem engizýarqyly áleýmettik qamsyzdandyrýdyń búdjetten tys júıesin jumyldyrý máselesin pysyqtaýdy tapsyramyn.

 

V. QÝATTY ÓŃİRLER – QÝATTY EL.

Bul baǵytta mynadaı mindetterge basa mán berý kerek.

Birinshi. Jergilikti bılik organdary jumysynyń tıimdiligin arttyrý.

Jergilikti bılik turǵyndar úshin árdaıym ashyq bolýy tıis. Bul aksıoma áli de búgingi kúnniń shyndyǵyna aınalmaı otyr.

Pılottyq joba retinde turǵyndar tarapynan jergilikti bılik jumysynyń tıimdiligin baǵalaý júıesin engizý qajet dep sanaımyn.

Mysaly, eger saýalnama nemese onlaın-daýys berý nátıjesinde turǵyndardyń 30paıyzynan astamy qala nemese aýyl ákiminiń jumysyn tıimsiz dep eseptese, bul Prezıdent Ákimshiliginiń arnaıy komısıa quryp, týyndaǵan máseleni zertteýine jáne tıisti usynym engizýine negiz bola alady.

Ekinshi. Búdjetaralyq qatynastar júıesin reformalaý.

Búdjetaralyq qatynastardyń qazirgi júıesi túrli deńgeıdegi ákimdikterdi jergilikti damýdyń negizgi kózderin, ıaǵnı shaǵyn jáne orta bıznesti órkendetýge yntalandyra almaı otyrǵany anyq. Óńirler qosymsha tabys kózin izdestirýge qulyqsyz.

Kelesi jyldan bastap shaǵyn jáne orta bıznesten túsetin qosymsha salyq túsimderi óńirlerdiń quzyretine beriletin bolady.

Biraq bul da jetkiliksiz. Búdjet úderisiniń barlyq deńgeıde uıymdastyrylýyn qaıta qarastyrý qajettigi týyndap otyr. Jergilikti  búdjetti qalyptastyrýǵa halyqtyń belsene atsalysýy bul iste úlken ról atqarýy tıis.

Aýdandyq, qalalyq jáne aýyldyq deńgeıdegi bılik jergilikti mańyzy bar mindetterdi sheshý barysynda ekonomıkalyq turǵydan meılinshe derbes bolýy tıis. Olardyń quqyqtary, mindetteri men jaýapkershiligi zańnamalyq aktilerde naqty belgilenýi kerek.

Úshinshi. Basqarylatyn ýrbanızasıa jáne biryńǵaı turǵyn úı saıasaty.

Buǵan deıin qabyldanǵan «Qazaqstan Respýblıkasy astanasynyń mártebesi týraly» jáne «Almaty qalasynyń erekshe mártebesi týraly» zańdar óziniń tıimdiligin kórsetti. Biraq, búginde bul zańdardy jetildirý qajet.

Eń iri úsh qala ákimdikteriniń quzyretin, sonyń ishinde qala qurylysy saıasaty, kólik ınfraqurylymy, qala sáýletin qalyptastyrý salasyndaǵy quzyretterin keńeıtý kerek.

Respýblıkalyq mańyzy bar qalalardaǵy halyq sanynyń kóptigi qazirgi kezde maqtanarlyq jaǵdaı emes, kerisinshe turǵyndardyń áleýmettik-ekonomıkalyq qajettilikterin tolyq qamtamasyz etý turǵysynan alańdaýshylyqqa negiz bolyp otyr.

İri qalalardyń turǵyndary kóbeıip kele jatqany baıqalady. Sonymen qatar, jańa turǵyndarǵa qolaıly jaǵdaı jasalǵan Pavlodar jáne Petropavl syndy qalalarda adamdar men eńbek resýrstarynyń tapshylyǵy bar.

Úkimet kóshi-qon úderisin basqarý úshin pármendi sharalar qabyldaýy tıis.

Men saılaý aldyndaǵy baǵdarlamamda biryńǵaı turǵyn úı saıasatyn ázirleý qajettigin aıtqan bolatynmyn.

Negizgi qaǵıdat – turǵyndar, ásirese, áleýmettik turǵydan álsiz toptar úshin baspananyń qoljetimdiligin arttyrý.

Úkimet júıesiz baǵdarlamalar qabyldaý tájirıbesin toqtatyp, turǵyn úı saıasatyn jetildirýdiń biryńǵaı modelin ázirleýi qajet.

Máselen, bastapqyda áleýmettik múddege oraılastyrylǵan «7-20-25» baǵdarlamasy aıasynda qaryz alýshynyń otbasylyq tabysy ortasha eseppen aıyna 320 myń teńgeni quraýy tıis. Tabysy az adamdar  buǵan qatysa almaı otyr.

Sondyqtan bıyl Elbasynyń bastamasy boıynsha 2 paıyzdyq jeńildetilgen mólsherlememen, paıyzdyq alǵashqy jarnasy 10 paıyz bolatyn jańa «Baqytty Otbasy» baǵdarlamasy iske qosyldy. Bul – óte tıimdi jeńildik.

Jyl sońyna deıin bul baǵdarlama boıynsha kem degende 6 myń otbasy baspanamen qamtamasyz etiledi. Birinshi kezekte, kópbalaly jáne múgedek balalar tárbıelep otyrǵan otbasylar qamtylatyn bolady. 2020 jyldan bastap jyl saıyn osyndaı 10 myń otbasy baspanamen qamtylady.

Úkimet baǵdarlamaǵa qatysýǵa arnalǵan aıqyn krıterııler belgilep, ony qatań ákimshilendirýdi qamtamasyz etýi kerek. Shyn máninde kómekke muqtaj jandarǵa ǵana qoldaý kórsetilýi tıis.

Meniń Úkimetke tapsyrmam – kezekte turǵan az qamtylǵan kóp balaly otbasylarǵa baspana berý máselesin úsh jyl ishinde sheshý kerek. Búginde olardyń sany 30 myńǵa jýyq.  

Baspana satyp alýǵa jaǵdaıy joq azamattarǵa áleýmettik jalǵa alý tártibimen qonystaný úshin múmkindik berý qajet.

Memleket 2022 jylǵa qaraı osy maqsattarǵa sáıkes 240 mıllıard teńgeden astam qarajat bóledi.

Jeke bıznesti osy jumystarǵa tartý úshin jańa sharalar qabyldap, memleket-jekemenshik áriptestik tetikterin jumyldyrǵan jón.

Azamattar ákimdik beretin áleýmettik páterlerge kezekke turý jáne onyń jyljý úderisiniń ashyq bolmaı otyrǵanyna narazy.

Úkimet jyl sońyna deıin jaldamaly páterlerge, sondaı-aq «Baqytty otbasy» baǵdarlamasy boıynsha jeńildetilgen baspana zaemyn alýǵa kezekte turǵandardy esepke alýdyń ulttyq biryńǵaı júıesin qurýy kerek.

Komýnaldyq jelilerdiń tozýy 65 paıyzdan 57 paıyzǵa tómendegenine qaramastan, bul kórsetkish joǵary bolyp otyr.

Budan bólek, kóp páterli 78 myń úıdiń 18 myńnan astamy jóndeýdi qajet etedi.

Óńirlerge turǵyn úı qoryn jańǵyrtý jáne jóndeý úshin eki jyl ishinde búdjettik nesıe túrinde 30 mıllıard teńgeden astam qarajat bólý kerek.

Úkimetke osy tetikti engizý múmkindigin qarastyryp, qarajattyń tıimdi ıgerilýin qatań baqylaýǵa alýdy tapsyramyn.

2022 jylǵa qaraı óńirlerdi damytý búdjeti 800 mıllıard teńgeden asyp ketedi.

Ákimderge jergilikti máslıhattarmen birigip, osy qarajattyń jartysyn turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵyn jańǵyrtý isin birlese qarjylandyrýǵa jáne óńir turǵyndarynyń ózekti áleýmettik máselelerin sheshýge  baǵyttaýdy qamtamasyz etýdi tapsyramyn.

Tórtinshi. Infraqurylymdy damytý.

Elimizdiń ár aımaǵynyń turǵyndarynyń taza aýyz sýǵa, tabıǵı gazǵa, kólik ınfraqurylymyna qol jetkizý deńgeıi birkelki emes ekeni belgili.

Osy teńsizdikti joıý úshin jumysty jandandyrý qajet.

Elbasynyń tapsyrmasy boıynsha «Saryarqa» gaz qubyrynyń magıstraldy jelisiniń birinshi kezektegi qurylysy aıaqtalyp keledi.

Kelesi jyly Nur-Sultan qalasynda jáne Qaraǵandy, sodan soń Aqmola men Soltústik Qazaqstan oblystarynda taratý jelilerin salý jumystary bastalady.

Memleket osy maqsatqa sáıkes 56 mıllıard teńge bólip otyr. Nátıjesinde 2,7 mıllıonnan astam adam tabıǵı gazben qamtamasyz etiletin bolady.

Aldaǵy úsh jyl ishinde turǵyndardy taza aýyz sýmen jáne sý jetkizýmen  qamtamasyz etýge shamamen 250 mıllıard teńge bólinedi.

Atqarýshy bılik organdary «Nurly jol» baǵdarlamasyn tolyq jáne sapaly iske asyrýǵa basa mán berýi kerek.

Bul – strategıalyq joba. Sonyń arqasynda búkil kólik ınfraqurylymy jańǵyrtylady.

Osy maqsatqa oraı, memleket 2022 jylǵa deıin 1,2 trıllıon teńgeden astam ınvestısıa salady.

Úkimet buǵan deıin de kóp qarajat bólgen bolatyn, biraq onyń kóbi qumǵa sińgen sýdaı joq bolyp ketti. Ashyǵyn aıtsaq, sheneýnikterdiń qaltasyna ketti, al taza sý, jol jáne basqa da ınfraqurylymnyń jaǵdaıy áli de sol kúıinde.

Bul joly Úkimet pen Parlament Esep komıtetimen birlesip, búdjet qarajatyn tolyǵymen tıimdi paıdalanýdy qamtamasyz etýi tıis.

Úkimet ekologıany jaqsartý, jańartylatyn energıa kózderin paıdalanýdy keńeıtý, qorshaǵan ortany saqtaý isin dáripteý jumystaryn jandandyrýy kerek. Osy oraıda «Birge – Taza Qazaqstan» naýqany – qoldaýǵa turarlyq joba. Bul jumysty jalǵastyrý kerek.

Parlament Ekologıalyq kodekstiń jańa redaksıasyn talqylap, qabyldaýy qajet.

Jalpy, Úkimet aldaǵy kezeńde jumystyń tıimdiligin arttyrýy tıis. Halyq naqty nátıje kútip otyr.

Qurmetti otandastar!

Biz elimizdi reformalaýdyń jańa kezeńine qadam bastyq. Osy mańyzdy mindetterdi sapaly oryndaýymyz kerek.

Elimizdiń árbir turǵyny oń ózgeristi sezinýi tıis. 

Men memlekettik organdardan jumysty jedel atqaryp, naqty nátıjege qol jetkizýdi talap etemin.

Reformany tek reforma úshin júrgizýge jol berilmeıdi.

Árbir mınıstrde jáne ákimde nátıjeli jumystyń negizgi kórsetkishteriniń tizimi bolýy tıis.

Sol arqyly olardyń naqty maqsatqa qol jetkizý deńgeıi anyqtalady. 

Úkimet múshelerine, memlekettik organdar men óńirlerdiń, memlekettik kompanıalardyń jáne mekemelerdiń basshylaryna tıisti reformanyń júzege asyrylýy úshin derbes jaýapkershilik júkteledi.

Osyǵan baılanysty, jaqynda tıisti Jarlyqqa qol qoıdym. Bul Jarlyqtyń aıasynda eldegi ahýal, sonyń ishinde aımaqtardaǵy halyqtyń jaǵdaıy saýalnama negizinde naqty baǵalanatyn bolady.

Úkimettiń áleýmettik jáne ekonomıkalyq saıasatqa jaýapty qurylymdary qoǵamnyń qajettilikterine sáıkes aldyn-ala naqty jumys júrgizýi qajet. Bul úshin baqylaý, taldaý jáne boljaý júıesin neǵurlym  kúsheıtý kerek.

Sondyqtan depýtattarymyzdyń ótinishine oraı Parlament janynan Zańnamany zerdeleý jáne saraptaý ınstıtýtyn qurý jóninde tapsyrma beremin.

Atalǵan qurylym zańdarymyzdyń sapasyn arttyrýǵa yqpal etýi tıis.

Qadirli qazaqstandyqtar!

Halqymyzdy tolǵandyratyn barlyq máseleler bizge belgili.

Osyǵan oraı, ahýaldy jaqsartý úshin is-qımyl jospary ázirlenip jatyr. 

Bizge zor jaýapkershilik júktelip otyr.

Men el taǵdyryna jany ashıtyn árbir azamatqa zor senim artamyn.

Qazaqstan – ortaq shańyraǵymyz!

Men bárińizdi mereıli mekenimizdi órkendetýge úles qosýǵa shaqyramyn!

Syndarly qoǵamdyq dıalog – tatýlyq pen turaqtylyq negizi.

Uly Abaı óziniń altynshy qara sózinde «Birlik – aqylǵa birlik» degenin bilesizder.

Elbasymyzdyń «El birligi – eń asyl qasıet» degen qanatty sózi – bizdiń aınymas qaǵıdamyz.

Bereke men birlik, aqyl men parasat halqymyzdy únemi alǵa bastap keledi.

Baǵytymyz – aıqyn, jolymyz – ashyq.

Bárimiz birge bolsaq, elimiz budan da zor jetistikke jetedi dep senemin!

Barshańyzǵa amandyq, tabys tileımin!

 

Sýretter akorda.kz  saıtynan alyndy.

RELATED NEWS
«Bestikten» «ondyqqa» aınalǵan SHYU: Astana deklarasıasynyń mańyzy
10 shilde 2024
«Bestikten» «ondyqqa» aınalǵan SHYU: Astana deklarasıasynyń mańyzy

Esirtkige qarsy ortaq strategıa, terorızm, separatızm,  ekstremızm sıaqty qaýipti qubylystarmen birlesip kúresý,  energetıka salasyndaǵy yntymaqtastyq, aqparattyq qaýipsizdik, tatý kórshilik, aýyzsý qaýipsizdigi, qorshaǵan ortany  birlesip qorǵaý. Astanadaǵy Shanhaı yntymaqtastyq uıymy samıtiniń praktıkalyq qyryn bir sóılemmen osylaı túıindeýge bolady. Munyń bári, aınalyp kelgende, eldegi turaqtylyqqa tutqa bolatyn ózekti máseleler.

SHYU Astana samıtin Qytaı men Reseıge kiriptar elderdiń basshylary jınalatyn kezekshi jıyndardyń biri retinde sıpattaýshylar samıtte qol qoıylǵan 25 qujattyń ishinde biz ataǵan máseleler boıynsha ýaǵdalastyqtar qaıta ózektendirilgenin nazarǵa ala bermeıdi.
 Esirtki saýdasy bir eldiń ishinde ǵana júretin tuıyqtalǵan naryq emes. Mańaıdaǵy elderdiń ishki turaqtylyǵy qanshalyqty osal bolsa, irgeles elderdiń ózara tatýlyǵy qanshalyqty álsiz bolsa, esirtkiniń transulttyq saýdasy soǵurlym órshı bermek.  Bir shetinde Aýǵanstan turǵan Ortalyq Azıa úshin bul másele erekshe mańyzdy bolatyny sodan.
Shanhaı ondyǵynyń aıasynda terrorzım men separatızmge qarsy yntymaqtastyq ornatý osy turǵydan mańyzdy. Qazaqstandaǵy separatızmniń qateri týraly oılansaq, esimizge eldiń tutas bir óńirlerin Reseıdiń sýbektisi etýge qushtar ylańshylardyń sottalyp jatatyny túsedi. Shanhaı uıymyndaǵy áriptes retinde Máskeýmen arada osyndaı kelisiminiń bolǵany da biraz iste erkinirek áreket etýge jol ashady. 
Reseıdiń Ózbekstan men Qazaqstanǵa gaz odaǵyn qurýdy usynyp júrgenine de biraz boldy. Al Qazaqstan eldiń shyǵysy men soltústigine  Omby men Orynbordan gaz tartý úshin Qytaıdy da oıynǵa qosý qajet degen ustanymda otyr. Onyń qısyny mynandaı, Qazaqstan Reseıden alǵan gazdyń bir bóligin ońtústiktegi gazdy Qytaıǵa jiberý arqyly óteıdi. Esesine Reseı Qytaı aldyndaǵy gaz mindettemesin oryndaýda tasymal shyǵynyn qysqartady. Mundaı júıe Reseı gazyna jalǵanǵan Qazaqstannyń eldi mekenderi aı men kúnniń amanynda kógildir otynsyz qalmaýyna kepildik bolady. Osy turǵydan alǵanda SHYU aıasyndaǵy energetıkalyq yntymaqtastyq Qazaqstannyń soltústigi men shyǵysyn gazdandyrýda mańyzdy ról atqarmaq.
«Ózbekstan reseılik «Rosatom» kompanıasymen birge Shardara sý qoımasynan jaqyn jerde atom elektr stansasyn salýǵa kirisip ketti. Al Qazaqstan bıyl kúzde AES salý máselesi boıynsha jalpyulttyq referendým ótkizbekshi. AES tehnologıasy SHYU-daǵy taǵy bir oıynshy – Qytaıda da bar. Qazaqstanda AES salýǵa áleýetti resmı venderlerdiń ishinde Fransıa, Ońtústik Koreıa, Reseımen birge Qytaı da bar. AQSH-tyń AES salasyndaǵy tehnologıasy da Qazaqstan tarapynan muqıat zerttelip jatyr. Ázirshe bizde salynýy múmkin AES Balqashtyń irgesindegi Úlken kentinen boı kóteredi dep kózdelip otyr. AES salysatyn eli retinde Qytaı men Reseıdiń biri bolsa, Beıjińniń transshekaralyq İle ózeni quıatyn Balqashtyń boıynsha AES salýymyzǵa kelisim berýi ońaılaıdy. Al Ońtústik Koreıa, Fransıa, AQSH tehnologıasy tańdalsa, dıplomatıalyq dıalog qajet bolatyny sózsiz. SHYU aıasyndaǵy energetıkalyq yntymaq osy turǵydan qajet dúnıe.
Astana samıtiniń «SHYU+» formatyndaǵy kezdesýinde sóz sóılegen Birikken Ulttar uıymynyń bas hatshysy Antonıý Gýtterısh jasandy zeıinniń qateri týraly biraz oı aıtty. Bul tehnologıa boıynsha álemde kósh bastap turǵan elderdiń aldyńǵy qatarynda SHYU-ǵa múshe Qytaı men Úndistan bar. 
Shyǵystaný ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri, qytaıtanýshy Oljas Beısenbaev osy eki eldiń tehnologıasyn paıdalana otyryp, ınternet alaıaqtyq, onlaın qarjy pıramıdalary  sıaqty kıber qylmystardy tejeýge bolatynyn aıtady. 
İT-sarapyshlar sýperkompúter tehnologıasyn tıisti deńgeıde meńgermegen elder ozyq elderdiń aldynda sıfrlyq egemendigin joǵaltýy múmkin ekenin aıtyp júr. Oljas Beısenbaev SHYU alańyn paıdalanyp, sýperkompúter ǵylymyn jetildirýge bolatynyn aıtady. 


«Keıbir halyqaralyq saraptamalarda sıfrlyq egemendik týraly aıtyla bastady. 2023 jyly kıberqylmystyń kesirinen búkil álemde 5 mıllıard dollardaı shyǵyn kelgen deıtin derekter bar. Biz ózimizdiń kıber keńistigimizdi  qorǵaý jaıynda oılanýymyz kerek. SHYU aıasyndaǵy kıberqaýipsizdik salasyndaǵy yntymaqtastyqty burynǵydan da mańyzdy etedi», - deıdi qytaıtanýshy.

Sondaı-aq, ol «SHYU aıasyndaǵy ýaǵdalastyqtardy paıdalanyp óz mamandarymyzdy Qytaı men qosa Úndistanǵa ǵylymı taǵylymdamadan ótkizýge bolatynyn eske salady. 


«Spýtnık, robot tehnologıalarynda, sýperkompúter baǵyttarynda Qytaıdyń kósh basynda turǵanyn bilemiz. Úndistan da İT-tehnologıa aldyńǵy orynda. Sondyqtan osy salalarda ózara bilim bólisýmiz qajet. Munyń bári óz ishimizdegi sıfrlyq teńsizdikti azaıtýǵa septigin tıgizedi. Óıtkeni Astana, Almaty, Shymkent qalalaryndaǵy sıfrlandyrý deńgeıin qıyrdaǵy aýyldardyń jaǵdaıymen salystyrýǵa kelmeıdi. SHYU aıasyndaǵy ýaǵdalastyqtardy pysyqtaǵan kezde ásirese shekaralyq aımaqtardy sıfrlandyrý máselesin alǵa shyǵaryp otyrý kerek», - deıdi shyǵystanýshy.

Ǵalym aıtqan baǵyttardyń bárin SHYU aıasyndaǵy aqparattyq qaýipsizdik sharalary arqyly iske asyrýdyń múmkindigi bar. 
Sý resýrstary jáne ırrıgasıa mınıstrliginiń málimeti boıynsha, Qazaqstandaǵy sý qorynyń 46 paıyzy transshekaralyq ózender arqyly kórshiles elderden kiredi. Al  bizben sý bólisip otyrǵan kórshiles elderdiń bári SHYU aıasyndaǵy áriptes memleketter. Astana samıtinde qol qoıylǵan 25 qujattyń ishinde aýyz sý qaýipsizdigine jeke qujattyń arnalýy osy turǵydan mańyzdy. 
Mysaly, Ertis máselesine kelgende Beıjiń ózen ortasyndaǵy Qazaqstanmen de, aıaǵyndaǵy Reseımen de jeke-jeke kelisýdi jón kóredi.  Mundaı tásil tıimsiz bolyp jatqan jaǵdaıda SHYU aıasyndaǵy dıalogqa shaqyrý oryndy bolýy múmkin. 
Baýyrlas elder sanalatyn Ózbekstan men Qyrǵyzstannan da sý alý muqıat dıplomatıany qajet etip otyr. Shekaraaralyq sý arnalary men halyqaralyq kólderdi qorǵaý jáne paıdalaný jónindegi Helsınkı konvensıasyn Tashkent qabyldaǵanymen, Bishkek áli moıyndamaǵan. Qazirgi ekonomıkalyq tetikter sý dıplomatıasyna jaramsyz bolǵan jaǵdaıda SHYU aıasyndaǵy ýaǵdalastyqtardy alǵa shyǵarýǵa bolady. 
SHYU aıasynda  ekologıalyq problemalardy birlesip sheshýdiń de bizge berer tusy kóp. Óıtkeni álemdegi qorshaǵan ortany eń kóp lastaıtyn ekonomıkanyń biri – Qytaı naryǵy irgemizde tur. Al Ózbekstanmen Araldy qutqarý baǵytyndaǵy yqpaldastyqtyń jan-jaqty qujattalyp, qattalǵany mańyzdy. Bizdiń eldiń aýmaǵynda Reseıdiń zymyran qaldyqtary qulaıtynyn eskersek, bul máseleni Máskeýmen SHYU aıasynda da qozǵaýǵa da múmkindik bar.
SHYU-nyń Astana samıti Qazaqstannyń ózine ne úshin qajet boldy  degen suraqqa osylaı jaýap berýge bolady. 
Shanhaı yntymaqtastyq uıymy 1996 jyly «Shanhaı bestigi» retinde qurylsa, 2001 jyly SHYU retinde jasaqtaldy. Al keshegi Astana samıtinde múshe memleketterdiń sany 10 ǵa jetti. Olar: Qazaqstan, Úndistan, Iran, Qytaı, Qyrǵyzstan, Pákistan, Reseı, Tájikstan, Ózbekstan jáne Belarýs.
Byltyr uıymǵa Bahreın, Kýveıt, Maldıv araldary, Mánma jáne Birikken Arab Ámirlikteri dıalog seriktesteri retinde qosylsa, bıyl Qatar ámiri mártebeli meıman retinde qatysty. Demek, uıym arab álemimen de etene aralasa bastady. 

«2021 jyly SHYU músheleriniń jıyntyq JİÓ shamamen 23,3 trln dollarǵa jetti, bul álemdik JİÓ-niń shamamen 25 paıyzyn quraıdy, bul 2001 jyly qurylǵannan 13 ese kóp. SHYU músheleriniń jalpy syrtqy saýdasy 2021 jylǵy jaǵdaı boıynsha 6,6 trln dollardy qurady, bul 20 jyl burynǵydan 100 ese kóp», - deıdi qytaıtanýshy Oljas Beısenbaev. 

Qazaqstannyń uıymnyń samıterinde ekonomıkalyq máselelerdi de kún tártibine shyǵarýǵa jıi bastama kóterýinde osyndaı da sebep bar.

Budan bólek Qazaqstan qoǵamdyq damý ınstıtýtynyń sarapshysy Damır Belgibaev Astana deklarasıasy jalpy SHYU damýyna óziniń aıtarlyqtaı úlesi baryn aıtty.

«Shanhaı yntymaqtastyq uıymy quramyndaǵy memleketter sany ósip, uıymnyń aýmaǵy keńeıip keledi, ıaǵnı álemdik uıym retinde tanylyp keledi degen sóz. Astana ótip jatqan samıtke BUU Bas hatshysynyń kelýi Qazaqstannyń álemdik arenadaǵy bedeliniń kórinisi dep bilem. Meniń oıymsha, onyń sapary álemdegi eleýli problemalardy birigip sheshýdiń joldaryn tabýǵa arnalǵan. Jalpy uıymnyń abyroıy men damýyna búgingi Astana deklarasıasynyń da yqpaly bolady. Qazaqstan atalǵan uıymǵa tóraǵalyǵy barysynda bir jyl ishinde 150-den astam is-shara uıymdastyryp, aýqymdy jumys atqaryldy. SHYU-da sharttyq baza 60 jańa qujatpen tolyqty. Sonyń arasynda ekonomıkalyq, mádenı, ekologıalyq qaýipsizdik, kólik, tehnologıa salasyndaǵy taqyryptar qamtyldy. Bul óńirler arasyndaǵy turaqtylyq pen ózara tıimdi qarym-qatynasty keńeıtýge óziniń aıtarlyqtaı úlesin tıgizedi», - deıdi Damır Belgibaev.

SHYU-nyń Astana deklarasıasy - turaqtylyq pen tynyshtyqtyń kepili bolyp otyr deıdi sarapshy mamandar.

«Turaqtylyq, qaýipsizdik salasynda qabyldanǵan sheshimder bular memleketimizge qaýip tóndiretin túrli qaqtyǵystardyń aldyn alý. Iaǵ osy uıymǵa múshe memleketter birlese jumys isteı otyryp, shekaralyq aımaqtaǵy, memlekettiń ishindegi, geografıalyq eýrazıalyq óńirdegi turaqtylyqty qamtamassyz etedi», - deıdi Qazaqstan qoǵamdyq damý ınstıtýtynyń taǵy bir sarapshysy Baýyrjan Serikbaev.

Qorytyndylaı aıtatatyn bolsaq, Astanada ótken SHYU joǵary deńgeıde ótken halyqaralyq sharalardyń biri boldy deýge tolyq negiz bar. Onyń ústine samıtke BUU Bas hatshysynyń qatysýy uıymnyń yqpaly men bedelin arttyra tústi.

PREZIDENTTİK JASTAR KADR REZERVİNE ENGEN 300 KİMDER?!
25 jeltoqsan 2019
PREZIDENTTİK JASTAR KADR REZERVİNE ENGEN 300 KİMDER?!

Búgin Prezıdenttik jastar kadr rezervine irikteý jobasy jeńimpazdarynyń esim jarıalandy. Olardyń ortasha jasy — 31. Aldaǵy ýaqytta memlekettik qyzmettiń bıik baspaldaqtarynan kórinip, el damýyna jańasha serpin bererine senim mol. Jeńimpazdardyń aldy búgin jańa qyzmetke taǵaıyndaldy. Atap aıtqanda, Memleket basshysynyń Ókimimen Árken Hamıtuly Ótenov Qazaqstan Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstrliginiń jaýapty hatshysy qyzmetine taǵaıyndaldy. Sonymen 7300-den astam baq synaýshy arasynan sýyrylyp shyǵyp, 5 kezeńnen súrinbeı ótken 300 myqtynyń tizimi tómende.

 

 

 

   

İRİKTEÝDEN ÓTKENDER:

1 Bektýrov Renat Nýrmoldaevıch

2 Rysmagambetov Ernýr Býrkıtbaevıch

3 Shaıahmetov Saken Beımbetovıch

4 Sýentaev Damır Serkbaevıch

5 Terenchenko Ilá Sergeevıch

6 Nýrtazın Anýar Abaevıch

7 Zhanadil Yernar Beisenuly

8 Kımanov Ýlybek Býlatovıch

9 Saǵynaev Aıbek Rollanuly

10 Maqsatov Nurjan Sultanǵalıuly

11 Dúsembaev Medet Sharıphanovıch

12 Abdıbekov Azat Nýrmýhambetovıch

13 Jýmagýlov Jýsýp Rahatovıch

14 Ajgalıev Tımýr Raphatovıch

15 Ońlasov Áset Jaqsybekuly

16 Spotkaı Maksım Aleksandrovıch

17 Orazbekov Saıatbek Kaırbekovıch

18 Danılov Aleksandr Sergeevıch

19 Shamenov Abdılda Atamýratovıch

20 Ahmetov Serık Jetpıspaevıch

21 Chınalıev Marat Gazızovıch

22 Nýrıdenýly Maksat .

23 Beısekın Aıan Ýahıtovıch

24 Raımkýlov Kaırat Mırbýlatovıch

25 Absametov Narıman Malısýly

26 Ahmatolla Almat Maýlethanuly

27 Ýapov Bagdat Berıkovıch

28 Tleýmýratov Nýrhan Jasýlanovıch

29 Hýsaınov Alıbek Jýmabekovıch

30 Klyshbekov Askar Jarkeevıch

31 Parsegova Anjelıka Borısovna

32 Ýtúbaev Erjan Gabdýlrahımovıch

33 Adambekov Tılektes Serıkbaevıch

34 Baıalıev Alım Daýrenovıch

35 Ýrazakov Sýltan Kýanovıch

36 Oralov Asqat Razdykovıch

37 Býkeıhanov Nýraly Alımovıch

38 Almýhametov Aıbek Meırambekovıch

39 Omarbekov Baýyrjan Baqytuly

40 Batpenov Saıat Nýrlanovıch

41 Alımkýlov Bekjan Mýhıdınuly

42 Konáshkın Rostıslav Anatolevıch

43 Nýrpeısov Asat Býlatovıch

44 Elıkbaev Kýanysh Nýrlanovıch

45 Akyshov Almat Talgatovıch

46 Aljanov Dastan Kýandykovıch

47 Janahmetov Alıbek Janahmetovıch

48 Balykbaev Rýslan Alıbekýly

49 Makajanova Jansýlý Ermýhanovna

50 Ospanov Ilás Esetovıch

51 Ernazar Shynasyl Jenısýly

52 Kenjehanuly Ermek -

53 Davletov Oljas Býlatovıch

54 Jolmanov Azamat Sagatovıch

55 Tamabek Ábilhaıyr Ǵalymuly

56 Jangozın Anýar Kanatovıch

57 Bakshılov Baýyrjan Bahytjanovıch

58 Abylhanov Erjan Dovýlbaevıch

59 Túlúbaev Zekaıl Maratovıch

60 Nýrjanova Janar Nýrjanovna

61 Mahambetov Aset Kenesbekovıch

62 Aksýbaev Arman Serıkovıch

63 Kýantyrov Alıbek Sakenovıch

64 Ýtepov Ardak Týltaevıch

65 Baımýkanov Askar Kaırjanovıch

66 Karımov Stanıslav Aleksandrovıch

67 Aıtjanov Jantóre Jarylkasynuly

68 Anısımov Alekseı Sergeevıch

69 Mýsın Damır Maratovıch

70 Káribek Dáýlet Jamaýbaıuly

71 Medetov Rasýl Mahmýdovıch

72 Nýrahmetov Anýar Erjanovıch

73 Orazbaı Murat Asqaruly

74 Sýleımenov Marat Kavylvekovıch

75 Abdeshov Oljas Japarbekovıch

76 Toganbaev Nýrlan Bahytjanovıch

77 Smagambetov Daýlet Serıkovıch

78 Sýleımenov Ernar Nýrkanovıch

79 Shaımardanov Jandos Nýrlanovıch

80 Toktagýlov Erjan Daýletovıch

81 Dadanbaev Erbolat Serıkovıch

82 Qarmys Ǵazıza Saǵyndyqqyzy

83 Sakenov Oljas Berlesovıch

84 Abýov Bolat Nýrlanovıch

85 Kazjanov Arystan Jasýlanovıch

86 Kýantyrov Ermek Sakenovıch

87 Danıarova Dına Edılevna

88 Sýltanov Nazar Orynbasarovıch

89 Ibraıkýlov Oljas Askarovıch

90 Kaldybekov Azamat Beskempırovıch

91 Amanbaev Talgat Joldymýratovıch

92 Iamaltdınov Ramıl Rashadovıch

93 Toregeldın Mýrat Maratovıch

94 Asafov Mıhaıl Vıktorovıch

95 Zakıev Adılet Bolatýly

96 Jýmagýlov Anýar Maratovıch

97 Iglıkova Nazym Margýlanovna

98 Ýtenov Arken Hamıtovıch

99 Arınova Aıjan Beıbytovna

100 Bırnazarova Asel Nıazovna

101 Djanzakova Gýljanat Jamshıtovna

102 Alıbaev Narıman Serıkovıch

103 Jaksımbetov Nýrlan Ibragımovıch

104 Kompanıes Sergeı Evgenevıch

105 Kýanshalıev Baýyrjan Seıtjanovıch

106 Toleshov Meırhan Býrhanbekovıch

107 Kýnanbaeva Jýldýz Jýsýpovna

108 Nıetkalıev Anvar Berıkovıch

109 Rahymhan Dıas Erlanovıch

110 Shýjenov Danıar Jýmagýlovıch

111 Tokseıtova Galıa Erlanovna

112 Elekeev Erjan Irakovıch

113 Iskakov Azız Erjanovıch

114 Taıganov Nýrlan Bolatovıch

115 Sattybaev Aıbek Berıkovıch

116 Saenko Aleksandr Igorevıch

117 Turǵanaly Rýstam Mýhtaruly

118 Týıakbaev Kýat Ersıngazyýly

119 Baımahanov Mırjan Rýstemdostanovıch

120 Jakenov Madı Arlanovıch

121 Ahmetkalıev Mahsat Beısembekovıch

122 Alekparov Arman Iýsýpovıch

123 Erbolganov Abzal Týrysbekovıch

124 Kúljan Muhtar Tólegenuly

125 Sýleımenova Zýlfıa Býlatovna

126 Ádilova Lázzat Ádilqyzy

127 Mýsılımov Erlık Ergalıevıch

128 Sarsenbaeva Asel Erbolovna

129 Sagyndykov Nýrsýltan Ermekovıch

130 Sapanov Darhan Bakytjanovıch

131 Smaılov Nýrsýltan Sagyndykovıch

132 Seıdemet Kamıla Rústemqyzy

133 Demesınova Laýra Baglanovna

134 Kakıshev Janbolat Jandarbekovıch

135 Elıbaev Marat Talgatovıch

136 Ahmedárov Alıbek Gazızovıch

137 Ibagarov Marat Kanatbaevıch

138 Moldabaev Jaras Ýmýrbaevıch

139 Abısheva Aıdana Maksýtovna

140 Gabdýlkalıev Maýlen Sakenovıch

141 Baıedılov Aıdyn Konysbekovıch

142 Mendebaev Tımýr Almatovıch

143 Mýrzataev Ilás Kemılhanovıch

144 Týkıbaev Saken Galymovıch

145 Sakenov Almas Berlesovıch

146 Akjarov Bahytjan Kojanberdyýly

147 Agabekov Oljas Pernehanovıch

148 Ahmetov Danıar Bahtıarovı

149 Beısenbaı Darhan Baýrjanuly

150 Alpysov Meıır Serıkovıch

151 Baıtlenov Serık Abdyhanovıch

152 Raıymbekov Dinmuhambet Bahytuly

153 Korabaev Eljas Kaıratovıch

154 Shaımardanov Abylaıhan Nýrlanovıch

155 Týrakbaev Kýanysh Ergazyýly

156 Mýhamadıev Ernat Arhatovıch

157 Shynybekov Kýatjan Kanatovıch

158 OVECHKINA IýLIA RÝSLANOVNA

159 Týndýkpaev Sýltan Saıdovıch

160 Gýsev Kırıll Igorevıch

161 Kaıpov Ermek Talgatovıch

162 Dosmýhambetov Bolat Mahambetovıch

163 Izbaskanov Ýalıhan Batyrovıch

164 Rahımjanov Daýren Galymovıch

165 Platov Vladımır Anatolevıch

166 Seılhanov Mahmýd Býrkıtovıch

167 Omarbekov Talant Kenjebekovıch

168 Mýtalı Abýtalıp -

169 Nagym Salım Janabaıýly

170 Sheralıev Meıirjan Nurtaı uly

171 Hambarov Rýslan Gennadevıch

172 Pırmetov Maqsýtbek Syzdyquly

173 Kýrmanbaev Saken Sarybaevıch

174 Manasov Berık Jambýlovıch

175 Atajan Erlan Kaıratuly

176 Baıtılesov Nýrsýltan Tolenovıch

177 Abdýhalıuly Dıdar -

178 Mýhametkalıev Bahtıar Abaevıch

179 Ýralov Bolatbek Ýmerbekovıch

180 Kazantaev Daýren Ganıbekovıch

181 Nýrgalıev Janat Serıkovıch

182 Aýkeshev Bekasyl Kapbasovıch

183 Poddýbnyı Dmıtrıı Vladımırovıch

184 Akjalov Kasymbek Besembekovıch

185 Tajekenov Mırjan Amangeldıevıch

186 Beısenbekuly Abzal .

187 Nýrıev Oljas Berdibaıuly

188 Ýálı Baýyrjan Qudaıbergenuly

189 Asanuly Ǵanıjan -

190 Raeva Aıanaı Muhıtqyzy

191 Adahaev Aset Sadykýly

192 Nýrtazaev Saken Rýstemovıch

193 Sagıev Erkebýlan Gazızovıch

194 Bekınov Nýrsýltan Berıkovıch

195 Dosqojaev Ilás Almasqanovıch

196 Dúsenbınov Arman Esılbaevıch

197 Kabdrashıtov Azat Rashıtovıch

198 Ramazanov Samat Maratovıch

199 Aslálıev Tahır Jastlekovıch

200 Esenbekova Gýlnýr Boranbaevna

201 Kýrmalaev Nýrlan Saıynovıch

202 Abdıkarımov Abzal Alıevıch

203 Ahmetov Marken Kentaevıch

204 Amanbaeva Aıgerım Akdaprbekovna

205 Salmenbaev Eldar Chıngızhanovıch

206 Qaskeev Syrymbet Erdenuly

207 Beıspekov Azamat Omırzakovıch

208 Kartov Alısher Erlanovıch

209 Ábdimáýlen Dıas Ǵanıuly

210 Jahın Arman Serıkpaevıch

211 Karabalaev Akylbek Jamalbekovıch

212 Ýskenbaev Azamat Alsherıevıch

213 Ashımov Askat Beısenbaevıch

214 Rystına Indıra Sadybekovna

215 Belgıberdın Tleýbek Belgıberdyýly

216 Medetbekov Meırjan Mýratbekovıch

217 Týrgambaev Arsen Anýarbekovıch

218 Serıkov Nýrbek Nýrjanovıch

219 Mýkanov Sabıt Seıtkalıevıch

220 Býranbaev Erkebýlan Sagatovıch

221 Dýbırova Jannat Balgabaevna

222 Jazykbaev Dıar Serıkovıch

223 Ryspekov Dastan Adaevıch

224 Kabaev Dıdar Daýyrovıch

225 Shıntaev Oljas Maratovıch

226 Jýmagalıev Ardak Kaısarýly

227 Karıbaı Asıa Sergeevna

228 Sarsengalıev Aset Aıtbaevıch

229 Tezekbaev Arsen Býranbaevıch

230 Janadıl Dına Jaılaýbaevna

231 Kýlmetov Spandıarhan Maratovıch

232 Ydyrys Álibek -

233 Jýmagýlov Meıram Temırbolatovıch

234 Nýralıev Aıdar Allabergenovıch

235 Kakpenov Danıar Sakenovıch

236 Konkakov Alıbek Týlenýly

237 Shanbaev Ilás Sagyndykovıch

238 Imajanov Bahytjan Gylymbekovıch

239 Djangozın Kazbek Mýhıtovıch

240 Absalıkov Janıbek Kýttybekovıch

241 Ýteshov Danıar Sandybaevıch

242 Asanov Azamat Kanatovıch

243 Qadyr Ádilqaıyr Orazqaıyruly

244 Baısýltanov Rınat Maratovıch

245 Seıtkazınov Sanjar Dúsembaevıch

246 Kojahmetov Mýrat Maratovıch

247 Serikbaı Nursultan Beıbituly

248 Kóshkinov Bahtıar Erjanuly

249 Bıjan Anýar Dımashuly

250 Ahmedıev Darhan Meıramovıch

251 Shıranov Akzan Rashıdovıch

252 Mynjanov Ernar Seıtovıch

253 Ýranhaev Nýrjan Nýrlanovıch

254 Manaev Oljas Abýtalıpovıch

255 Mýkajanova Asem Nýrlanovna

256 Týrlýbaev Maksat Kaıratovıch

257 Janabekov Nýrbol Meıramovıch

258 Eleýsınov Sabyrjan Baýrjanovıch

259 Shaıahmetov Alısher Kalantaevıch

260 Ibraımov Rýslan Kambarýly

261 Nıkolaeva Arına Nıkolaevna

262 Qanashaev Daýlet Esenbaıuly

263 Kýzembaeva Aınýr Mýtashevna

264 Syzdykov Erlan Amangeldyevıch

265 Kashıev Azamat Sovhozbaevıch

266 Ospanov Aıdarjan Mýhamedkalıevıch

267 Nıazov Ernar Dýlatovıch

268 Týrganbaev Adılet Erbolatovıch

269 Abdrahmanova Aınagýl Jaınaganovna

270 Myrzahmetov Kaırat Jaksykýlovıch

271 Tokjanov Damır Jakenovıch

272 Sharıpov Nýrlan Sakenovıch

273 Manatbaev Asqat Koıshybekovıch

274 Nahbaeva Gýlısqan Saıfýlınqyzy

275 Ýrazova Araı Asylbekovna

276 Ýakbaev Bektýr Maratovıch

277 Aýganov Gıbrat Kaıratovıch

278 Ahmetova Roza Mýratovna

279 Nyǵmetov Erkin Talǵatuly

280 Kýrmanova Bıbıgýl Bısengalıevna

281 Cherıazdan Alıbek -

282 Nýrmýkanov Eldar Aıtkalıevıch

283 Abdýalıev Azamat Sagandykovıch

284 Jazıtov Tımýr Aıdarovıch

285 Kaldygýjın Daýlet Kýatovıch

286 Nýrgalıev Nýrym Nýrjanovıch

287 Gabbasov Rýslan Orınbaevıch

288 Almahova Aıaýjan Eralyevna

289 Djatabaev Maksat Mýratovıch

290 Karabatyrov Altynbek Amyrbekovıch

291 Balgabaev Baýrjan Erkınovıch

292 Nýrkımbaev Sagynysh Maratovıch

293 Esenamanov Adaıbek Shakırovıch

294 Tynymkýlova Dana Bolatbaevna

295 Kaıdarova Janara Gazızovna

296 Balykbaev Nýrlybek Jenısbekovıch

297 Mýkıtanov Danıar Erlanýly

298 Aıdarbekov Alıbek Gabıtovıch

299 Qosymbaev Tımýr Ernatuly

300 Kabdýshev Daýlen Danatovıch

 

«100 JAŃA ESİM» JOBASYNYŃ BIYLǴY JEŃİMPAZDARY ANYQTALDY
26 jeltoqsan 2019
«100 JAŃA ESİM» JOBASYNYŃ BIYLǴY JEŃİMPAZDARY ANYQTALDY

«100 jańa esim» jobasynyń úshinshi maýsymynyń jeńimpazdary anyqtaldy. «QazAqparat» halyqaralyq agenttiginiń  habarlaýynsha, bıyl jobaǵa qatysý úshin 1673 anketa qabyldanyp, qatysýshylarǵa 700 myńnan asa daýys berilgen. Barlyq kezeńniń qorytyndysy boıynsha 32 jeńimpaz anyqtaldy.

«Qazaqstannyń 100 jańa esimi» jobasyna oraı uıymdastyrylǵan saltanatty jıynda jeńimpazdardyń biri – elimizdegi eń jas mektep dırektory Shákárim Seısembaı sóz bastady. Ol - elimizdegi eń jas mektep dırektory. «Bizdiń mektebimizde 213 qyzmetker, 2700 oqýshy bar. Ustazdyq qyzmettegi maqsatym – memleketimizdiń bilim salasyn brendke aınaldyryp, mártebesin arttyrý. Qazirgi tańda ókinishke qaraı, jastardyń ishinde, bilimdi azamattardyń arasynda mektepke baryp, ustaz bolyp bilim berý – úrdiske aınalmaǵan. Al bizdiń negizgi baılyǵymyz – jer astyndaǵy altyn emes, halqymyzdyń ushan-teńiz bilimi. Sol sebepten, bizge myqty ustazdar kerek. Sebebi, hannyń da, qaranyń da ómirlik ustazdary bolǵan», - dedi ol. Elordadaǵy №54-shi mekteptiń dırektory Shákárim Seısembaı Maǵjan Jumabaevtyń «Alty alashtyń basy qosylsa – tórdegi oryn ustazdiki» degen sózin eske saldy. «Bizdiń mektepterge belgili bir balans kerek. Iaǵnı, er muǵalimderdiń sanyn arttyrý kerek. Mektep – otbasy sekildi. Januıada ákeden, anadan tárbıe kórgen bala jaman bolmaıdy. Sondyqtan, er azamattardy mektepke qyzmetke shaqyramyn. Osy biregeı joba aıasynda jastarǵa oı salyp, ustazdyq mártebesin arttyramyn degen úmitim bar», - dedi ol.

Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarýly kúshteriniń ofıseri, medısına qyzmetiniń podpolkvonıgi Sáýlet Qaldashov ta «Qazaqstannyń 100 jańa esimi» jobasynyń úshinshi kezeńiniń jeńimpazy atandy. Ofıser jaqynda ǵana Lıvandaǵy bitimgershilik mısıadan oralǵan. Sáýlet Qaldashov 2002 jyldan beri áskerı medısına salasynda qyzmet etedi. Kópbalaly otbasynyń otaǵasy. «Men BUU mısıasyna elimizdiń tarıhynda alǵashqy bolyp qatysýshy áskerı dárigermin. Biz serjanttar men ofıserlerden, áskerı dárigerlerden quralǵan 120 adam – qazaq rotasy jaqynda ǵana Lıvandaǵy bitimgershilik mısıadan sátti oraldyq. Mısıa basshylyǵy tarapynan qyzmetimizdiń nátıjesinde joǵarǵy nátıjedegi sheber jáne basqalarǵa úlgi tutarlyq qazaq jaýyngeri degen iltıpatqa ıe boldyq», - dedi ol. Sáýlet Qaldashovtyń aıtýynsha, áskerı dárigerler urys dalasynda moınyna qarý asynyp, qarapaıym medısınalyq sómkemen sarbazdardyń janynda júredi. «Mısıadaǵy bir jyl ishinde jergilikti Lıvan halqyna, sheteldik áskerılerge alǵashqy medısınalyq kómek kórsettik. Medısınalyq evakýasıany uıymdastyrdyq. Bir sózben aıtqanda, jergilikti halyqtyń jedel járdemi bola bildik. Men kórgen Lıvan jetpisinshi jyldardyń aıaǵyna deıin gúldengen el bolsa, qazir dinder men konfesıalardyń arazdyǵynan halqy jik-jikke bólinip, kórshi memlekettermen qarym-qatynasyn ornata almaı, berekesi qashqan el. Dáriger retinde biletinim: soǵys zardabynan alǵan psıhologıalyq jaraqat halyqtyń sanasynan ketpeıtini ras. Osynyń bárin kórip, túıgenim: bizdiń Qazaqstannyń basty baılyǵy - beıbitshilik pen tatýlyq eken», - dedi ol.

Sonymen qatar, bıylǵy «100 jańa esimge»: Reseıde 48 adamdy órtten qutqarǵan Semeı turǵyny Erjan Amarhanov ta endi. Ótken jyldyń tamyz aıynda tirkelgen oqshaý oqıǵany sol tusta qazaqstandyq jáne reseılik BAQ ókilderi men áleýmettik jeli qoldanýshylary jarysa jazǵan edi. 28 jastaǵy Erjan kólik satyp alý úshin «Semeı - Novosibir» baǵytyndaǵy avtobýspen jolǵa shyqqan. Biraq túngi saǵat úshke taıaý Aleısk qalasynyń tusynda avtobýstan órt shyqqan. Bul ýaqytta jolaýshylardyń barlyǵy tynysh uıqyda jatqan eken. Órt tutanǵanyn tek Erjan ǵana baıqapty. Ol birden júrgizýshige avtobýsta órt shyqqanyn habarlap, kólikti toqtatqansha jolaýshylardyń birazy tútinge ýlanyp úlgergen. Erjan osylaısha, ashylmaǵan esikti teýip ashyp, sanaýly sekýnd ishinde baladan qarttarǵa deıin bárin syrtqa alyp shyqqan. Avtobýs tolyǵymen janyp ketken. «Qazir oılanyp otyrsam, bala kezden sportpen aınalysqanymnyń arqasynda sol tusta adamdardy qutqara aldym dep oılaımyn. Bapkerlerimiz adamdarǵa kómektesińder, muqtajǵa qol ushyn sozyńdar dep úıretti. Sporttyń arqasynda aman qaldyq», - deıdi Erjan Amarhanov

Al taǵy bir jeńimpaz «Qazaqstannyń aýyr atletıkasynyń úmiti» atanǵan jattyqtyrýshy Ivan Snegýrov shákirtterimen birge tabandy eńbek etip, keleshekte el abyroıyn asqaqtatýǵa ýáde berdi. Qaraǵandylyq Ivan Snegýrov «Meniń atam men ákem – aýyr atletıkadan bapker bolǵan kisiler. Mine, sondyqtan áke jolyn jalǵastyrý kerek dep uıǵardym. 28 jasymda Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen bapkeri atandym. Qazirgi tańda meniń shákirtterimniń ishinen Álem jáne Azıa chempıondary, respýblıkalyq deńgeıdegi rekordsmender de shyqty. Tabandy túrde eńbekti jalǵastyryp, startqa daıyndala beremiz. Alaıda qazirdiń ózinde 2024 jyly amandyq bolsa, Qazaqstanǵa Olımpıadanyń altyn medalin alyp kelemiz», - dedi elordada «Qazaqstannyń 100 jańa esimi» jobasynyń úshinshi kezeńine oraı ótkizilgen jıynda.

«Qazaqstannyń jańa esimderi» jobasynyń maqsaty - táýelsizdik jyldary Qazaqstannyń damýyna eleýli úles qosqan adamdardyń tarıhy mysalynda tabystylyq, básekege qabilettilik, pragmatızm jáne bilimge tabyný ıdeıalaryn ilgeriletý. «Qazaqstannyń 100 jańa esimi» jobasyna 1 673 ótinim kelip túsken. «Qazaqstandyq jas kásipkerler arasynan – 129 adam, aq halatty abzal jastardan – 106 adam, mádenıet jastarynan – 373 adam, qoǵam belsendilerinen – 307 adam, salaýatty ómir saltyn ustanatyn – 411 adam, ǵylym-bilim jolynda eńbek etip júrgen – 336 adam, jáne t.b. qazaqstandyq jastyń jáne Qytaı men Reseıdegi qazaq jastarynyń ótinimi qabyldanǵan eken. 

 

Sýretter inform.kz saıtynan alyndy.

Biz týraly
ulys.kz — aqparattyq, saraptamalyq jáne tanymdyq baǵyttaǵy materıaldardy beredi.
 
Mýltımedıalyq joba zaman talabyna saı jasalǵan. Qazaqstannyń aqparattyq naryǵyn sapaly
kontentpen qamtamasyz etýge úles qosýǵa baǵyttalǵan. Mundaǵy saraptamalyq, tanymdyq
maqalalar san salany qamtıdy. Geostrategıa, geoekonomıka, geosaıasat, halyqaralyq
qatynastar men eldiń ishki-syrtqy saıasaty, ekonomıka, jahanda bolyp jatqan tektonıkalyq
ózgerister men trend taqyryptar ulttyq múdde turǵysynan tereń taldanyp qazaq
oqyrmandaryna jetkiziledi. Ortalyq Azıa men Túrki álemine erekshe kóńil bólinedi.