Elordada «Ózgeris kezeńindegi syn men shyn» degen taqyrypty arqaý etken qazaq tilinde onlaın kontent jasaýshylardyń «QAZFORUM 2020» jıyny bolyp ótti. Tanymal medıa sarapshylar, medıa menedjerler, jýrnalıser, bas redaktorlar, blogerler men vlogerler bas qosatyn medıa forým osymen tórtinshi ret uıymdastyrylyp otyr. Dástúrli sharaǵa bıyl Qazaqstannyń barlyq aımaǵynan 200-den astam maman qatysty. Osy jolǵy forýmnyń bir ereksheligi — sharanyń jalǵasy retinde elimizdiń úsh aımaǵynda trenıńter uıymdastyrylady. Taqyrypty jergilikti jýrnalıserdiń ózderi tańdaıdy.
Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy AQSH elshiligi quryltaıshysy bolyp sanalatyn aýqymdy medıa sharany
Qazaqstan Baspasóz klýby uıymdastyryp keledi. Sondyqtan forýmdy Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Amerıka Kurama Shtattarynyń Tótenshe ári Ókiletti elshisi Ýılám Mozer men Qazaqstan Baspasóz klýbynyń atqarýshy dırektory Sáken Balbaev quttyqtaý sóz sóılep ashty. Ýılám Mozer «Qazaqta «Alǵa tartqan ozady, keıin ketken tozady» degen maqal bar. QAZFORUM osy kóriniske saı - mańyzdy tendensıalardy eskertýdi, jańa kásiptik biliminiń kókjıekterin zertteýdi, aldaǵy syńaqtar men múmkindikterge daıyn bolýdy basshylyqqa alatynyna senimdimin», -dedi.
Tórt jyl ishinde «QazForum» sarapshylar men sala mamandary bas qosyp, qazaq tildi onlaın medıanyń damytý máseleleri men qazaq jýrnalısıkasynyń ózekti máselelerin talqylaıtyn biregeı alańǵa aınaldy. Tórt jyldyń ishinde sharaǵa 600-den astam adam qatysty. Spıkerler men qatysýshylar kontentti damytý jáne monetızasıa, sıfrlyq dáýirdegi medıa-transformasıa jáne qazaqstandyq medıa keńistiktiń basqa da mańyzdy problemalaryna toqtaldy. Basty plenarlyq pikirtalas «qazaq qoǵamyna qandaı medıa qajet?» degen taqyrypta ótti. Saıasattanýshy Aıdos SARYM, nege.kz saıtynyń bas redaktory Erik RAHYM, saıasattanýshy Samat Nurtaza, «Aıqyn» gazetiniń bas redaktory Nurmuhammed Baıǵara men Tarlan.kz bas redaktory Nurǵalı NURTAI spıker boldy.
BUQARA ARZAN SHOÝ MEN JEŃİL ÁŃGİMEGE TOIDY
«QAZFORUM 2020»-nyń ekinshi sesıasy «Digital dáýirdegi bizdiń medıa» degen taqyryppen ótti. Saıasattanýshy Aıdos Sarymnyń moderatorlyǵymen ótken sesıaǵa spıkerler retinde «Internews Kazakhstan»-nyń aımaqtyq medıa keńesshi Asqat Erkimbaı, «Otyrar» medıaholdınginiń dırektory Aıgerim Jumaǵulova, «Media Holding «Atameken Business» JSHS bas dırektory Qanat Saharıa men «ULYS» dıdjıtal jýrnalynyń bas redaktory Erjan Qalymbaıuly qatysyp, «jańa on jyldyqta tabysty bolý úshin medıa naryǵynyń qazaq tildi segmentinde neni ózgertý qajet?» degen saýaldy talqylap, monetızasıa máselesin qozǵady. Óz kezeginde Asqat Erkimbaı sesıa barysynda Ortalyq Azıa elderindegi medıa tutyný jáne medıasaýat boıynsha áleýmettik zertteý nátıjelerin tanystyrdy. Onyń sózinshe, Internews Kazakhstan uıymynyń Qazaqstan, Tájikstan jáne Ózbekstanda júrgizgen zertteýi boıynsha, Orta Azıa elderi úshin teledıdar áli kúnge deıin basty aqparat quraly bolyp keledi. Alaıda, Qazaqstanda árbir ekinshi adam aqparatty ınternetten alady, ıaǵnı 52,8%-i qajet aqparatyn ınternetten tabady eken. Sonymen qatar, aımaq tutynýshylary aıyna onlaın kontent úshin 2-3 myń tenge tóleýge daıyn. Al Qazaqstannyń óńirlerinde ótkizilgen saraptama qorytyndysyna qaraǵanda, onlaında tek kana qazaqsha aqparat tutynatyn aýdıtorıa – 10 %, bılıngýaldy aýdıtorıa – 32,1% quraıdy eken. Al Qazaqstanda BAQ retinde tirkelgen 540 onlaın-resýrstyń 468-i qazaq tilinde aqparat aqparat taratady eken.
BAQ-TAǴY KONTENTTİŃ 72% QAZAQ TİLİNDE USYNYLADY
«ULYS» dıdjıtal jýrnalynyń bas redaktory Erjan Qalymbaıuly—onlaın mágázın, dıdjıtal mágázın dep atalatyn jańa medıanyń jaǵa túrin tanystyryp, mýltımedıalyq jýrnaldyń bolashaǵy men monetızasıa týraly aıtty. «Monetızasıa áli de qıyndaý. Jarnama segmentteri, salalary endi qalyptasyp keledi dep oılaımyn. Oǵan salalyq jýrnalısıkanyń kesheýildep damýy da bir sebep. Sondyqtan qazaqtildi medıany qoldaý qory qurý kerek dep oılaımyn. Jyl saıyn medıa salasyndaǵy startaptar arasynda báıge jarıalap otyrsa, jańadan ashylǵan saıttarǵa qoldaý kórsetse. Smeta jasaýdy úıretse. Jas medıamendjerlerdi oqytsa, jarnama berýshilermen baılanys ornatyp berse. Áli de bolsyn áleýti ashylmaı jatqan qazaq jarnama naryǵyna qan júgirer edi»,-dedi. Onyń oıynsha, ulttyń minez-qulyqty jaqsy biletin taza qazaqtildi naryqqa jumys isteıtin jarnama agenttikteri kóbeıýi kerek. Bálkim jarnama qaýymdastyǵy qurylýy kerek shyǵar.
Bul sesıadan túıgenimiz: ózgeler sanassyn, sanaspasyn, kásipkerler men kompanıalar bilsin, bilmesin qazaq tildi aýdıtorıa artyp keledi. Orystildi medıaǵa bólingen qomaqty qarjynyń qaıtarymy bola ma, joq pa degen másele aqyldy kásipkerlerdi oılandyratyn mezgil jetti. Mysaly, «QazForum»-nyń statısıka komıtetiniń 2017-2019 jylǵy málimetteri boıynsha daıyndaǵan qyzyqty deregi: BAQ-taǵy kontenttiń 72%-y qazaq tilinde usynylady eken. Stýdentterdiń 63%-y qazaq tilinde oqıdy;
úsh oblystaǵy (Atyraý, Mańǵystaý, Qyzylorda oblystary) turǵyndardyń 90%-y — qazaqtar.
Internettiń ıgiligin sońǵy jyldary jańa tehnologıalardyń paıdalanýy arqasynda halyqtyń medıa tutynýy da kúrt ósti. Taǵy bir eskeretin dúnıe: olar sannan sapaǵa kóshe bastady. Máselen, oıyn-saýyq, kóńil kóterý baǵdarlamalary men arzan shoý, ósek pen tósektiń aınalasyna negizdelgen mánsiz dúnıelerge toıyp boldy. Endi qazaq aýdıtorıasynyń bir bóliginde tutyný mádenıeti qalyptasyp, tabysty, aqyldy, kóshbasshy, kásipker bolý sánge aınalyp keledi. Sondyqtan jekelegen salalar boıynsha saıasat, ekonomıka, tulǵalyq damý kásipkerlikke qatysty kontentter suranysqa ıe. Tipti, olardyń suranysyna qazaq medıasy jaýap bere almaı otyr.
QAZAQ MEDIASYNA «SPONSORSHIP» PEN «DONEISHN» TÁSİLİ KEREK
Kezinde Cheshensatnnyń sheshen tilinde shyǵatyn «Daımohk» (Otan) degen gazetin qoldaý úshin ár otbasy bes-alty gazetke jazylǵan dep bir aǵamyz aıtyp otyratyn. Ony nege aıtyp otyrmyn?
Qazir ózderi jetpegen jerlerge sózin jetkizip otyrǵan elder bar. Geosaıasatta ózge elderdi aqparattyq resýrstar arqyly basqarý ıa yqpal etý sánge aınaldy. Áskerı, ekonomıkalyq resýrstardan góri áldeqaıda tıimdi. Onlaın medıalar belsendi aktorǵa aınaldy. Sondyqtan vırtaýldy komýnıkasıany memleket qalaı bolǵan da da erekshe qoldaýy kerek. Ulttyq býrjýazıa bar bolsa, olar da qoldaý kerek, barlyq tutynýshylar qoldaý kerek. Naryq talaby dep qarap otyrǵan jaramaıdy. Máselen, AQSH-ta naǵyz naryq bar. Biraq, medıa salasynda «sponsorshıp» demeýshilik pen «doneıshn» deıdi qaıyrymdylyq degen durys shyǵar jaqsy damyǵan eken. Qaltaly azamattar jergilikti medıalarǵa jyl saıyn qoldaý kórsetip, qarjy aýdaryp turady eken. Tehastyń qoǵamdyq radıosynda boldyq. Qaıyrymdylyq jasap, aqsha aýdarǵandar attaryn aıtpaıdy. Olarǵa «myń dollar aýdarǵany úshin sur mysyqtyń ıesine raqmet, jeti myń úshin kók pradonyń ıesine raqmet, bes myń aýdarǵany úshin uzyn tura kók kózge raqmet» degen sıaqty alǵys bildiriledi. Bizdiń medıalar memlekettik tapsyrys pen jarnamamen nemese belgili bir toptardyń qarjylandyrýymen shyǵyp keledi. Sondyqtan osyndaı tásilderdi qoldanýymyz kerek. Sebebi, kezinde qazaq qaltalylary men mesenattary «Alash Orda» úkimetin ǵana emes, tipti «Qazaq» gazetiniń damýyna teńdessiz úles qosty. «Abaı» jýrnalynyń ashylýyna da mesenattar qarjy bóldi. Sondyqtan qazir eger qazaq býrjýazıasy qalyptassa, ashyqtan-ashyq osylaı qazaq medıasyn qoldaý kerek. Bul ulttyq, medıakeńistiktiń óz aýmaǵynda tolyq táýelsizdik ornatyp, saltanat qurýy úshin qajet. Bul árbirden soń tilimizdi, dilimizdi, eldigimizdi saqtap qalýdyń tóte joly.
Bizde ásirese, qazaq tildi saıttardyń ashylýynan jabylýy tez bolyp jatady. Startaptardy, jańa ashylǵan medıalardy memleket tarapynan qoldaý joqtyń qasy. Osy jaǵyn eskerý kerek. Osy jerde Fransıada memleket aqparat quraldaryn bizdegideı qoldaıtyny oıǵa oralady. Sonyń ishinde zamanǵa saı, ozyq tehnologıalarǵa negizdelip shyqqan onlaın jobalarǵa alǵashqy kúnnen basymdyq berip, erekshe qoldaıdy.
YOUTUBE BOLASHAQTYŃ ARNASY MA?!
«QAZFORUM 2020» úshinshi sesıasy «YOUTUBE PLATFORMASYNYŃ ÁLEMDİK JÁNE JERGİLİKTİ TRENDTERİ» dep ataldy. Halyqaralyq trendter men YouTube beıneplatformasynyń ary qaraı damýy týraly dıskýssıa ótti. «YouTube platformasyndaǵy qazaq tildi segment, kontentti aqshaǵa aınaldyryp, odan tabys alý qoldan keldi me?» degen suraq talqylandy. Tanymal bloger Órken Kenjebek moderatorlyq etken pikiralmasýǵa Salem Social Media» bas dırektory Aleksandr Aksútıs, «Atameken TV» ınternet-redaksıasynyń bas redaktory Janasyl Bolatbek, YouTube-blogıng akademıasynyń negizin qalaýshy, YouTube platformasynyń resmı seriktesi
Suńǵat Ótebolatov, Anima Book YouTube arnasynyń avtory Igor Kraýs pen «ZTB media» bas dırektory Álisher Bazarhanov óz oılaryn ortaǵa saldy. Sonymen qatar, forýmǵa qatysýshylar Youtube blogtar akademıasynyń negizin qalaýshy, vıdeo hostıngtiń resmı seriktesi Suńqar Ótebolatov pen "Zertteu" ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń sarapshylary Ǵalymjan Orazymbet pen Shyńǵys Ýálıhannyń semınarlaryna qatysýǵa múmkindik aldy.
Resmı bólim aıaqtalǵannan keıin qatysýshylar keshti beıresmı jaǵdaıda jalǵastyrdy.
Sýretter men biraz málimet «QAZFORUM 2020»-nyń feısbýktegi resmı paraqshasynan alyndy.
#ulys #digital #magazine #qazforum #qazforum2020