Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna dástúrli Joldaýyn jarıa etti.
«Ádiletti memleket. Birtutas ult. Berekeli qoǵam» dep atalatyn jańa Joldaý «Jańa ekonomıkalyq saıasat», «Naqty sektordy damytý», «El bolashaǵyna arnalǵan strategıalyq ınvestısıa», «Memlekettik basqarý isin qaıta jańǵyrtý», «Zań jáne tártip» syndy baǵdarlardan jáne taǵy bir tyń saıası reformalardy qamıtyn qorytyndy bólimnen turady. Sonymen joldaýda ne aıtyldy?
Prezıdent jáne Májilis saılaýy
Memleket basshysynyń eldi eleń etkizer tyń bastamalarynyń biri Prezıdent saılaýyn kúzde ótkizip, mandat uzaqtyǵyn 7 jylǵa sozý bolǵany sózsiz.
«Men bıylǵy kúzde kezekten tys Prezıdent saılaýyn ótkizýdi usynamyn. Ádiletti Qazaqstandy qurý jolynda túbegeıli jáne jan-jaqty reformalardy tabysty júzege asyrý úshin halyqtyń jańa senim mandaty qajet. Men úshin memleket múddesi bárinen bıik. Sondyqtan men ókilettik merzimimdi qysqartýǵa jáne kezekten tys Prezıdent saılaýyna barýǵa daıynmyn», - dep atap ótti Qasym-Jomart Toqaev.
Osy rette Memleket basshysy Prezıdent mandatyn uzaqtyǵy 7 jyldyq bir merzimmen shekteýdi jáne qaıta saılanýǵa tyıym salýdy usyndy. Prezıdentti bir merzimge ǵana saılaý normasy saılaýdan keıin Parlamenttiń qaraýyna usynylatyn bolady. Parlament oń sheshim qabyldasa, Otanymyzda jańa saıası dáýir bastalady.
«Bir jaǵynan, 7 jyl – kez kelgen aýqymdy baǵdarlamany júzege asyrý úshin jetkilikti kezeń. Ekinshi jaǵynan, Prezıdent mandatyn bir merzimmen shekteý Memleket basshysynyń jalpyulttyq damýdyń strategıalyq mindetterin sheshýge barynsha jumylýyn qamtamasyz etedi», - dedi Prezıdent.
Al Májilistiń jáne barlyq deńgeıdegi máslıhattardyń saılaýyn kelesi jyldyń birinshi jartysynda ótkizý usynylyp otyr. Saılaý barysynda kópshiliktiń múddesin bildiretin depýtattardyń jańa quramy jasaqtalady. Bul qadam máslıhattar men Parlament jumysynyń tıimdiligin arttyrady. Bolashaqta Úkimet quramyna saılaýshylardyń basym kópshiliginiń daýysyn alǵan saıası kúshterdiń ǵana emes, Parlamenttegi basqa da partıalardyń ókilderi kirýi múmkin.
«Sonymen, bıyl Prezıdent saılaýy, kelesi jyly Májilis jáne máslıhat depýtattarynyń saılaýy ótedi. Sodan keıin Úkimet quramy jasaqtalady. Sonyń nátıjesinde 2023 jyldyń ortasynda Prezıdent, Parlament, Úkimet sıaqty negizgi saıası ınstıtýttardyń bári qaıta jańǵyryp, jańarady», - dedi Memleket basshysy.
Áıelder 61 jastan zeınetke shyǵady
Sońǵy ýaqytta elimizde áıelderdiń zeınet jasyn tómendetýge qatysty úlken talqylaý júrip jatqany belgili. Eńbek mınıstrligi janynan qurylǵan jumys toby otyrystarynda da bul másele birneshe ret qarastyrylǵanymen naqty sheshim qabyldanbaǵan edi. Dál osy máselege búgin Prezıdent sońǵy núkteni qoıdy. Sonymen 2028 jylǵa deıin áıelder 61 jasta zeınetke shyǵatyn bolady.
«Áleýmettiń talap-tilegin eskere otyryp, áıelderdiń zeınet jasyn 2028 jylǵa deıin 61 jas deńgeıinde qaldyramyz», - dep atap ótti Qasym-Jomart Kemeluly.
Sondaı-aq zeınetaqy júıesi de qaıta jańǵyrtylady. Zeınetaqynyń eń tómengi bazalyq mólsherlemesi birtindep eń tómengi kúnkóris deńgeıiniń 70 paıyzyna, al joǵarǵy shegi 120 paıyzyna jetkiziledi. Buǵan deıin qabyldanǵan sheshimdermen birge bul qadam 2025 jylǵa qaraı jıyntyq zeınetaqy mólsherin ortasha alǵanda 27 paıyzǵa kóbeıtedi. Munan bólek Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qorynyń tıimdi ınvestısıalyq strategıasyn ázirlenedi. Bul jumysqa iskerlik abyroı-bedeli men kásibı biliktiligi joǵary mamandary bar jeke kompanıalar tartylady.
«Ulttyq qor – balalarǵa» baǵdarlamasy júzege asyrylady
Osy jyldyń 5 maýsymynda jalpyulttyq referendým barysynda Ata zańymyzǵa túzetýler men tolyqtyrýlar engizilgen bolatyn. Sol túzetýlerdiń birine sáıkes, Konstıtýsıaǵa jer men tabıǵı resýrstar halyqtyń menshigi degen basty qaǵıdat bekitildi. Endi osy qaǵıdattyń ıgiligin el turǵyndary kóre bastaıdy. Iaǵnı, «Ulttyq qor – balalarǵa» baǵdarlamasy iske asyrylady.
«Árbir otbasy elimiz paıdalanyp jatqan ulttyq baılyqtyń ıgiligin kórýi kerek. Sondyqtan, men jarıalaǵan Balalar jylynyń aıasynda «Ulttyq qor – balalarǵa» atty múlde jańa baǵdarlamany júzege asyrý óte mańyzdy dep sanaımyn. Ulttyq qordyń jyl saıynǵy ınvestısıalyq tabysynyń 50 paıyzyn balalardyń arnaýly jınaqtaýshy esepshotyna aýdarýdy usynamyn», - dedi Memleket basshysy.
Prezıdenttiń aıtýynsha, qarjy ár bala 18 jasqa tolǵanǵa deıin aýdarylyp turady, ony merziminen buryn esepshottan shyǵaryp alýǵa bolmaıdy. Jınaqtalǵan qarjy balalar kámelet jasyna tolǵannan keıin olardyń baspana nemese bilim alýyna jumsalatyn bolady. Bul qarajat óskeleń urpaqtyń úlken ómirge qadam basýyna múmkindik beredi. Qor, shyn máninde, ulttyq mártebege ıe bolyp, halqymyzdyń ıgiligine qyzmet etedi.
«Bastamany muqıat ázirleý qajettigin eskere otyryp, jobany 2024 jylǵy 1 qańtardan bastap iske qosýdy tapsyramyn», - dedi Qasym-Jomart Kemeluly.
Jalpy, Joldaýda áleýmettik qamsyzdandyrý júıesine de engiziletin ózgeristerdi qamtıdy. Atap aıtqanda, 2023 jylǵy 1 qańtardan bastap bala kútimi úshin tólemaqy tóleý merzimi sábı bir jarym jasqa tolǵanǵa deıin uzartylady. Osylaısha, balalardyń eń mańyzdy shaǵynda – sábı kezinde ata-analary janynda kóbirek bolady. Áleýmettik saqtandyrý júıesine qatysýshylarǵa jumyssyz qalǵany úshin tólenetin tólemaqy ortasha aılyq tabysynyń 45 paıyzyna deıin kóbeıtiledi. Bul qadam osyndaı jaǵdaıǵa tap bolǵan jandarǵa septigin tıgizip, qyzmetke tezirek oralýyna múmkindik beredi. Ataýly áleýmettik kómektiń biryńǵaı júıesi qurylady. Bul azamattardyń ál-aýqatyn jaqsartý isindegi mańyzdy qadamnyń birine aınalady. Sondaı-aq 2023 jyldan bastap, Otbasynyń sıfrlyq kartasy jáne Áleýmettik ámıan sıaqty tásilder engiziledi.
Qańtar oqıǵasyna qatysqandarǵa raqymshylyq jasalady
«Memleket qańtar oqıǵasyna qatysqan, biraq aýyr qylmys jasamaǵan azamattardyń jazasyn jeńildetti. Zań buzǵandardyń birqatary kinásin túsinip, ótken iske ókinip otyr. Olarǵa keshirimmen qaraǵan durys dep oılaımyn. Sondyqtan, men qańtar oqıǵasyna qatysýshylarǵa bir rettik raqymshylyq jarıalaý týraly sheshim qabyldadym», - dedi Memleket basshysy.
Raqymshylyq jappaı tártipsizdikti uıymdastyrýǵa qatysy bar adamdarǵa, sondaı-aq, memleketke opasyzdyq jasaǵany jáne bılikti kúshpen basyp alýǵa árekettengeni úshin aıyptalǵandarǵa qoldanylmaıdy. Sondaı-aq, lańkestik jáne ekstremıstik qylmys jasaǵandarǵa, resıdıvıserge, jurtty azaptaǵandarǵa raqymshylyq bolmaıdy.
Al sol bir qasiretti kúnderi jurtty arandatyp, alaıda shartty nemese jeńil jazamen qutylyp ketkenderdiń isin aldaǵy ýaqytta ókiletti organdar qolǵa alyp, naqty shara qabyldaıtyn bolady. Iaǵnı, el ishine iritki salǵan jáne zań buzýǵa shaqyrǵan adamdar qatań jazadan qutylyp ketpeıdi. Qańtar oqıǵasy kezinde qaza bolǵan azamattardyń jaǵdaıy tómen otbasylaryna materıaldyq kómek beriledi.
Jemqorlardyń aqshasy mektep salýǵa jumsalmaq
«Balalardy balabaqshamen qamtamasyz etý máselesin túpkilikti sheshý qajet. Tárbıeshilerdiń áleýmettik mártebesin arttyryp, jalaqysyn kóbeıtý kerek. Osy saladaǵy mamandarǵa qoıylatyn naqty talaptar bekitilýge tıis. Olardyń jumys júktemesin de birtindep azaıtqan jón. Óz isine adal ustazdar bilim berý salasynyń damýyna zor úles qosady. Sondyqtan, balabaqshany emes, tárbıeshini attestasıalaý qajet», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Sonymen qatar Memleket basshysy orta bilimniń sapasy – tabysty ult bolýdyń taǵy bir mańyzdy sharty ekenin aıta kele, árbir oqýshynyń bilim alyp, jan-jaqty damýy úshin qolaıly jaǵdaı jasalýǵa tıistigine nazar aýdartty. Sol úshin «Jaıly mektep» ulttyq jobasy qolǵa alynǵanyn atap ótti.
«Biz 2025 jylǵa deıin 800 myń balanyń zamanaýı mektepte oqýyna jaǵdaı jasaımyz. Osylaısha, apatty jaǵdaıdaǵy jáne úsh aýysymmen oqıtyn mektep máselesin tolyq sheshemiz. Bul aýyl jáne qala mektepteriniń aıyrmashylyǵyn edáýir azaıtady. Jalpy, mektep salý Úkimet jáne ákimdikter úshin basty mindettiń biri bolýy kerek. Jemqorlar sottalǵanda, olardyń zańsyz tapqan qarjysy memleketke ótip, túgeldeı mektep qurylysyna jumsalýǵa tıis. Úkimet osy bastamany zań turǵysynan rásimdeý týraly sheshim qabyldaýy kerek», - dedi QR Prezıdent.
Sán-saltanat salyǵy
«Órkenıetti saýdany damytý úshin barabar mólsherlemeler men qarapaıym rásimdermen bólshek salyqty qoldanýdy keńeıtý qajet. Salyq reformasy aıasynda «sán-saltanat salyǵyn» engizý múmkindigin qarastyrý mańyzdy», - degen Prezıdent bul salyqtyń qarapaıym halyqqa qatysy joq ekenin basa aıtty.
«Ol qymbat jyljymaıtyn múlikti, kólik quraldaryn satyp alǵan kezde alynady jáne orta tapqa áser etpeıdi», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.
