Valúta baǵamy
  • USD -

    505.9
  • EUR -

    525
  • RUB -

    5.51
 KENJALIN ATYNDAǴY «BASPASÓZ JÁNE JAŃA MEDIA» OQÝ-SHYǴARMASHYLYQ ZERTHANASY ASHYLDY
12 qarasha 2019
KENJALIN ATYNDAǴY «BASPASÓZ JÁNE JAŃA MEDIA» OQÝ-SHYǴARMASHYLYQ ZERTHANASY ASHYLDY

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti men Jýrnalısıka fakúltetiniń qurylǵanyna 85 jyl tolýyna oraı «Jumabek Kenjalın–Jýrnalıs. Ǵalym. Ustaz. Qaıratker» atty basqosý bolyp ótti.

 «Túlekterimiz–bizdiń maqtanyshymyz» atty stýdentterdiń oqý-demalys alańynda «Ult ustazdaryn urpaǵy umytpaıdy» atty portter kórmesi tanystyrylyp, is-shara Jumabek Kenjalın atyndaǵy «Baspasóz jáne jańa medıa» oqý-shyǵarmashylyq zerthanasynyń saltanatty ashylýymen jalǵasty. Zerthana – zamanaýı tehnıkamen jabdyqtalǵan tanymdyq aýdıtorıalardyń biri, Jumabek Kenjalınniń dúnıege kelgen shaǵy men ómiriniń sońyna deıingi izgi jolynan, qundy kitaptarynan, asyl murasynan,  «Qazaq ádebıeti», «Aqıqat», «Ana tili» jýrnal-gazetterinde atqarǵan qyzmetinen habar berip qana qoımaı, keleshek  jýrnalıserdiń tájirıbe jınaqtap, aqparat almasýyna zor múmkindik beredi. Alqasóz jumysyna Jumabek Kenjalınmen ár jyldary qyzmettes bolǵan qoǵam jáne memleket qaıratkerleri, ustazdary – Látıpa Muratbekqyzy, Turymtaı Turlybaıqyzy, Qojabergen Kerimbekuly, Sarbas Aqtaev, Dámegúl Serdáliqyzy, qarymdy qalamgerler – Sábıt Dosanov, Raýshanbek Ábsattarov, Saýytbek Abdrahmanov, zaıyby – Álıma Ábdirahmanqyzy men uldary – Dastan men Jandos, kýrstastary, syılas dostary, shákirtteri, belgili jýrnalıser, Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń rektory Ǵalymqaıyr Mutanov, jýrnalısıka fakúltetiniń dekany Saǵatbek Medeýbekuly qatysty. Zerthananyń ashylý saltanatynda Sarbas Aqtaev lenta qıyp, jýrnalısıka salasynyń maıtalmandary men qyzmettes dostary Jumabek Kenjalınniń ómirinen syr shertip, ıgi isteri men adamgershilik bolmysyn eske aldy.

Jumabek Kenjalın jýrnalısıka salasyndaǵy alǵashqy jolyn «Egemen Qazaqstan» gazetinde qarapaıym tilshi bolyp bastap, redaktorlyqqa deıingi joldy júrip ótti. 1986-1988 jyldary «Zerde» («Bilim jáne eńbek») jýrnalynda jaýapty hatshy, bas redaktordyń mindetin atqarýshy, 1994-1996 jyldary «Halyq keńesi» gazetiniń bas redaktory, 1996 jyly «Aqıqat» jýrnalynyń bas redaktory, 1997-1999 jyldary «Qazaq ádebıeti» gazetiniń bas redaktory bolyp qyzmet atqardy. Ómiriniń sońyna deıin aqparat salasynda eńbek etip, 2009-2017 jyldary «Qazaq gazetteri» seriktestigin basqardy, seriktestik quramyndaǵy 6 basylymnyń úzbeı shyǵyp turýy men damýyna zor kúsh-jigerin saldy. Gazet nemese jýrnal redaksıasynyń shtattyq qurylymyn saqtaý, «Qazposhta» aksıonerlik qoǵamyna qarasty ujymdardyń tarap ketýin boldyrmaý, polıgrafıalyq kásiporyndardyń júıesin ulǵaıtý syndy maqsattardy ustanyp, gazet-jýrnaldyń taralymyn arttyrdy. «Jelkildep ósken quraqtaı», «Shyndyqty shyraq etip ustańyz», «Ult rýhyn ulyqtaǵan urpaqpyz», «Saıası menedjment jáne baspasózdiń jurtshylyqpen baılanys máseleleri», «Er Jáýke minbegenmen altyn taqqa», «Qalam qanaty», «Eljandylyq muraty jáne baspasóz bedeli» atty kitaptardyń avtory. 

J.Kenjalın atyndaǵy zerthana bilikti jýrnalıser daıarlap shyǵarýda úlken ról atqaratyny sózsiz. J.Kenjalın – jas jýrnalıserge úlgi bolarlyq ultjandy dara tulǵa. J.Kenjalınniń qaldyrǵan izgi jolyn jalǵastyratyn jýrnalıser men urpaqtary barda «búginginiń Sákeni» eshqashan da ólmeıtinine kóz jetkizgendeı kúı keshtik.

 

Aısulý Sezhan,

Abaı atyndaǵy orta mektep-gımnazıasynyń

11-synyp oqýshysy

 

 

RELATED NEWS
Beıimbet Maılınniń 130 jyldyǵy: Uly jazýshynyń murasy
29 aqpan 2024
Beıimbet Maılınniń 130 jyldyǵy: Uly jazýshynyń murasy

Ataqty jazýshy, aqyn, qazaq ádebıetiniń qalyptasýyna zor úlesin qosqan Beıimbet Maılınniń týǵanyna bıyl 130 jyl tolady. Onyń shyǵarmashylyq joly jarqyn oqıǵalar, tereń áleýmettik ıdeıalar jáne áli kúnge deıin oqyrmandar men zertteýshilerdi shabyttandyratyn máńgilik shyndyqqa toly.

Jastaıynan jetim qalǵanyna qaramastan, Beıimbet Maılın óz saýatyn ashyp, Troısk jáne Ýfa qalalarynda bilim aldy. Mektepte muǵalim retinde sabaq berip, shyǵarmashylyq jolyn qazaq halqynyń saýatsyzdyqpen kúresine arnady. «Qazaq» gazetinde jáne «Sadaq», «Aıqap» jýrnaldarynda maqala jazýmen aınalysyp, «Eńbekshi qazaq» gazetinde qyzmet etken. 

Beıimbet Maılın ár túrli ádebı janrlardy jetik meńgerip, ózin ámbebap jazýshy retinde kórsetti. Onnan astam óleńderdiń, kóptegen áńgimelerdiń, ocherkterdiń, feletondardyń avtory boldy. Onyń shyǵarmalary ózekti áleýmettik baǵyttylyǵymen jáne tereń psıhologıalyq taldaýymen erekshelendi.

«Beıimbet Maılın áńgimelerinde tereń shynshyldyq bar, adam beınesi, qarym-qatynastary árdaıym nanymdy bolyp shyǵady. Bul shyǵarmalardyń túr úlgisinde dóńgelek kelgen tutastyq aıqyn ańǵarylady» – dep jazǵan Muqtar Áýezov. Jazýshy áńgimelerinde óz zamanynyń shyndyǵyn málimdep, qoǵam tirshiliginiń kórinisin realısik turǵyda kórsetken dara tulǵa. Shyǵarmalary men óleńderiniń keıipkerleri arqyly halyqtyń muńyn, ómirin sýrettep qana qoımaı, óz tereń oılary men ustanymdaryn jetkize alǵan.

Maılın qazaq ádebıetiniń tarıhynda óshpes iz qaldyrdy. Onyń «Shuǵanyń belgisi» povesi, «Azamat Azamatovıch» romany, «Baıdyń qyzy», «Myrqymbaı» poemalary sıaqty shyǵarmalary oqyrmandar men jazýshylardyń jańa býyndaryn qýantyp, shabyttandyryp keledi.

Osydan 130 jyl buryn esimi qazaq ádebıeti tarıhynyń altyn betterinde máńgilik qalatyn jazýshy dúnıege keldi. Beıimbet Maılın – tek jazýshy ǵana emes, ádebıettegi shyndyq, ádildik, adamgershilik úshin kúrestiń sımvoly. Onyń eńbegin urpaqtarymyzǵa danalyq, ónege retinde ulyqtap, qazaq eli úshin jasalǵan qurbanyn baǵalaıyq.

Avtor: Aqbota Qabdolla

JAZÝ MÁDENIETİMİZDİŃ TARIHY TEREŃDE
13 jeltoqsan 2018
JAZÝ MÁDENIETİMİZDİŃ TARIHY TEREŃDE

Antropogenez (adamzattyń tegin zertteıtin ǵylym) tujyrymy boıynsha, Oral-Altaı tilderi 13-12 myń jyl buryn bólingen. Túrkilik mádenıettiń bastaý basy osy kezeńnen tastalady. Al túrkilik mádenıettiń qalyptasý kezeńi b.z.b. İİİ-İ myń jyldar aralyǵy. B.z.b. İ myń jyldyq pen b.z. İ myń jyldaǵy túrki mádenıetiniń nyǵaıý kezeńi. Kóshpelilerdiń nemese arǵy Sıno-kavkazdyqtardyń kezeńinde alǵash syzý óneri paıda bolǵanyn Mońǵol Altaıdaǵy Hoıt-Senher úńgir sýretinen kóre alamyz. Alǵashqy tańbalar da osy dáýirge tán.

Túrkolog Qarjaýbaı Sartqojaulynyń sońǵy 30 jyl júrgizgen zertteýiniń nátıjesinde kóshpeliler (túrkiler men mońǵoldar) tórt damý kezeńniń bastan keshirgenin anyqtap bergen.

  1. Frazogramma – adamzattyń alǵashqy jazýy. Ol beıne sýretten jáne tańbalardan turady. Bul kezeńniń muralary Mońǵolıadaǵy Hoıt-Senher úńgir sýretteri men tańbalary (budan 20-15 myń jyl burynǵy qundylyq), Chandman Har-úzúr, Ishgen-tolǵoı, Kishi-Oıǵyr.
  2. Logogrammalyq jazýdyń tili – tańba. Tańba keskinderi jeke-jeke sózdiń mánin beredi. Tujyryp aıtsaq, sóıleý áreketindegi sózdiń jeke-dara semantıkalyq birligi. Bul keskinniń túrkilik derekteri «belgu» (eltańba-gerb, geroldına), «tamγa-möhör-mör» (mór-pechat), «tuγraγ» (tańba, kleımo, metka).
  3. Sıllabogrammalyq (býyndyq) jazý. Túrkilerdiń býyndyq jazýynyń ereksheligi: Sózdiń maǵynalyq bólshegin bildiretin eki daýyssyzdardyń qosyndysyn tańbalaıtyn keskinder.

Býyndyq jazýdan keıin ejelgi túrik bitig fonogramlyq sıpatqa kóship, óziniń damý úrdisin alǵa jyljytty. Bul kezeńdegi túrik bitigtiń ereksheligi eshqandaı erejesiz, aǵymdyq túrde árip keskinderin (grafıka) jýan jáne jińishke aıtylymyna qaramaı tizip jazyp kete bergen. Bul úrdis b.z. İİ – b.z. Vİ ǵasyrdyń ortasyna deıin jalǵasty. Ol dáýirdiń tarıhı naqty muralary Súnný jazýlary.

Túrkilik dúnıetanym negizinde túrkilik álipbı júıesin (sıstema) jasaǵan. Eýrazıa qurlyǵyn mekendeýshi túrki etnosy Kók Túrki qaǵanaty ornaǵanǵa deıin óziniń ulttyq Bógú (Táńirilik) dinin qoldanyp kelgen. Basqa dindermen rýhanı bolmysy lastanbaǵan. Osy Bógú (Táńirilik) dinniń dúnıetanymynyń negizinde jasalǵan álipbı júıesi búkil-bútin etnosty bir týdyń astyna jınap, bir ıdeologıaǵa baǵyndyrýǵa ilkimdi qural bolǵan.

Túrikterdiń shyǵysy Sarózennen, batysy Dýnaıǵa deıin 10000 km, ońtústigi Táńirtaýdan soltústigi Sibirge deıin 5000 km aralyqta ár túrli dıalektide sóılegen. Osy alyp Eýrazıa qurlyǵyn meken etken ár túrli dıalektide sóıleıtin túrki halyqtarynyń tildik negizgi sıpatyn, ereksheligin, tildik spesıfıkasyn baıyrǵy túrki álipbıine sińirip bere alǵan.

Baıyrǵy túrik bitig alfavıti túrikterdiń, túrki tektilerdiń bir ǵana jazýy bolǵandyqtan, osy qudretti qarý arqyly búkil túrkilerdiń rýhanı birligin, dúnıetanymdyq birligin qalyptastyrýdy murat tutyp, árbir keskinderinen bastap bir júıege keltirgen.

 

Jantegin QARJAÝBAIULY, túrkolog

 

 

 

QOLA DÁÝİRİNDEGİ PIRAMIDA TABYLDY
08 tamyz 2023
QOLA DÁÝİRİNDEGİ PIRAMIDA TABYLDY

L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıtetiniń (EUÝ) arheolog-ǵalymdary Eýrazıa dalasynda kezdespeıtin qola dáýiriniń iri kólemdegi dala pıramıdasyn tapty. Bul týraly Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi habarlaıdy.

Qazba jumystary Abaı oblysynda júrgizilýde. 2014 jyldan bastap EUÝ tarıh fakúlteti arheologıa jáne etnologıa kafedrasynyń ǵalymdary Abaı oblysy, Abaı aýdany Toqtamys eldi mekeniniń janyndaǵy Qyryqúńgir keshendi eskertkishinde arheologıalyq qazba jumystaryn júrgizip keledi. Oǵan ýnıversıtet stýdentteri men magıstranttary atsalysady. Júrgizilgen zertteý jumystarynyń nátıjesinde Eýrazıa dalasynda kezdespeıtin bizdiń dáýirimizge deıingi ekinshi myńjyldyqtyń basy, ıaǵnı osydan tórt myń jyl burynǵy qola dáýiriniń iri kólemdegi dala pıramıdasy tabyldy, - delingen mınıstrlik aqparatynda.

Tarıhshy ǵalym, EUÝ arheologıa jáne etnologıa kafedrasynyń meńgerýshisi Ulan Úmitqalıevtiń aıtýynsha, tabylǵan pıramıdanyń qabyrǵalarynda janýarlar beınelengen.

Dala pıramıdasy óte dáldikpen salynǵan, alty qyrly. Árbir qyrynyń arasy on úsh metr jáne segiz qatar taspen qalanǵan. Ortasynda birneshe sheńberi bar. Bul – óte kúrdeli keshendi qurylys. Sol keshendegi qurylystyń syrtyndaǵy qabyrǵalarynda ártúrli janýarlardyń, ásirese jylqynyń sýretteri basym beınelengen. Sonymen birge túıeniń de beıneleri bar. Qazbadan tabylǵan málimetter, qysh ydystar, áıel adamnyń altyn syrǵasy jáne taǵy basqa áshekeı buıymdar osy qola dáýiriniń úlken kóne dáýirde mádenıeti, oshaǵy bolǵandyǵyn kórsetedi. Bul, ıaǵnı, sol kezeńniń ózinde jylqy kúltiniń óte joǵary bolǵandyǵyn sol tas qurylystyń aınalasynda jylqy súıekteriniń tabylýy dáleldep otyr, - deıdi Ulan Úmitqalıev.

Málim etilgendeı, qazirgi ýaqytta zertteýler sheteldik ǵalymdarmen birlesip júrgizilip jatyr.

Biz týraly
ulys.kz — aqparattyq, saraptamalyq jáne tanymdyq baǵyttaǵy materıaldardy beredi.
 
Mýltımedıalyq joba zaman talabyna saı jasalǵan. Qazaqstannyń aqparattyq naryǵyn sapaly
kontentpen qamtamasyz etýge úles qosýǵa baǵyttalǵan. Mundaǵy saraptamalyq, tanymdyq
maqalalar san salany qamtıdy. Geostrategıa, geoekonomıka, geosaıasat, halyqaralyq
qatynastar men eldiń ishki-syrtqy saıasaty, ekonomıka, jahanda bolyp jatqan tektonıkalyq
ózgerister men trend taqyryptar ulttyq múdde turǵysynan tereń taldanyp qazaq
oqyrmandaryna jetkiziledi. Ortalyq Azıa men Túrki álemine erekshe kóńil bólinedi.