Jetisý degende kóz aldymyzǵa júgirgen bulttaı kóshken qara jol, taýǵa órlegen temirjol, erte turǵan kásipker men kesh qaıtqan júk kóligi elesteıdi. Óıtkeni bul óńirdiń tynysy – jolda. Jol – tek asfált emes, ekonomıkanyń tamyry, halyqtyń tirshiligi, memlekettiń júrisi. Osy tamyrdyń soǵysy jıilese – óńirdiń damýy údeıdi, baıaýlasa – taǵy bir máseleniń bastalǵany.
Sońǵy málimetterge súıensek, Jetisýda 3988 shaqyrym avtomobıl joly bar, onyń 1034 shaqyrymy – respýblıkalyq mańyzy bar kúre arna. Bul degenińiz – oblys kartasyn kesip ótetin birneshe kúre joldyń talaı myń taǵdyrǵa áser etip turǵany. Al temirjol jelisiniń uzyndyǵy 891 shaqyrymnan asady, oǵan qosa 17 vokzal úzbeı jumys istep tur. Mundaı jeli bar ólkede logıstıka tek qyzmet salasy emes, turaqty qozǵalystaǵy tirshilik.
JÚK KÓBEIDİ – JÚKTİ KÓTERETİN JÚIE QALAI?
2025 jyldyń alǵashqy toǵyz aıynda Jetisý 11,8 mlrd tonna-kılometr júk aınalymyn tirkedi. Byltyrǵydan 42 paıyz artyq. Bul – óńir ekonomıkasynyń «aýyr salmaqta» jumys istep jatqanyn kórsetetin basty belgi. Dál osy kezeńde jolaýshy tasymaly da 5,4 paıyz ósip, 467,9 mln pkm kórsetkishine jetti.
Jetisý jaı ǵana joly bar aımaq emes, joly júrip turǵan óńir. Osy júk pen jolaýshy aǵyny – óńirdiń qoımasy bos emesin, saýdasy toqtamaıtynyn, aýyldyń da, qalanyń da taýar aınalymy júrip turǵanyn bildiredi.
Biraq júk kóbeıgen saıyn júktiń salmaǵyn kóteretin júıe de myqty bolý kerek. Osy jerde suraq týady: jol – bar, temirjol – bar, al logıstıkalyq ınfraqurylym osy aǵyndy kóterýge jetkilikti me?
LOGISTIKANYŃ JÚREGİ – QOIMA MA, QUJAT PA?
Oblysta jeke sektor beı-jaı qarap otyrǵan joq. «Jetisý Logıstıks» sıaqty kompanıalar avtotasymaldan bastap mýltımodaldy baǵyttarǵa deıin jolǵa qoıǵan. «Zhetysu Warehouse Logistics» júk saqtaý, qaıta tıeý, konsolıdasıa qyzmetin usynyp otyr. Bul – naryqta suranys bar degen sóz.
Biraq máseleniń ekinshi beti bar. Jetisýdaǵy qoımalardyń basym bóligi Almatynyń yqpal aımaǵynda qalyp otyr. Iaǵnı, taýar Jetisýda júrse de, logıstıkalyq qun Almatyda qalyp otyrǵan jaǵdaılar az emes. Infraqurylym bir jaqta damyp, ekinshi jaqta baıaý júrse – logıstıka tolyqqandy paıda ákelmeıdi. Bul – óńirdiń basty álsiz tusy.
Qaǵaz jaǵy tipti qyzyq: qujattandyrý, tarıf saıasaty, standarttardyń álsizdigi keıde júktiń jolyn bógeıtin túnergen bult sekildi. Jol ashyq, taýar daıyn, kólik kútip tur, biraq bir qujattyń keshigýi – búkil tizbektiń jyldamdyǵyn baıaýlatyp jiberedi.
JETİSÝ NELİKTEN LOGISTIKALYQ HAB BOLA ALADY?
Oblystyń geografıalyq ornalasýy – utqan jeri. Jetisý – Almatyǵa da, Qytaı baǵytyna da, ishki naryqqa da jaqyn. Dál osy artyqshylyqty tıimdi paıdalaný úshin úsh nárse qajet:
1. Zamanaýı qoımalar salý
Qoıma – logıstıkanyń júregi. Júrek álsiz bolsa, qan aınalymy baıaýlaıdy. Jetisý tolyqqandy hab bolý úshin taýardy kúttirmeı qabyldaıtyn, óńdeıtin, jiberetin jańa ortalyqtar kerek.
2. Joldyń sapasyn arttyrý
Asfált tegis bolǵan saıyn ekonomıkanyń qadamy da nyq. Shalǵaı aýyldarǵa baratyn joldar – bıznes úshin «shekteýli aımaq» emes, jańa naryqqa aparatyn kópir bolýy tıis.
3. Mýltımodaldyq logıstıkany damytý
Avtokólik + temirjol + qoıma + termınal = tıimdi tizbek. Bul júıe jumys istese, óńir taýarlarynyń ótý ýaqyty qysqarady, baǵasy arzandaıdy, básekege qabilettiligi artady.
QIYNDYQTAR QAI JERDE?
– Joldardyń tozýy – júkti baıaýlatady, shyǵyndy ósiredi.
– Qoımalardyń jetispeýi – logıstıkanyń qunyn arttyrady.
– Tasymal ınfraqurylymynyń birkelki damymaýy – óńiraralyq teńsizdikke ákeledi.
– Syrtqy habtarǵa táýeldilik – óńirdiń ekonomıkalyq «paıda úlesin» azaıtady.
Bul kemshilikterdi túzetý – búgingi kúnniń talaby. Óıtkeni logıstıka – tek taýar qozǵalysy emes, ol óńir ekonomıkasynyń yrǵaǵyn ustap turǵan kúretamyr.
JETİSÝDYŃ BÚGİNİ – JARTY JOL. ERTEŃİ – JÚIELİ JOL BOLMAQ
Qarap otyrsańyz, Jetisýda potensıal kóp. Biz tek jol júrgen júk kóligin kóremiz, al sol joldyń artynda tutas ekonomıka tur. Óńirdiń endigi baǵyty – bar múmkindikti naqty josparǵa aınaldyrý.
Jetisý durys strategıa tańdasa:
– 5 jylda óńiraralyq habqa,
– 7 jylda halyqaralyq tizbektiń basty býynyna aınala alady.
Biraq bul – joldyń ózimen emes, joldy jóndeıtin, qoıma salatyn, logıstıkasyn júıeleıtin saıasatpen júzege asady.
QORYTYNDY: LOGISTIKADAǴY JEŃİS – JAI TEHNIKANYŃ JEŃİSİ EMES
Jetisýdyń joly ashyq bolsa – ekonomıkasy da ashylady. Logıstıkasy túzelse – bıznesi de túzý júredi. Bul óńir dál qazir damýdyń sheshýshi kezeńinde tur.
Jolǵa qaramaıtyn el bolmaıdy. Logıstıkasyna qaramaıtyn óńir damymaıdy. Jetisý osy shyndyqtyń aldynda tur:
«Qaı joldy tańdaımyz?»
Joldy durys tańdasa – Jetisýdyń júgi de, júrýi de jeńil bolmaq.
