Kópshilik adam balasyn ómiriniń jalǵasy, máni dep baǵalaıdy. «Bala – baýyr etiń» degen qazaqtyń sózin de jıi estip jatamyz. Bir anadan «Qaı balańdy qatty jaqsy kóresiń?» dep suraǵanda: «Aýyrǵan balamdy jazylǵansha, shyǵyp ketken balamdy oralǵansha, kishi balamdy óskenshe jaqsy kóremin. Keýdemdegi júregim toqtaǵansha, bárin jaqsy kórip ótemin» dep jaýap beripti. Osy balany jaqsy kórý bar da oǵan jaýapkershilik bar. Bala – úlken jaýapkershilik. Onyń deni saý, jany men táninde jaraqaty joq bolyp ósýine balanyń ata-anasy tikeleı jaýapty.
Qazirgi kezde bala qaýipsizdigi asa mańyzdy ári ózekti. Bóbekter arasynda jazataıym oqıǵalar óte jıi kezdesedi. Statısıkalyq málimetterge qaraǵanda, ótken jyly elimiz boıynsha 100-den asa bala kópqabatty úıdiń terezesinen qulap ketken. Buǵan qosa balardyń otpen nemese sýmen oınaýynyń sońy kóbinese ókinishke soqtyrady. Kóp jaǵdaıda balalar men jasóspirimderdiń otty durys qoldanbaýy, qaýiptiligin eskermeýi apatty jaǵdaıǵa ulasyp jatady. Ásirese jaz aılaryndaǵy ystyq kúnderi ot jaǵý, janǵan otty durys sóndirmeý, janǵysh zattardy beı-berket qoldaný, olardy janý qaýiptiligi joǵary jerlerge tastaýdyń qaýipi zor.
«Ata-ana kez kelgen qaýiptiń aldyn alý úshin balalarǵa túsindirý jumystaryn júrgizip jáne ózi de oǵan úlken jaýapkershilikpen qaraý kerek. Máselen, balalarǵa qandaı orynda ot tutatý, sirińke sıaqty zattardy orynmen qalaı qoldanyp, qalaı sóndirý kerektigin úıretý kerek. Balardy úıde qaldyryp, syrtynan jaýyp ketýdiń saldarynan túrli qaıǵyly oqıǵalar kóptep kezdesedi. Sonymen qatar balalardyń bos ýaqyttaryn uıymdastyra almaý, olardy ata-analarynyń qaraýsyz qaldyrýy ártúrli jazataıym jaǵdaılarǵa, jaraqat pen ólimge alyp keledi», - deıdi azamattyq belsendi, balalar qaýipsizdigi jáne otbasyn damytý salasyndaǵy sarapshy, Amansabi.kz aqparattyq resýrsynyń avtory Dınara Qusaın.
Terezeden balalardyń qulap ketýin aldyn alý maqsatynda úkimettik deńgeıde birqatar jumystar jasalyp jatyr. Endi jańadan salynyp jatqan kópqabatty úılerdiń terezelerine qaýipsizdik qulyptary ornatylmaq.
«Meniń bir praktıkalyq usynystarymnyń biri - jańa salynǵan kópqabatty úı keshenderi terezesine qaýipsizdik qulyptaryn ornatý. Árıne bul meniń jeke jeńisim emes, sony estip, qoldaǵandardyń jalpy nátıjesi - osy normany buıyrsa sáýir aıynda zańnamaǵa Ónerkásip jáne qurylys mınıstrligi engizbekshi», - deıdi sarapshy.
Sonymen qatar Dınara elimizde balalardyń aqparattyq, seksýaldyq qaýipsizdigine qatysty da máselelerdiń bar ekenin alǵa tartty.
«Men jaqynda ǵana balanyń seksýaldyq qaýipsizdigi boıynsha tikeleı efır ótkizdim. Onda atalǵan máselege qatysty kóptegen aldyn alý sharasy týraly pkirilderimdi aıttym. 3 jastan bastap, sóıleý deńgeıine baılanysty, balalarǵa ish kıim erejesin úıretý kerek. Ana/áke/ájesinen basqa (senimdi adamdardy ózińiz anyqtańyz), ish kıim jaýyp turǵan dene múshelerine eshkimniń qol tıgizýge, ustaýǵa quqyǵy joq. Erekshe jaǵdaılar: baqshadaǵy tárbıeshi dárethanaǵa barýǵa kómektesetin kezde; dáriger qaraǵan kezde. Biraq ata-ana sol kezde balasynyń qasynda bolýy tıis. 3 jastan bastap, balalarǵa basqa dene músheleri tárizdi syrtqy jynys músheleriniń ataýlaryn da - penıs, výlva - úıretý qajet. Uıat emes, ol adamnyń fızıologıasy. Balanyń óz denesi týraly biliktigi — jynystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý faktordyń biri bolyp tabylatyndyǵyn este ustaýymyz kerek. Bar máselelerdi balaǵa reprodýktıvti densaýlyq turǵysynan túsindirý qajet. Mysaly, “jynystyq músheler — seniń bolashaqta salaýatty ata-ana bolý, jáne keleshekte seniń de balań saý bolýy úshin óte mańyzdy organdar. Jynystyq músheler óte názik. Sondyqtan basqa adamdar olarǵa qol tıgizbeýi kerek”, - deıdi D.Qusaın.
