ulys.kz: — Sońǵy kezderi jasyratyny joq menshik mektepter kóptep ashylyp jatyr. Sizderdiń «Intellect» Primary School bastaýysh mektepterińiz bilim naryǵynda nesimen erekshelenedi? Kóp mektepterdiń biri bolyp qalmaı ma? Qalaı ashtyńyzdar?
İ.QÝANBAI: — Durys aıtasyz, ashylyp jatqan mektep kóp. Bul naryqtyń suranysyna solaı bolyp jatqan dúnıe desek qatelespeımiz. Bir jaǵy, mektepterde bala sany belgilengen mólsherden asyp ketip otyrǵandyqtan, úkimet jeke-menshik mektepterdiń ashylýyna ruqsat berdi. Biz de sol múmkindikti paıdalana otyryp, jasóspirim urpaqtyń bolashaǵyn nazarymyzǵa aldyq. Óıtkeni bilim salasynda, bala tárbıesinde jyldar boıy jınaǵan tájirıbemiz de jeterlik. Sonyń ishinde bastaýysh mektep muǵalimi bolyp 28 jyl qyzmet jasadyq. Bul degenińiz úlken tájirıbe dep oılaımyn. Ár isti bastamas buryn ómirdegi sol saladaǵy tájirıbeńiz bolmasa bilim naryǵyna shydas berý ońaı bolmaıdy. Sondyqtan mol tájirıbe senimniń qaınar kózine aınaldy. Búgingi zaman talaby bilim naryǵyn qalyptastyrdy. Kúnnen-kúnge jasóspirim sanynyń ósýi qýantady, biraq bilim berý qıyndyqtary týyndap bilim naryǵyn shyńdaýǵa alyp keldi. Sondyqtan bizdiń mekteptiń ereksheligi bastaýysh mekteptegi eń mańyzdy degen úsh pándi tereńdetip oqytady. Ol qazaq tili, matematıka jáne aǵylshyn tili. Sonymen qatar, adamı qundylyqty bilimnen de joǵary qoıý - bizdiń basty maqsatymyz. «Bilim, bilim» dep júktemeni kóbine balaǵa beremiz dep qazirgi tańda qundylyqtarymyzdy joǵaltyp, olardyń rýhanı tanym-tamyrynan aıyryp, robotqa aınaldyryp bara jatqanymyzdy moıyndaǵanymyz abzal. Sondyqtan biz kóp mekteptiń biri bolamyz dep emes, solardyń irisi bolamyz dep, elge-jerge mahabbaty kúshti, qaıyrymy qýatty urpaq tárbıeleýge qajyrymyzdy salamyz. Ustanymymyz — sapaly bilim, tekti tárbıe arqyly sanaly urpaq daıyndaý. Al mektepti ashý máselesine keler bolsaq, bul meniń kópten bergi armanym edi. Bul oıymdy biletin otaǵasy birde armanymdy júzege asyrýǵa kómektesetinin aıtty. Basty maqsat tabys tabý emes, bilimdi, bilikti, tárbıeli urpaq jetkizý. Aldymen Ulttyq kásipkerler palatasy uıymdastyrǵan jas kásipkerlerdi qoldaý baǵdarlamasy men «Bıznestiń jol kartasy 2020» jobasynyń shapaǵaty tıdi. Kásipkerlik bilimimiz óz maqsatymyzdy júzege asyrýǵa degen senimimizdi kúsheıtti. Keıin mektepti ashý úshin kásipker otaǵasy Eltaı myrza qarjylaı qoldaý kórsetti. Ol kisiniń «Tansholpan» atty jeke sharýashylyq seriktestigi bar.
ulys.kz: — Túsinikti. Al endi kez kelgen jobanyń qozǵaýshy kúshi — myqty kadrlar. Muǵalimderińiz týraly bilgimiz keledi...
İ.QÝANBAI:— Durys aıtasyz. Mekteptiń júregi – muǵalim. Mektep ǵımaraty keremet, barlyq jaǵdaı jasalsyn delik, biraq muǵalim balanyń jan-dúnıesin túsinbese, kózqarasyn baǵalamasa, onymen syrlasa almasa, oı bólise almasa sizdiń úıip-tógip bergen teorıańyz aýada ushady da ketedi. Men úshin muǵalim-ana, muǵalim tipti — ustaz, balanyń jan-dúnıesin qaltqysyz túsinetin psıholog bolý kerek. Bizdiń muǵalimder jóninde aıtar bolsaq, ustazdar halyqaralyq baǵdarlama júıesin meńgergen, jekemenshik oqý oryndarynda jáne Nazarbaev Zıatkerlik mektepterinde keminde 10 jyl eńbek etken, jalpy pedagogıkalyq sheberlikteri ábden shyńdalǵan, 25-30 jyl tájirıbe jınaqtaǵan shyǵarmashyl, jan-jaqty, kreatıvti, dástúrli jáne jańa pedagogıka salasyn óz boıyna sińirgen tájirıbeli ustazdar. Sonymen qatar, bizdiń qatarymyzda zamanaýı tehnologıanyń tilin jetik biletin jas áriptesterimiz de bar. Mektep tańdar aldynda kóp ata-analar mekteptiń ishki jáne syrtqy jaǵdaıyna, ataǵyna, ornalasýyna, asaı-múseıine kóbirek mán beredi. Al shyn máninde ustazdy tańdaǵany abzal. Sebebi, «ustazy jaqsynyń, ustamy jaqsy» degen halyq támsili tegin aıtylmaǵan ǵoı. Oqytýshy demekshi, buryn biz balalaryna bilim bergen kóptegen ata-analarymyz qala shetinde ornalasqanymyzǵa qaramastan, bizdiń mekteptegi ustazdaryn izdep kelip oqyp jatqany bizdi qýantady.
ulys.kz: — Qazir ásirese, bastaýysh mektepterde oqý óte qıyn dep jatady. Baǵdarlamasy aýyr, ár balamen jeke jumys isteý, minez-qulqyna saı baǵdarlama ázirleý jetispeıdi. Sizder bul turǵyda qandaı ádis-tásilderge súıenesizder, sheteldiń ozyq tájirıbelerin qoldanasyzdar ma?
İ.QÝANBAI:— Osydan 6-7 jyl buryn bastaýysh mekteptiń baǵdarlamasyn jasaýǵa biz de at salysqanbyz. Zaman talaby baǵdarlamany túrli baǵytta talap etedi. Qazirgi bastaýysh mekteptegi ata-ananyń kóp paıyzyn jastar quraıdy. Jastardyń kózqarasy, talaby, pikiri ózgeshe. Sondyqtan zaman toqtap turmaıdy, sol sebepti baǵdarlamany ózgertý de ońaı emes. Al meńgertý tipten qıyn. Ol úshin memlekette muǵalim taǵdyryna úlken mán berý kerek. Muǵalim aldyna úıip tógip oqýshyny otyrǵyzý emes, oǵan jaǵdaı jasalý kerektigi este bolǵany dursy. Oqytýshyǵa ár balaǵa sapaly bilim, qundy tárbıe berý úshin alańsyz jumys jasaıtyn múmkindik qajet. Jaýapkershilikti tek ustazdarǵa ǵana artpaı, máseleni úsh jaqty qarastyrǵan jón. Ol birinshi kezekte memleket, ekinshi, ata-ana, úshinshi, mektep ujymy. Bizdiń mektep te memlekettik bilim berý standartyna baǵynady. Biraq, biz qıyndyq týǵyzý maqsatynda emes, oqýshyǵa bilimdi meńgertýdiń tıimdi, qyzyqty ári jeńil túsindirý ádis-tásilderin qoldanamyz. Oqýlyqtaǵy bir saǵatqa berilgen búkil tapsyrmany oryndaý mindetti emes, eń bastysy— sabaq sońynda naqty nátıjege qol jetkizý. Shetelden úırenip, oqyp, kórgen-bilgenimizdi óz tájirıbemizde árıne qoldanamyz. Olardyń da ózindik ozyq bastamalary men bilim berýde úlgi bolarlyq tájirıbeleri bar. Olardyń bárin almasaq ta, eń jaqsy degen ozyǵyn alyp, ulttyq tárbıe jáne bolmys-bitimmen ushtastyramyz. Sonymen qatar, «Oqý men jazý arqyly Syn turǵysynan oılaýdy damytý» jobasymen de jumys jasaımyz. Bul jobanyń fılosofıasy — ár balany jeke tulǵa retinde qabyldap, onyń oıymen sanasyp, kózqarasyn óz ortasynda erkin aıtýǵa baýlý. Oqýshy mektepte alǵan akademıalyq bilimderin, kúndelikti ómirde qoldana biletindeı bolýy kerek. Baǵdarlamany meńgertý barysynda STEAM baǵytyn da qoldanamyz. Bul baǵytty tańdaǵan sebebimiz, birneshe pán ıaǵnı STEAM ( ǵylym, tehnologıa, ınjenerıa, art, matematıka) baǵyty oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyratyndyǵyn tájirıbede baıqadyq. Ásirese, bastaýysh mektep oqýshylarynyń jas ereksheligin eskersek bul baǵyt, ádis-tásil joldary óte mańyzdy. Oqýshylar shyǵarmashyl, kreatıvti is-áreket arqyly bilimdi meńgeredi. Bizge de Fınlándıa mektepterindegi sıaqty balaǵa oqýshy emes, jeke tulǵa retinde qaraıtyn ýaqyt jetti. Biz de osy negizdi baǵytqa alyp jumys isteımiz. Aldymyzda otyrǵan oqýshyny dos retinde qabyldaımyz. Qazir oqýshylarymyz erkin, barlyq muǵalimdermen ashyq sóılese beredi. Oqýshylardyń muǵalimge degen senimin arttyramyz. Muǵalimniń basty maqsaty da — Bala oqýshy óz pikiri men oıyn aıtqan kezde muqıat tyńdaı bilý. Bizde ákimshilik aýmaq, kedergi joq. Balalar oqytýshylardyń kabınetine kez kelgen ýaqytta emen-erkin kirip-shyǵyp júre beredi. Qońyraý, serýendeý kezinde de birge oınaımyz.
ulys.kz: — Balalar tańertennen keshke deıin osynda júredi eken. Iaǵnı tutas kúni osynda ótedi. Bir sózben bala tek bilim ǵana alyp shyqpaıdy, tárbıede alyp shyǵýy tıis. Sondyqtan tek sapaly bilim ǵana berip qoımaı, sanaly tárbıe kórgen azamattar daıyndaý úshin qandaı jumystar jasaısyzdar?
İ.QÝANBAI:— Joǵaryda atap ótkenimdeı, «tárbıesiz berilgen bilim- adamzattyń qas jaýy» degen Ál-Farabı babamyz. Bilim men tárbıe qatar júrýi tıis. Tárbıeniń negizi otbasynda qalyptasady. Úıdegi berilgen tárbıeni biz mektepte nyǵaıtýǵa tyrysamyz. Tárbıe bir-birimizge degen qarym-qatynastan bastalady. Ol tańerteń bala mektepke kirgennen-aq bastalady. Balalardy qushaq jaıa, jarqyn kóńil-kúımen qarsy alamyz, oıyn tyńdaımyz, áńgimelesemiz, birge oınaımyz. Ata-ana men muǵalim birlesip jumys jasaǵanda ǵana bala boıyna izgi qasıetterdi sińire alady. Endeshe, ult bolashaǵyn tárbıeleýde esh qatelespeı, óz úlesimizdi qosqymyz keledi.
ulys.kz: — Kóp mektepter aǵylshynshaǵa basymdyq beredi, oryssha oqytady, qazaq tiline tek shartty túrde ǵana qaraıtyny jasyryn emes. Kópshiligi aǵylshyn tiline jetik jahandyq azamat daıyndaýǵa tyrysady. Sizder árbir balanyń ana tiline mán berip, ulttyq tárbıeden de qalys qalmaýy úshin ne isteısizder?
İ.QÝANBAI:— Jas búldirshinderdiń tyńdaý arqyly este saqtaý qabileti joǵary damyǵan. Ortamyz jáne ınternet jelisindegi balalarǵa arnalǵan qyzyqty baǵdarlamalar da orys tilinde bolǵandyqtan balaǵa orys tilinde sóıleý ońaıǵa soǵady. Al aǵylshyn tiline jetik jahandyq azamat daıyndaý – zaman talaby. Óıtkeni qazirgi býyn jas ata-analarmen jasaqtalyp otyr. Al jas ata-analardyń kózqarasy múldem basqasha. Degenmen de bizdiń maqsatymyz óz ana tilimizdi orys jáne qazaq synyptarynda pán retin oqytý. Bizdiń ujymdaǵy qyzmetkerlerdiń barlyǵy ana tiline jetik. Úzilis kezinde, asqanada, serýen ýaqytynda da biz balalarmen óz tilimizde sóılesemiz. Eń basty maqsatymyzdyń biri de — ana tilimizdi dáripteý. Orys synybynda oqýǵa nıettenip kelgen oqýshylardyń ata-anasyn «balańyz qazaq synybyna barsyn» degen úgit- nasıhatty kóbirek aıtamyz. Bul da bizdiń tilge degen jan ashyrlyǵymyz. Bizdi tolǵandyratyny — sońǵy kezde ata-analar balalaryn orys synybyna kóbirek bere bastaýy. Bul máseleni tereńirek zerttegen abzal dep oılaımyn. Al jalpy qazaq synybynda oqyǵan balanyń adamgershilik qundylyǵy joǵary bolady ári ol bala qazaq tiline de, orys tiline de, aǵylshyn tiline de jetik, saýatty bolatynyn aıtqan abzal.
ulys.kz: — Ár bala úshin bastaýysh mektep óte mańyzdy. Bilimniń irgetasy osy jerde qalanyp, ómirge, qorshaǵan ortaǵa, qoǵamǵa degen kózqarastyń alǵashqy dánege osy jerde egiledi. «Intellect» bastaýysh mektebi balalardyń boıyna qandaı qundylyqtar sińiredi?
İ.QÝANBAI:— Durys aıtasyz, bilim negizin bastaýysh mektepten bastap qalaýymyz kerek. Mekteptiń aty da aıtyp turǵandaı, ıntellektisi joǵary tulǵa daıyndaý bizdiń basty mindetimiz. Bala baqytty, kóńil-kúıi jaqsy bolǵan saıyn bilimdi, aqyldy bolady. Kez kelgen aqparatty tez qabyldaıdy. Bizdiń mektep baqytty balalar ortasyn qurýǵa arnalǵan. Oınap júrip tárbıeni de, bilimdi de boıyna sińiredi. Qamqorshyl, janashyr, kishipeıildilik, meıirimdilik, syılastyq, úlkenge qurmet, kishige izet kórsetý qasıetter dánegin ár balanyń boıyna egý bizdiń alǵa qoıǵan maqsattarymyz.
ulys.kz: — Bilim ordalaryńyz qutty bolsyn, bilimdi de tárbıeli urpaq daıarlaı berińizder!
